장음표시 사용
161쪽
I38 Tractatus de ObIuationibus. falsum in actis suis enuntiet; si Mempore praescripto acta iuridica sibi eommissa non faciat , oc.
m obligationibus Ducam, oe Militum.
Ico I. Belli Duees graviter contra Iustitiam peccant
Ideoque ad restitutionem tenentur , T. Si vi, vel rauda.. dolove milites conscripserint. a. Si suos milites invitos aliis Dueibus vendant, vel commutent. 3. si curam eorum, tum quoad corpus , tum quoad animam non
gerant. Si abeundi potestatem promi Tam denegent. s. Si militibus stipendia debita subtrahant, vel minuant, aut potum, vel cibum corruptum, aut periculosum praeis beant . 6. Si militum furta, rapinas, coocussiones , stu-Pra, & alia crimina, quantum possunt noci impediant se nec puniant. 7. Si pagos aliquos maiori, quam par sivmilitum copia gravent; vel si aliquos ob pecuniam acceptam a militum hospitio eximant, qui idcirco apud alios incolas mittantur. S. Si quid aceipiant ad impediendas vexationes militum . nam ex officio, R iustitia
Iam tenentur eas i meedire. q. Si temere praelium ineant, vel sine causa justa vitam militum exponant. Io. Si foristiter non pugnent. Ir. Si non habeant completum numerum militum, pro quo stipendia accipiunt. Nec licet eis ad compensandum stipendium prius sibi debitum, postea in lustratione militum ficta nomina conscribere ἔ tum quia compensatio Ite ite fieri non potest fraude, k falsitate: tum quia hoc fieret cum gravi damno, seu peri- ' re pubi . , seu Principis, qui putans se habere tot
non plures conscribit, vel mittit ad castra, unis de hostes non vincuntur. aut etiam vineunt. m. Si fidem hostibus datam frangant, aut dolose intereretentur. - Daco, a. Milites omnes tenentur sub mortali ex iusti. xi3, 1. Duci, seu praefecto militiae parere, fortiter PugnRre, stationem servare . arcem sibi commissam diligenister custodire , & defendere etiam eum vitae periculo. Nam ad haec omnia praestanda conducti sunt, & stipendia sciPiunt . a. Sine Dueis sui licentia a rastris, A exercitu non distedere ; nam sub hae etiam obligatione conduinc sunt , R alias non posset haberi suffieiens numerus ad pug ' ΠΤ paratus. 3. Non discedere a militia ante tempus Oudicium: nain pacta servari debent. 4. Suis stipenatis Ontenti esse, & neminem eo neutere, ex Lusi. 3. Nihil Ruterre, vel extorquere a non hostibus, & ab iis, apud qu diveriantur . nec quidquam exigere eraeter id , quod Principe constitutum est : alioqui iniuriam faciunt, &tenentur ad restituti mem, quum nullum ius ad ista ha-dζδnt. Nec exeusantur eo quod stipendia integre non sol-VR 'xur; nam haec solutio neut debitum,. spectat ad so-
Vm Principem . ubi nuces Milites enimi alendi. sunt ex
162쪽
T actatus da obligationibus. Isqaerario Principis, nec unus locus prae caeteris gravandus
est. 5. Sine sussu Ducis, aut saltem post erus prohibitionem damna hostibus non inferre, ς. Μ tes 23. q, S. nam ad hoc requiritur aut horitas publica , cu rus Milites sunt tantum executores. 6. Nihil auferre . vel exigere a subditis reipubl. hostilis, qui Principr, vel Duci aliquid solvunt pro redimenda omni exactione , α clam n Incatione: nani hac solutione ius acquirunt ad Immunitatem ab omni dum no . R exactione. T. Semper mem Inerant se
obligari legibus divinis, & humanis, semper tener I abstinere ab omni erudelitate ν luxuria , ebrietate , bla-sehemia, impietate, periurio, duello, an Iuria, sacrile-
Quaest. An qui dubitant de ius ista bet i , possint , aut
debeant militare ZReo. Subditi. qui de belli iustitia dubitant, Principi iubenti parere debent, ae militare. Nam in dubio quiliaque tenetur obedire Superiori suo, quum hic sit in pol sessione potestatis praecipiendi, idque exigat debita suboris dinatio. ιν justis si forte sub Rege bomsne erram sacrilega militea. recte potes illo subente bellare , cur quod iubesur , vel non esse eontra Dei praeceptum, certum es ;vel utrum sit, emtum non es: ita ut fortasse reum Re oem Deiat iniquitas imperandi a innocentem autem m/I tem Uendas ordo serviendi, ait S. August. lib. 22. contra Faustum e. 73. Idem dic de extraneis , qui ante bellum erant stipendiarii, quia debent Principi suas operas ad militandum, quo iure certo in dubio privari non debet Princeps. Item milites subiecti , vel conducti iustitiam belli examinare non tenentur , quamdiu nulla Probabilis ratio in eontrarium occurrit. quae iplis dubium positivum afferat At extranei nondum stipendio conducti . belli iustitiam inuestigare debent, nec militare, nili facta inquisitione . prudenter . iudicent talem Principem bellum iustum gerere ; alioqui nota possunt prudenter audicare, se non peccare militando. Nec eis licet militare sub Principe de cujus iustitia dubitant ; quia nulla cogente, & excusante obediendi necessitate, exponerent linpericulo gravissimae iniuriae aliis inferendae. Porro nemo debet contra proprium Prinei pem, aut patriam militare, quum hoc sit contra pietatem, ia fidelitatem debitam.
CAPUT VII. De obligationibus Mea eorum , Pharmacopaeorsem,
DI . Hi tenentur sub mortali. i. Habere Rissicientem scientiam, ti peritiam. Nam lex natuet alis, Ahumana vetat, ne quis artem, praesertim periculis refertam, quam ignorat, exerceat alioquin se Oepon ni
163쪽
periculo gravissima detrimenta inserendi proximo. 2. Impendere debitam diligentiam ad curandos morbos ; nam
ad hoc ex ossieto, & pacto saltem implicito, ideoque ex
iustitia tenentur. 3. Adhibere remedia tutiora, cel iora,
aut in horum defectum probabiliora, & quae citius sanitatem allatura sunt; tum quia alioqui vitam proximi periculo imprudenter exponerent ; tum quia tenentur ex
charitate, & ex ossicio, ac justitia , meliori modo quo
possunt, & eum minimo damno, ac periculo alios curare ' R ideirco eorum opera conducitur. Quod si omnino dubium sit medicamen, nee probabiliter judicetur profuturum, communior docet, inquit Fili uccius, non esse dandum; quia si detur, exponitur aeger periculo , forte sanandus; si non detur, & mors sequatur ea non culpa Mediei, sed violentia morbi eveniet. Si tamen nulla iit spes de salute infirmi, nec adsit remedium nisi dubium, de quo scilicet dubitatur num profuturum, an nociturumst, debent illud adhibere: quia sic infirmi negotium utiliter geritur: nam potest curari si detur, ti versatur incerto mortis periculo si non detur; meliorque est salus
incerta, quam mors certa. 4. Tenentur saltem ex charia
late statim aegrum monere per se, vel per alios de periculo mortis, ut suae saluti aeternae mature providere possa. Et concilium generale Lateran . IV. cap. st um infirmitas, de poenit. districte praeeipit Medi eis, ut priuiacuam curationem corporis incipiant, instrinos moneant , er indueant, Mi Medicos advocent animarum. Hanc legem innovavit S. Pius V. constit. a. addendo , ne Medici ultra tertium diem visant aegrotum, nisi de illorum confessi e sibi constet, quum scilicet morbus gravis eli, vel periculum est ne gravis fiat. Hinc peccant , a. Si absque lassicienti peritia ororubos curare tentent. a. Si debitam curam , & operam pro gravitate morbi non impendant. 3. Si medicamenta minus idonea , certa, ac tuta, relictis certioribus, vel evanida adhibeant : aut quum certa desunt , sed suppetunt probabiliter utilia, dent inexplorata explorandi gratia. q. Si curationem ne bligant, aut protr hant lucri causa , aut naturam morbi ἡon satis expendant, vel ea non bene perspecta, temere adhibeant remedia obvia, aut periculosa. I. Si aliquid contra legem Dei suadeant. 6. Si sine iusta eausa carnium usum permittant, a ieiunio praecepto avertant. 7. Si pauperibus graviter segr tantibus gratis non opitulentur. 8. Si medicamenta ad impediendam generationem, ve I ad foetum expellendum Praebeant, vel doceant. s. Si optent morborum freque nis iam. Io. Si oceultos morbos pudendos eorum, quos curam, divulgent H. Si mercedem justo ma3orem ex iis gant, &c.
Mercatorum , Opineum , Er operariorum obligationes. c peeeata patent ex dictis de Contractibus , de iussiria, di alii . 3
164쪽
Tyactatus de Obι igationibus. Isr .rti eis tamen Rufieorum, oe Opi eum obligationes hie oraeνo: I git urΗi Omnes tenentur I. Artis, aut professionis suae suta ficientem peritiam habere. 2. Illam sine fraude, negligentia , & cuiusquam damno exercere. 3. Debitam alli gentiam ad opus suum perficiendum, ti utile aliis, ac secundum rationabilem eorum voluntatem praestandum , adhibere. 4. Nihil ultra iustum pretium exigere. s. Conia tractos, R e actiones in omnibus fideliter servare. Hi ne graviter peccant, & ad restitutionem tenentur T. Rustici, qui gravi imperitia, vel negligentia grave da.mnum dominis in messibus, arboribus. agris, sylvis , vineis, aut animalibus procreant. 2. Coloni, qui domi ianos suos defraudant, non praebendo integram fructuum partem, de qua conventum est, vel non nisi de deterio ribus frugibus, vel bona dominorum, aut iura non curant. 3. opifices, qui laboribus suis, vel impensis pariacentes, opus imperfectu in , ac Vitiosum e Sciunt. 4. Meriae enarii, qui non diligenter laborant toto diei tempore , quo tenentur, & pro quo conducti sunt. Diuitia le
165쪽
ET INIURIIS, ET RESTITUTIONE . .
PARS PRIMA.DE JUSTITIA, ET IURE .
M NOTA . TMTiTIA sumitur . Pro gratia sancti fieanti . quam i is qui habet, dicitur iustus. 3. Pro complexione .ia .. malum virtutum , seu virtute generali. 3. Pro spe. ia ei ali virtute morali , ut hic.
Quaest. I. uuid es Iupitis , prout es virtus speetatis
Reis. Est virtus moralis perficiens, & inclinans voluntatem ad constanter, ac perpetuo tribuendum unicuique jus suum , idest, quidquid ei debitum est ex iure. Nam ius hic sumitur non p o iure naturali, quod est facultas egit inia ad aliquid, sed pro jure objectivo, seu objecto illius facultatis, ne nipe pro debito ex iure, seu debita rigoroso. Duplex quippe est debitum , unum simplicis honestatis, A est illust, cuius violatione contrahitur solum turpitudo moralis: tale est debitum gratitudinis . Aliud est debitum ex iure, seu debitum rigorosum , de quo Io hic agitur. & est illud, quod si non redditur, contrahitur non solum turpitudo moralis, sed etiam aliquando restituendi, vel satisfaciendi , vel subeundi eoenam, quae exigi possit ab eo, cui illud debetur . Iustitia autem versatur circa hoc debitum rigorosum . Unde eius obiectum materiale est redditio debiti rigorosi et formale vero est specialis honestas huius redditionis. Iustria
suum euique tribuit, alienum non vindieat . Utilitatem propriam negIigit, ut communem aeqtiuatem cus odiat. Ita S. Ambrosius lib. I. de ossi c. ca P. M.
Quaest. II. siti omodo diυiditur iustriat Reis. Dividitur in Iegalem, eo minutativam, distributi Wam , & vindicativam . Iustitia Iegalis est virtus in elinans ad tribuendum est mismunitati, seu Reipubl. debitum, ut debitum communi- rati propter bonum commune; live ad praestanda ea omnia, quae sommunitati debita sunt in ordine ad bonum
166쪽
Tractatus de Issilia oe Iura. Ioeommune. Dicitur Iesalis. quia habet pro obiecto id.
quod debetur communitati ratione Legum . Vqcatur etiam generalis, quia versatur cirea debitum ex aut e comis muni . seu generali, quod habet communitas , uve eius Princeps . ad actiones, ti bona privatorum in. ordine aethonum commune. Haec iustitia est vera species iustitiae proprie sumptae; nam uersatur circa debitum rigorolum proprie dictum ut tale: communitas enim, & erus PrInceps habet verum jus iustitiis in subditos, ad exigendae a. quae necessaria sunt, vel utilia ad bonum commune. Et vicissim est in subditis debitum , ti obligatio rigorola praestandi ea, quae communitas, aut Princeps pro suo I re exigit in ordine ad bonum commune. Idque ex natura rei ; nam stare non potest communitas une tali Iure
Iustitia commutativa est virtus inclinans ad reddendum ad aequalitatem debitum risorosum particularibus VI do minii, aut proprietatis, vel pacti, aut contractus , alte riusve tituli particularis, ratione cuius habent rus in re, vel ius ad rem: unde spectat ius fundatum in titulo particulari. L aequalitatem rei ad rem. Sic vocatur, qui inter actiones, quas moderatur, valde frequentes, di 1 lustres sunt commutationes, hoc est mutuae utrimque da. tiones, & acceptiones; nam Uectatur adhuc circa alias a ctiones ; puta simplices tributiones , ut quum V. gr. dR- ur , quod promissum est liberaliter eum intentione danis di ius ad rem, promissione acceptata. Iustitia distributiva est virtus inclinans eommunitatem sseu eius Principem. & ministros ad distribuenda civibus bona communia, officia, mune .. mportionate ad su Iuliaque merita, & dignitatem: onera vero communia proin portionate ad euiusque facultatem, & vires. Unde sp ctat non aequalitatem rei ad rem , sed proportionem rerum ad personas, seu ad personarum merita, dignitatem , & facultates. ἰ . Iustitia vindieativa est virtus inelinans superiorem ad reum pro merito puniendum. Non est omnino contradIstincta a commutativa, ti legali, sed ad utramque pertinet sub diverso respectu. Nam vindicta debetur laeso, Κ communitati ex officio a Principe, vel Iudice; λ sub
hae ratione vindicta pertinet ad iustitiam eqmmutatiis Uam. Item debetur Reipub. ratione Legum p opter num commune; Reipub. enim interest, & legibus statuitur, ut puniantur crimina, A sub hoc respectu pertinet ad te lem. Porro violatio eu iustumque iustitiae supradictae est pe catum ex genere suo mortale, secundum doctrinam omnium , inquit Suareet. Nam quaelibet est virtus magni momenti, k habet finem gravissimum, nempe civium pacem , soncordiam , eharitatem, securitatem , bonum commune, dic. Unde ejus violatio in materia gravi, Ost Kra vis inordinatio.
167쪽
R ρ. Ius formale, eiri respondet debi tum rigorosum , est potestas legitima ad aliquid, euius violatio obligat ad restitutionem , vel f tisfactionem , vel poenam, quae possit exigi a laeso. Dicitur I. Legitima. id est Lege aliqua concessa , vel Leti conformis , vel iusto titulo nixa. , a. Ad aliquid , scilicet retinendum , obtinendum , agendum, omittendum, impediendum, vel ad utendum, aut fruendum alioua re, vel de ea disponendum. Quaest. II. Zιomodo diυiditur Ius ZR p. Dividitur I. in ius in rei seu reale, quod elipotestas legitima circa rem sibi. obligatam, L suam tactam, ideoque dat actionem in rem ipsam , ita ut possit res illa vindicari, ac repeti ubicumque fuerat; & in lus ad rem . quod est potestas legitima ad obtinendam rem nondum sibi obligatam, seu factam suam, ideoque non parit actionem in rem, sed in personam, quae illam ce-het. Sive jus in re est ius. quod quis habet in re, ut iam sua. facta, R dat actionem realem . Ius ad rem e tius. quod quis habet, ut res aliqua fiat sua, & parit actionem personalem . Actio autem hic est ius prosequendi
in iudicio id, quod suum est, vel quod sibi debetur.
Dividitur a. in varias species . .
Quaest. III. Quaenam sunt Decies Iurar reaI RVA. sunt dominium, usus, ususfructus , servitus , emphyleusis , laudum, pignus, & hypotheca, quibus at- is est possessio. Hic aliquae, caeterae alibI exponentur.
De Dominis. Quaest. I. c Uid es Dominium, oe θυο1uple
R. p. Dominium in genere est ius gubera nandi, vel disponendi de re aliqua, taminquam sua. Unde duplex est, iurisdictionis, S proprietatis . Dominium iudiisdictionis est potestas gubernandi su ditos in illorum commodum , praeeipiendo scilicet, proni bendo, iudicando, puniendo die. DupleX est , -- ticum, seu saeculare, quod est potestas gubernandi iuba tos in rebus temporalibus , qualis est in Regibus , & alὶis Principibus: aliud Ecelesiasticum , 'quod est potestas gubernandi subditos in ordine ad bonum II in Papa, & Episcopis &e. Gubernandi actus sunt tiae. Pere, vetare, permittere , iudicare , punire, remunerarς Dominium proprietatis, de quo solo hic agitur s
168쪽
num eommune οῦ λ Π hVM ' obrium commodum . a. bei disponendi de in I bψ' a :u, disponendi de In plenum . seu persectum , quoo eu Pre , & fructibus eius tamquam ira
di emolumentis rei, non de pia
2: 'M ' Nim uom, hibet a naiula potestatem dispois
habet iure naturae dominium in alterum hominem.
eumque necessitatem ; nam Leges V tRn , ,
nativitate facti sint servi , modo iis alimenta necessaria. tribuantur, nec vi impellantur ad peccanRu , liter vitare nequeant: nam fusi endo se ipsos trahunt, A furantur. contra ius , quod habeton , ideoque ei iniuriam inferunt. Te,υtim fugi x fu tim facere , tὶr i eo non habere locium , nec - 1 by Cooste
169쪽
eapronem, nee Iovi temporis praescriptionem, manifestimes, lib. I. . Cod. defervrs fugit. An autem iusto bello captis, ti 1n servitutem redactis ab infidelibus, liceat sua
gere ad suos , controvertitur. Sed inter omnes constat non lieere, si promiserint se numquam fugituros: nam aure naturali fides data servari debet. Aeor. Resp. 3. Homo non habet dominium vitae suae, sed so- Ius Deus est dominus vitae hominum. Ita omnes , e Sapient. 6. Tu es, Domine, qui vitae, es mortis habes notesatem. Quia homo non potest licite disponere de uo esse, illud destruendo pro arbitrio; nam non potest
esse dominus sui esse; quia dominus, est quid relativum. ideoque ad aliud; ti dicit superioritatem, quae nequit esse erga seipsum, quamvis quisque possit esse dominus
suarum actionum . Item homo non est dominus suortina
membrorum; quia non est dominus sui ipsius, ergo nec membrorum: nam homo est omnes partes simul , quae suum esse componunt, & integrant. Reis. 4. Ex communi sententia , neque Respub. seu Princeps habet dominium vitae suorum subditorum , ex Seripi. cit. Nam Deus solus illud habet, quum solus sit Creator hominum, qui quum solus dederit eis totum eia se, ad eum solum pertinet illud esse pro arbitrio destruere, & occidere innocentes. Princeps tamen habet conis venientem usum vitae subditorum in ordine ad bonum commune. Nam potest illam in bello exponere,, quando id necessarium est ad bonum commune, & interficere homines scelestos, ut custos tranquillitatis, & boni publici et sicut homo, ut eustos vitae suae, potest resecare me misbrum putridum, R exponere partem pro salute totius. Reis. I. Ex communi sententia, homo est vere dominus suae famae, Ac honoris. Nam homo famam propria Industria, uirtute, ac labore sibi acquirit. Rauset; po est ejus restitutionem condonare: R in multis casibus potest se ipsum infamare ob iustam causam, v. gr. ad sui humiliationem, ad coercendam superbiam , ad restituendam famam alteri, ad Dei miserieordiam commeudanis dam . Non tamen licet se ipsum infamare sine rationabili causa; nam esset contra rectam rationem, R illud E
cli. 4I. Curam habe de bono nomine.
Quaest. III. Quaenam requiruntur ad aequirendum d minitim iResp. I. Ad aequirendum dominium rei, quae nullius est, sufficit sola rei apprehensio facta animo illam faciendi suam: si uod. nim nuIIitis es , id ratione naturassi occupanti conceditur. L. 3. f. da aequis. νεν. domin. Nisi aliter speciali aliqua Lege , vel consuetudine statutum sit. Re p. a. Ad acquirendum dominium rei, quae habet dominum, iure naturae sufficit mutuus consentus signo exinterno expressus; sed jure positivo duo ordinarie requiruntur, scilicet titulus, & traditio, ex l. ao. Cod. de P cI. Traditionibus dominio rerum, non novis p ctu
170쪽
rνansferuntur, Iuncta Lege 31. 3. de acquir. reri domis. Numquam nuda traditio transfers dominium I sed ita , suenditio, aut aliqua iisa causa praecesserit , propter
Titulus autem est fundamentum dominii, ac radix, nisue ratio, & causa, propter quam dominium alicui comis petit, ut venditio ; per eum tamen non habetur domi
nium , aut ius in re, sed solum jus ad rem, nin aecedat
traditio, quae est veluti conditio requisita a iure, ut tutuli aequiratur dominium. Traditio vero dupIex est: a. Ita realis, qua res ipsa datur in manus; ti alia ficta, seu civilis, quae fit per instrumentum , ut per traditionem clavium , aut similem aliam actionem Lege, vel consuetudine institutam. Dixi ordinarie, quia licet ad aequisitionem dominii
senaper requiratur titulus, tamen ad eam Lex non requiis
rit traditionem in his casibus. I. In haereditate, cuius dominium acquiritur sola aeceptatione haereditatis , lib. 23. s. de acquiri veι amitt. to Q. a. In legato, cujus dominium acquiritur, ubi primum haeres haereditatem adiisit, L. 66. f. de furi. 3. In beneficiis, in quibus ius in
re per solam eollationem , & acceptationem acquiritu a 4. Ex titulo donationis venditionis, aliove simili aequuritur dominium Civitatibus, Ecclesiis, aliisque smilinus piis locis ob speetale privilegium.
Quaest. IV. Gomodo aeqtiiritur dominium animaIium Reis. I. Animalia ex sua natura mansueta, R domestica, ut oves, equi, gallinae, anseres , boves, Ac. quantumvis aberrent, & fugiant, semper remanent prioris domini, nec fiunt occupantis. Ita omnes, ex insitur. d. νεν. divit ubi dicitur furari, qui haec animalia detinet, quum effugiunt. Nam haec etiam si fugerint, non a Minquuntur naturalem libertatem , quum naturali sua indoin te sint domesticas ac proinde remanent prioris Domini. Quare non licet ea capere, vel detinere, nec eorum Pelles, si extincta sint. Idem de animalibus ex natura sua feris, vel sylvestribus, ut sunt cervi, lepores, dic. quae ejus, a quo capta sunt, custodia , seu loco eoncluso coersentur, vel quae usu mansuefacta habent consuetudinem redeundi ex libera vagatione in potestatem Domini, ut
columbae, cuniculi, accipitres, cervi ci curati, Ac. Nam tandiu carent naturali libertate. Animalia autem, quam diu carent libertate naturali, habent Dominum, & sic non sunt occupantis. Praeterea tales ferae non minus pota sidentur a Dominis, quam aliae domesticae. Hinc non licet capere pisces ex vivario alterius, nec cuniculos, aut
Columbas pascentes in agro tuo occidere, quamvis possis abigore; nec eas illecebris, aut fraude in tuum columbais rium traducere; alioquin teneris restituere, quum habeant Dominum, qui habet ius, ne ex eius dominio e trahantur, vel occidantur. Nec obstat, quod cuniculi, &