장음표시 사용
571쪽
intellectu, continente uere entia ac seruante, quique prius formatus est ab illo uno,sub specie in serioris ellentiae. Atque haec dualitas est essentia unica. seu' modo Deus, cum sit summe unus, creet multa
alia entia,auali autem isterialibus Intrulectibilia. Cap. M X. QVaerendum de intellectu agente,qua matione ipse intelligatur ab aliquo,& quomodo fuerit creatus ab autore primo, quali iaque item sit status intuentis eum Perpetuus. Praeterea, quaerendum utrum, quod animus procliuis, nullo prohibente,maxime optat scire: atque id in quo turbati sunt altercatiq; inter se sapientes, videlicet, quo natura modo ens unum absolutum implurificatumque omnino , creaverit alia pluia entia, sine digressa ab unitate essentiς, citraque detriinetum uni tatis, immo cum roboramento eiusdem. Etenim quaquam omnia alia profluant ab uno, non tamen ob id inest illi uni pluralitas, quale cum dixerimus,ostendamus etiam probando. Ad quod pro uitibus faciendum impriam is imploramus opem , & assensum ab ipso ,
Autore primo, neq; ore tantum, sed cum gestu suplice, animo etiam abunde, incestanter, atque integre, conuersique oramus, ut ille illustret mentem nostram, dimoueatque stulti tiam animabus supercrescentem, propter corpus, sic enim speramus nos probaturos sole huiusmodi dispositionem, quamuis unius veri boni honorabilis, siquidem ipsummet, im
mittit lucem,pro veritate ac sincere se exqui renti. Primum igitur, quod auidius explor tur ens vitia verum creauit entia plurima hoc modo,quod primo occurrit eius speculationi. Quoddam ens unicum , constituitque illud ante omnia alia,quod constitutum deinde te
uertitur ad eius essentiam subsistensq; in illa statim respicit intellectu illud ens unum: verum a lii pei gredi omnia intellectibilia ac sen. sbilia. agnoscitque talia entia ut exemplari fabricata esse turbida declinantiaque ab eo dem. Qiiod ita sit,quodlibet productile mouetur appetitu ad ipsum ens. Alioquin nullate nus solet productile, dico autem mouetur , quoniam productio sit propter huius generis motum aliquomodum , siquidein non potest sine illo fieri. Dico item appetitu quandoquidem optat assimilari ei in permanentia. Unde occurrit eidem per speculationem, atq; hac est causa motus ab eo profluentis commodi .
Quando ita perspexeris plene,creatore. primariu,disces uerbii creatu esse proxi mii illi.oririq; ab hoc verbo, virtutes postremo nHillisa. mas euideter, quodq; oes mouetur appetitu ad illud,pendetq; ab eo ut creatae a firmo agere, sicut antea probauimus.Ita ut cunctς reuertatur. Nascendat usq; ad creatura illa princi pe proxima verbo dei cocipio, quae est causa causaru, resundens aliis subliuiis esse tutas singulis proprias, conuenientes m de quarta coire- nictior est ppetua,atq; .vni,quodq; recipit huiusmodi influxu a Deo, per epiri media causam pro captu ac imitatione,siquidem Ois substati a corporea,atq; alia subterior ex illit ex prudelia autoris primi per illuminationemq; V-nitatis eiusde . Qua propter ala etia mouetur
appetitu ad eu ipprio quali solent ipsa simulacra ad archetypu,atq; non nihil extrario,quonia Ombe animai u est transmutabile secundu substantia passibileq; ac alterabile, quatenus seeundii subitantia vertitur in aliud. Creator
.n. uero primus mouet creaturas,immittendo
eius desideriu boni absoluti,ppetuoq; influe
iis,qirale etia unicuiq; tribuit iuxta capacitat cvnde colligatitur sinul extrema entia comunione caulae,& causati, sicut praedictum , qu tam supremum est causa prima, proxima Ver bo diiuno, quae existit causa caulatu. Aliud extremu,5c infimu est substacia extedes spargetq; causarum uires immistis, ad qua limoi uitum descensus, subtensioq; amputatur, sublato receptaculo alio inseriore. Quare cu ia probatusit, quod omne mobile habet motorem exte riore,ad quem,& a quo est mobile, alioquin
lat itidemq; ad illia,ut imitetur, & nos hies et appetimus cotemplari eudem,ob id lingula occurrui Pspectui illius, & haec est ratio motus ab eodem profluentis omnimodi. Porro si velis, qd prius quaerebatur,scire, quo modo au. tor ptimus crearit substatias insensibiles:ppo tuasq; ac insignes,oportet ut circii adscribatur ab imaginatioe tua qualis libet.fluxus tepora rius,qua doquide hae creatae suet ut absq; tepore,actione autori immediata, atq; successiva. Qua ratione,et. n. huiusmodi productio foret temporaria quu ipse autor illius, sit etiam ala tor temporis,omnesq; generationes temporarias digestetit c5ltituenς,ac disere uerit, Nec enim autor temporis existit a git ue sub tempore. verum altero modo altiore, dignioreque, creaturae fiunt ab eo, quali videlicet umbra corporis alicuius manat ab i pso .
572쪽
coclestem, Magisque tamen illum,
Narrandum amodo, qua mirabili ratione sydera nimaeque mundi superio. ris gubernent ista in serio. a , quandoque ille olbis
tia, a primo ad postremum quae.& hic, verum sub alia specie videlicet nobiliore.Neque tame ob id dicimus,quod sormat ignobiles in hoc mudo progenitae, ex pu tredine sint etiam in illo altiore, sed quod solae sermae naturaliter generabiles adsint ibi. sub alia, ut praefatum, altiore specie. Ad pr positum igitur conuersi dicamus,quod plane
ta Iouius princeps stellarum, inter omnes: quq ibi existentes appetunt ipsum mundum intellectualem: praecipue contemplatus formas eiusdem puras, scepit illarum bonitatem lumenq; pro capacitate,ut amansior, supra alias
stellas. unde & dignior fictus est. Qua Ppter
peculatur, fit adsi-ῖnitate ac lumine. Vt locum quandoq; , de spectans humum rubeam aspectu rubescit.Sic enim, qui lumen superius intuet ut illumin tur , verum quoniam planetae lumen , quod inest a luce bonum,est tum interius tum exterius, immo cum sit eius forma, lumen Verum, est interius, forma enim non subiicitur sensui. Idcirco ad persecte uniuersalitet conspicien . dum lumen illud, oportet uti speculatu mini
me partiatio.videlicet tantum exterius non . autem interius circumluente, Imino totum ,
utrobique perlustrante. Utque ocularis visus non penetrat uruuersum corpus,sed enim so rum aspiciens exteriora, no inspectat interio.
Ta , sic etiam nulla alia uis corporea potest lumen illud interius attingere. Qua propter si .velis hilius modi formam planetariam integre con teplari, necessiim est redeas ad ipsum metanimia, ac evadas qualis ille incorporeus Sic enim fies inalterabilis, visuque ideo inteli Giali comprendes. Unde illius sulgore etiam impleberis. Atque identidem facies specialisbus exploraturus Iouem stellarum principe. uniuersali siquidem ratione illum proseque re, considerans luperficieque ac prosundita tis pulchritudinem . Quod si amplius optes etiam supercaelestes formas illustres, scientia assequi persecta , neque aliter earum dignita
tem praeclaram queas introspicere,quo modo& quem praediximus archi planetam intuere, profunditus,tunc enim lumen eius, quod est hypotypus a superno orbe impretius,in te re fundetur Cuius illustratione indutus, fere illi par unusque,tanquam subleuamento adiutus, supremam illam claritatem , omnesque eius participes formas pro uoto intelliges. Si uero ab eo auersus, duiunctusque ad te conuersus geminatusque sueris , huiusmodi speculati nem amittes .Quam tamen, si minime corporeis sordibus interim coninquineris, dein re conuertus ad Iouem stellam recipies, conte minus lumine icut antea, de pene cosubstan
573쪽
hiilis illi redditus: pariterque nescius omnium nisi, quod fuerit di sunctione inter tu batus . Alioquin a planeta isto alienus, quoniam te ivppiter tunc abhorrebit, nunquam attinges orbem supremum , Quare oportet viros sic omnes reliquos cotemplaturos eius supernas essentias, cum planetarum Domino
ita, ut praedictum est , sese habete. Porro
canda tamen maior est opera cuilibet,ut eontempletur mundum supercaelestem , quam testem, quoniam illius scientia est nobilior, quam huius, quae tamen est insignis pnel mina toriaque ad illam, & sine qua pr uidubio media, nemo potest supremam consequi. Boni pulcherrimi, quo nullus aspectiis satis pasci potest, & cui speculatorem oportet elle plane unum cognominemque , quique penetratu intellectus luce huiusmodi optimam ingressust fit tanquam candelabrum lucens
Quae sit disserentia inter sensum , ct intelleia
ctum. Cap. I I. OV emadmodum visus non apprendi tui-siblia, non sit illis idem, utriusquM prendit noticia pro facultate persecta, sic intellectus humanus nequit intellectibilia cognoscere, nisi illis uniatur, & visus. quidem superficiem retum attingit. Irstellectus au tem profunditatem subit: taciteo , quoque magis firmiusq; unitur intellectibilius, quam senius sensibilibus. Siquide omnis sensio diuturna noxia est valde iensui ipsi. adeo ut aliquando eum priuet ui sentiendi. Intellectio autem aliter se habet intellectui,ut quod di
turna intellectum firmat, depuratque quatenus est intellectus.Praeterea sensio mali est vehementior quam intellectio , illa nanque ini seri dolorem aegritudinemq; non autem ista.
Sensus item non bene precipit dispositionem
naturalem conuenientemque, verbi gratia is nitatem, nec enim talis subit potentiam sen tiuam,aegritudinem uero bene percipit, utpote preternaturalem,inconuenientemque, tali
naturaque ut dolorifica sicile sentitur. Quod si sensus ignorat praenominatas qualitates , quanto magis substantias intellectuales, quae sunt distantes,&alienae ab eo multum. Idcirco quoque sensus non confitetur intelligentias.Intellectus autem, si has negaret, se se irsum negaret. Alioquin foret substantia corporea,quod si contingeret,subtraheret se rationi intellectivae,consideransque essentias intelle .ctrices tanquam corporeas, nunquam Orbem supernum,eiusque mentes penetraret. Quas, viceversa, transcedit cum essentiam suam respiciens introspexerit persecte. Quod mundus triplex supereaelestis estis: ac terrestris , quodque posterior serum
MEns ipsa humana,eum orbem intellectivum perspexerit, nobis renuneiat illum esse opus primum creatum, summo li
decore in lignitum existere, ac illaborio iniri mimi Ostimque. Immo laetabundus suo lilia mine, profluentesque ab aliis ellentiis exit Itanter substantias in seipso continere. Qua. rum Iouis planeta est primariu exemplar, omnium illius entium limite vero nulli bi coli catus, sed enim in alio orbe secundario,bono tamen illustri perpetuoque aec eius primi stamulacro,referto. Via de e tiam decet, quod sithonum absolutum, squidem metatypus est,& similis archetypo . Rursus autem hic mundus infimus adsimilis caelesti ut vitae: ellentiae bonitatique causariae, successiva iugiter generatione,est quadamtenus perpetuus, sicut ille constanter.Sis nidem omnis uita nostra, cum sit similitudo sit perioris continuatur ab ot bellio, continuato adhuc per supremum princi pium, Ideo errauit, qui opinatus est,mundum intelseia ualem fore corruptibilem, quoniam autor eius primarius firmus inablatilisque existit.Dum autem creator intelligentiarum sue rit talis illae nequaquam deficient: neque ullatenus peribunt , sed internum persistent, nisi idem autor sponte redigat ipsas intelligetias
in pi illinum statum,ac retro transmutet in nihilum. Id autem est impossibile , quandoquidem creauit eas absque consultatione ac cogitatu . verum alia intellectionis specie.Qu rellia primaria, quae existit essentia vera, i desituraq;, omnino protectione seruabit eas, Eb quam rationem stabiles ac perpetuae manebunt,huiusmodi intelligentiae. cur Deus appellatur lux , ω quod seruat Nbem intellectivum, hic autem caelestem,
isque dein terrenum. cap. IIII.
LVcis primariae appellatione utimiit ad
primum autorem nominandum, ex ne
cessitate , quoniam nequimus ipsius et sentiam qualis in seipsa existit, detegere, atque atti fere, & quantulum eius mens humana in teuigit abstractione , negationeque succedanea, assequitur scandendo subinde, eo usque
ubi lassata sistit, ut imperfectissima, squidem
est infima omnium creaturarum intellectricium. Rursus igitur regressi ad propositum facto , dicendum, quod essentiae princeps ,
quae est lux infinita, cum nullatenus corrum patur
574쪽
patur, nunquam etiam desinit illuminare orbem supercaelestem,isque eaelestem, ideo quoque hiς secundarius Dominus infimi , qtpotemus illius primarii semper existet. Et quaqua princeps mundi superioris parum reserat ab inferior nihilominus conatur seruare eum, seruator porro mundi intellectualis est luxti ua, mundi autem caelestis, ille supercae. stis , huius autem infimi sensibilis, ille m dius caelestis. Atque omnes tamen serua tur consstuntque uirtute autoris primi, qui eos suae administrationis robore fulcit ae s sti net, ut qui primum orbem, a quo pem dent reliqui, perornat. Quique existit infini. tus potentia: Bonitate, ac pulchritudine, Vnde illum subsequitur intellectns agens illuminatus ab eo,patique mundi Intellectualis Ointima ac nobilissima, Intellectui agenti hon ratiori succedit animus simulacrum eiusdem quique etiam speculatus orbem illum inteuuctuarium, fit pulchrior adhuc. Tandium ita pelleuerabit, quandiu illum intuebitur. ac uice uersa a speculatu diuertes, lumine ex tracto deformabitur. Atque m nos etiam do nec nustrum animum respexerimus , inem; constiterimus. Existemus speciosi probique. ab eo autem digressi ae transfugi, turpes atq; que improbi . Praeterea ipsa caelestis mundi anima est decora, pulchritudinemque suam . maxime planetae uenereo , immittit , quia dein illa huic mundo sensibili transmittiti. non enim ab alia causa , i quamia caelesti spe clostas testem orbis prouenit, ut praedia
575쪽
quodque corpus animalis estriui
N praesentia consideradum est nobis an utraque pars hominis si consumptilis,
tur: altera autem persistat semper, & quae natura haec sit,idque ut persecte fiat, ratione naturali est uestigandum . Homo igitur non est aliquid simplex , uerum constat exanima ac corpore, quod existit organum ania mae coniunctum: diuersumque specie. Quod que licet optime, animae uniatur, non tamen inseparabiliter ab ea, neque in seipso con statet est firmum. Siquidem corpus ipsum est compositum,& non simplex.Omne autem copositum resoluitur tandem in ea,ex quibusc5 ponitur. Atque ex consequenti no permanet, Quale etiam patet experimento , squidem conspicimus corpora modis uariis corrumpi,tum ab aliis,tum inuicei praesertim quando anima nobilis ea destituerit, Viee rursus uetia corpus si permanet, adminiculo animae sublimis perseuerat, ac sine illa nee periistit, nec existit unum. Quandoquidem resoluitur in materiani & sormam , ex quibus constitit, abeunte huiusmodi anima,quae continebat illud , Corpus item est quantum diuisibile in
partes minutas. atque haec est quaedam corruptionis species,Quare cum sit corpus, pars al-rera hominis, non utraque eius portio est incorrnptibilis , verum una corrumpetus, uide
licet quae existit instrumentum animi, quo ipse indiget,non tamen semper sed pro tempore, alioquin corrupto instrumento simul ipse animus corrumperetur, Quod prosecto non contingit,quando animus adhuc in statu suo persistit firmus, inconsumptusque. Si qui
dem natura eius non admittit ullatenus co
ruptionem. Atque est forma perquam homo est enς S existit, unde homo uere est animus, ipso autem quoque corpte animus indiget,ut artifex organo. Qui corrupto, eo non ob id
corrumpitur.COrpus autem est animae instrumentum, quoniam sicut artifex exigit organa apta operi, verbi gratia carpentarius securim, sutor acum: melior Alcem , nauta remum, sic anima expetit corpus,ad commodum cui in existat, Potentiae quoque animae exigunt mem bla instrumentaria idonea, quibus anima ipsa influit, cuius argumentum , quod anima cum viribus sequitur complexionem corporis, siquidem euidenter uariantur eius operationes alterato corpore aliqua de caula, uerbi gratia ob operationes , propter animam illo, ut organo utentem, uelut tristitia: timor: conis cupiscentiar laetitia & mestities, Quapropter mutuum accidentium commercium, uicillariaque animς atque corporis conalteratio, indicat corpus oportere ut fit aptam animae
dominanti ieruitium, Quod & adhuc ex illo probatur,quoniam si quodpiam animal, ut fit moriatur , numquam alterum gignitur , cui eadem anima possit aptari. Ita quod semper cuilibet animali sua inest propria. que anima , nec vicissim cuilibet animae suum propriumque subest corpus anima lis. Siquidem eorpori parato, parata Paria ter respondet anima , idcirco necesssum est I corpo-
576쪽
eorporaturam animosi esse alteram, quam putillam mi sicut ferramentum carpentarii aliud ,quam lutoris, atque ita anima leonis, ut animosa, prude ter sibi aptauit corpus organicum ad oportunitatem, ut ossi solidum ad robur, dentatumque ad morsuram . Canis leui. t ei pedatum ad velocitatem, & qui dure ungulatum , ad pugnam; reliquisque actionibus
promptum. Bovis quoque anima ita sibi constituit corpus cornigeriura,magnumque ad labores. Et quc libet alia pro dignitate, indignitate , ut Operationem, ut leporis anima cum creat audacia, ac robore corpus leue format sibi ad euasonem, ouis autem sagax ad praecautionem a sortioribus brutis.
Qualis humani corporis compositio. propter quod . Cap. I I. CV m anima humana sit nobilior sapientiorque reliquis, ac idcirco propinquior subitantiae diuinar,disposuit sibi corpus nobilissimum alio tu, quae sunt, animal tu ac meliora,aptioraq; membra ad artes exercendas. Cu-que ad multa opera, quae sicit multifariis indigeat organis, neque potuerit sibi ea omnia in corpore coviuncto fingere , in eo composuit vi. v idoneu ad sabricandam illa plura sopalata instrumenta, manus videlicet,quandoquide si habeat unicu organu tam v,v mco uiui aptum, non potetit caetera oportuna confiςere. Instit uit quoque corpus rectu,cui eum ma nibus addidit etia pedes , ut queat multas a lias animalium species,opinione pene, innumeras, gestu variato imitari, eorumq; motus plures ei lingere.Quoru si unicu retineat naturalem, id nequeat. Namq; homini ola bruto- Iu Operam, quadamtenus: couemunt ut leonina dominatio, ad qua utitur lorica e Clypeo: aere: atque adhuc instructius ad Balista,& ariete ad muros diruendos, propulsamq; noxiorutelis,ad pugnam; item equo, sed δέ celeritatem qualis leporina, ac naturalem per cautionem, ut ouilla,atq; hae actiones per instrumenta factae lunt brutalibus potentiores. Homo item ope intellectus directoria facit opera uuaedaexquisita , supra naturalem cogitatum suum , quoniam naturalium ope tu inest, quoq; brutis potestas, ut attificia homo set mat,verbi grata a,musica organa chordis instructa,uendi Naillis artem ipsam, Praeter instrumenta io nota, quae excogitat ad laetificas bruto tu voces immitandas, inuenit quoq; captentula , quibus volatilia aeris:& pisces matis,ac seras terrae domat. Praeterea utitur ad multiplex comodu qua: aere:& sole ac luna caeterisque stellis. Amplius mentis prouidelia codit leges rectas: moresq; probos instituit. Scientiam uolumina excudit,litterarum figuras nouat, i pherasq; mul
tisormes, ut pcelesti, horologica'; , sed de artes uarias. Prognostica item ante togae ira, Praesentibus ac futuris utilia. Ideo, ut praedictum,hoino naturae rectae a brutali disserentis com-ositus est aptae imitari brutales,atq; alias cones, quas in uariis actionibus summit varias. Et cum ambulat dispositus est,aliter, qua cum equitat,disputans quoq; disserenter se habet, qua scribes, carpetarii situs erui in actione sep-pria dissitus est a sutoris,co uiuatis accubitus, ct arantis status discrepant. Vir canens dissor. misella a stetente, lyrizas tympanizante . Quod anima humana non habet peritia aliquam
congenitam,neque formam cIrpor tem conuaturalem. Cap. III.
ANim brutatis,ut praenarratu, dedit suis
animalibus tum instrumenta oportuna actionibus, tum instinctus naturales expedientes tutellae a noxiis pro conditione singulis. Anima uero humana, neutrum horumcontulit homini. Tantumq; instituit, corpus versatile permultis organis, docilitatamqici tra peritia i instinctu naturali tribuit. Quod si aliter c5tingeret, ut videlicet scientia a natura s.cu serat, non appeteret hunc orbe infimu . nec enim indigeret discere per abstraction εa sorinis sensibilibus. Nisi: respondeatur, lanima peritia quide naturale habet, sed cu sit uelata, no potest ea detegere nisi eruditione, neque valet ab obliuione res piscere nisi excitata ab iis rebus inferioribus, quale prosecto non eli Nec. n.continet huiusmodi aliqua foemam corporale, veluti praelectoriam, alioquin nullam aliam admitteret, ex consequenti etianon intelligeret,ut aer,& aqua, si que habeat colore unicu, peculiarem, non susciperent alis I et u neq; per illa media videretur aliquid ,nis sub unius coloris apparentia, quae tamen ele menta omnibus coloribus sunt peritia. Atque
ita etiam sensoria, ut oculus si quem possideat colore genuinum proprrumq; non apprenderet alium, sic auditorium, odoratorium, cael
raque sentiendi instrumenta. Quare sic anima cum sit prompta parataque ad omnes sermo sensibiles abstrahe do recipere, nullam earum habet insitam, unde etiam dicitur locus sormarum quod de rationali maxime intelligendum. Et cum hoc ita iit,operationes suas propriasque exercet ex se, abique organo corp IeU, Pr DPtereaque incorruptibilis existit. Quod anima humana non indiget organo corporeo, quoi Me est plex, ct ob id imcorruptibilis. Cap. IIII. ANima humana fungitur nonnullis actionibus ignobilibus,cbus .pculdubio co-
577쪽
uenit corpus, ut oratoria caeteraeque artes, quas non sine membris ad eas instrumetariis exercet.Pletisque autem sungitur virtute cingitatiuae, qualis discursus deliberativus, atq; contemptat imis, ad latentia ex apparentibus procedens, aliis vero.sungitur ex intellectus potentia nobilioribus, pio sicultate, & citra discursum , ad quarum utrasque postremas anima minime persecto indiget corporali organo. Omnis autem serma, quae non indiget instrumento corporeo ad agedum,est incorruptibilis, si quidem est simplex. Tale autem non resoluitur in alia. Sed cons stet firmum atq; inconsuptibile. Animus autem est sim plex,quoniam non est compositus,cum sit receptaculum sermarum simplicium,& depura.
tarum, quas attingit aequaliter neque magis cuiusue considerando recipit unam quam alteram,velut speculum imagines, aer colores: sonos: odores: aliasque sensiles sormas,indinserenter, sine turbatione: quas desert ad sensum, seruatque pro ratione singulorum, atqἰ haec operatio inest animo naturaliter, & semper. Porro omne, quod est receptaculum se malum simplicium, existit incorruptibile,*q; est smplex absolutum,extat simile,animus autem utroque modo se habet, quapropter persistit incorruptibilis. Quod animus sit immortalis ex infinita discendi potentia, quodque non babet
frientiam congenitam . cap. V. Rursus animus siue anima rationalis nais ruraliter perpetuoque discendo opera. tur , siquidem conspicimus hominem semper ignorantem aliquid subinde discere, natura eius nunquam ad discenduin deficiente, qui nimo quantum superest discedum , tantum prosequitur discere . Omne vero quod ita se habet consistet perpetuo sibi simile ac etiam melius,quod magis.Siquidem , quod ita pi cedendo auget potentiam, neque attingit, fi
nem, est uirtus non interruptae indesinenti liquale continet uim interminatam , ex conse-
uenti existit irresolubile, & incorruptibile ,
cur, uice uersa, terminatum corpus resolviatur,corrumpiturque.Homo autem ex suppo
stione facta.assidue discit noua, quoniam, Vt iam probatu genus est informis imperit usq;. Siquidem a natura non inest illi nisi docilitas no autem doctrina. Eiusque animus cre rus est non eruditus, sed erudibilis gradatim scientiis ac moribus. Alioquin non disceret, aliquid ullatenus,sicut planta,cum non fuerit
genita idonea disci plinae, neque etiam ullam admittit. Quod s homo quoque haberet alis
quam doctrinam a natura ingenitam, haec illi sufficeret, peculiarisque foret, atque ob id impossibile existeret, eum aliter discere velut caetera animalia,ut praediximus,se habent, quare homo a natura non habet scientiam aliquam sed tantum aptitudinem capacitatemque ad eam.Sicut oculus non habet quempiam colorem connaturaliter inditum, sed potentiam recipiendi omnes colores. Ita nanque se ha bet animus ad intelligibilia, sicut oculos advisbilia.Vtque uisio est persectio oculi,sicinatellectio animi: Ae ut oculus se habet indisserenter ad uisibilia, sic animus ad intelligibilia.Vtque oculus non videret actu, nisi suillet praeparatus ad uidendum,ita quoque animus non intelligeret actu, nisi praesuis Iet paratus ad intelligendum.
Quod animus est simplex absolute, atque ob id immortalis, quodque simplex bis
Aesimus, ut antea dictum,est aequaliter receptiuus omnium formarum abstrahendo a sensibilibus. Qira propter non habet in substantia sua quampiam huiusmodi formam Sed tantum receptiuitatem earum. Atq; hoc est illius forma prima ac propria.Siquide ipse
animus,quatenus est animux, est talis per hac receptiuitatem, ac ut saepius dictum, siqua v-na forma alia inesset animo, non ita indiscrete susciperet reliquas omnes. Etenim Illa re sisteret aliis ut debilioribus,quia alienis recturiendis.Porro cum animus creat forma peculiari consitaque, igitur in seipso est simplex.
Quandoquidem omne compositum habee formam quandam propriam,' nalem, ut Prae'
satum,non cotinet animus. iacirco etiam i
compositus, &consequenter simplex &ab lute non comparatu Quoniam simplex est bi. modum, unum quale subiectum .primum . primordium omnium corporum, sesceptiuum formarum , mensionumque trium, &quatuor qualitatum,& quod non est compositum ex aliquibus,atq; ideo hoc est simplex absolute.Alterum est simplex comparatu rerum ex eo compositatu, sicut elementa qua tuor.verbi gratia igni Maere aqua:& terra sunt simplicia ad mixta, composita autem ad ma tetiam subiectam trimensioni, & qualitates quatuor incomplexas. Item corpus animalis est compositum ad qualitates primarias qua tuor, simplex ad plantas. Plante sunt compositae ad elementat simplices ad humores . Humores sunt compositi ad plantast simpli-ees ad membra similaria: ut ollar neruos:v nas, & extera membra similaria sunt compora , ad humor es , simplicia ad organica ,
578쪽
nus .Et similia, quorum aliquae sunt instrume aspirationis,quaedam nutritionis : quaedam sensionis ac motionis,directionisque naturae,qiueda generationis, Alia uero cogitationis,& facti Onis,atque haec membra sunt compo
sita ad corpus, quod dein est compositum ab. solute. Siquidem impossibile est, quod ex eo componatur aliquid ulterius. Ad quod dieatur simplex,Trimensio aute seu soliditas: qualitates singulae ex quatuor, de materia prima, ac forma sunt simplices absolute. Materia autem prima subi ritelligitur esse illud subiectu ultimum,quod ablatu per abstractionem a corpore,qualitatibus primis, & secundis,ae trimentione, quibus subest, subsidet, superstat, atq; haec est simplex absolute, immixtaq; omnino. Et quamuis animus compotiat constituatq; membra corporis ex elementis, trimensione ac qualitatibus, licetque regat uniuersum corpus, tamen est aduena illi, quoniam orbis eius proprius est superior isto I in quem quo modo deleendat, iam probatum antea, , paulo post reptedum . Qua propter, ut de
ductum, tandem animus non est forma composita, sed simplex absolute.Cumque corpus
omne compositum tandem resoluatur in ea, ex quibus componitur, simplex autem abs
lute, nequaqua resoluitur in aliquid ulterius, quodq; est tale irresolubile cogitatur esse incorruptibile , ex consequenti animus existit
Solutio Garum obiectionum Cap. VII.
Si quispiam obi jciat dicens, quod licet an iis
.nu sit essentia simplex , tamen non perficitur nisi per instrumentum corporale ζ quo
niam perficitur per doctrinam scientiarum ad quarum principia omnes sensus sunt in. structorii, qui utuntur organis corporalibus. Quapropter fit ut animus ad sui persectione initiumentis huiusmodi corporalibus indigeat. Quod si ita fit, corruptis illis, ipse etiam
comitater corrumpetur. Praeterea omnes sub llantiae, praeter autorem primum,constant ex materia,& sorma,item animus cosiderat con . terminum generi suo . neque considerat di. si unctiim a materia . Quare conuenit rebus
materialibus.Et id fit communi usu instrumerorum corporalium ad operandum. Responia demus ad haec.ut antea.Quod animi spnt tres
operationes, quarum una prouenit e mmi ni ne corporis,duae autem minime indigent
instrumentario corporis adminiculo. Atque hae sunt deducere conclusiones ex principiis naptatis, A sese ab uno noto pIomouere, noscendum aliud quod aceedit ad dignit rem animi, eiusque operatio propria existit o
At rationes, quod omne substantiae citra primam, Instent ex materia, & forma, quodque animus non intelligat nisi materialia, lunt festa sis.Siquidem plurimae substantiae, sunt abstractae a materia, quarum numerum nos etiam
prius in metaphyscis probauimus Vbi etiam collegimus, quod huiusmodi substantiae existunt perpetuae, Sc incorruptiles, cum sint i materiales. Appellanturque intellectias supni.
Quod animus proculdubio intelligit Deum r aeseipsum, caeter que formas insensibiles, me organo corporali, quod etiam formas fra sibiles obstrahit per intellectum , me organo eodem. Cap. VIII.
A Mmpi itis,quoque si soliis autor primus
est separatus a materia, animusque scie antum eum esse tale, animus igitur intelligit Deum,&scientia huismodi saltem no est per organum corporale .Quare cum ita sit, non igitur animus intelligit omnia per instrumen. tum corporeum. Adhuc speculatio, qua animus seipsum contemplatur, non est per orga num corporale, siquidem eius substantia non est corporea, neque sensibilis, quod libet u ro, quod per organum corporale considera. tur est sensibile,ergo ob id etiam animus noti eonsiderat omnia per adminiculum corporis organicum,atq; haec operatio inorganica est illi propria. Item animus denudat semper sormas a materia,ac ita denudatas in essentia attingit illas. Substantia igitur animi attingens huiusmodi formas,est depurata a materia, neque est sensibilis. Animus igitur speculatur pruno ipsas rerum essentias puras sine organo materiali deinde componit principia, Ex quiabus connexis,peruenit ad sormas antea ignoras, utpote insensibiles, Atque has cotempi tur proculdubio absque ulu instrumenti cor poralis,idque est opus ei propitum nobilis inumque pro conditione, quodque non habet repugnantiam ex obiecto. Quapropter a
nimus considerat,tum materiales,tum Imma
teriales sermas sine organo corporali ,licet postremas ualde magis absque instrumento, ut pote abstractiores : simpliciores': intelligat . Et prosecto quamquam animus sit i inmaterialis, tame attingit intellectu formam materiae lem, alioquin foreta contraria sensui, a quo tamen ducitur primo ad conliderandum ii gulatia , deinde excitatur promoueturq; ad uniuersalia. Supra sensus ipsum, ut compre hendens hunc hominem,proee it ad homi4nem simpliciter. Iudicatque quod omnis horimo est animal, subintelligens indifferenter, uniuersaliterque praesentem , praeteritum ac futurumatque id non sensu.Siquidem is com
579쪽
prendit solum indiuidua,& praesentia, sed vi
superiore,videlicet intellectu,qui solus compi edit absolute uniuersalia, ad quae procedit, a sensibus tamen excitatus ad id utitur quibus praeconsiderans qualitates materiales. Et quaquam singulare, ac uniuersale sint quadantenus duo, tamen animus, unus utrunq; considerat, singulare, videlicet sensu, uniuersiale auteintelle u eapiendo huiusmodi formam non, suatenus eli in materia, neque ex materia, ut senius, sed mundatam ab omni conditione materiali conhaerenteque ultra essentiam,ve bi statia sormatione mentis, concipit lineam absque qualitate corporali, coloremque absq; figura, abstrahendo unum, non conantellecto
Epilogus pGL torum, quodque res qusdam
maleriades, quedam immateriales,atqueri adhuc bifariae. cap. IX. HActenus igitur probatum,quod animus
ad intelligedum non indiget ullatenus Crgano corporali. Siquidem essentia, suapte in eo opere. sibi sussicit. Item dictu quomodo antellectus particularis, iudicio euadit similis uniuersali,qui ut pride expositu, habet insitas
sormas ola cotinentes, quapropter no indiget adminiculo quopia exteriote. Neq, speculatur quicqua nisi essentiam propria seper,autoreq; suum influentem , atque ita etiam intellectus particularis cum attigit formas entium deparatas a materijs, non amplius indiget adminiculo exteriore,& tunc sibi satis est ad opera dum ex se. Ad quod sciendum, quod rerumquςdam sunt materiales absolutae, quales sunt quae ab intellectu definiuntur per materiam conacceptam.Verbi gratia simitas quae insepa rata nato ellentia,& definitur,quod est depresso leucauitas extremitatis nasi. Sic etiam par,& impar,quae definiuntur per numerum, & similia,quae intellectus non speculatur, absque proprio subiecto definitioni addito. Rerum autem qua dam sunt immateriales, atque hae rursus duplices, quaedam enim sunt separatae a materia in essentia, & exi stentia, sicut autor primariusque, qui omnino sunt alieni a materia, neque ullatenus participes eius. Quaedam vero sunt quidem separatae a materia,in ellentia tamen sunt, inseparatae in existentia, quales non admittunt subiectum in definitione, sed enim intellectus eas vere considerat absq; illo,ideoque talia entia nominata sunt uniuecialia, ut verbi gratia soliditas , superficies, linea,punctum, numerus ue sinplicer.Quaqua enim horum singularia sint coniuncta mare Hae, uniuerialitet tamen intellecta carent illa.
Quae cum ita se habeant, nihil impossibile;
quod intellectus contemplando ea, materiae, per abstractionem nudata , sue attingat organo corporis etiam materiali. Iamque probaruest, quod duae sunt opetationes propriae, ad quas exercendas illo nequaquam utitur,quod
autem est tale, dictum quoque est, quoniam existit incorruptibile. Pridem etiam respondimus satis opinantibus, animiim esse corporeu. Nunc autem dicimus rursus, quod si animus solet corporeus, indigeret organo corporali. Quare cum non indigeat tali, non esse corpo reus hinc etiam vere concluditur, ac rursus si non est corporeus, non indiget, organo comporali. Quoniam omne indigens organo cor
potali ad operandum, est corruptibile,& quod non est corruptibile, non indiget ad operan dum organo corporali. Quod Mimus non est corporeus. Ratione intelleiactionis. cap. X. Rursus una ratio impresentiarum existit, quod anima rationalis non sit corporea. Quoniam plane, si seret talis quando intelli geret, aut quidem intelligeret per paucioressui paries, aut plures, aut omnes. Et si profecto animus intelligat per pauciores partes,vel plures', celiquae insciae cellabunt. Qiiod s dicatur animum intelligere per omnes partes, non autem altero ex superiotibus modo, adhuc ne cessiim est, quod unaqueque pars intelligari quod altera. are sequitur, quod anima mi ca intelligat aliquid unicum,pluries in infini tum usque, quod est falsum. Item quo modo animus indigeat omnibus partibus ad intelli gendum quoniam s corpus cognoscat, non nisi per contactum cognoscat, igitur pars ex εrtema animae contingens rem, intelligit sola, Ed si reliquae omnes no intelligunt aliquo mo do,cum non contingant. Quod si iterum dicatur, animam esse persectionem,quq cognoscit per plures sui paries. Respondemus, quod id est salsum, quoniam quando cognoscimus aliquid unum, non cognoscimus illud per irini.
tas partes.Et enim varia potentiae considerantes cognoscunt res diuertas essent ijs,v t tactus.& ullus, quorum unius obiectii est aliud ab obiecto alterius. Ac tactus quidem cognoscie plura, sub tuum ambitum eadentia,visus, item comprendit diuersa, sub uni ratione sentie di propria. Amplius si animus intelligat conia tactu partium quarundam, si εontingat parte corporis minorem , non intelliget eam , cum ipsa fit maior, si contingat maiorem,non etiaintelliget hanc cum sit minor, se namque deficiet a compresu, hoe autem est falsum. Quo mam anima intelligit pariter maiorem , mu
580쪽
noremq; ex partibus. Quare concludendum, quod animus non est corpus , iamque huiusmodi opinionis assertoribus,quod animus sit corpus,satis contradiximus per demonstrationes plurimas in opere nostro de anima.
auod anima rationalis non est corpus simplicia citer neque siubtilis um.
cap. XI. lSi quis adhuc pertinaciter asseveret animu,
siue animam rationalem esse casuram sub corruptionem, quoniam est corpus tenuissimum omnium, considerandnm id oportuneque vestigandum imprimis, an ipse animus sit corpus simpliciter,&quanquam iam satis,an tea hoe sectum sit, tamen per alias rationes nunc etiam probandum . Animus igitur si est corpus, proculdubio est quoque compositus, ct continuus, cum omne corpus vere se huiusmodi. Quando autem animus sit compositus
continuusque,non est ambiguum quin sit dissolubilis, ac diuisibilis. Et quanquam fuerit
summe tenuis, conspiceres tamen eius resolutionem, quam oporteat satetic t quoniam sucut vita ex anima, quatenus est anima. necessarium est , quod vita non leparetur ab anima, ita etiam si anima seret corpus,secundu,quod corpus,oporteret prosecto,quod omni corpori inesset vita inseparabiliter, quod est falsum. Aliquod corpus,& quidem inseparabiliter.&naturaliter,sit vivens,aliquod autem non .Praeterea omne corpus,aut eli compositum infiniaties, ex corpor lbus alijs, subinde in infinitum succedentibus subalternisque, ac tale esset in finitum, indefinitumque, idcirco etiam incognitum,animam autem experimur esse cognitam, definitamque, quare non est cor pus. quinius modi,aut item corpus est finities composi tum. unde peruenitur ad unum primum sit plexque tale, quo non est corpus prius,neque
simplicius. Et hoc est verum, siquidem poni
mus elementa,ut ignem,aerem,aquam, terra,
Nec enim aliqua ratione cogimur, in corporum resolutione compositorum, procedere in
infinitu. Absurdii ira autem est quod anima sit aliquod corporum huius generis simplicium.
Siquidem tale foret vividum perenniter, ac naturaliter,& inseparabiliter. Atque conseque ter apud sic opinantes, non esset simplex, neque posset ingredi ad compositionem mixti. Et si quibusdam videtur , quod elementa habent animam,illa est aliena aduenticiaque eis. Cumque sint uiua, vita illis est accidentaria, non autem naturalis, alioquin serent inalterabilia, sicut corpora coelestia uiuentia, quae habent a nimam a nullo alio corpore, sed ipsa infundunt aliis. Quod si aduersari, idem dicant
praeter corpora simplicia a nobis posita, esse
alia etiam. Dicimus id non esse verum, ut iam probauimus per demonstrationes suffecturas in libro de coelo.
Quo modo torpora simplicia, ct mixta omnia
Si sorte quisquam aduersus animationem
elementorum hic premissam nuper, Obii Ciat, asserens, quod corpora prima simplicia non habent animas, neque vitam seorsum, sed cum sint viva, & animata sunt, talia, postquam temperate commixta fuerunt. Resellimus dicen tes,quod si ita foret temperata mixtio causa vitae mixti, corpora in se ipsis inani. mala serent patres corporis animati,quod corporibus compositis non conuenit. Quare omnia corpora simplicia sunt animata,& vim, de ex consequenti non existit mixtum, quod n5
sit hae ratione etiam animatum. Huius autem causa est, quod verbum creans animas, idem format ex materia corpora, sicut antea sormauit materiam ex nihilo. Atque huiusmodi uerbum non agit in hoc mundo nisi cum intellectu agente,& anima,quae quatenus insigniens
materiam nouauit elementa, uerbum ipsum
agit naturaliter per istam animam, unde si ut non sit corpus simplex, neque compositum, quin habeat animam,& vitam hoc modo.Rursiis si dicat quis, quod elementa non sunt ita animata, sed propter unionem compositioneisue corpotuin indivisibilium quorundam ricimus id esse salsum,& impossibile. Quonia omnia huiusmodi corpora indivisibilia, qualia illa opinio ponit, sunt dispositionis unius, nc rationis, videlicet,quod nullum eorum est sensitiuum, neque patibile .Quare cum ita sit
quo modo possibile est quod ipsa smul vitiatur componantque aliquid aliud. Siquidem Compositio totius, ac uuio partium fit per maluam alterationem corporum diuisibilium. Praeterea subdimus, quod. nullatenus fit codipus, exuuione corporum indivisibilium, quoaniam ex indivisibilibus non constituitur diuisibile. n IQuod anima non es corpus , qaia omne tale, est compositum ex materias, O forma, sed quod est forma eius. Ait que de rationibus. Cap. XIII.
Asserimus quoque, quod omne eo us,licet etiam sit simplex tame componitur ex materia, & forma. Nec potest dici habere vitam per materiam, quoniam materia no est quali las,ea propter reliquum est, ut habeat uitam per solinam, idque etiam optime conii