장음표시 사용
141쪽
xag Tνactatus de obligarion bur. is , vel mutilationis , quam certσ scit esse iniquam ;ut enim per se malum e si iubere occidi innocentem, itast haec iussa exequi Re p. x. In causis civilibus, ti in iis, in quibus agutur solum de poenis pecuniariis, ex communi sententia , Iudex potest iudieare secundum allegata, Ae probata . Quia Respubl. habet dominium altum bonorum privato. rum , vi cuius potest de illis disponere, quando bonum publicum id requirit, ut ire hoc casu ; ne eum populi scandalo forma . seu ordo iudiciorum publieorum everistatur. ae impediatur ; cuius quidem odservavio necesscta. via est ad pacem , R quietem Reipubl. Nam iniqui Judices possent impune contra allegata , R probata , praeo textu scientiae privatae . ius recusare iis , quibus vellent. Deinde nemo civium merito potest aegre ferre, aut queri sibi iniuria esse factam a Iudice per talem sen retiam . quum videat se ab illo iuvari non posse; neque par esse , ut Judex potius ossicium deferat, quam sententiam ferat. Dentque innocens potest haec bona postea recurra. re . Tenetur tamen Judex in hoe casu prius omni industria curare, ut falsitas me tegatur, vel ut. proce ssus im- Pediatur, imo remittere causam ad Superiorem , si fieri possi sine detrimento boni communis. Quaest. I I. an peerat, edi teneatur ad restati tionem Iu
rbee, Lino Lugo, oe alii. Quin injuriam, quam fecu- notitiam iniuste extorquento , continuat hac utendo , di dat iniuste causam damni , quod ex illa sequitur. Praemeterea confessio iniuste exto ira est iniusta, R sic nullum
dat ius nec ex ea procedi potest, quum injustum ut meis
Confessio a talem criminis iniuste extorquetur, a. Si Judex reum interroget, nulla praecedente infamia, vel serni probatio M , aut fine indiciis competentibas. 2. Si to mentis, Vel eorum me u elicuit confessionem sitae indiciis cum cientibus ad torquendum. Nec refert , quot confessio fuerit postridie ratificata , quia quum fuerit irrita,
Nulla est ratificatici ex ea ori . 3. Si persona non poterat torqueri ob aetatem , vel infirmitatem, uel I rivilegium Rc dignitatem. q. Si dolo, ver. gr. promissione impunt. tatis inductus est reus ad eonfitendum ; nam tunc ut facta est injuria. uaest. Iv. an lisam Iudiei muneνa a parisbus accνρere.
Rcp. I. Non licet Iudici quidquam accipere pro fere da sententia siue iusta, suo iniusta . Non pro iusta οῦ quia ex iustitiam eam debet, R sic uendered, quod suum non est, sed quod alteri debitum est ; R acciperet conetra lus, quod alter habet, ut jus suum obtineat sine ulo sumptu.
deoque sic accepta restituere tenetur, quum nullum na beat titulum retinendi : non enim haec liberaliter
maino voluntarie donantur, sed ad vexationem inruit in
142쪽
Tνactatus da obliga3ionibus. 139-dimendam . Neque pro iniusta, ut patet; nam cut ait S. Augustin. epist. Quum 'udicia, tesimonia , etiae nec jusa , m vera vende a funi, iniquo ,. θ' falsa
vendia utων , multo sceleνatius arique petu uxa stimi ι tir ,-io feeIevata etiam quamvis a volentibus datur. Et si e accepta restituere tenetur,. 'uia accipiendo, iniuste agit contris officium; & Clerus Gallicam ann. I7o . oppositui Idamnavit. Spectato autem solo iure naburali, & ante
omnem sententiam restitutio fieri debet et . qui dedit , iuxta illud S. August- epist.. cit. Recipe etiod mibi, dum ribi maia adessem, dediRi. Reis. a. Neque licet Iudici munera liberalia, & sponte, ac sine ullis onere oblata a partibus ac ei pere: quia id
prohibetur iure communi humano laicis , l. 18. 3. de OLFeio Praesidis & l. 6. 3. de ostreio Proesos oe Atithent. Ut Iudicet sina quoquo suffragio. Ecclesiasticis Uero c. I . de vis. ω εο aes. & c. II. de rescrip t. in 6. Immo, ut docet De Lugo, etiam iure naturali, si munus sit magni momenti. tum ob scandalum, tum ob periculum morale Pervertendi iustitiam, quod quisque uitare tenetur; nam morali tedi loquondo , fieri una potest , ut ob donum illud non propendat in favorem donantis Idque iudieari debet
a communiter contingentibus. Hinc illud Deuteron. I 6.
Non accipies personam , nec munera quia muneFa excae-
ea ut oculos sapient tim , ει mutant verba linorum . fuisse, quod jusum es, persequeris. Et Eces i. 2 o. D sua extae eant oculos Iudicum . Adde quoci dans , saepe non
det omnino sponte, ae liberaliter, sed quia tim ne Judex alioqui plus faveat parti adversae, aut moras trahat , sicque dat pro actu ex iustitia debito. Quum autem di
sentiat Doctores circa. obligationem, restituendi, ante Omnem sententiam munera sponte , ae liberaliter, nec ad πο-
Tationem injustam redimendam donata ; Consetar debet semper judicem obligare ad talem restitutionem et tum quia forte ad. eam jam tenetur ex conscientia ; tum quia tali Poena dignus in , ti per eam avocandus est a relapsu.
., NOTA. Sunt qui ex pinni leviora munuscula. quibus e P.M ruptionis perientum abest , quae ex urbanitate offeruntur . necti nisi quasi inurbane reeusarentur Quia cessat ratio prohibiti in ,, nis , & lib. I s. ae Graio Pea . & c. allo de refcripe. iri 6. Iu- ., dex delegat ux potest recipere ejicia enitim , vel poeti en stram mera ., iberinistare oMastrem, quos paucis est timi poδιε dictus. Sed , multi Meent Iudices saeculares nihil omnino posse a partibus re ν, cipere , eo quod leges digesta correctae si ut per ius authentico um , quo prohi tur Iudieibus uiri versaliten munera λ accipere . ,, Auth. Ut Iudices se ne euoquo suffragio..
Quaest. V. Quid Iudici servandum eirea inquisitionem 3A NOTA . Triplex est inquisitio , prima Generalis quando in mino, nere quaeritur. AEua leges serventur ia Secunda Spe lalis .. quum is ee certa Persona, & eerto erimine inquiritur. Tertia mixta. in quum inquiritur generatim de persona, & specialiter de crimi- ne , vel e contra .
143쪽
Reis. I. Judex, L Magistratus nulla data otcasione ex suo ossicio potest, ae debet facere inquisitionem generalem , ex cap. I. de offic. Iudic. Quia ex officio tenetur prospicere bono communi, occasiones criminum tollendo , crimina puniendo in aliorum exemplum , ti aliunde nemini fit injuria . Resp. z. Quando crimen est publicum , sed author ignoratur , Iudex debet quaerere in genere quis patravit :nam id exigit bonum publicum : alioqui scelesti homines spe impunitatis invalescerent, & crimina multiplicarentur. NRe p. 3. Non licet Iulici contra aliquem facere inquisitionem specialem tendentem ad punitionem . nisi prae cesserit infamia, vel semi probatio , vel aliquid quod iussam det causam, ex cap. 1 I. R 23. de Acctisat. & est communis sententia . Nim per illam inquisitionem quis suspectus , ti infami v redderetur . Quae in VI. 2 enam requi, tintur ad D triendum toris rurg reMIn 3 . Resp. I. Ex communi sententia, illae torturae sunt iniustae, quas sustinere est reo moraliter loquendo impassibile, spectatis viribus, & complexione. Unde non potest Judex ex confessione sic extorta procederp. Peccat etiam graviter, si non prius alias omnes mitiores detegendae Ueritatis vias tentet, quam torturae subjiciat ; quum hoc sit postremum medium in desectu aliorum, da osum,
Re p. a. Ad torquendum reum, qui iure non probibe tur torqueri , ex communi requiruntur probatione F, Vel indicia de commisib gravi crimine, di δno paria a mortis, tali medio, ia cruciatui congruentia; ita ut sola conferusio rei ad plenam probationem deesse videatur. Nam to tura instituta est ad subsidium probationis, quum argu menta, & indicia sunt valde ma na , necdum tamen iuI-ficientia, ut sc plena probatio eliciatur . . Porro prohibentur torqueri, nisi in criminibu& exceptis , viri illustres, vel in magna dignitate commviti , Doctores, milites . senes , impuberes, praegnantes, ecnondum confirmat se a parcit .
Resp. 3. Semel tortus, si nihil est confessus , non potest iterum torqueri nisi nova criminis indicia Iup rL'-
niant, quia per torturam priora elisiit. Si uero crimen in tortura fassus, extra eam revocet coram I rς Petitur tortura: quia per talem revocationem Inu cla I Olunt elisa, & alioqui tortura semper esset inutilis. St To tertio tortu 2, ise conses his , tertio retractet, absolv-dus est: quia praesumendum est vi tormentorum coactam fui s se confessionem falsam. Excipiunt aliqui, nisi Indicia, sint gravissima, quae uiolentam praesumptaonem Pariant, erimen malitiose a reo negari. .
Quaest. VII. an sententia Iudicis obliget nscientiar
144쪽
sit quando inde perturbatio, vel scandalum
145쪽
remittere poenam lege statutam . nisi in casibus iure exisDressis aut consuetudine receptis: Nam inferior non potis est dispensare in lege superioris. Praeterea est contra bonum commune, quod delicta maneant impunita . aut non satis punita: nam est moralis occasio, ut multi pilis centur. Imo ipsa supremo principi non licet condonare crimina, nisi aliquando ex iusta causa : alioqui occasio irem Draeberet patrandi crimina, di ras cooperaretur, quum maxima peccandi illecebra sit impunitas , sicque magnum ei publ. damnum in serret. Iuderi vero ne potest minuere poenam, etiamsi aetor consentiat. nil delinquentis . s . infirmitas , vel . modus delinquenda gravitatem climinis minuens , aut iusta aliqua ratio lgostulet vel id ad honum commune perta aere . cietes epichia. Item non ei licet, saltem ordinarie augere. poenam . lege statutam . alioqui in uriam inferret re o a quo malo e P poenam exigeret , quam exlex poenam statuensa eo ipso Iudicis potestatem Te urinxit, ne grauiorem imponeret. Aliquando tamen potest
augere Doenam Propter extraordinar Ias cireum stant las ,
qu erimen multum' aegravent. ut si crudelissimo genere mortis patratum fuisset . Θμ Wh d;
tuens pcenam, loquitur de delictis io inariis . seu ordiis nario modo patratas, nec excludit Iudicis , quantum ad bonum commune. R aliorum exemplum neo
NOTA. CeusATOR . R denuntiator inter se '' A ae eulare est deferte erimen Iudie ad vindict. mob'' bonum commune . eum obligatione crimen-- - untdi' ' re uero est deferre crimen praecipue ad emendationem rei s ve, M ob honum commune , sine obligatione illud probandi .
' Quaest. I. An , ει quis tenetur accusare, veI denum P R. h. Ex eommuni sententia , qui ad hoc vel stipendium accipiunt a repubi ML οῦ. edes, ac vigiles tenentur ex iustitia deferre crimen, proinde ad damna ex omissione delationis secuta. Item
custodes agrorum, nemorum, λς- is x 'μ- .s, fais est ad vitandum damnum domi Vς - Chi actus ciendum; nam ad id . tenentur ex ossicio; Rseu quasi contractus intercedit stor ς' riR . . . si .a seu communitatem, ut ad id teneantur A . Veii , i aeeusare, seu potius denunti re ςRς' η iuuia. superioris praeceptum, quando crimς Π ς' RQ buti u 'ira adhuc pendet in futurum , vel continuandum putatur,
ut haeresis, proditio, falsae NOD'tae se by E 2;um Le. laesae majestatis, beneficium, publ=ςVM '. , ni a. Nam quisque tenetur , etiam cum Propri0 ε ' i'. α
146쪽
Ium eommunitatis avertere quantum potest ἰ pars enim tenetur etiam cΗm proprio detrimento prospicere incolumitati totius . item quum id necessarium est ad avertenis dum grave damnum innocentis: nam charitas obligat ad impediendum grave malum innocentis, dum sine nostrox avi incommodo possumus, quamvis inde malum impenis cleat reo, quia innocens praeferri debet voluntarie nocenti . Libera eum , qui injuriam patit tir do manti Iuperbi . . Eccli. 4. Nec tunc praemitti debet secreta monitio . nisi certo constet per eam malum impeditum iri. Nam in re tanti momenti eligi debet id, quod tutius est bono publico , vel innocenti : facile enim posset talis privatim monitus simulare poenitentiam . R occulte exequi quod satu erat : R quisque jure naturali obligatur ad defendenis dum in noeentem ab injuria hominis nocentis, etiam cum
aliquo damno noeentis, qui sibi illud imputare debet .
quum aliter eius iniuria impediri nequit. Qui crimen probare nequeunt, non debent aecusare: quia ad hoc utilius renetur, quod non potes debiro modo perficere, ait S. Tho m. qu. 63. art. I. sed tunc debeat admonere eos , qui malum impendens avertere possunt ;Ac si haec monitio sufficiat ad impediendum damnum , non nominata persona , a qua illud imminet, non licet eam nominare. Quia neminem licet sine necessitate laedere iin fama , aut aliis bonis , praesertim privata aut horita
eo non impendeat damnum , oe Iperetur proxrmus emen
isandus privatis monitis , se ad debitam fatisfactio nam inducendus ; an prιυato liceat eum accusare , non praemi fa monitione secreta ReIp. Iuxta multos Mon lieet: quia tune sine iussa cauissa infamaretur proximus, R hoc saltem repugnat chartistati. Sed S. Thom. in Φ. dist. I'. art. 3. qu. I. R d A. Postquam horum sententiam retulit, addit: μει dicendum fecundum aIloi, quod in acetiosione nou agitur ad emem
dationem peecantas, sed ab bonum commune scilicet tuis sitiam eo ervandani per punitionem delinque mis. Et iades accusatio in judicro bona eo Meientia potes seri, iamsi manatio non praecedat. Nee es coatra praeceptum Domini , quod inιelligitur, quando agitur ad emendatio
Quaest. II. An ace ator atiquando teneatur devere aὸ
Reis. Tenetur quando deprehendit accusatum esse in- nocentem, vel quum crimen incipit esse dubium, ti tale remanet post diligentem veritatis inquisitionem , vel quum .det se probare non posse: tunc enim injuriam inferret,s eergeret in accusatione ; nam quisque ius habet ne RG cute tur crimine falso , aut dubio , aut etiam vero , quod probari nequit; nam frustra accusaretur, A sic sine ca sa ei inferretur totamia. g. III.
147쪽
r et Tractaιus de Obligationibur. f. III. De Textibus. SUppono ad legitimam , S plenam in iudicio probatio
nem regulariter requiri , & sum cere duos teste ς, ut constat ex omnium sententia, & praxi, & Matth. I 8. In
Dico, regulariteν ; nam aliquando unus sum cit, ut ad impediendum matrimonium cap. 27. He Ieonfaἰib. item ad leviores poenas: unde ex testimonio publici custodis mula lari solent furantes ligna in sylva communi, & in religionibus leves poenitentiae imponi solent ex unius testinionio : quia in iis ita expedit facere ad bonum commune. Ita De Lugo. Aliquando vero duo testes non is nsciunt, ut in testamentis Ac. Testes autem debent sensu externo percepisse id, de quo testantur, & de eodem fa et o elim iisdem circuin statu iis deponere , R esse omni exceptione maiores, hoc est contra quos nihil jure opponi pollit, cur non imit ad testificandum admittendi. Sunt autem aliqui, qui iure rejiciuntur, nimirum, T. Servus. 2 Mulier jure caninico in criminalibus, sed iature civili in omni causa admittitur. 3. Minor zo. annis in criminalibus, in civilibus autem impubes. 4. Inimi cus. s. Consanguinei, ti domestici actoris , exceptis quibusdam casibus apud Leuium . 6. Infames. 7. Per juri. 8.
Socii criminis. 9. Persona vilis, ti inops, de qua suspicio est facile poste corrumpi, secus si honesta sit. 1 o. Delirus, & semifatuus. Ex quibus tamen ii, qui solo iure positivo sunt ad testificandum inhabiles , possunt admitti in criminibus exceptis, ut haeresi , crimine laetae majestatis, falsis monetae, maleficio, furto famoso &c. item quando delictum est coniam itum eo tempore, & in eo loco, ubi copia testium haberi nequit, ut in campo, sylva, cubiculo, nocturno tempore.
Quaest. l. An quando quis texi eatur toineari Reis. I. Ex communi sententia, est obligatio sub moria tali, I Quum hoc necessarium est ad avertendum grave malum impendeos spirituale, vel temporale, publicum, vel privatum innocentis, quamvis id ron requiratur a Judice. Nam tunc tenemur denuntiare, ut dixi, & cha ritas graviter obligat ad proximum ab injusto damno li herandam, & ad damnum inaustum proximi impedien-clum. Ita s. Tho m. a. a. quaest ro. ari I. addens: Si e ius teδει monium non requiratur, tenetur facere . quod sute es , ut veritatem denuntiet plicui, qui ad hoc possit ocesse. Dicitur enim in Gaim. 8I Eripite pauperem,
Cr egenum de manu peceatoris liberate ; s Pro W. 14. E-νue cos, qui Sticuntur ad mortem ... Super his vero, quae pertinent ad eondemnationem alicujus , non renetur at
aeuis Jerro testimonium, nos quum a superiore compelii-
148쪽
necti Iretiar, nulli ex hoc Deetale damnum nasitu ν ve Is immineat periculum accusatori , non es curandum deuia ipse in boe pericu Itim sponte se ingessi. Alia aurem ratio es de reo , cui tericulum imminet, eo nolente. Si tamen accusator ex obligatione accusarit, v. gr. quia erimen rerpubl. . vel religioni directe perniciosum erat , quale est haeresis , conspiratio contra principem ; tunc debet eius damnum vera testificatione averti . a Posito praecepto superioris, vel iudicis, exceptis caia fibus mox dicendis. Nam omne praeceptum iustum oblita gat in conseientia , & bonum commune id exigit , alioquin enim crimina saepius impunita manerent ; δ justitia uon pollet administrari, cum gravi Teipublicae detri
Porro se eundum multos , testis legitime interrogatur , ideoque tenetur testificari , quoties praecessit vel accusatio, vel denuntiatio , vel querela ab alio porrecta ; nec ashoc requiritur clicet a fortiori sufficiat infamia delin quentis, aut semi probatio , aut indicia, sicut requiritur, ni reus ipsa legitime interrogetur. Quia bonum commuia ne postulat, ui Judex habeat tunc ius interrogandi ; nam
alioqui nunquam posset puniri crimen certum , cujus au thor est occultus ; ti sic plurima crimina forent impuni ta, quod est contra bonum publicum. Plus autem requiritur , ut quis teneatur tactari contra seipsum , quam coniatra alium extraneum : potestque facile haberi sumi proha tio absque confessione rei, quae vix , ac ne vix quidem habetur abriae testimonio tellis. Reis. 1. Etiamsi posito praecepto , & monitorio, non tenetur ex communi sententia testari , nec deferre . I. Qui rem norunt ex confessione sacramentali. 2. Qui rem accepit sub secreto naturali consilii , vel auxilii petendi causa, ut Advocatus, Theologus . Medicus, Obstetrix , chirurgus Rc. Nam tunc est obligatio natu relis servandi secret4 : alioqui peccatores a consilio petendo averterentur: unde desperatio, ti multa mael a sequi possent ;nec tune est intentio Judicis, ut reveles, quum bonum Publicum & conservatio societatis civilis exigat secretum servari. Excipe nisi testificatio necessaria H ad a vertendum imminens. grave damnum communitatis , vel Privati innocentis: tunc enim teneris aperire secret uin etiaram iuratum , quod tunc non obligat , quum sit de re illicita. Nam quisque tenetur, saltem ex charitate, im pedire grave damnum publicum, vel privatum innocenistis, qui reo praeferendus est. Ita commvn. eum I. Thom. Alii autem, qui . delictum viderunt , vel ab aliis audierunt, A pol ea iurant non revelaturos, tenentur obedire Praecepto , etiamsi non agatur de damno aliorum aver-Lendo et nam qui secluso iuramento , vel promissione tenentur revelare, adhuc tenentur non obstante iuramento,
quod tunc non obligat , quum sit de re illicita , di contra Ant. Theol. Μor. Tom. II. G
149쪽
146 Tractatus de Obligationibus. ius superioris. 3. Qui rem aecepit a viris non fide diis Enis, quia haec testificatio nullam in iudicio fueret fidem. 4. 'si scias alterum non peccasse mortaliter ; nam
mens Iudi eis est inquirere de delicto graviter eulpabiIi . s. Si ex tua testificatione tibi, vel tuis immineat grave damnum , nisi bonum publicum eam exigat , vel nisi privatum damnum alienum impediendum tuo Ionge praeva Ieat, ita ut secundum regulas prudentiae , R eharitatis tenearis illud subire . Nam Ieges humanae ordinarie non obligant cum gravi nocumento, seu damno . 6. Pater ,
filius, maritus , uxor , fratres , sorores , consanguinei , vel a fines delinquentis usque ad secundum gradum juxta aliquos, & iuxta plures usque ad quartum , ex cap. Si res es 4. quaesi. 3. referente legem Iul. 4. g. de tesib.
tum quia bonum commune requirit, ut conservetur pax.
R vitentur odia, ac dissensiones in similiis : tum quia
ordinarie id fieri nequit sine gravi damno revelantis ob conjunctionem . Excipe semper crimina laesae majestatis,hx te sis, veneficii, aliavei quae communitati grave daiamnum afferrent, nisi revelarentur.
An autem famuli , ac domestici eximantur a testimo nio ferendo contra dominum, controvertitur. Sed in hoc
standum est praxi fori contentiosi, in quo si illorum ex
ceptio non admittatur 1 testari tenentur. 7. Quando per mandatum intenditur sol una emendatio rei, vel satisfactio partis laesae. qui novit crimen . non debet illud. aperire ante praemissam monitionem , nisi coni et non profuturam. Nam praeceptum correptionis fraternae tunc urget, & quum sit iuris naturalis, ac divini, eius obligationem tollere nequit praeceptum humanum . Quod si reus monitus resipuit, ti satisfacit, non licet eum denuntiare. Quia diffamaretur proximus sine iusta causa ;nec superior censetur velle tunc revelationem , quum iam ejus intentioni satisfactum st. Si vero Iudex intendat punitionem, secundum multos tenetur subditus reum patefacere etiam post eius emendationem; quia bonum commune id exigit; alioqui enim erimina saepe manerent imis punita , ti sic in perniciem reipubl. multiplicarentur. 8. Monitorium non obligat ad revelationem ipsum auis thorem criminis, nec cooperatores ; possunt tamen percensuras compelli ad satisfaciendum parti laesae. s. Si erimen per illatam iniuriam, v. gr. litteras ape-yiendo, cognovisti; quia haec iniuria conventioni de secreto servando aequivalet, nullum ius ex injuria oritur.
,, NOTA . Qui intra tempus in monitorio praeseriptum non reve- , lavit , quum debuisset ; peccavit mortaliter , & exeommuniea ., tionem latam contrahit . teneturque quam Primum commode is poterit. revelare . si hoe adhue prodesse Potest. M eommunis.,. Quia non cessat obligatio cessante termino, quando terminulls, non id finiendam Obligationem , sed ad eam sollieitandam appo-- uitur, quod hie sit. Et talis adhue manet in peccato inobeiso die aliae, & potest obedire pracepto: ergo tenetur.
150쪽
R is. In his casibus. I. Si assim et ut verum id, quod
non certo novit. 2. Si dum testari tenetur. oecultet se , ne interrogetur. 3. Si Indici legitime interroganti non obediat. 4. Si veritatem occultet, cap. I. de erim. DILs. Si pro dicenda veritate pretium accipiat r non tamen pro labore itineris, impensis, vel lucro cessante . 6. Si lsum testetur, quod .est grave scelus , ex provea b. 6. Sex sunt quae odit En inus . . . t essem fallacem & c. i. Tinis mendax peribit. Praeter periurium peccat coniatra tultitiam, di tenetur retarcire omnia damna inde seeuta; imo k revocare testimonium cum pari suo damno,
R periculo etiam vitae, si a utatus de ea peries itetur , & retractatio putetur prolatara . Quia per iniuriam est eausa Acax periculi, & damni alterius ; L in damno .quali melior est conditio innocentis, eiusque potius ha henda ratio. Hinc etiam qui alium induxit ad falsum testimonium . tenetur ex iustitia eum monere, ut illud reis vocet: quod si noluerit, tenetur qui induxit, rem totam aperire Iudici, etiam eum periculo vitae, si innocens illud subeat. & spes sit, retractationem profuturam ; quia est cauta rinjusta talis . perieuli, R damni. Porro testis, qui bona fide testificatus est falsum , tenetur ex justitia suum testimonium retractare , si ex eo sequatur damnum alteri. Ita Molina, Lessius, De Lugo. O aIli. Quia quisque tenetur ad procurandum , ne ex sua actione sequatur aliis damnum iniustum. Peeeant similiter eontra iustitiam, & tenentur de damno. qui falsa instrumenta conficiunt, aut vera adulterant, & iis ad pervertendum iudicium utuntur . Iten qui aliquam scripturam , vel syngrapham, aut apocham adulterat, Necat mortaliter, etiamsi ista fiant ad manifestam iniuriam propulsandam, & suum ius certum rectis piendum; quia ista faeiens decipit rempubl. in re gravi, ac nocet publieae fidei r unde id graviter legibus vetitum
est. Hoc tamen casu non tenetur ad restitutionem, quum
habeat ius certum ad rem hac via acceptam. Idem dic de eo , qui . scripturam publieam amisit, si pro sua inde. mnitate aliam limitem effetat: nam eiusmodi seripturarum falsificatio est valde perniciose reipublicae, cuius maxime interest, ne falsificentur scripturae, vel sigilla publiea et alioqui magna ex parte periret fides actuum publieorum si hoe licitum esset. Quare lex id vetans ,
quum iusta sit, k in materia gravi, fraviter obligat.
Quaest. III. An teneatur ad resilutionem, qui a Iudiis re etiam in generaιi titatus se oeeu Itat, veI tesimonium fraude deeIinat , υει vinitatem reticet
Reis. Communior sententia asserit. QuIa respubl. imponit onus, ae ossicium ferendi testimonium post ei tationem ς & sic qui aliquid se it, tenetur ex ossi elo sbi imposito tamquam publica quaedam persona veritatem te. G 1 stari: