Petri Pomponatii ... Opera. De naturalium effectuum admirandorum causis, seu de incantationibus liber. Item de fato Libero arbitrio Prædestinatione Providentia Dei, libri 5. In quibus difficillima capita & quæstiones theologicæ & philosophicæ ex sana

721쪽

dusiste uideatur seriIis etIntelligibilist

multas tamenhabet dissicultates, quas comuniter doctores adducunt, de quLbus in quarto uolumine huius libri di cetur in prs senti irrum tamen adducam quatuor, quae mihi uidentur esse maio/res re pucipiis aduersus huncin una scin lectum. Prima est, de qua doti mus in priori capitulo,oc hae onmium dissicultata mihi uidetur esse maxima, in hac materia: quoniam Deus cogno scens futurum contingens, qua ivtursu non plus cognoscit, nem habetneque poteu cognoscere,nisi quod po test euenire, o non euenire: quoniam natura contingetis est inde terminata, resin co/gnosci non potes nisi secundum uiam naturam. aeritur igitur, a Do erit sesta determinatio, an igitur a Deo vel a voluntate ipsa Si a Deo: inferebantur

duo inconuenientia . Primum, quonias Deus dat,quod cotingenter agat VO-luntas, Ac etiam determinat uolutatem d illam partem vel ad illam non erit segitur ac ius ille uoluntatis, sed tantum

722쪽

est eontra dictatu declarauoneposita nis,is ilicet quod Deus secundum illam considet attoni iii qua laturum,est ut fiaturum, determinatam parteat cognos.cit Natri talium es dicere si deterini natio est ab ips6Deo; quod nesciat partem,quae determinat. erit. Si uerὀ pq

natur, quod dete inatio fiata uolum rate,di noti a Deo,non minus et duo incommoda sequuntui Prima erit, quod aliquod erisi cuius Deus non est cause, ei sic Deus non erizomnium causa pri/ma ec uniuersalis. e2 quo sequitur & se. e duria , uidelicet quod ne' pars ista determinata a Deodeterminate cogno sci p9test,sua etiam aeternitate: quoniaquiaequita a Deo cognoscitur, cognitum non est ipse Deus, est Dei in sectus. nam omnes conuenerui in hoc qui Deum aliud extra se cognoscere as, firmauerunt quod illa cognoscit: quo ἀniam sunteffectus Des cum ita octeocesia illa determinatio non sita 1 se ted a uoluntate, Deus illud cognoscere non potest,quod dictis contradicit. Di

est enim, quod suturum ut est de. termina.

723쪽

dent. . b. e Praedesto. Ic Gi terminat etextra suas causassi a Deo determina tecognosci tur, quod ii dicatur, determinationem, fieri a Deo ecavoluntate ut uidet dicere Augustinus, cui & Posteriores consentiunt. Quaer

batur a ut i tu r in isto actu aliquid ess4 quod non fit a Deo aut nihil. Si aliquid χ:stat argumentum prius . Si nihil est:

aut Deus dirigit voluntatem aut uolititas Deum: quoniam non sunt agentia aeque primo G unius rati onis. Secunda est neptias dicere,ergo priminergo tota dete minatio est a Deo, oc voluntas est merum instrumentum,quare tota actio Deo attribuetur: 5ch in uoluntate ne que meritum ne 3 demeritum. Ex quo

ulterius sequitur quod Deus 5c iri prima considerationeicit determinata partem,quod repugnat dictis . Haec ita,

est Dud me prima oc maxima dissicuti

tas.Secunda est,quonia,ut dicunt Christiani, si quis uiderit proximum suu eorantem,& possit ipsum eruere ab onea re ec non eruit,homicida est. Cum igitDeus omnia cognoscit potest* unum quem errantem ab illo errore rem Ss uerei

724쪽

.' i petri inponito uere,curigitur non remouet

si Deli, non retriouet no est peccaturitin Deo: In homine autem est peccatae quanto magis aliquis plus scit plus

est; tanto magis tenetur errantes dirigere.Tertia difficultas est quoniam Deita non solum delinquentes remouet ab errore, uerum omne inducens ad erran dum ante oculos, ut ita dicam, ponit Dedit enim uoluntatem peccabilem,et intellectum caliginatum coniunxit V luptatibus apposuit omnia inducentia ad peccatum, ut patet consideranti per omne uitium. Nam'in uoluptatib. V nereis induxit omnia facientia ad uolaptates, di maximam facilitate t uirtutes autem fecit cum omni tristicia et poena, ut siquis initie considerauerit, videtur qd Deus de industria voluerit omnes peccare,& tam diffiiciles at cum tanta tristicia fecerit uirtutes, ut homines ab ipsis repellat . Adde, quod si ali Fi eas

uoluerint prosequi,ab omnibus insectatur:vndit anguitias, labores ec dolo res patiuntur, ec multoties crudelissio me trucidantur, quasi Deus sic eos pu-

725쪽

ni3t,quoniani Virtutes insequuntur. Uxaltera autem parte sagitioli honorantur linentur, cuiusta sibi prospera silccE unt,quais Deus homines invitet ad fla ili , rex Hlata virtutibus . necpui/ 'etur opus esse diabolo et sua societate: quoniari, sat sunt obstacula, quae Deus Dosuit virtutes prosequentibus, ec incitari lenta posita a natura ad uoluptate,

ipsas. superfluu enim uidetur ponereti illa: quandoquidem illa nedum iussi. iant,verum 8c superflua uideantur . arta dissicultas est, quoniam stant. te uniuerso,ut stat, scilicet quod rarissi me sint uirtutes & paucissimi nitit bo- mali autem Undecunιν perfluant, rebmnes homines sere sint mali,ut in cenitum mille annis vix unus bonus sepe riatur:aut igitur nielius est, sic niuduiri constare secundum contrariam dispositionem uidelicet, aut quod nullus malus reperiretur vel salte esset mod0 conti ario, uidelicet quod raristinie essent

mali sicut nunc rarissimi sunt boni, esquali omnes es.nt boni.Si detur secunqum, cum istud uideatur esse possibile.

726쪽

-4 reti hosti ponatis' iPosset enim Deus huncoi hem p. uertere. No enim uidetur,4uqd obstet. um natura de possibilibus semper faciat,quod melius est:mixum, est hunc ordinem non feceriti nam opti mi est optima adducere, 't dixit inato in Timaeo .in vero detur primum,uidelicet quod melius est uniuersum est e cassio ordinem in nisi esset isteordo multae prsclarissiimae Wirtutes perirent. ut ianicia,misericordia, pietas,clementia, ecsic dei liquis,quae esse non possunt absque peccatis. Amplius,quoniam virtim te non essent a Deo pr clars. Sinamque tantii esset auri apud homines quatum est deserro, o ferrum es et ita rar veluti avrum tunc mu taretur eorti ex nimatio, ueluti notum est. quare inesse

or uidetur ista dispositio in uniuerso Gilla altera. Qua re Deus istam uoluit ocnon aliaram. huic sententis adb rei Plato in Timaeo. Dixit enim mu'duit, meliorem dispositione habere non pos se Φ habeat, quoniam ab optimo resa/pientissimo subernatur 5c dispo ituriarii in quam sic es Deus determisenatisib

727쪽

Otissime Nineui abiliter vuli uniue 1 hanc disp'sitionem pati: non prixea aute uniuersum esse uib hac dispo sitione, nisi maior imὀ plurima pars hominum peccet,ne 3 quis sens metis po- , si finem intendere, ius oc per se ordi nata in illum finem intendat. Vultigit

homines sic peccare ut peccant, oc homines sic pecca mes prosequuntur omdinem sibi a natura & a Deo inditum: quia non uidetur.csse in potestate homin si, sic ire vel 116 ire, sic velle et nolle, sed esse totum in ipso Deo sic ordinan.tqoc dii onente. Quare uidentur fato

omnia ivbjM,Sc ut hiit prsuisa oc 'res. nata a Deo sic fieri. Aliter enim uidetur esse necessarium, qu04 non:quia Peus Midetsc ideo sic futurum:sed quoniam sic futurum etadeo sic Deus. uidet, sicut dicit Boetius in qu ni Consolatione scientia Dei & eius prouiden tia dependerent a rebiis & non res ipsae . a Deo,quod absurdissilitum uidetur

. Sic enim Deus moueretur a rebus. eo esset autor totius entis,quod nephas 4e

728쪽

έesententiae,super epistola Pauli,d Hanos uideaturiavere: dicit eitam holiquia Deus scit tepescaturum,ideo cabis, sed quonia tu peccabis, ideo scit te peccaturum. multa quom alia sunt ρduersiis hanc opinionem , de quibus infra suo loco dicetus . caput septimum, in quo dissutatur defertia

SVperest igitur in hocultimo capti

te huius secudi voluminis septima pertractare opinionem, quam Stoici tenuerunt.Dicit itam sta opinio qu0do-'mnia sunt praeuisa a Deo fordinatast, ei dniam sic sunt priordinata ita erunt.

Niliri est, quod taJem prouidentiam

subterfugiat, siue aeternum siue nousi, siue in uniuersali siue in partiesilari. qtio stri nihil in ordine ad diuinam protin/ anxiam sit casuale uel improuisum,n is hil* est in nobis ex nobis, sed tantum' est a Deo hic disponente Spraeordini aisi te: non

729쪽

aemonenim uoluntas nostra mouet se, nisi quoniam sit mota a Deo, quoniam cst Dei instrumentum.Haec autem opunio indetur sustentari super rationibus quae adduciae fuerunt aduersus alias o rinionesmam negare Dea, ut fecit Dia goras,uel dubitare Deum esse, ut Pro thagoras, uidetur extrema insania Ponere etiam Deum esse&non cun 'isy Uidere et maxime hominibus,ut Epicutus et Cicero posuerunt,est dicere igne esse 5c no esse calefactivum. quid enim aliud est Deus qua cuneia prospiciens ec cuncta fouens re regulans . Pone 're etiam Deum prouidentiam habere aeternorum 8c non caducorum, Veluti Chalcidius attribuit Arist. est aliquem cognoscere instrumentum,& ignorar opus & finem instruincti. dicere etiam caduca tantum in uniuersali cognosces re oc ignorare in particulari,est non perfecte rem factionem terminate citano icere,sed diminute. Quare ne ἴ Ueus persecte erit causa singularium oc muti ta alia, quae adducta sunt aduersus quartam opinionem, quae proculdubio est ι Ss- q. opinio

730쪽

opin o Aristoti ut diacit quinta opinio: est aurem pugnantia dicere aut fatum consiteri. Undes quis intente illam opinionem consideratio in, videbit quod quanto magis opinio illa nititur desiniere fatum,ta Dro magis construit fatum. Dum , fatum ci largit, improuiso in fatum incidit Ponit enim Deum certitudmaliter cuneta operari, nihil sine ipso mouente fieri posse. Nomnia esse Dei instrumenta,cia a Deo

dirigi secundit quod ab ipis diriguntur, Opera rudi tamen dicut velle &nolle est. nostrum qui igitur fieri potest, ut hocsecudum stet cum primo, quia sibi iniplicat seipsam destruic cum* ubterius quaeritii in nobis est uelle ec nolle,ciuod natura indeterminatu est,certere determinate a Deo cognoscitur . dicunt rem non cognosci secudum naturam rei cognitae, sed secudum modum

cognoscentis,'qiiod certe intelligibile est, quandoquidemcognoscens oc eo gnitum adaequari oporteat: sic enim impossibilia a Deo sciri possent. Cum etiaquaeritur , si quid a Deo comprehendi