Petri Pomponatii ... Opera. De naturalium effectuum admirandorum causis, seu de incantationibus liber. Item de fato Libero arbitrio Prædestinatione Providentia Dei, libri 5. In quibus difficillima capita & quæstiones theologicæ & philosophicæ ex sana

751쪽

xigit uniuem natura, 5c fato nt,ut lup . qui ouem deuorauit alicuius,ab hero omuis insectetur. Quod si dicitur,iste uidstur esse ludus in uniuerse,dicitur,quod etiam secundum eos no minus ianitier

sum uidetur esse ludus, ut satis abunde superius deductum est.&dico,quod si

ponamus animam humanam ene morialem,veluti existimo Stoicos tenuissct Seneca em Stoicus suit, credidi i ipsa esse mortale, veluti diximus in nostiis tractatibus de Imortalitate animae: ce te haec ratio addu a aut nulla aut pau carii inseri dubitationem. naita erit de homi ibus respectu deorum, quale est. de nostris bobus ecnostris gallinis, in quibus nulla uidetur essecrud*litas uia iniustitia. Si uero natura humana ponatur immortalis,argumentum maiorem

habes euideuam quantesticaciter nocpncludat. Existimo tamen secundunt ipses animam humanam non pones dam esse immortalem: quoniam si po/natur immortalis, & ponatur modus

Christianorum, videtur difficile posse saluare Deum i crudelitate:quandoqui

752쪽

rerim otist . dem secrensim positionem Christiam rum Deus sciat vix milium taluandum Videtur enim, quod pinnis gaudeat. Quod si Stoici ponerent animam ima mortalem oc multiplicata, fortassis h herentalium moduni dicedi: quoniam iterato corporibus imirentur Moafierent uicissitudines contrariae: vipli gratia,qui prius Scin uno saeculis su isset mendicus, in altero saeculo fuisset Rex vel Dominus. Uelutiest etiam ui dere nunc in hoc syculo. m aliquae ei uitates, uel loca, quae aliquando iuertam Via re potentia, postea fiunt Varuaec debilia: nam ubi mare,ibi postea ait da, & sie per infinitam uicissitudinem, ut docet Aristoteles in fine primi librar teororum. quare &sic erit de animai Iibus, si ipsa sint aeterna. Imo seredunt priticipia naturalia, si ponimus animas esse aeternas,alitet dicere non possumst. quanquam secundum fidem Christianam re ueritatem dicendum est. Unde re sic ponendo, ne* in Deo uicebitur esse iniusticia nem crudelitas: quand

quide unusquis Ade bono es de mala aequa

753쪽

io aequaliter participabit nam ui quirit Rex aliquando erit pauper, di a pax

per aliquando Rex. quoa si iteru dica l iste uidetur unus ludus esse deore verum ut d ximus etiam ponere illam uicissitudinem in sublunaribus uidetu, esse iudus deorsi. Unde Plato in prima de Legibus dixit,se ignorare, cum hos mo sit miracula in natura, ad quid D l iis eum secerit,an ludo an serio. 5c sicpal tet ad primam dubitationem. Adsecundam vero, i qua dicebatur,quod homo i qui non ridet nonniabet potentiam adi ridendis,non est risibilis,qui non est rin i bilis non est homo:quare qui est homo, i non est homo, quod repugnatiam claul di huic dicitur, quod uuauis multi α sapientes fecerint & disserentiam inter.

potentiam 5 aptitudinem multa emi nabent aptitudinem quae non uidentur habere potentiam-econtra tame qua

tum sit in proposito dicimus, quod noomne,quod quocun* modo potest eo. se erit,sed tantum illud cui impedimen

tum non aduenerit ex necessitate. Ne

mini enim dubium est,quod si lapis exi

754쪽

sten, rursum suae relinqueretur natura dii dἐret: timeri,in suppono, nunquacadet, ficti, potetit cadere, non quid ratione sui, sed quoniam de necessitate

cundum alios. quare cum dicitur quod poterit este,erit,intelligi tur de potentia secundum totum, non quod pQ terites e, erit secundum partem, sic Quod de necessitate non impediatur:&sic argu Aentum non procedit. Non igitur, si

non ridebit,noti est risibilis, di si est risi. Bilis, ridebit: quoniam ille qui risibilis

est,& non ridebit, de necessitate impe dietur. Ad tertiam uerὀ,cum dicebatur: Hic cotra sensum, quoniam experimur in nobis esse velle & nolle,dicimus,ue Iuli diximus in primo libro,in nobis experiri esse uelle vel nolle,nem hoc nega. mUS. Uerum a quo fiant uelle nolle, ignoramus: Unde nescimus quod mo Deat uoluntates nostras. Aliqui enim dicunt,quod uoltintas mouet se, nullo

. . a.

755쪽

iectum cognitum sub ratione boni- aliqui dicunt quod Deus. &sic uolunt Stoichimo Aristoteles in libro de Bona fortuna videtur hoc dicere.Dicit enim Deus, qui est melior ratione ec intelloctu,volun talem msue Quod si sic est, non est igitur nostrum uelle oc nollecundum inteste qum,quem ipsi dant,videlicet quod uoluntas nostra a nullo mota seipsam inoueat, sed bene est noristrum uelle re nolle: quoniam ista sunt iii nostra uoluntate tal in subiecto, noautem tanquam in essiciente . Sicuti ecin bestijs est appetere dc renuere, tano in subiect0,nu autem tan* in essicien

e . Vnde vere experimur, nos uelle re nolle, sed non exeerimur nos ea causiare,velle re nolle. de multoties opta/mus habere uelle oc nolle,quod non habemut . Quare exclamabat Medea: Si possem,sanior essem, sed trahit inuitani noua uis. Et ante dicit Poeta:Post* ratione furorem uincere non poterat, frustra Medea repugnans,Nescio quis Deus obstat amori ait, & reliqua quis soduutur, quae eande praetedui sententia

756쪽

σ34 Petrirempora JCredo multos reperiri.qui in semetiapsis experiuntur velle & nolle suu non

esse,oc conantur non amare alique, nee possunt non amare, oc similiter conant

odire,& non possunt odire. Verum de his satis abunde in primo libro di uni est. Cum itam dicitur,possum scribere, re non scribere verum est, nisi impedia

inentum adueniat; re fiat determinatio Per uoluntatem: verum nescimus ad determinabitur uol untas, quandoquia huiusmodi determinatio non est ex nobis.Omnis na mo potenti quae aequaα liter relascit opposita, non exit inactu, nisi ab alio determinetur. quare ex fato opus eam determinari,oc secundum ta lem determinationem oportet eligere. Superest modo, ut ad quartam dubitationem respondeamus,in qua quaerebatur,quomodo Fatum necessitat, eccunctς 'gubernentur ipso fato: & altius

ordiendo,uidetur dicedum, quod cum tantum in uniuersi sit unum primu mouens, quod tantum est mouens no mo, tum, caetera uero sint mouentia a mois

tria ut tan isi mota. Si det asiquod quos nullam

757쪽

nullam habeat efficientiana,ideo omne mouens, aliud a primo mouente est instrumentsi primi mouetis,necp ex se habet motu, nisi ut mouetrur a primo mouente, taliter mouet, qualiter dirigiatur a primo mouente. Cum autem primum mouens non possit mouere nisi

intelligendo ec uolendo, ideo oportet omnia a primo mquente intelligio ordinari, non istum quantum ad eorum substantiam,verum oc quantum ad e rum esse & suas operationes. Talis a tem intelligentia et ordinatio potest: appellari diuina prouidelia ut uero quod

prouisum di ordinatu est,ab ipso Deo in his quae prouisa 5c ordinata sunt, e plicatur perficitur: sic latu potest appellari. Quare ec Boetius in quarto de Con latione dicit: Prouidelia est ipsa

diuina ratio in sumo omnium principe constituta,quae cuncta disponit. Qtiare ec Virgilius noster in primo Aeneiados dixit: o qui res hominu* deoru aeternis regis imperiis. ec postea idem Doetius in eodem loco subiunxit: tauero est inhaerens dispositio rebus m0-

758쪽

σ3s, Petri Pomponat

bilibus, per quam diuina prouidelia susis quaea nectit ordinibus. Est igitur ta/lis ordo, ut primo diuina prouidentia quaein intelligat 5c ordinet iii mete sua,

veluti sapies architectus prius tenet in mente opus siendum,quam ipsum faciaat. Quar c Plato appellauitDeum archi tectum. verum distat inter Deum et hominem archi tectum, quoniam in homine prius conceptio praecedit tempore oberis, in Deo autem non est hoc necessarium,sed sufficit praecessio secundum inaturam,et hoc supponendo quod mudus sit aeternus. Post autem ipsam intelligentiam et ordinationem rerum siendarum,non quidem confuse sed ordinate. inare primo producitur prima initelligentia, quς θί si uarietatem non suscipiat, quoniam est tantum substantia: potest tamen dici mobilis oc variabilis, Pro quanto habet esse a prima, oc ab ea

continue conseruatur . non tamen potest aliter operari quam sibi datur apriama: quoniam ueluti tantum esse habet a prima sic θc suum operari.Unde talis

dispositio existens in prima intelliget,

759쪽

ia, ut est in Deo, secundum suam proinuidentiam, dicitur Dei prouidentia deprima intestigentia ut uero est in ipsa intelligentia, At fatum primae intelligenatiae.Secunda autem intelligentia depe. det e prima re a Deo. 8c non operatur nisi secudum dispositionem datam ab illis. Unde talis dispositio in ordine adi illasduas causas superiores est fatum tis: quoniam nem esse,nem operari habet nisi secudum ill um ordinem sibi da,tum ab illis causis. Haec quom secunda

intelligetia dicitur magis mobilis.ualitiabilis quam prima quoniam non tan-rium habet de entitate, quantum primathabeti sic discurrendo ab ista secunda

ivs P ad ultimam causam, post quam no

est in causa sic quodiem per posterior

determinatur a priori, aut postcriores a primabus causis,& mouentur & regula tuesecundum priores causas, necp ponsulit subterfugere ordinem illarum caui sarum, quia in ordine ad causas superiores nihil est enorme nihil est casuale nihil potest aliter esse uel fieri quam seiscudum quod per causas superiores su Vu 3 rit di-

760쪽

ait dispositum 8c ordinatum. Cuius ecidentiss imum signum iniquod boni Astrologi tam determina te sciunt praedi sere de suturis, net tantum de his quae

voluntati humanaesubiiciuntur. Vnde, tui apparet per historias,quas si uellem' enarrare, tota mundi carta non iussico Fet. athematicimultoties aliqua pi dixerunt pertineti' ad aetiis humanos, ct cum multi conarentur effugere talia,

falsificare dicta Mathematicora, da

contendunt fugere fatum, incidunt infatum.nbia igitur tantum ratione care

tia regulantur fato, verum ec actus huis mani.quia fatum ess dispositio existens in causa uel in effectu inferiori et immo hiliter, quae dispositio data est a causa vel a cauus superioribus. Cum autem maerebatur,qus esset ista dispositio,vel quid esset dico, quod in aliquibus ni,hil aliud est,nisi substantia rei,quae talis natura est, ut taliter uel taliter operatur secundum quod datum est sibi a cause superiori in aliquibus autem prς ter sub hantiam est oc accidens, utpote quod εocratas uiuat per centum annos, hoc

datum