장음표시 사용
151쪽
et 8 Tractatus de Obligationibus.
Mari: scut uni a re pubi invitus tonstitueretur Iudex , teneretur ex iustitia iudicare Praeterea lex , ac iussum prae ut um Iudicis tribuit actori , ac reo jus ad testimonium alterius , sicut sententia iussa tribuit ius ad bona alterius. Alioqui quilibet saepe frustra ius haberet implorandi aut horitatem Judicis. Quare si testis veritatem taceat, iniuriam facit, & sic tenetur resarcire damnum inde parti laesae secutum. Item qui subtrahit , supprimit, lacerat, vel tradere renuit instrumenta alteri profutura ad suum ius obtinendum . tenetur damnum restituere, cap. Si quis 3 a. quaest. a. etiamsi sit in favorem adversarii, ex cap. 4. de te; ib. cogend ubi Alexand. III. ait : Zιod nemo debet adver- Iario insνti Menia subtrahere : quod tam iIIe , qui Iubripit instrumenta , quam qui adυeVario parem .dismo cationis. copiam subtrahit , iniquam Uendit a se liram foveν , s experiri deber in Io itidicis aut horitatem
Quod si fugias, vel te occultes antequam citeris ad te-cificandum , iuxta multos peccas etiam contra iustitiam , A teneris ad res itutionem . Sed hoc negant alii , eo quod ius, quod oritur parti ex tuo testimonio, procedate* solo praecepto , A praeceptum non obliget antequam impqstinna st. Peccas tamen, saltem contra charitatem: nam haec obligat ad impediendum grave damnum in tu
stum Froximi, quum potest impediri, saltem sne gravi
Quaest. I. A N Reus teneatur fateri veritatem 3IA Reis. I. Si reus non interrogetur legitiis me , seu iuridice, non tenetur fateri suum crimen , sed Φotest Iudicem eludere, absque tamen mendacio . Quia Judex non habet ius interrogandi, nec obligandi reum , ni si quum proeedit iuridice. Ut autem interrogetur iuridi
ce , seu secundum ordinem iuris, requiritur ut p secesserint , vel infamia, vel indicia competentia, vel semiplena probatio, seu assertio unius testis omni exceptione maioris . ex cap. II & 14. de accus Quamuis iuxta multos ad interrogandos testes ab accusatore productos sufficiat aciacusatio. Quare Iudex debet reo aperire statum causae , probationes, indicia, testes, ut sciat se iuridice interrogari, & ut si quid contra habeat, possit opponere. Resp. a. Reus a legitimo Judice iuridice interrogatus, tenetur sub mortali aperte veritatem , ti crimen sit una fateri, etiamsi morte plectendus sit , alioqui eam vita- uru S. Ita S. Thom a. a. q 69. art. I. COVar , Cajet. , Nauar. . Sol , Tolet. , Azor, Lessius , Sanch. , L ym. , Turman. estque communis sententia, tesse De Lugo, con
152쪽
Trassi us da ob λ σι tonia ur. I sttra alios docentes non teneri , si alias sit spes evadendi ;secus st absit. Prob. Quia Iudex in hoc eam habet ius interrogandi ,
R exigendi veritatem ob bonum publicum : ergo reo in is
est obligatio eam fatendi, facitque contra ius Iudicis . aut horitatem , & iustitiam publicam , si eam occultet .
Nam ius in Iudice ad interrogandum reum, exigendam inque ab eo veritatem , & obligatio in reo ad illam elare detegendam, sunt d io correlativa, quorum unum sine alio esse nequit. Et vero si reus non teneretur veritatem fateri , non posset iuste torturis adigi ad eam confiten dam , quum iniquum sit torturis eo inpellere aliquem ad 1d , ad quod non tenetur. Praeterea quisque sub mortali tenetur superiori legitime praecipienti obedire in reatavi: at Iudex est superior, & legitime praecipit, dum
secundum iuris ordinem interrogat reum . Unde cateis chism. Roman. de octa Vo praecepto ait : De reis autem , ct fontibus, vult eos Deus verum eo teri , quum ex iudieii formula ino errogantur. Iam vero praece Ptum humanum iustum, cui per se coniunctum est periculum moriatis , obligat eum tali periculo: alioqui numquam per se
obligaret. Item praeceptum humanum obluat cum perieulo vitae, dum fit ob bonum commune grave , k ne celsarium . Bonum autem commune exigit , ut crimina puniantur, k ut reus iuridice interrogatus verum fateaiatur: alioqui saepe iudicia eluderentur cum magno reipub. damno, & multa crimina impunita manerent, unde iacile pullularent. Et discrimen est. inter reum . & tessem ;quod hie sit innocens, non ille. Neque dicas Iudicem habere ius praecipiendi ad mortem condemnato, ne fugiat e carcere, & tamen reo li-eet fugere. Nam si Iudex habet jus reo hoc praecipiendi, & revera praecipiat, tunc non licet reo fugere ; quia
praeceptum iustum . ac legitimum violare ver se illicitum est, ideoque nequio em mortis vitandae causa licitum esse potest . Sed hoe praeceptum non est necessarium bono communi , sicuti est praeceptum elare confitendi veritatem , quia facile haec fuga aliter impediri potest. Neque etiam obstat , quod testes a Iudiee interrogati
veritatem revelare non tenentur, si inde sibi , aut suis grave detrimentum timeant. Nam tunc jus Iudicis in tali easu non se extendit erga testes, sicut erga reum , nisi hoc necessarium sit ad impediendum grave damnum communitatis: testes enim.uteo te innocentes, ius habent vitam, bona sua, & consanguineorum conservandi et non autem reus ob crimen a se patratum , & semiplene jam
Deniqur reus non potest evadere nisi mentiendo: omne autem mendacium in judicio iusto circa crimen, est mortale, quum si ι in re gravi. ti contra justitiam . Iste , qui mentιtur in iudieis se exeusando facit oe eontra di-ιetrionem Dei, ε us 63 iudicium . ω eonara dilectionem G. I proin
153쪽
IIo T ractatus de obligationibur. proximi , tum ex parte Iudicis , eui debitum uvae t tum ex parte accusatoris , eui punitur, δε ria probatione def-ciat. Unde & in PDI. IV. dicitur: ne Melines eor meum do verba malitia, ad excusandas excusatio s in pace sis, ait Sanctus Thomasq. ερ. art. I. ad 3. Adde quociare exigatur iuramentum de dicenda veritate . Ouare nou
potest absolvi reus, nisi veritatem aperuerit, nitem ante sententiam: nam quamdiu iudieium durat , eensetur eadem interrogatio Iudicis durare; ideoque eadem faten dae Ueritatis obligatio , & negatione illa iniusta eausam iniustam tuetur. Ita communiter Doctores , teste Saninchea contradicente.
Imo iuxta Cord. Nauar. Cabas . ti alios , etiam post sententiam mortis tenetur. Sed hoc alii negant: nisi necessarium sit ad avertendum grave malum publicum, aut privatum, eo quod, tententia lata. iudicium si finitu in; ia finito iudieio, finiatur rei obligatio ad respondendum: nam cessat finis interrogationis, qui est rei damnatio, vel absolutio. Item, Iata sententia, cessat pro sus interrogatio Iudicis: imo ipse iam non potest interrogare, quippe qui functus est officio suo , ex e. Io. daide insertiment. ti ex l. 3 s. de ra judici ibi: Itidex po quam feme ι dixia sententiam , Iudex esse desinit. N 'ue haec eonfesso rei necessaria est ad securitatem conis cientiae Judicum: nam si iudicarunt secundum allegata ,
ae probata, securi sunt absque tali confessione; si secus . ea nihil ipsis prodest ad solatium. Nec inde sequiturinis Lamia Iudaei, aut aIiis, quum omnibus notum sit , seolitos esse reos crimina negare. Reus tamen post damn
et ionem tenetur erimen fateri , si eius confessionem ex neret bonum commune, vel scandali amotio, vel si esset Periculum , ne quis postea innocens eodem crimine aec raretur. & damnaretur: nam charitas exigit , ut proximi damnum grave impediamus, quum postumus sine n fro gravi damno. Porro consentiunt Doctores , reum, si absolvatur, non
teneri apud Judicem eonfiteri crimen suum , sed ei sufficit confessio sacramentalis cum debita Poenitentia , qui ctam est extra Iudicis potestatem. Resp. 3. Reus interrogatus, tenetur etiam gomplices , seu socios sui eriminis patefacere, si contra eos stent in dicia sufficientia, vel unius testimonium, aut infamia , vel si eius crimen ex se sine sociis fieri nequeat, & bonum commune exigat, ut detegantur et nam tunc legitiis
me interrogatur de illis. Meus , si ista omnia desint , uia tunc non interrogatur legitime, ex I. vltim. Codicie aet at. & c. a. de eonfessis, nisi crimen exceptum sit.
R in publicam pernielem tendens . ut haeresis , crimenissae maiestatis , proditio, publicum latrocinium, venefiἀgium, tiliatio monetae, vel committentum sit in priv
personae Perniciem. Tunc enim tenetur complices pa-
eiacere , saltem quos non scit esse emendatos , alioquι
154쪽
ITeactatus de Obligationibus. IsInon absolvendus: quia hoc saltem charitas exigit. Item tenetur complices deteSere , dum legitima consuetudo obtinuit, ut etiam in privatis criminibus occultis , quae de tegi Reipublicae interest, reus de complicibus interrogeis
Reis. 4. Reus , qui ad vitanda tormenta falsum eriis men tibi imponit, ob quod sit morte plectendus, peccat mortaliter. Quia est directe, & positive causa mortalis iniusta suae mortis, suum falsa sui informatione directe moveat Iudicem ad iniustam sui occisionem, estque tam sui homicida quam qui alteri falso testimonio mortem infert, est illius homicida. duum autem homo non sit dominiis suas vitae , ac membrorum, ei numquam licet dare injuste causam destructionis ejus. Quare non potest absolvi, nisi dicta re τocet , etiam cum periculo quaevis tormenta patiendi. Quaest. II. Quando nam Iieet reo apstellare Reis. Licet si prudenter iudicet Lententiam esse Ini. quam , vel quia eu innocens , vel quia si sit nocens , damnatus est ad poenam justo graviorem, aut non est servatus ordo juris ; nam cuique licet iustum praesidium contra injuriam sibi quaerere, c. s3. de appellat. At ei non licet, si putet contrarium et Quum appellationis rem
dium non sis ad deis usionem iniquitatis , Ied ad praestadium /nnocentiae insitu tum , c. 6. de appellat. ex Cone.
Lateran. Alioqui faceret in Juriam tum iudici, cui calumniam imponit, & cuius officium impedit, tum adversario suo, cujus justitiam quantum potest perturbat , ac impedit . Iniqua es omnis appellatis , ad quam justria inopia non coegit , ait Sanctus Bernardus lib. 3. de eonsiderat. cap. a. unde iniuste appellans tenetur omni
aure ad impensas litis, A alia damna adversario secuta. Quaest. III. si id lieitum es reo circa poenam . oe fugam pReis. Reus iuste damnatus ad mortem, quam vitare
fugiendo nequit, ex communi sententia tenetur ad locum destinatum proficisci, collum parare, manus apponere, δc facere ea, quae a ministro iustitiae commode fieri nequeunt. Quia hae actiones sunt necessariae saltem moraliter ad executionem poenae iustae, quum sine illis non potast saltem eonvenienter, R eommode poena iusta executioni mandati. Unde censentur iuste praecipi a Iudice per sententiam mortis, ut conuenienter exereeatur iustitia ;& aliunde sunt de se indifferentes, nec ex natura sua connexae sunt cum morte. Non licet tamen reo exequi poenam mortis, aut mutilationis, v. g. venenum haurire .pectus xladio transfigere , suspendio se praefocare , se pr a icere e scala et quia Aiosum cire te occideret . quod nemina licet, sicuti nec se mutilare , E ista erudelitatem in de il lum sapiunt , ae repugnant iuri naturali. Ne Iρ. etsi vere nocenti licet ante, ti post sententiam fugere ad vitandam mortem, ac mutilationem 4
155쪽
i12 Tνactatus de Obligationibus. hi fi se obIigaverit ad permanendum . Ita communiter eum S. Thom. 8. 69. arri q. ad 2. quia non coniicitur iue arcerem , ut ibi teneatur sponte remanere ς nam esset nimis grave, ac durum tale praeceptum, ob summam ho minum ad sui conservationem a natura infitam inclinationem ; nec hoc est necessarium ad bonum commune a Nam potest facile aliter detineri. Hinc regulariter lieet reo fugere ad vitandam mortem, etiam fi custos carceris grave damnum inde pamurus sit ;nisi iuramento , aut voto . aut speetali promissione se obligaverit ad permanendum , quum tunc utatur Iure suo . Item licet fugere ne capiatur , vel etiam a ministro apprehendente se excutere ς non tamen vim
inferre eusto ui , vel ministris , perputiendo , vulnerando, Rc. Resp. 3. Multi, imo teste De Lugo , Doctores communiter censent, reo licere vitandae mortis causa carcerem
effringere. Quia quum fuga sit ei licita, licitum est etiam medium ad is necessarium: neque in hoe refistit for
maliter Iudici, sed fugit periculum. Neque vim infert potestati publicae , quia haec non est in vinculis , k lapidibus , sed in Judice , & ministris .
Negant autem eum tunc violare ius Reipub. sed prae- ei se utitur iure suo. Dicuntque leges id sub capitali poe-xa vetantes, I. I. g. de fract. e D mere poenales , & se
habere velut vincula , quae reum poenarum metu contineant. Unde non est punitio proprie dicta , sed modus coereendi, & retinendi reum, ne fugiat. De Lugo vero ait , eas leges quoad mortis poenam eme iniussas. An autem aliis liceat suppeditare reo instrumenta ad
effringendum earcerem, negant Tolet. Navar. Sol. Va-Ient. & alii, qui tamen fatentur reo lieere effringere ca
cerem : quia ista suppeditare est eontra honum publicum exigens, ut cus odia publiea fit firma, ae rata . Affi mant Caiet. Satan. & alii, quia licet consulere reo fu Ram utpote ei licitam, quidni, & praebere media ad hunc finem necessaria. Item Iieet reo ostendere viam, & mois dum , quo possit elabi. Ergo Le. Consentiunt omnes id non Ileere officialibus, & minis ris justitiae ; quia agerent contra omelum suum, qu tenentur diligenter reos eustodire , R Iudiei subserWire .
Negant etiam omnes, teste De Lugo, licere aliis reum juvare effringendo exterius carceres , teu portas, effodiendo parietes, vel alia similia faciendo, quia custodiam publiean violarent; R alias nihil posset eme fatis firmum,
ac tutum ad custodiam reorum , quod cederet in maximum Rei p. detrimentum . Si enim non litet effringere
portas, vel parietes domus privatae, minus licebit domus Publicae, per quod publica potestas offenderetur. Et quamvis id liceret reo ipsi, propter naturale ius conservandi vitam , non tamen hoc licebit aliis ; quibus id non est necessarium ad sui conservationem.
156쪽
Tνassius de obligat Oniaus o fueriRes . 4. Reo ad mortem iuste damnato non licet resistere , nec se defendere contra Iudicem , vel executoresstntentiae . Quia resisteret potestati a Deo ordinatae ad vindictam malorum, ideoque sibi damnationem acquire is Ter, ad Rom. 13. Deinde Iudex , ac ministri habent juxpuniendi reum , k exequendi sententiam , A sic iis refi-s endo fieret iniuria r nec potest esse bellum ex utraque parte iustum, seclusa ignorantia in vincibili. Ita s. Tho. q. 69. art. 4 addens innocenti iniuste, seu contra ordinem juris damnato licere resistere, sicut licet Resistere latranthus, nisi propter scandalum vitandum, quum ex hoc aliqua gravis perturbatio timeretur. Innocens vero damnatus per sententiam iustam in foro exteriori, utpote latam secundum allegata , & probata ,
licet. carentem veritate . tenetur poenam patienter tolerare, si non potest eam vitare sine resistentia publica, Rscandalo : nain semper talis resistentia est illicita, quando sententia justa est secundum allegata , & probata : tun Genim Iudex utitur legitime potestate legitima i cui nc licet resistere ; ti habet ius exequendi sententiam . Ita Sot Malde r. Couar. Vasque E , Sanch. Lessius dicens esse iste communem sententiam. Quod si damnatus posset sine violenta resistentiam ti scandalo poenam effugere . tunc non tenetur ad illam sustinendam , quum sit vere
Reis. s. Reo ad mortem damnato licer non futere ex amore iustitiae. Imo mortem commerito licet se iudici ultro sistere . & occasionem iustitiae egercendae offerre .
Nam sicut alteri licet suadere Iudici, ut publica aut horitate reo iustam mortem decernat; ita & reo idem lice dad satisfaciendum Deo, & iustitiae publicae.
Reis. 6. Ex communi sententia . damnatus ad exilium , uel aci poenam carceris saltem non valde molesti, tenetur eo se cinferre, R manere in exilio, vel in carcere . Ita S. Tho. Sanch. Suar. asserentes esse.communem lan en tiam. Et proinde non licet aliis suppeditare ei instrumenta ad effringendum carcerem Item damnatus ad mulis ctam pecuniariam, tenetur eam solvere, etiam antequam
exigatur, si Iudex expresse jubeat, ut sine alia monitione reus eam solvat. Quia hae *cenae non habent injusti. Liam , nec crudelitatem ex hoc praecise , quod a reo exe-cutioni mandentur. Reus autem tenetur per se ipsum c-xequr poenam justam non minus acerbam, ad quam a Judice damnatus est , praesertim quum tali S poena , .ut ea carceris, exilii, & mulctar non egeat executione alterius; nam quisque tenetur justae sententiae, &:obedire superiori , Iusta , R moraliter possibilia praecipienti.
Porro si reus ante solutam pecuniam moriatur, tenetur haeres eam solvere : nam succedit in oodem onere bonis affxo . inum autem jura dicunt poenam non transire adhaeredem , loquuntur , vel de poena corporali, vel de t-na, quae nondum fuit debita vivente reo.
157쪽
IN Xνactaιtis de Obligationibus. Non pauei censent, damnato ad triremes licere fugere, nisi data fuerit fides praesertim iurata remanendi. Quia non tam damnatur, ut ibi maneat, quam ut detineatur: R quia nimis esset grave reum oblitari in conscientia ad sponte manendum , quando fugere potest ; quum in triremibus manere sit res durissima , quoa extendunt ad
Nerpetuum carcerem , valde molestum . Nisi sit religio ius: nam is ex communi sententia tenetur manere, quia ex voto obedientiae tenetur parere Praelato, in hac poena
DI eo se eundum eommunem sententiam: Advoeatus tonetur ex iustitia, I. Habere competentem scientiam. qua valeat sufficienter iustitiam, L merita causarum secundum iura cognoscere, & proponere 2 quum pro idoneo Advocato se exponat, ti ut talis stipendia . accipiat palioquin se committit periculo graviter nocendi aliis. a. Suo clienti praestare diligentiam debitam pro qualitate causae , k fidelitatem. exque indicare causae aequit intem. vel iniustitiam , probabilitatem obtinendi, ti periculum eam perdendi. Nam haec omnia pertinent ad eius offletum ς L stipendio conductus est, ut utiliter , iuste , di diligenter negotium gerat.
uietis, S aliis iniuriis contra partem adversam et nam ei laceret injuriam.
tum: uel si non si, illud censetur iustum , quod habetur tale iudicio prudentum , spectata qualitate negotii, peritia Advocati, & Iabore, quem impendit, ac consuetudine approbata; nam excessus supra iustum pretium est an iustus. Nec ei licet pae isti cum cliente de aliquota parte, si vincat, nempe ut pro pretio det, v. g. tertiam, Vel quartam partem illius, quod ex victoria consequetur znam hoc prohibetur l. 33 ff. de Pas . ne Advocatus , quia sua res agitur, eo tur pis fas, & nefas victoriam obtinere & ne fraudibuς occaso detur . .
'astam . vel nihil fere habere probabilitatis, ita ut semper apud Iudices reii elatur. Nam injustum est in iustitiam rueri, & alios ad eam inducere. Tamen ex causis civilibus, aeque probabilibus . iuxta multos , ei licet alterutram tueri, modo eliens se periculo perdendae litis mone tur. Quia utraque pars habet ius proferendi suas ra- tones in iudicio per se, vel per alium, R Advocatus χ-tima sui clientis iura poponit, non iudieat. Sed limito, modo cliens sit possInr uel ipse Advoeatus iudicet
158쪽
Τ, actatus de Obligatio uibui. a selientis causam eme probabiliorem, aut saltem talem viis sum iri Iudicibus. Nam non potest agere causam Cnti-tra possessorem . quam iudicat esse dubiam, ti tale incommuniter haberi, ac Iudicibus visum iri; quia non ei lieet eausam suscipere , nisi quam talem esse audicat, ut eam possit probare Iudici, ti persuadere ut pro illa sententiam ferat; hoc enim est Advocati ossietum. At nunc non potest talem iudicare causam, quam censet esse diris
hiam ς idque certius , ac clarius est, si causa sit contras ossessorem, quum ipse sciat in dubio, L pari causa meisiorem esse conditionem posse fibris, ideoque iniuste eum
A fortiori in ea usa crimi uali dubia non licet tueri partes actoris . Quia hic in tali casu graviter peceat contra reum et ergo etiam Advocatus , quum constet in dubio reum debere absolvi . ideoque causam actoris esse in ju
Item non Ileet suscipere causam civilem , quam certa iudieat esse minus probabilem , ti talem visum iri Iu- diei. Nam defenderet causam , quam magis iudicat esse iniustam, quam iustam: R induceret Iudicem ad adiudicandam causam habenti ius minus probabile, ideoque ad iniuste iudicandum, conareturque impedire, ne sententia feratur in favorem eius, cuius ius censet potius, ac me lius , quippe proinde vincere debet, quod iniquum est .
Ruare Aa vocatus antequam causam suscipiat, tenetur eius aequitatem. R probabilitatem perpendere . eamque strenti indie re. ς Hinc Advocatus peecat contra iustitiam, di tenetur ad restitutionem. I. Si quum non sit satis peritus , ac idoneus , Advocati ossicium suscipiat . a. Si defendat causam , quam scit esse iniustam ; ti tune tenetur compensare omnia damna inde secuta, sive parti adversae , sive clienti, quem non monuit de injustitia cauta ab eo igno is rata r nam illorum est causa injusta auxilium , iaconsilium praestando pro iniustitia. 3. Si quamlibet causam sine diserimine, R consideratione eius iniustitias suscipiat, solum attendens ad formalitatem iuris , nihil
eXPendens causae meritum . 4. Si in progressu causae in iis uuitatem deprehendens, non moneat clientem , ut defi-uat, nec ipse eam deserat, licet prius iustam putaverit: nam alias scienter iniustitiam tueretur. Non debet tame meam prodere tit sciIicet aIiam partem iuvet, vel secreta fuae ea in alto parti revelet, ait Sanct. Tho m. qu. 7 I. art. I. s. Si ob ejus imperitiam, vel negligentiana, vel malitiam eliens causa eadat, aut indebitas impensas faciat , vel aliud damnum patiatur , ex c. ult. de iniuris Nam horum damnorum est causa injusta , si We committendo, sive omittendo contra munus sui omeli , ad quod praestandum se tae ite obligavit. 6. Si perieulum litis ais mittendae non indicet clienti , qui eo cognito non fui nset litigaturus . 7. Si eausae expeditionem euin damno
159쪽
elientis disserat, L postponat. 8. Si fundamenta, vel secreta causae detegat aduersario . 9. Si in defendenda causa utatur aliqua falsitate proferendo scripturas falsas , restes falsos , adducendo leges falsas , vel abrogatas . aut doctrinam reprobatam , vel leges veras in falsos sensus scienter detorquendo Rc. Io. Si falsa crimina parti 'adversae imponat, vel vera, sed occulta ad causam non pertinentia referat, vel utatur conviciis. II. Si oecipiat pre-xium iusto majus. I 2. Si iniustam transactionem suadeat. 13. Si plures causas accipiat, quam recte expedire possi. I . Si injustis dilationibus, & caesi lationibus partem adversam vexet, vel impediat, ne jus suum prosequarii r I . Si scripta sua nimium extendat, & vanis, ac inutilibus resarciat, ut majus lucrum acquirat.
. NOTA . Advocatus tenetur sub mortali in extrema . vel gravi in nece retare pauperum . 3tatis ei Patrocinari. . sicut etiam Iri edi- eus, Chirnrpus. Ele alii operam suam gratis praestare tenentur. - Nam qirasque tenetus ex charitate proximo graviter egenii imisse pendere subsidium necessarium , quum potest saltem sine gravi . siὲo damno; alioqui non amat proximum sicut seipsum . Eitia . e I , φυi de raciantur ad mortem ἰ ω qtii MahDntur ad inter istum . , . tiFerare ne eesses . FI dixeris : Virra non Idippertint e sttii in pe-
g. VI. De obli gationibus RUerentis, Secretarii, Notarii, Proeraratoris , s apparitoris. DIco. ri omnes puneratim tenentur fideliter, ac iuste
exequi suum osscium ; R proinde ac ire omnia, quae ad illud spectant, debitamque diligentians adhibere. Quod
si quid facient, vel omittant contra proprium ossicium , peccant contra justitiam , ideoque tenentur resarcire damna inde aliis oria. Quis enim funt debita ex officio ad aliorum tommodum spectante, debentur ex justitia , quum debeantur ex contractu implieito in assumptione offcii :xam suscipiens offcium, hoe ipso se obligat ad id o inne, ad quod institutum est. Nec excusantur ob ignorantiam, c. ult. de insur. quia tenentur ex iustitia sum cientem scientiam , ac peritiam habere, aut omelum non assumere cum periculo damni aliorum, oe imperitia tu Ipae ad-
. Item peccant, ti tenentur ad restitutionem , si stipendium maius eo , quod lege vel consuetudine laxatum st, Rccipiant. quia tune accipiunt pretium operae ius in maius , quum pretium taxatum si unice iustum , Rconsistat in indivisibili , ut patet in emptiorie; nec CX cessus sponte donatur, sed dans vult tantum solvere justum pretium. Quod si 'Tendium non fuerit laxatum illud solum
160쪽
Tractatus de Obligationibuet. solum erit iustum , quod secundum communem pruderia
Ium aestimationem est aequale operae , ac obsequio praesti 'to: nam si sit inaequalitas inter pretium, & operam, jam est iniustitia. Speciatim vero I. Referens peccat, si delectu studii , aut diligentiae sufficientis male referat, aut aliquid substantiale omit
Iat, si conetur unius jus magis, quam alterius exponere &c.
a. Secretarius peceat, si iuramentum violet processiis,au I sententiam diligenter non custodiat , vel partibus sine mandato Iudicis ostendat si testim onia non iideliter tran- set ibat &c. 3. Tabellio , seu Notarius peccat , ia tenetur de da Dino, si ignoret, quae ad suum osticium pertinent; si instrumenta non recte conficiat; si iuramentum, vel secretum violet; si in testimoniis testium, vel dictis, ac factis partium aliquid addat, vel de tranat : si lincere omnia prout se habent non scribat; si ministro transcriptor, cum erroris periculo aliquid committat ; si alta , & instrumenta negligenter custodiat, cum periculo damni partium ; si diuerat instrumentcirum expeditionem, ut pecuniam extorqueat; ii testamentum hominis rationis uiu deia sit uti scribat; si testes 1 alsos admittat si solemnitates nec eliarias in contractibus ex ignorantia, negligentia , vel malitia Praeter mutat ; si conficiat instri intentum falium , usurarium, vel iniustum . Si an isso instrumento antiquo pub ico, vel testamento, aliud simile confingat; 1I teitimonium aliquod necessarium cum alterius damno
non exhibeat; si parti petenti instrumenta sua . Vel alia, sine quibus recuperare nequit id, quod sibi debetur, occuuet, vel transumptum neget tic. Nam in his amnibus peccat contra officium, R justitiam , & causam
q. Procurator peccat, si litem injustam su adeat, procuret, vel suscipiat; si suadeat reo, vel parti, ut veritatem neget ἀ 1I partes ad compositionem iniquam adducat; s talios testes indueat; si differat, ac protrahat caulam , vel petat dilationes supervacaneas, Rus non peta I necetiarias; si falsa , vel incerta, ut certa proferat; si causam primo acceptatam, primo non procuret ἰ si nomine partis iuret sine particulari eius in tormatione cum Periculo peierandi: si tua imperitia, vel negligentia, R-Ιiave culpa sua sit eur lis perdatur Ace. Vide dicta de Ad
I. Apparitor peccat, si non servet iusiurandum ; si ae-Cepto mandato capianai aliquem, vel ejus bona, spe muneris monuerit , ut sibi caveat ς si plura negotia expediens in eodem loco , vel eoclem a te, tantumdem Pro lingulis exigat, quantum pro diversis itineribus , vel pro diversorum dierum expeditioni b acciperet : n lu-urans domos asperius agat , ut aliquod munus extor-