장음표시 사용
341쪽
unum conficere globum. Et praeter hoc, aquam per se, suique natura esse rotundam.Sicuti & terra. Nam si totum ex utrisque constans, rotundum est, et partes, qua altera ab ultera segregantur, rotunditatem eandem habere,est necesse. Ai gumentum hoc,quamuis firmum non satis videatur, quia tota fere omnia alterius cernamus figu- ἔς a partibus, & partes a toto, ut & in nostio,& in reliquis corporibus omnibus, & ipsius etiam terrae: attamen, quibus alias rationibus id probent, expendamus. Prius ergo aquam per se positam , dein terram, mox V tramque simul iunctas contemplemur. Plinius igitur, non aliud in rerum natura aspectuin manifestius putauit esse , quatri hoc ipsum,aquam esse rotundam . Aspectui tamen non satis confisus,argumenta ad id com.
probandum adhibet. Ex Aristotele primum aquae guttas assert, & sul pelisas, & pulueri, ecfrondium lanugini illatas,in se paruis congi batur ait orbibus,de absoluta rotunditate cernuntur. Experimentum hoc , praeterquim quod salsum est, ridiculum etiam est. Quid enim guttulae ad Oceani,ad lacuum, ad fluminum rotunditatem fidei afferant a Sed & sausum est,eas absoluta rotunditate cerni. Nam p rte, qua vel pendent, vel pulueri, vel stondibus insident,planae sunt.& non rotundae. Et gutta eadem, si in rem humectam, aut aquam cadat, non conglobatur. Sed vel dissunditur, vel in bullam essormatur, quae tota. tangente humorem parte, plana remanet. Quae extat, pars rotunda est. Sed & in aere imbrium gulatae, dum cadunt fiunt rotundae.Sed etiam non rotundae fiunt. Quam rem facit manifestam. grando,quae & rotundis guttis,& non rotun dis, sed uariarum figurarum deuehitur: & est tamen ex imbrium guttulis concreta.Quae V ro absoluta visuntur rotunditate, fugae ratione in eam coeunt. Quoniam dum in alieno sunt elemento, ab eo refugientes, in se coeunt, & a se salutem quaerunt, partibus in unum coactis, & quam maxime fieri possit, ut conser uentur, unitis. Virtus enim unita, sortior est dispersa.Secundum vero affert,quod in poc lis repletis,media maxime tument. Quod i
men facilius ratione, qu m qisu deprehendi ait. Id vero aspectui, vii profitebatur, non est manifestum, fatente ipso. Neque si asserat, verum esse depraehendetur. Non enim media tument,sed quae labra poculi circum circa ta cigunt. Quae ut plurimum sicca sunt; eam sicci I Mem,aquae refugit tentisper humiditas. Quae si humida fient, quod eminere visebatur esstuet illico. Quod vero his verbis subdit.,, Mirum in poculis repletis,addito h um ,, re minimo circumfluere,quod supersit,de,, effluere. Contra euenire,ponderibus ad- is ditis ad vicenos saepe denarios .
Cur id fiat ipsemet docer. Quia scilicetis Intus recepta humorem in verticem a ,, tollunt. At cumulo eminente . infusa
is dilabuntur. Sed haec ad totunditam aquae nihil faciunt
prorsus, & si quid faciant, ad aquae illius f Pp cient;
342쪽
eient; A d aquarum vero uniuersitatem com parata , ridicula, vanaque evadunt. Et quamuis particula: hae, sint cum tota aqua homogeneae, atque ob id sim, cum tota, naturae eius. de in , multis tamen rebus alus,& a maiore,&x tota aqua disserunt. Nam nec pondera sustinent , nec ullo cientur motu . Quem si
ineant, illico e siluent, Sc dissuent. Nec magna aqua,aut in pulvere,aut in soliis , aut in pelui intumescet ut peddens rotundabitur . Nec idem centrum,auctae,aut illae, Cum aquae uniuersitate habent. Itaque ineptiet sunt laae,pue illes satis. Ad maiora accedamus quae his verbi, subiungit Plinius idem.
Causam quaerentes , propter quam e nauiri bus terra non cernatur , e nauium malisis conspicuaZAc procul recedente nauigio, fi,, quid quod salgeat, religetur in mali cacu- ,, mine,paulatim descendere videatur, &p is stremo occultetur e Hoe sane validissimum. hac de re scribentibus omnibus , visum est semper arguine tumn clari stimo ductum experimento ; quod Geographi usurparunt omnes ut persuaderet, aquam non totam, sed aquae superficiem esse rotundam . Quod quia plurimum virium habere est credi u , in ultimum examen reiici irius.& prius Attio nomotu,& Geometratu, &Geographorii rationes alias excutiam'. Quas maxima constare necessitate.&ipsi sibi credui, di aliis persuadere conantur. Quoru omnium fere,labores omnes in unu locu , vir nostra artate celebris Christophorus Clauius adnixus est conserte,& confirmare, ut uno suo labore, studiosis halu te tu omnibus consuleret. Multa
sane hoc conatu laude dignus. Sed longe dignior,paee eius id dixerim, si re ipsa ex pedere, quam authotitates illotu sequi, malluisset. Sed argumeta & authoritates illius, nos prius ex pendamus,& simul rem ipsam cotemplemur. Is igitur vir, dii in sphaera comentaria scribit, ad guttae,& mali duas rationes tertiam ex Aristotele adducit. Hoc primo assumpto. - Aqua luapte natura, constitit ad loca decliari uiora.Decliuior aut locus est,qui centro est ,, vicinior. Axioma sane hocui haec condititio absit,v t loc' alter altior st, alter decliuior, falsum est. Na si in plano aqua sit,nusqua confluit, sed eode loco immota manet. ut in stagnis,in lacubus, paludibus, fossis,puteis, pelvibus.Qnς omnia,aequa elle iis perficiem sensus ipse docet, nullo in medio tumore, & aquarulibratores. Qui libella aequissima adhibita, experititur,an alie ubi lolii decimius inueniatur, Sao vel palude exsiccent, vel riuia, vel fluuiumio derivent. Si nulli bi decliuitas reperiatur Pro certo habet , ea aquam alio no posse duci. Itaque vel opus non incipi ut, vel a cepto desi-
stunt, quando aqua eos no sequatur. Dicimus itaque Aristotelicum axioma in locis, quorualter decliuior st, elatior alter, esse verit. Falsilias nati vero elle in pelvibus, in puteis, insessis,in paludibus in stagnis, in lacubus plerisq;. Et ex his verius concludetur, mare, atq; Oceanum esse ut appellatione prodiit, aequora, quam r iuda. idq; aliό eiusde Aristotelis axiomate. Elemeta in suis locis no moueri, sed natura qui scere. Quoru partes si vi e naturali loco dim ueantur, ad ipsum quim citissime possiant, redeunt,& in eo aquiescunt. No ergo aquae elementui cu sit in locosbi naturali ab altiore indecliuiore confluet locu . Si n5 coquet,altiore locu in se nullu habet nullii decliuiore. At ii beret,altiore,si in medio esset rotu da Haberet de depressiora omnia quae mediu circuitarent. itaq, a medio in ea conflueret. At non conuit. De eo confluxu modo loquimur, qualem Aristoteles &Clauius proposuerunt. Na motus a lios, Maris de Oceani alius erit disquirendi locus. Qua in vero ambo figuratain proponunt demonstrationem, magno aequi uoco,& sali cia laborat. Ea est huiusmodi. Inquiunt. Lineam A, D, minore esse reliquis icibus ab eodem centro ad circumferentia dactis. Qitia D. sit cε-tto vicinior. & ideo decliuior.Igia
qua ad decliuem locu ta diu nuer, quousq: ad E assurgat, ut ipsis B,C,fiat ςqualis.
Ut hoc alibi cocedatur, in mari magno atque Oceano no cocedetur. At nec cocedetur alibi, nisi aqua, a superiore loco, & extra eam circusere ni iam posito ad D conuat. Non. n.a B. auta C, aut ab E illuc siue t. quia cu sint in eadem serentia,& inter se a centro aequales, nullii eorum, locu suum relinquens eo confiuent,si locus D, non sit aqua vacuus. Non. n. aqua cum sit corpus, aqua penetxat.At Oceanusaqua sua
iam plenus est,&planus.Neq; aqua, ea quς littus Asticu, aut quae littora Brasiliae lambiit, ad me diu quod est aqua plenu conuunt. Si vacuuesset,eo consuerent. Non confluunt aut, non
quia sint rotunda, sed quia in eadem sunt planitie in aequore eodem. Idem est in reliquo Oceano toto; in mediterraneis omnibus maribus.Ergo demsistratio, quς necessitate Ge metri ea tacludere illis est visa,&per se ad mare collata vana est, & experimentis consutata.
Si dicat sensum falli, neq; eu poste rotundit rem illam percipere quod Se dicunt: demonstrationem vero, veram esse & Geometricam. Dicemus
343쪽
Dicemus nos, Geometrica esto, physica cerre non est,nec vera.Nam si uera ellet,in omnibus aquis uera esset. lacubus, stagnis, paludibus, fossis, puteis, pelvibus. At in his quae sub oculis habemus, eam rotunditatem , nec cerni mus, nec explientiae respondet. Nam si peluuis usq; ad summa labra impleatur aqua, dein rore si ligno quo stumeti,teguminumq; mollia eminentia abradimus, rotunditatem aquae in medio abradere tentabimus,ridiculi euademus. Esto ergo Geometrica haec demonstratio,certe non est physica . Quia physice cons-derata B, de C, non sunt altiora D. sed in eodecum eo sunt plano.Vnde aqua in D ab eis non confluet.Co niluet tamen si sit aqua in Faut in G. Quia lineae ab his tractae ad D Ostendunt, ea loca esse altiora, D. veto esse decliuius. Ex priore hac quaestione,de aquae totunditate iusuperficie,quasi eam absoluisset,aliamClauius aggreditur. virum ex terra, & aqua unus fiat globus.Sed uos priorem expediamus Prius,&dicamus. Omnis aqua in superficie, necessario est, vel plana tantum, vel rotunda tantum. vel Sc plana,& rotunda. vel nec plana, nec rotunda. Necessaria est haec diuisio. Nec planam habe. re, nec rotundam,non uidetur posse dici. Eminentias enim nullas habet, praeterquam in ndis, ventorum vi commotis. At nobis de
violenta superficie non est sermo. sed de naturali, & nulla vi agitata. Naturalis ergo aquae superficies, nec plana, nec rotunda, dici non potest. Sed neque & plana, & rotunda potest dici,una eademque. Cotrarietatem enim eo dein tempore non admittet. Neque unam esse planam,siam esse rotundam,est dicendu. Est. n. aqua uniuersa homogenea, similariumque partium omnium,si in naturali suo sit sta tu. At homogenea non esset, si partium alia, plana esset, alia rotunda. Ex plena ergo diuisone,necesse est eam totam in superficie, vel, planam esse, uel rotundam. Alterutro horum demonstrato, alterum excludetur. Ostendamus non esse rotundam, rationibus, de experimentis usi clatissimus.
Apud Oppidum Comaclum,stagnum sane permagnum est. Per id stagnum,anno ab hine tertio, e Comaclo, Cymbula soluimus ut stellatum peteremus. Fundus itinere sere toto, clarissima aqua, min Ias duobus pedibus altus, est conspicuus. Initio discessus,urbs tota conis spicua. itinere procede me, ima domorum primo, seam e visu tolli coepta, mox altiora. Tandem & humiliora culmina nondum sex M. Pas Litineris consectis.Turris sacra, alta pedes LXXII .a medio sui supereminebat visitis. Ea quoque ad x M.Passe vita est sublata. Hic Geographos rogamus, an tam breui spacio,
quo totus sundus duobus pedibus, minusq; pressus,&conspicuus cum esset,an mare illud, potuerit in medici,ad V. scilicet Pasi M.pedes LXXII. in rotunditatem attolli Ita ut minus duos pedes , Se pedes LXXII. aqua super sundum, attolleretur Aut Mons sub aqua pedes LXXIIll. est. At e tanta terrae subiectae de aquialtitudine, littora id stagnum circundantia, multo visa essent depressiora. At visuntur st
gno altiora. Non ergo in eo medio,aut terrae, aut aquae ullus est mons, nulla eleuatio, nulla rotunditas. Hoc primum experimentum. Alterum in mari alto. Anno M. D. LXII. nos in Cyprum nauigaturi, e naui magna, adhuc
ad Venetum litus anchoris alligata, sub soliscrtum, supra maris superficiem, montem in Liburnix Aussero imminentem , clarissime conspeximus nigricantem. Distat autem e venetiis Pass. M. amplius CC. Orto sole,non amplius est visus. Modo si tanto spacio, maris s perficies, in medio tumida fuisset, vel totum montem, vel maximam eius partem, nostro visui ademisset. At totus in diluculo conspi ciebatur, post lolis ortum nullus est conspectiis. Anno deinde M. D. LXXIIII. e Ienua in Hilpaniam nauigabamus. Ultra Tolonem in Gallia sub aurora velo ibamus. Corsicae insulae montcs, Imb tota ipsa insula, uti nautae,qui ad eam, similiarem habebant nauigationem assit mabant,conspiciebantur de ipsa nigricans tota.Distabat autem a nobis ex longitudinis litatorum computo M .Passiplusquam CCC.Sole
orto ab oculis euanuit.Neque lamen ante O
tum, mare planum fuit, aut post ortum in tuis morem est auctum in medio. Experimenta haec,&similia multa,nautis assidue sub oculis versantur, quae debuerant Geographi obseruasse. Et caulam sertasse reperissent, cur in maris rotunditate tantopere fallerentur. Experimentis addamus rationes,ex hisce axiomatis. Aqua tota,homogenea est. Aqua suis terminis contineri nequit. Aqua alienis continetur tetminis. Haec tria posita de sensui patent,& sunt ab Aristotele tradita, & ab omnibus coptoba- a. Ex primo ita argumetamur. Aqua,si tui naatura rotunda sit in supet fiete: Quaeque eius pars, & tota rotunda esset,quod de guttarum, S poculorum producto tes de silebantur, Zeconcludebant. At partium nulla tot unda est, Neque ergo tota sui natura est rotunda. Rient, totam cerni posse, quae sit in multas partes toto orbe dispetu, de sub tetra satis
multa occulatur. Sed ex partibus, quae ro tundae esse cernantur, quia sint homogeneae . totius rotunditatem necessario concludi. To. ta non cernitur. Esto. Ad partes veniamur. Paruas, magnatae utrasque .Paruulae ut gutte. quarum reddita iam cauta est,omittantur. Iri.
344쪽
roculis dixit Plinius,ratione potius,quamsen tu id cognosci. Secunda haec vera sensu id nocognosci. Prior falsa . Neque enim ratio dictat id ita esse. Cur vero ad orificia , videatur paululum elata , est iam a siccitate
ostensum. In medio uero nullus tumor,
quod & ipse satetur visu cern Itur , quam uis oculus exactissime id medium collimet. In pelui usque ad labra pleno , tumor in medio nullus. Nullus in alio ullo maiore
vale. Flumina, ne effundantur, ripis nat ra , arte ue sactis coercentur , & continen
tur. Si quis ima altera ripa prostatus collimet sigmini in ima altera ripa positum, sine dubio
conspiciet,nulla in media rotunditate impediente. Quando flumina pluuiarum aut niuium aquis ita turgent, ut a sumntas ripis vix
contineantur, cur in medio non cernuntur eo
latae viroqite casu, tantum abest ut sint elata, ut quae rapide seruntur, in medio caua videantur.quia in mediu omnis supernatans immundities delabitur. Sed neque lacus in medio tument, testante id visorum in ripis signorum
experientia.id ipsum sit in stagnis. Sed ad maiora etiam accedamus . Sunt enim &magnae aquae partes, toti aquae homogeneae. uia mare aqua est, propriis terminis non continetur. Continetur alienis, terrae scilicet littoribus. Quae erant axiomata duo reliqua.
Ex quib' ita dicimus.Si quae rotuditas in mari est, ea necessario erit, vel in medio,vel ad unu, vel ad virumque littus. Si ad utrumque littus erit, mare ibi erit altius , in medio erit decliuius. Ex Aristotelico ergo axiomate ab littoribus in medium decliuius confluet, illudque replebit S complanabit. Id si fiat, planum totusiet, nulli bi erit rotundum. Si vero ad littus
tantum alterum ea erit rotunditas,altius ibi erit. Igitur inde suet in medium,&ad littus alterum.ubi est decliuitas, eamque tum in me' dio,tum in littore altero complanabit. At haec
nusquam visuntur. Ad littora ergo, aut alte v.
aut utrumq; nulla erit rotuuditas. Igitur si qua est, ea in medio inter littora erit, quod & alle iunt Geographi. At si in medio siet haec rotu ditas cui dubium ad littus utrumque esse decliuitatem. Et si sit, mare a medio ad littora cofluere debere donec ambo loca repleat, eaq; complanet. Si enim non complanabit, neque etiam defluet a medio. Si non desuet, alti non erit. Si altior non sit ibi,nulla est rotu ditas. Si ibi est toti inditas,&non destuit,axi ma Aristoteli cum sillum redditur. Falsum redditur&illud, aquam propriis terminis non
contineri. Continetur enim dum rotunditas,
ct altitudo, in medio permanet .hAt nullam
Permanere, nullam aquam suis contineri rem minas, nautarum nemo conspexit unquam o
Ergo in medio, scuti neque a lateriburi nulla
est , aut unquam fuit naturalis rotunditas in mari, nulla in Oceano, nulla in aqua ulla. Falsum igitui, totum est hoc dogma. Addi,
mus. Si mare inter littora , in rotunditatem surgeret, nauigia dum a littore altero soluunta primo ascenderent. Grave igitur so sunt ominnia grauia contra naturam ascenderet. Atque ideo tardius mouerentur. Et cum ad rotundia
talis suminum peruenissenti ad alterum littus. veluti serientur in praeceps. Quae res, ut nullo experimento constat, ita est impossibilis, vegrauia scilicet sursum serantur. Sequerent ut etiam impossibilia alia non pauca. Nam si inter omnia bina littora,mare in medio attol. litur, inter insulas frequentes, ut sunt in Dalumatia ad Iaderam,& vltra Epidaurum; ut sunt in Aeseo, ut sunt in India ad Maldiuarem, &alibi saepissime, stequentes etiam essent interras, quaquauersum rotunditates sibi ipsis in. Ierdum contraponsitae., Exemplis id exponamus. In Adriatico e regione oppidi Therm larum, tres sunt Diomedeae intulae quas hodie Tremidi appellant. Si quis igitur,a Thermulis ad proximiorem, quam Caprariam dicunt, nauigio soluat, inter littus illarum, ac littus huius, rotunditatem inueniret,si vero alius ab Oppido Vico, quod est in Italiae littore ea dem peteret Caprariam alio situ, staret rotunditas.bSunto Thermulae ubi T. Capraria ubi Quicum ubi V. Tunc una rotunditas ab A. scico ad Septentrionem inter T. &C. intumesceret, alia ab Euro in Corum inter C. MV. si tu staret diuerso. Item alia a Capraria C. ad Lillum L. insulam a meridie ad Septentriones , a Lisso L.ad Casolum Cas. ab occata ad ortum. Lisso ad Melisielum alia. Haec suta dita ostendit delineatio. Qua rotunditate tam varia delineatione,
nihil ridiculosius. Nam hae omnes tum in
345쪽
ter se sunt disserentes, tum ab aliis differrent, quo Melisello ad Anconam , aut ad Sanchum Archangelum , aut ad Polae promo torium , aut Venetias protenderentur. Si v ro quis , ne in risum res uersa uideretur , diceret. in magno petaso rotunditatem ense, inter proximas insulas non esse I interis rogaremus nos. Cur in magno , & non
aetiam in partio λ Cum tota aqua sit homogenea, dc eiusdem naturae, atque ideo figurae etiam eiusdem; quod guttularum , & po-
colorum allatores autumabant. Cur in eadem natura tanta diuersitas e Si dicant, haec non in paruis spectari malibus debere, verum in Oceano. Si causam non reddant , ridendi erunt.. Sed esto in Oceano exseriamur. Maximo omnium tractu, dc nulis insulis impedito , per gradus CCXXX. ab Ambone insula Orientali, usque ad Magellanicum fretum. Medium itineris huius sub insula suerit Madagastare. Ibi, si verum sit oceanum rotundum esse , ingens mons aquae suerit. Si ergo a Magellanico nauis soluat uersus Ambonem cui dubium , eam a decliui littore, uersus aquarum cumulum ascendere Quo casu , & gr uia sursum serrentur , de egerrime seirentur. Ad summum cumulum cum perueniret, media velocitate in eo versaretur.
Inde ad Ambonem in decliue, ac serre in nobis iam est , Montes Ausseti , & Cy ni , per longissima spacia sub aurora ceriani , orto sole , non amplius cerni. P tet id nauigantibus cunctis , non solum in his , sed, si obseruare velint , etiam in montibus omnibus horis eisdem . Si
mare intermedium rotundum esset , ne que ante ortum cerni possent vlli , neque potuissent illi. Quia in longiore spacto , maior esset rotunditas. Ergo maris rotunditas in causa non est , cur non cernantur , quod Geographi asserebant . At cernuntur , ergo maris nulla rotum ditas. Alia ergo est causa quaerenda , cui post ortu tu Solem non cernantur. Ea vel in visum nostrum est reserenda , Mui longinquiora minus percipit. Vel in vap res e mari eleuatos . Quos continue inde attolli in palium , 5c nemo negat, &experientia comprobat. vel rn solis radios , qui in polita , ac leui aquae, de
aequoris superficie , reflectuntur , de se sum resiliunt , visumque nostrum reddunt debiliorem. vel etiam in duas, aut tres hasce omnes causas effectus hie est reserendu . Priorem illam de tertiam n mo est qui neget. scilicet , longinquit a. te visum nostrum hebetari. Hebetari eundem maiore luce , nemo nescit. Solis quoque radios a planis de leuibus resili praeceps serretur velocissime. Quorum ni Qe , ignorat nemo. Eosdemque , si quis hil nautae experiuntur . Imo velocitari intente inspiciat visum debilitare . Sed
huic tertiae, contrarium experiuntur. Sem
per enim Oceanus ille, ad Magellanicum seris tur ocissime . E contra alia nauis ab Amb ne si soluat, dissicile ascendet Ad Oceani via ue cumulum , a cumulo citissime descenet. At contra euenit. Eadem enim velocitate, fluxuque Oceani eodem ab ortu in occasum perpetuo seruntur. Non est ergo Oceano in illo aquae mons. Neque alibi vi- Iibi. Non ergo verum est, mare, gut Oce num , aut aquam ullam in conuexam s perficiem ac rotundam surgere. Sed heque concaua sunt in medio , magis quam ad ripas, aut littora. Illuc enim ab altioribus confluerent. Cum ergo neque rotunda, neque concaua vilis in locis maria sint, necesse est, ea mediam inter has tenere superficiem, pi nam scilicet & aequam, & nomini aequoris respondentem. At cur nauis, e littore soluens, e malo littus cernit , e naui non cernit e Quod primum ac maximum Geostaphorum a fumentum , in postremum locum , a n is suerat reiectum. Id modo soluamus, solutione ab experientia petita. Dictum de aliter. Si prope terrae , aut maris su perficiem visus intendatur , hebes redindetur . Quam rem etiam Aristoteles ex parte annotauit. Problem. XI. sect. XV. in his verbis.
Qaoniam visus , cis terram si multum seratur paucus in speculum incidit. It quo refractus ad omnia erit debilis. Est autem maris superficies , diuina luce ,
quid aliud , quam speculum quoddam , a quo solis radij restanguntur , qui visum debilitent nauigantibus . Cum em o visus noster in naui ima , inter raiorum refractiones , & tremulum quoiadam lumen', quod e maris superficie , sursum ferri cernitur seratur , in longiore spacto , facile promontoria , aut res alias in littore aci maris imam superficiem positas , non discernit. Quae etiammo malo, quo refractio, & lumen tremulum non pertingit, conspiciuntur. Esse autem vere solis radios, in causa, qui nobis multa
346쪽
FRANC PATR. DE EAQUAE ROTUNDITATE.
multa a visu adimant, satis est probatum m tutino illo Ausserensis montis, ct Cyrni insulae experimento. Quae in crepusculo cern bantur , radiis vero obortis , & totum hem sphaerium implentibus, oculis nostris sunt adempta. Vapores quoque huic rei impediamentum afferre, nemo est qui ignoret,iqui semel saltem in coelum, nubilo aere aspexerit. quando fulgentissimam solis lucem nubes nobis occulant. Nubes autem non aliud sunt quam uapores coagulati. Nauigabamus ante annos aliquot secundo iam itincre e Cypro. Mane summo, densissima nebula, nullo spirante vento , nauem operuit. ubi locorum ecfemus ne diuinare quidem poteramus. Ad meridies iam rarescente nebula , cacumen montis altissimi prius , conspici coeptum. Magis etiam rarescente, de cacumen clarius ἔ& montis pendix videri. Nebula dispersa tandem, agnouimus Cretae montem, ad austruna versum,qui a nautis Gambela nominatur. Id euenit, quia nebula in summitate prius sit diis lapsa, deinde sensim euanuit tota quam rem confirmat, quod refert Andreas Collatius icinauigatione, a Morambico ad Indiam nebi las : quasdam horizonti vicinas eleuari quae conspicere non sinant stellam ullam, quae munus quam sex gradibus sit eleuata. Haec ad se lutionem argumenti Geographorum validis. simi dicta sunto . Priora illa ad aquae ct m rium , & Oceani rotunditatem destruendam& complanandam sunto, & rationibus, & e perimentis demonstrata. 1
347쪽
N AQUA ET TERRA UNUM EFFICIANT GLOBUM.
' Priore de aquae rotundit te, dicebamus Claulum, aliam non minorem ingres.sum esse quaestionem, Geographis , & Astronomis ,
tum etiam philosophis c munem. Vitum scilicci, ex terra de aqua, unus esse t consectus globus. Id omnes hi, pro certissimo habent. Ita, ut cet. tius sere videatur eis nihil, satentur tamen ijdem omnes, non ad amusim,& Geometrice,
elle sphericum hunc globiIm, quia montibus altillimis, pro uidissimisque vallibus , & ta-
meat terra , & deprimat ut locis innumeris. Ratione naturali id probant unica. Quod grauia omnia visunt terra & aqua, ad uniuersi centrum unum , partibus earum omnibus &inclinent, & nitantur. lndeque euenire, cum partes omnes eo properent,vna circa ac supra aliam ita aglomerentur,ut necessario rotunda earum conformetur figura. Haec ratio non est sincera. sed aliquot in se continet sallacias . Nam id si verum et Iet,terra tota vii aqua,tota ge grauior, aquis lii blideret, aquae ei toti s
per natarent. At maria a terra superanturaerra ipla superatur montibus. Maria imas terra Cauitates, occuparunt tantas, ut reliqua terra
non sint minores. Quia igitur dici potest, te ram grauitate sea, partiumque suarum , pendentiaque ad centrum , rotunditatem aquisi-uisse λ cum plui quam caua sit, dimidia emineat altissime. In ea vero quae eminet, qu tuor generum sunt partium situs . vel enim montes sunt, uel convalles, uel colles, vel planities. Nulla hat um est, quaeque mutum superficiem non emineat. Ab eis enim omniis bus. si aquae decurrant, tamquam ab emine tiore, in mare tamquam ad decliuius , confluent. v nde factum axioma , Flumina omnia ad mare deuoluuntur.Et aliud,finis aquarum mare. Superficie autem marium, decliuior semper est san Aus. Fundus autem maris, decliuissima est terrae piis. Eaque, aut sere dimisdra,aut vere dimidia, aut etiam plusquain dimidia. Hac igitur medietate in rotunditatem
terra nullam surgit . Non ergo est tota per se totunda .iHuic sundi maris dimidis , lienis
quae exIezat, lacuum. i agnorum , fluminum sprosunditatem addamus, huius quoque me. dietatis,si non maior, saltem multa pars, aqua rum iandis est dedicata. Elaticii es his omniabus sunt planities. Qxe in omnibus. tum ha bitati. tum deserti orbis partibus, sunt pluriamae ; Earumque pleraeque sunt ingentes , immensaeque. Harum aliquot enumeremus, &ad reliqua terrae elatiora coiiserami s. Earum
prima elio , illa, quae a Scythico usque Oceano ac sinu Graduico qui est sub L X X. latitudinis grada, per Moscouiam usque in Tauriacam Chersonesum per grradus i. extendi tur . Quae totius latitudinis ab arcto usque ad a quatorem pars est sere quarta, & si cuique gradui demus M. Pass LXII. cum dimidio iuxta Ptolemetum continet Pal LM. MCCCXu. Secunda esto, ea quae a M osco uia per Aliam ultra imauum usque ad Quincti protenditur gradibus CXXXVI. ii ,c eit M. Pati 8 soo. 5e amplius. Tota item Astica,quanta a Nili ioci. tibus est usque ad exitum gradus laritudinis compicthendit C.hoc est M .PH.6 21 o. in lon
348쪽
gitudinem vero Astica eadem, a sontibus Nigri ibi unqui sunt sub gradu LX. que ad ex- cui tum eius in pelagus Atlanticum, qui est sub gradu v.quod i pactum graduum est L V. tota plana est per M. t als 3 37. Memorant in
Orbe nouo , a portu sormoso qui est in latitudine citra aequatorem gradu. v. vlque ad stet iiiii Magellanicum . quod ultra aequatorem est sub gradu LII.totam. Peruanam regionem a montibus Andis ad mare, usque planam esse. Spacium autem hoc graduum LVII. Pal LM. implet. 3 62. Sunt di insuperiore ad septentriones noui Olbis parte, planities ingentes atque immensae ita, ut nauigantibus nulli conspiciantur montes. Sunt in nostra Europa,Vngaria tota planissima, tota Polonia D n- de illi nomen lingua eius gentis inditum usque ad mare, tum Euxinum, tum superum
Livonicum, ac Finonicum. Hae tum longitudines, tum latitudines,non sunt dicendae, uixelli sensibiles respectu totius terreni globi. At
si tantae ac tot numero sunt in superficie terrae, planities, qua ratione, aut est rotunda terra aut vere dici potest rotunda Neque ei m- tunditatem montes emciunt,cum tot conuallibus sint,& inter se inaequales. & anfractuosi. Et ad planities iam dictas. & alias innumeras, vix se te lunt sensibiles dicendi. Ad hoc enim, sensibilitatis asylum,& Clauius, ct eius magistri Astronomi, len t con fugere,cus eis, montes,valles, scopuliqI Obiiciuntur. Aiunt enim, terrae rotunditatem non Impediunt, quia non sunt,sensibilis momenti. Quae fuga ut eis concedatur, certe in planiciebus non est concedenda . Nam sunt maxima terrenae supelficiei par quae rotunditatem eius impe dit. Qua . n. ratione, eadem terra subiecta, eodem loco, eodemque tempore, duo contraria in se recipiat, planum, di convexum e Imo in maris in Oceani,in aliarum aquaum standis, & conuexum recipiat & concauum e Aquarum autem
sundi plusquam dimidia superficiei tertae
sunt pars. Et planicierum prior numerus, tum graduum, tum Miliorum , a Septentrionibus versus aequatorem,quarta sere est pars. Cui si Nili latitudo addatur, plusquam duas totius a Polo ad Polum latitudinis tertias partes c5- praehendit, sicuti & Peruana, sere tertiam alii complectitur. At Asricana Nigiris longitudo, graduum est L v. Aliana vero cum parte Euro reae plusquam gradus C X L. continet. itaque non pollunt dici insensibiles respectu globitorius. Neque etiam eo possunt confugere si Hicant, fidem non esse habendam, aut Marco Polo. ut Hispanis, aut Polonis, aut Paulo Io- Ο O , aut aliis qui earn in planitierum memo- cxam scri piis reliquerunt,quisit vel sponte, vel initore sint mentit L Nain etiam si detur,quod non datur, hos salsos esse mentiunculis,natura ipsa non mentitur. Si enim tantae regiones planillime non esse nr, sed in medio ad rotunditatem, ac tumorem surgerent, Potasthenes, Tanais, volga, Nilus, Nigir, Danubius tanta terrarum spacia non decurrerent, aut in asce- sum, inde in descensum currerent. Non enim flumina ulla prius ascendunt, postea descendunt. Sed totus eorum chirsus,ex a io mate,
tum Aristotelico,tum Clauiano, descensus est ad decliuiora. Et igitur flumina h. te per plana decurrunt, inclin Ma lamen tantum versus
malia,ut in ea serri possint. Neutra ergo, terra& aqua,cum non sint rotundς, quibus machinis Astrono mi,& Geographi, ex utraque globum unum consecerunt f Eumque ita rotundum , ut unam eandemque habeant superficiem conuexaria, uti autumant. Qui enim una eademque elle potest convexa superficies, vallis imae, cum montis aut pendice, aut cacumine aut huius cum planicie supposta aut cum maris plano e Certe multi sunt inter alpes lacus, inter montes alios altissimos, quo tensu, quave ratione,Geographi, aut Astronomi de- praehenderunt, lacuum superficiem eandem esse cum imminentis cacumine montis. Cum hic ad coelum attollatur, illa in imo resideat Sane Chimerae sit ni haec & non mathemati demonstrationes. Neque illorum ratio ea,qua asserunt, quia singulae & terrae, dc aquae partes centrum expetant, utramque in unum globuconglobant. Vt tamque enim in loco a nat ra deputato, uti est Aristoteli demonstratum. quiescere est neces le . Et earum partes etiamsi ad centrum vergant omnes, id in suo quaeque loco, sine ullo motu faciunt, nec ab eo discedunt,neque descendunt. Neque se se de loeotrudunt, neque in decliue fluunt, nisi pars inserior vi e suo loco abstrahatur. Exemplo a
sa proposito id fit BCD FGHI mani testum. Nasi
Vnum tantum ea centrum A. terrae
aut vel aquae partes in plano constitutae. B. C. D.E. F. G. H. I. Om.
Vergant, & inclisenationem habeant , neque a luis abibunt loeis. Et si summota pars inferior fuerit, suo quaeque itinere, non autem Omnes ad perpendiculum descendent. Nam si omnes suis in loeis, ad perpendiculum vergerent , ad centrum sane non vergerent. Quam rem exemplum hoc aliud clarim me ostendit. Attamen in tantum sunt , imaginaIatum de
349쪽
dunt. & muros inter se aliquam habere inclina. tionem, quamuis non sensibilem autumant. At nos non id qM- rimus,aut hie,aut in iii perioribus, an sens bilis vel non haec inclinatio sit. vel an aquae tu
mor,aut moles,aut valles sint sesui nolito co-
praehensibiles , quasi sensus noster corrigezenaturam , aut queat, aut nequeat. Sed an r
uera ita se res habeat,& vera sit. Non esse autem hasce ipsorum demonstrationes veras Euclidis Geometrarum patris, demonstratio demonstrat. Qnae est libro xj. Prop.vj.ubi ait. Si binae rectae lineae, in eodem plano ad ,, ansulos rectos suerint, parallelae eruntis ipsae rectae lineae. Quod de binis hie ait, de omnibus intelliavi debere Geometrarum nemo dubitauerit. Sicuti dubitauerit nemo,parallelas nunquam concurrere. Non igitur ad centrum tendent.
Non igitur ab uno plano partium tendentia de inclinatio, parallelarum rotunditatem eius plani poterunt enicere. si Euclidis demoα- stratio vera est , etiam quae inde deduximus, vera sunt. & illae aliae Clauianae demonstrationes salsae erunt. Vel si hae vetae sunt, quivamplius Euclidi, aut mathematicorum fidat assertis. Itaque tota haec prior Clauii dii puratio,an ex terra & aqua unus fiat globus,in se
vana, contra eos, in quos est instituta, elisti
stranea. Quam uero ipse, ad id probandum instituit, tota ex eadem principii pendet falsitate. Ait namque.
In quacumque orbis parte, per eandem omnino aeris lineam, terra & aqua non impediatae,sed libere demissae descendunt. Ut hoc sit, aut non sit verum,ad rem propositam non s cit. Non enim hoc ait agimus, an praeter inserum naturam loco sint positae , & ea-ciem linea descendant. Sed an naturali Ioco sitae tumeant in medio, desint sphaericae totae , potius quὶm planae . Esto vn uersi centrum tantum unum. Ad eum Omnes aquae , terraeque partes tendant , sed non omnes ad perpendiculum. Sed suo quaeque e loco. Nec sunt istius verge tiae lineae omnes aequales. prout aequales non sunt , quae in Astiea a montibus Lunae , aut a monte Amara', qui omnium estissimi serunt ut , de ab imis eorum
uallibus ad centrum usque ducuntur. Quod si vera Plinii relatio est, montes esse quosdam, qui L. millia se se attollunt, si v tum sit Tenarissem LXX. millia excedere, si Andes, si Caucasus, si alii innumeri, rotunditati totius terrae magnam auserunt partem, si tot planities , si tot maris iandi conca uitate , idem faciunt , qua ratione alia,
rotunditate , aut terrae , aut Maris , aut
utriusque simul asserere anilebunt e nisi conincaua velint esse convexa , de plana esse rotunda e Sed quam postea explicat rationem , Solem , stellasque aliis citius , aliis tardius oriri , de singulis XV. gr dibus , hoeae unius spaci' variari in te ra , & idem in oceano fieri. Hoc a tem fieri non posse nisi maris superficies continuaretur. Ad rem nihil facit. Quis
enim negat , terrarum de maris superiaciem continuari eἡContinuitatas autem a rotunditatem minime sicit . Quo vero
Ad poli altitudinem , quod subnectitur,
nauigantibus e Lusitania ad Canarias, alutitudinem poli , singulos gradus deprimi.
probatur, aquae rotunditas. Idem Gnim etiam in plano accidit. Fig ra haec, id oste dit. Quis enim
eleuari iis qui sunt in B. Ad perpendiculu. n.& ad angulos rectos
eis superstare 3Quato vero a B, discedui magis C.D.& reliqui,tato acutiores fieri angulos viasus. Ideoq; polii eis videri depressiore.Praese rim quia vi ius, non vltra o. millia,ut probant optici, rectus procedit. Idq; eo magis euenit, quia plures,atq; plures e mari vapores eleuantur, qvi tande e coi pectu prorsus auferunt. iis qui iubaequatorem nauigando peruenerunt. vltra quem, paulo progressis polus noster occulitur,sicuti an tarcticus non cernitur, his qui ad aequatorem non perueniunt. At si vera sie oceani rotunditas,sub aequatore culmen eius esse videri pote L Is enim visum poli alterius adimit, alterius aperit. At qui sanus oculus concedat, ex altissimo loco , quae eleuata sunt cerni peius e aut omnino eorum perire viasionem e figura id etiam ostendit. sunto A, B, uterque polus. C, esto oceani culmen. D. E, loca utrimque decimiora. Qui in C. sunt, proculdubio utrumque polum cernent. Qui vero in D. E.alterum tantum. Sed in tanta Oceani latitudine , praeceps de utrinques
350쪽
sed aliquandiu perdurat. Igitur non illicopoli alterius visio ammitteretur. Sed uterisque aliquandiu conspiceretur. Sed ammi
titue illico tranglelsis . Alia igitur est huius rei caui. quetrenda. & non rotunditas aut planities Oceani causanda. Nam si planus
sub aequatore Oceanus etat utrumque polum inde conspicerent , non minus, non
magis , quam qui essent in culmine ; Eam
Iem , quam nos in causam reseremus e Aliam sane nunc non videmus , quam maximam distantiam , & in ea distantia. vel visus debilitationem , uel maximam vaporum eleuationem inter visum & polum interpositam , vel hasce tres omnes. Quod vero ad conclusionem rationis huius affert , serri non potest . Aquam eandem cum terra habere superficiem conuexam
a Septentrione in Austrum . ita ut neque te La, neque mare magis attollatur.
Quis enim serat , altissimos Noru egiae montes. Montem sub polo, Stotum , mundanorum omnium eminentissimum . eiuLdem esse cum subiecto mari , superficiei e
Aut Lunae montes, cum subiecto lacu, vn de Nilus exit e Mons Auffero imminens in Liburnia. Cyrna insula, manisesto nobis ostendere , montes superficiei maris superstare. Neque unam eandemque esse. Eclipsim lunae praeterea Clauius affert. In qua ait sVmbram aggregati ex terra & aqua , rotundam esse, in quacumque coeli parte contingat ed ipsis. igitur nece illa est,terram & aquam unum componere globum. Quia lunae partes quae nondum sunt eclipsatae,corniculatς sunt. Sunto ita. At aggregatum hoc, siue globus, eam corniculationem minime facit. Α- qua enim cum non sit opaca, umbram facere, nequaquam potest. Sed eam iacit natura umbrae, quia scuti lumen omne, ita & umbra omnis rotundatur. Est enim umbra luminis extremum , quod iam antea probauimus. Vmbra ergo sui natura se se in rotundum c gens conum, & non quia a rotundo corpore exeat, illius in luna apparentiae causa est.
Nam si eius rei, aggregati globi rotunditas in causa est,eadem eiusdem si obi rotunditas solem in horizonte,dum veJoritur,vel occidit, corniculatum ostenderet necessario. At hoc minime fit,etiam Clauio fatente, & sensu demonstrante. Sed corpus eius ab horizonte linea tecta semper scinditur. Cui rei ut o
,, Sensum nostrum in hoc mirum in mo
Cur autem saltatur, causam assert ridic
is Quia terra, sensui maior appareat, quam is sol.
Nam, nonne eadem,maior etiam quam I na apparet e In luna corniculatas partes sat tur, cur non easdem etiam in sole, ab eadem causa fatetur e Et visus noster, quo modo in sole fallitur, non fallitur in Luna j Nam sol nonne terra,ex sua astronomia, maior estqCur ergo dicitur, Propter quantitatem nimiam terrae,recta ea linea videture Multo magis e dem nimia terrae quantitas in luna, quae, quam terra multo est minor, idem non faciti Neque solis,aut terrae, portiuncula circuli maximi dici potest linea illa, quae solem recta
scindit,primo oriri incipiente, circuli corda dein maiore, denique toto solis diametro. Est enim solis diameter, longe terrae diametro .
maior . Quod de ipse probat. --Et si uerum est quod subdit, sensum halu
,, lucinari in eo quod coelum uti furnum ,, credat et cur non etiam hallucinatur in multis aliis astronomorum obseruationibus M coelestium apparentiis Cur non aeque in his omnibus,atque in illis errat e Ratio huius fuerat quaerenda,& causa reddenda. Sed haec me hercule, metae sunt sugae,&merae nugae verum nos, ex hac ipsa solis in horizonte. recta sectione, seu ea fiat, primo oriri incipiente minore corda, dein maiore. denique diametro, & post diametrum corda alia diametro minore , deinde alia minore cum semper a recta linea scindi ; conspi atur. arguimus horitontis planitiem, seu i l e mari cernatur surgere, seu a terra. Idem appaxet, in lunae ortu de occasu, dum est in horizonte , vel in mari nauigantibus,vel iter terra sicientibus, vel loco stantibus. Idem quoque ex hac concluditur , terrae , de aquae superficiem. non esse rotundam , se divere planam. Nam si rotundae essent, in ortu & in occasu , t um lunae, tum solis, ea sectio corniculata adipareret; non aliter, atque ab umbrae rotu dilate,in eclipsi,corniculata lunae pars nondu