장음표시 사용
31쪽
Atque hine clare itiam colligitur, tabidos hic illum adnotare, qui ex pulmone aD secto, & ex empyemate in tabem sunt deinlapsa : aliter purulentum sputum hic non
memorasset, neque per tussim excretum,
ut ex verbis textus manifestissime patet. Et quamvis saepenumero purulentum sputum per se male oleat, potissimum cum pravae conditionis est , dc aliquandiu suerit in pectore detentum ι nihilominus non semper in empyemate ejusmodi foetorem reser resolet , nisi solum cum pulmonis substantiam ulceratam , & putrefactam redolet, quippe tunc ulcus pulmonis, dc saepissime etiam sordidum iubi equitur. Addidit quinque Hippocrates injectum carbonibus, ut scilicet phlegmatis, dc sputi ordinarii portio, si torta sse cum pure coniungatur, vi
ignis possit absumi , dc quod purulentum est, in halitus melius diffundatur. Sed Ac capilli defluere quoque debent, id est sponte sua e cutis poris decidere et etenim isti numquam decidunt , nisi poruli cutis fuerint relaxati, & alimentum, quod
illis suggeritur, acre, Ac erodens evaserit runde autem haec in tabidis contingant,
dubitari solet. Et dicendum id his evenire ex pure, quod sive praelemia, sive ha litu sanguinem circumeuntem inficit, imo dissolvit , eliquat , erodit, suoque glutine
privat; quamobrem expertum est, languinem in tabidis fluidum plus justo fieri, ocomni glutine orbatum apparere, unde partibus accedens, non solum nutrire, & rescere non potest , sed potius aci ita te insensa , dc venenata illas extenuat, dc arein facit, quo deinde sit, ut capilli in suis radicibus erosi , sponte sua decidant. At vero promptius e capite defluunt, quam ex mento , superciliis, aliisque partibus, quoniam illas succulentiores sunt, Zc cutim crassiorem obtinent , at illud exsuccum nimis est, de eutim ossi haerentem habet. Hine ergo fieri non potest, quin tabidi ad tantam perniciem deducti, non sint paulo post interituri, cum ex pure scelido insectus,
ulceratusque pulmo, sanguinem universum,& eor vitae sontem , virulenta contagione depravet, indeque totum corpus , dc alimento, oc vita privet. Accedit tussis molestissima , qua coguntur graves molestias,& maximam virium iacturam tabidi subire, imo somno, dc quiete privari, dc mille alia
incommoda pati, cum quibus vita diu sustineri nequit. His infra additur alvi proflu- ium, quo naturalis regio omnino labefactata designatur, ut sequenti aphorismo dicitur.
Ivibustumque tabe laborantibus eapilli aeapite defluunt ἰ iis αλι profluvio super
Postquam praecedenti aphorismo letha.le lignum esse dixit in tabidis, si sputum injectum carbonibus male oleat, dc tapilli a capite destuant, nunc quibus capilli defluunt , si alvi profluvium se peraccidat, mortem praesto esse subdit: sed licet utra
que mortem portendant, non tamen tem p
re indistinctam praesagiunt : nam lethale quidem lignum est sputum male olete, i ccapillos a capite defluere , sed non nisi post aliquod temporis intervallum at vero cum post defluvium cap llorum alvus solvὴ ur, mors brevi imminet, nec ad longum tem pus protrahitur , sed intra triduum, vel quatriduum irreparabiliter accidet. Qua autem de causa post sputum purulentum, Ac mali oris, itemque pin de- fluvium capillorum alvus laxetur ι facile quis dijudicabit ex corruptione a pure induincia , quae cum sanguinem , caeterosque liquo res corporis pertigerit , una simul ductus coris poris delaxari necesse est, &potissimum, qui seruntur in alvum, puta ex ventriculo, ejusque sermento, liene, jecore, mesente rio, alitique visceribus imi ventris ι Quare ex alvi fluxu certo conjicere poterimus uni.
vertam corporis ceconomiam esse resolutam,
ac proinde extinctis viribus , vitam ipsam esse omnino desituram . Id totum perbelle
expressit Hippocrat. lib. I. de morb. his verbis : Cum pus ipsum ιn ventre moram traxe rit , totum eorpus ab Uso calescit , tum maxime vicinissimae partes et ealescente autem eorpore, humidum maxime eliquatur , O
quod quidem a supernis partibus eliquatur , in supernum Dentriculum praecipue confluit,
fitque pus , ad Me, quod iam in ipso est.
Pars vero ejus etiam in infernum ventriculum
defertur , isi quandoque alvus ab ipsa turbatur , ων hominem perimit, nam cibi ingesti succedunt inconcocti, alimentum ab ipsis eorpori non accessit. Et Duti sursum metatis
nos quatis contingit,amo πιmirum eatefacta,
omnia deorsum trabente in se imam ; Et a Duro quidem suffocatur,'stertit, dum non
purgatur: a ventre toto Juente deb Atatur, o plerumque perιmitur . Caeterum haec nonnisi contingunt tabidis ex diuturno pulmonis ulcere , & sebre, ut vocant habituali emaciatis , quibus nil ultra videtur toto corpore re
mansisse, quam . M. Sola pelle contectus. APHO
32쪽
suieumque sanguinem Dumosum extus/-t, iis e pulmone eductis fit.
ETsi tabidi multifariam fieri possint ad .
huc ab affecto pulmone,ut antea osten.
lum est, peculiariter tamen Phthisici fiunt ex praecedente sanguinis sputo , ut dicitur apborismorum I S. 63 Io. oniam vero sanguineum i putum non semper ex pectore , &Pulmone emanat, quamvis per tussim inde prodeat, idcirco accuratiisimus Hippocrates indicia tradens, quibus ejusmodi eruptionis sanguinis affectus partes internoscere pol smus, adlicit in hoc aphori imo signum, illudque pathognomonicum prodeuntis e pulmune sanguinis, desumptum a modo ipsius reiectionis, dc qualitate sanguinis relecti. Et quidem modus rejecitonis cum tussi esse debet , etenim quae in pectoris cavo continentur , nonnisi tussi egeri possiant 3
quamobrem accuratiores Interpretes loco verbi expuunt, vertunt dc quidem rationabilius extussiunt, sicut dc Galenus ipse in
comm. innuere visus est : nam simpliciter sanguinem spumosum expuere tribuitur quoque ab Hippocrate in Coacis praenotionibus dextro praecordio doletatibus, atque ex hepate 3 quamvis nec hic spumosus sit ex conditi e rutilantis sanguinis, sed ex sola interceptione, permistioneque aeris in ductibus, vel asperae, vel celophagi, unde soras prosilit, cum per utramque viam e jecore prodire pol sit, facta scilicet in eas partes irruptione a compressis per tumidum dolensque jecur, diaphragmate. At vero, quia non semper sanguis, qui tussi ejicitur, e pectore, aut pulmone prodit , cum fieri polst, ut e faucibus, guttu .re , aspera arteria, in pulmonis bronchia delabens tussi pariter egeratur, idcirco ad di serentiam istarum expulsionum, adjecta est in textu qualitas sanguinis excreti, ut proinde si spumosus ille sit, floridus, ac rutilans, e pulmone prodire dicatur 3 qui vero alterius est conditionis, sortasse nigricans, grumosus, minimeque floridus certe ab aliis partibus ,
quRm a pulmone prodibit , etiamsi tussi
Solius ergo pulmonis erit sanguinem spumosum egerere, quoniam in solo pulmone istiusmodi sanguinis qualitas invenitur. Fit autem spumosus sanguis a missura illius eum aere , qui cum pulmones dumtaxat ingrediatur pro usu respirationis , idcirco nulli bi quam in pulmone, spumosus inest. Toeteti Op. mae Tom. IV.
Et tamen advertendum,quod tune spumans e pulmone egressus sanguis apparebit, cum immediate e suis vasis exilii: nam si fortasse e pulmone sanguis guttatim in pectoris cavum extillet, aut etiam in tracheolis aspera arteriae per aliquod tempus detineatur, proculdubio spumis expers extussietur, quandinquidem sanguis ibidem restagnans, mox con
crescit, oc grumosus egeri potest; sed dc comtra salii quoque contigit in eo, quod multinties tussi excretum, credatur e pectore prindiisse, cum tamen ab aliis partibus processerit: hinc valebit illatio affirmativa, secus vero nebativa Nempe sanguis spumosus prodit, igitur a pulmone est, at non contra: sanguis non spumosus egeritur, ergo ab aliis partibus, quam a pulmone.
Ab ejusdem insuper sanguinis excreti quantitate dijudicare poterimus, num sanguis ab ipsa pulmonis substantia, dc a vasis exilibus per illius substantiam diffusis egeratur; an vero a vasis majoribus, per quae sanguis in circuitum adigitur, uti sunt vena cava ascendens, dc vena arteriosa, itemque arteria venosa, Ac bronchialis. Siquidem cum sanguis ex vasis majoribus erumpit, nedum spum sus , sed etiam copiosus, erit, quinimo periculum sust attonis minabitur, at vero cum pulmonis substantia, de e vasis exilibus
prodit, neque multus erit, neque tam pro ximum vitae periculum minatur. An insuper Ianguis undecumque ex ore prodiens e venis, an potius ex arteriis egeratur , controverti potest . Et sane attenta tum qualitate sanguinis floridioris,tum etiam ejusdem circulatione, verisimilius dicendum ex arteriis prodire,quippe in arteriis storidus magis,& rutilans sanguis invenitur, nec non per
arterias ad partes excurrit; per venas vero remeat in cor;imo semel venas ingressu Gregredi non potest, impedientibus sciscet valvulis.
Solum venae compati poterunt,si sortasse suerint erosae, nam tunc ob erosionem data porta , sanguis exinde manare poterit. Caeterum
et si e reliquis partibus pectoris, imo etiam exaspera arteria sanguis possit extillare, is tamen neque multus, neque spumosus erit :quippe sanguis nullibi praeterquam in pulmonibus spumosus invenitur . Eκ his tandem admonemur, Tabem , ac Phthisim proprie dictam ab ulcere pulmonis exoriri, idque nonnisi a san4uinis sputo , de quo idem Hippocrates T. apb. II. O I s. scribit: a sanguinis Duto puris Dulum , a puris Dulo rat- visis , mors ἔ unde tunc proprie Empyici ,
dc Pnthisici morientur aegrotantes, ut prae
33쪽
guinis sputum praecesserit, atque ille epulmona prodierit.
Denique licet plerique absque sanguinis
sputo , α ulcere pulmonis tabidi reserantur, nil tamen huic aphoristicae sententiae refragabitur , qua solum Hippocrates edocet sanguinem per tussim excretum tunC revera aulmone prodire , cum spumosus est , atque inc necessario fieri, ut Tabes, & Phthisis
oriatur, ac postremo mors. Hinc autem minime negatur, polis etiam Tabem, ac Phthisim aliunde proficisci, etsi sputum languinis nullum praecesserit: attamen verum lem per erit pulmonem in cunctis tam male a fici , ut ineptus evadat languini perficiendo, & vitae, ac motui cordis conservando. Quae vero sint medicamenta fluentem hunc sanguinem sistere , dc cohibere valentia , ex nostra praxi petenda erunt.
Tabe laborantibus profluvium alvi supere niens, lubale. Uoniam superioribus aphorismis dixe-
3 rat Hippocrates profluvium alvi cum de nuxu capillorum mortem paulo post tabe laborantibus allaturum , cum id ipsum hic se. re repetat, creditum est a Commentatoribus nil prorsus novi in hoc amorismo contineri, quod superius dictum non sit 3 at vero non ram temere de Hippocrate suspicandum , quod bis idem omnino repetere voluerit 3 quamobrem putaverim, aut illum volui me hoc loco tabidos omnes comprehendere, imo etiam alia quacumque de causa, aut aegrit dine macie consectos, cum alvi profluvium quibuscumque extenuatis superveniens letha.le sit, veluti labefactatae omnino virtutis indicium ι vel etiam significare voluisse, lolam di arrhaeam , & alvi solutionem tabidis esse perniciosam , licet caetera alia symptinmata antea memorata deficiant Iunde quamvis capilli a capite non defluant, dc licet sputum purulentum ingentem laetorem non rein
doleat, si nihilominus alvi profluvium tabidis su perveniat, lethale est , quoniam cum tabidi veluti omnino extenuati nil habeant, quod egerere possint, vel debeant, quin imo indigeant potius restauratione, dc carnium appositione , proculdubio alvi profluvio licorripiantur, mortem obibunt, resolutis ex.
inde omnino viribus, Ac labefactata penitus in ipsis reficiendi facultate. Est tamen verum, quod pro tabidis hic intelligere debeamus, qui diuturna tabe fuerint allecui atque extrema macie consumpti l his e enim
quaecumque evacuatio superveniens perni ciola est, cum ex quacumque evacuatione
penitus deficiant. Neque satis est, si semel tantum alvus laxetur dc excrementa solum dejiciat, sed omnino necesse est, ut itera to, dc pluries solvatur , & nedum , quae
ventriculi, dc intestinorum cavitatem occupant , sed etiam, quae in intimioribus partibus continentur, de intra ductus corporis relicta erant, affluenter egerat. Accidit quoque, ut aliquando etiam iterata vomitio necem attulerit, itemque immodica urinae profusio, sudor,hςmorrhagla; siquidem istiusmodi evacuationes veluti omnino in competentes tabidis exitum parant, brevique temporis intervallo, quemadmodum ex
luperius traditis facillime deduci potest .
suicumque eae morbo laterati suppurantur, fi in quadraginta Hebus purgantur, a die, qua At ruptio, liberantur, A vero non, ad
E Docuerat aphorismo 8. Hippocrates
pleuriticos in suppurationem desituros, quandocumque in quatuordecim diebus non
forent repurgati, nunc vero eosdem in tabem lapturos inquit, cum intra quadraginta dies materiam in pectore contentam per anacathar sim non penitus expurgaverint δunde dissert hic aphorismus ab illo , eo
quod ibi suppuratio portendatur , materiam quatuordecim diebus non repurgata , hic vero ex eadem praesignetur tabes in diebus quadraginta. Et quidem cum pleuritis sit de genere morborum acutornm, Ac morbi acuti vel in quatuordecim diebus terminentur, si exquisite acuti sint, vel protrahantur ad dies qO. si fuerint a tuti ex decidentia , dc quodammodo spurii 3 proinde quandocumque pleuritis
ad decimum quartum diem judicata non sit, prorogari poterit ad quadragesimum , pr tertim in aliam aegritudinem commutanda φunde si spatio quatuordecim dierum materia pleuritidis per tussim non suerit expurgata , vertetur in luppurationem, & emmyma 3 ad te vero decimoquarto usque ad quadragesimum, nisi suppurata adhuc per ana catharsim expurgetur , a detento pure in pectore,
vel pulmone, tabem, & phthisim inseret. Hinc humor qui faciebat pleurit idem , duplicem subire potest mutationem 3 alteramqRidem, ad diem decimumquartum coctio.
34쪽
nis, dc suppurationis, alteram vero expuris gationis , leu expectorationis , spatio quadraginta dierum . quo transacto , quia purulentus humor ob diuturniorem moram pulmonem simul, dc sanguinem per cor circumineuntem inficit, plane tabem, ac pia hi sim, adeoque febrem habitualem , dc consumptionem universalem affert. Quod vero adlectum est in textu , illos liberari a die, qua fit ruptio, manifeste declarat, Ob expurgationem imposterum se sequentem , revalescentiam e oriri, quemadmodum contigit Anaxioni, qui trigesima. quarta die judicatus est . Sed non per hoc, quod intra quadraginta dies non sint repurgati , omnino fit, ut tabidi interiri debeant, quoniam fieri potest , ut etiam ultra hoc tempus repurgatio protrahatur, & evadant: multoties enim accidit , ut vel ex multitudine , vel ex crassitie materiei suppuratae satis non sint dies quadraginta ad integre expellendam e pectore repurgationem . unde deinceps adhuc expectoratio desideretur, ac perduret. At vero initium hoc quadraginta dierum , non erit a principio pleuritidis desumendum, sed a quo die maturatio, di ruptio a postematis iacta est 3 etenim inde principium faciem
dum , a quo tempore puris eκ pectoratio haberi potest : modo ante maturationem , ecante ruptionem 4postematis nulla per anacathar sim expectanda repurgatio. Itaque cum
inquit Hippocrates is dις , qua fit ruptio ,
certe ab eo tempore computus quadraginta dierum faciendus est. Hinc etiam nonnisi post quadraginta dies periculum erit su- urat tabis 3 quoniam tunc labes accidit , quando materia purulenta in pectore retenta pulmonem insecerit, illumque ulceraverit :uerisimile autem est intra spatium quadraginta dierum pulmonem ab ulceratione illae. sum posse perleverare , ut proinde si totum pus interea suerit repurgatum , non solum a pleuritide, ct a suppuratione, Verum etiam a tabe aeger facile liberabitur.
At quo pacto dignosci possit iam apostem a Iuptum esse, indeque pus suisse collectum in
cavitate pectoris, plene edocuit idem Hippocrates lib. Praenot. caeterum omnes Iunia raros , ex bissignis cognoscere Nortet. Primum quidem si febris non dimittit, sed perdum quiaem tenuis est, noctu vero amphor , O, sudores multi obormatur . tussesque ae t
moratu di num expuunt, θ' ocuti eaυι sunt, maxiliae ruborem contrahunt, ungues
quadem manuum curvamur. igiti vero calescunt , o, potissimum summi , θ' in pedibus tumores sunt, Ο et bos norinerunt, ε, pusulae per corpus enascuntur. Et num in dextro, vel in sinistro latere pus collectum sit, his indiciis tradit . Si vero su puratio fuerit in altero latere solum , vertere , confiderare oportet in bit, num alia quem babeat dolorem in altero latere , os an alterum altero fit calidius, o, aegro in latus sanum recliaato , interrogare Usum ,
au vadeatur ipsi grave quid ex superno latere incumbere ρ fi enim hoc fuerit, in ea latere es suppuratio , ιn quo gravitas per
Quod vero non in omnibus seque suppurationes fiant, dc neque suppurata apost mata aequaliter in ipsis dirumpantur, ed cet ex preme eodem loco , inquiens : At vero aliae suppurationes rumpuntur , plurimae quidem vigesimo die, aliae vero trigesimo , alis quaιfrage fimo , aliquae vero ad sexaginta dies perveniunt. Con derare vero suppurationis pyιncipium oporIeι, suppurationefacta adte , qua primum homo febricitavit aut si forte rosum primum rigoν apprebendit, imbi pro auore gravitatem sibi factam esse dixerit in eo loco, in quo dolebat: Me enim in ρηιποψ,3 suppuratιonum sunt. Ex his igitur initiis suppurationem iuxta te ora praericta futuram evectare oportet. Denique an citius, vel tardius sutura illa sit, sic postremo concludit e Siquidem duor, spirandi difficultas ab ιηιιιο adsint, o, tussis, O, shutatio perseverans ad vigesimum diem pertingat , ,
eruptionem tunc expectare oportet, aut etiam
prius : F vero quietior fuerit dolor , o, alia omnιa pro bujus ratione , eruptio posterius expectanda est . Nee se vero es acredere o dolorem, O Dirandi discuitatem , Ο, sputat Iovem ante puris eruptionem . Hactenus Hippocrates.
in calce tandem Aphorismi additur , fi
vero non, in tabem transeunt, hoc est , silpatio quadraginta dierum non suerint ex toto repurgat , ratione scilicet detenti puris, pulmo inficietur. & ulcus contrahet, atque adeo tabem ii feretue quoniam ex diuturna puris per tussim repurgatione , ejusdemque transitu per pulmonem , facile is eroditur , & ulceratur ι ab ipsius autem ulcere contingit tabes, dc mors. Sed dc insuper quandocumque materia ex pleuritide luppurata intra hoc tempus expulsa maluerit, dc adhuc perdurat , vereri subit a praecedenti pleuritide, ejusque suppuratione, vomicam quoque in pulmone suisse contractam , quae dirupis puris productionem coninc a tinuo
35쪽
tinuo lavrat, ut propterea etsi iugiter per
anacat hami milia egeratur, perpetuo tamen alia, & alia ex ulcerato pulmone effluat, unde puris eκcretiopem in longius tempus protrahat, atque perennet.
Calidum , ubi quis saepius eo utitur , haec
mala affert, carnis e feminationem , nervorum amburilitatem, mentix tomorem ,
profluvia sanguinas , animi defectιonem :quibus mors successit.
DEtrimenta calidi hic memorat Hippocrates , relaturus in sequenti aphori Lmo ea , quae ex frigido proveniunt. Cum autem eaI dum dicat, non calorem , quaeri
hoc loco primum potest , quid nomine calidi voluerit intelligere 3 dc quidem ex ipsa metvoce clare deducitur , non calorem nudesumptum pro qualitate, ut Scholastici intelligere solent, is acceptum voluit, sed rem potius calidam , potissimum quia medice loquendo, quae corporibus adhibentur cali da, nonnisi res calidae sunt, sive medicamenta , sive alimenta , sive alia quaecun que corpora illa sint, cum numquam sen- Dones in corporibus fiant, nisi a rebus similiter corporeis. At si rem calidam , calidumque corpus hoc loco designare voluit , videndum, de quo specialiter id dictum intelligat. Et bene. Fuchsius in eomment. de aqua calente expinnit , quod colligit ex lib. de usa humidorum , unde praesens aphorismus videtur desumptus; quandoquidem damna, quae hic a calido memorantur, nisi illud cum humore conjungatur , neutiquam subsistere poterunt , nam corpora calida , & arefacientia , idest quae calorem siccitati conjunctum habent, haud - quaquam possunt corporis effoeminationem, nervorum imbecillitatem , . mentis torporem , profluvia sanguinis, animi desectionem , & alia consimilia mala parere , cum potius siccitate, seu rebus siccis, ac exsucineis contrarii effectus oriantur . Igitur probabilius est, voluisse Hippocratem hic notare calida in humoribus , seu liquoribus quibus. eumque', potissimum vero in aquis, quae inter liquida, humidaque corpora primum loeum obtinent di quamquam dc usus diuturnus hypocausti, longa insolatio, atque ad ignem immoderata ex calefactio, & longior sub So. te mora, possin idipsum asserre, ted plane diuturniori tempore, ac exitu difficiliori . Num insuper de calido intra corpus absumpto , an potius de calido extrinsecus admoto, potest ulterius dubitari. Et verisimilius videtur dicendum, sermonem hic haberi de calido exterius admoto, potissi mum de balneis, ac lotionibus aquarum , tam thermalium simplicium , & naturalium , auam artificialium , & compositarum. Illa enim , ut experientia constat , cutim laxando , & humefaciendo , ludorem promovendo , sanguinem eliquando,& lympham extenuando , bene possunt ,
ac iblent carnes , arius , nervos , & viscera quaecumque corporis diluere , mollificare, delaxare . Quae vero interius assuismuntur , praeterquam quod saepe saepius per sermenta ventriculi consentanea , vel diselentanea calorem amittunt , Deque tam facile in totum corpus calefactoriam vim , dc calorem , quem actualem vocant, communicare valent , licet attenuando , disesolvendo, acuendo sanguinem , sint in cati sa , .ut corpus aliquantulum incalelcat . At vero passim experimur balnea , tum naturalia , tum artificialia promptissime solere ejusmodi corporis de Iaxationem pa
Λn praeterea calidum intelligi debeat in deratum, vel 4mae eratum, ulterius qti aeri potest . Et sane licet immoderatum calidumessicacius in his omnibus, de quibus sermo in praesenti aphorismo est, operetur, nihilominus si verba textus attendantur, videtur calidum adhuc modernum , fuisse hoc socci consideratum ; etenim in aphorismo dicitur, ubi quis saepius eo utitur: non videtur auo tem veri limite , quod quis saepius utatur calido immoderato, quod toleratu non est facile . Imo si sortasse Hippocrates voluerit hoc aphorismo morem Ueterum Vituperare , qui frequenter balneis utebantu certe, quia usus balneorum non erat, nisi cum moderato calore , dicendum erit moderatum calidum fuisse in hoc aphori Dino descriptum . Accedit , quod calidum hic contra ponitur frigido sequentis aphin rismi ν at vero in aphorismo sequenti , nonnisi frigidum moderatum consideram dum exponitur 3 igitur & moderatum calidum in praesenti hoc aphorismo , erit quoque intelligendum . Verumtamen pro moderato non intelligimus , quod consentaneum naturae est , dc nullum excessum supra mediocritatem habet , sed quod a mediocritate quidem recedit , noutamen extremum frigoris gradum attingit , ut propterea non sit conveniens
naturae, sed nec sit omnino in summo pinsitum.
36쪽
stum. Id ipsum quoque dicendum de calido,
quod non sit in excellii caloris urentis , sed a
mediocritate naturae contentanea declinet.
Debet autem calidum illud , etsi non multum excedens, diutius tamen, iteratis vicibus , saepius adhiberi, uti exinde nocumenta in textu moderata subsequi polsint , aliter si semel, Ac brevi adhiberetur , quia non multam in partibus corporis laesionem indu Ceret, neque posset relata in aphorismo detrimenta afferre. Iure igitur optimo nota. tum est ab Hippocrate, ubi quis eo saepius utitur : quibus verbis denotatur frequens ,& iterata rei calidae administratio et hac quippe ratione calidum, etsi non multum excedens, potest memorata damna parere,
nam quod semel, dc brevi in serre nequit, iteratis vicibus, ac frequenti usu , bene poterit excitare.
Damna autem, quae hoc loco describuntur, partim spectant ad operationes anima. Ies , partim ad vitales, partim denique ad naturales : ad animales quidem nervorum imbecillitas, & mentis torpor, ad vitales
profluvia sanguinis , & animi desectiones:
ad naturales demum carnis effoeminatio , dc totius corporis languor. Qua vero de causa carnium effoeminatio
a calido proveniat, facile quis dijudicabit,
attenta perspiratione copiosiori cutis , ocmajori laxitate, quae tum sudore , tum abundanti per poros cutis evaporatione, e cor. poribus calidis contingit: hinc motus Aristoteles tib. de long. brevit. vitae, dixit thiopes , dc qui Regiones liab Lona Torrida
inhabitant, nedum imbecilles, dc effoeminatos observari, verum etiam brevissimani vitam ducere, languescente nimirum vitali partium calore , dc dissipatis ex ambiente calido spiritibus, unde totius corporis , dc operationum vitalium languor. Nervorum quoque imbecillitas eκ eademeauia provenit, etenim quotiescumque partes solidae corporis, dc vi lcera quaecum uelanguent ν tum sanguis , tum omnia fermenta ex illo derivantia , plurimum dissoluta nequeunt liquorem nervorum suggerere ratem, ac tantum, qualis & quantus
necellarius illis est . Sed & fibrae nerveae plus jullo a calore delaxatae, neque firmae, ct constantes esse possunt ad pondus partium sustinendum ν quamobrem nervorum imbecillitas contingit, unde etiam reliquae partes , imo totum corpus languidum ob-lervatur in omnibus praelei tim operibus animalibus. Notavit autem signanter Hippocrates mentis torporem, di nerVorum im
becillitatem, ut tum ea , quae ad hegem
mcas operationes pertinent , tum etiam ,
quae ad operationes sensitivas, de moti vasiunt addicta, sub his duabus vocibus cominprehenderet . Et quidem mentis torpor , nonnisi significat hebetudinem operationum animalium , pertinentium ad sensus inter nos , icilicet ad imaginativam, aestimat
vam dc memorallvam; nervorum vero imbecillitas complectitur languorem sensuum externorum , dc motuum animalium , qui non nisi per nervos in musculis pera guntur . Quod autem calidum frequenter adhibitum valeat etiam sensus internos hebetare , patet manifeste ex eisdem rationibus superius recensitis , nam eκ illosunduntur humores , sanguis dissolvitur . succus nerveus extenuatur , spiritus di Lupantur , quibus Omnibus deficientibus , necesse est plurimum quoque hebescere , de infringi praedictas operationes anima
les, quae absque sanguine vegeto, Ac nervorum liquore repurgato , itemque sine
praepollentibus spiritibus perfici non pos-iunt a
Neque solum laeduntur , quae ad animalem partem pertinent operationes, verum etiam, quae ad vitales , ubi calidum intra fines mediocritatis non fuerit coercitum retenim cum id ejus sit virtutis, ut rarefaciat, attenuet, dissolvat, aperiat, proculdubio laxatis venarum , dc arteriarum os culis, atque eliquato sanguine, iacile haemorrhagias excitare potest , dc quidem non solum reseratione , sed etiam orosi ne valorum , praesertim cum in aliquibus propter acritatem , prompte admodum in fermentationem adigitur , dc partim diostendendo , partim etiam proritando exintra sua vasa prosilit . Hac porro ratione
fit , ut haemorrhagiae facilius contingant aestate, dc in Regionibus calidis, quam hi me, & in Regionibus frigidis, quandoquiisdem per aellatem , dc in Regionibus caliis dis, languis rarescit admodum , 5c prompte sermentescit , secus vero hieme , dc
in Regionibus frigidis . Quia vero non explicuit HippocrateI , unde sanguis eκ frequenti usu calidorum profunderet , an iam praebet dubitandi , num ex naribus , ore , haemorrhoidibus , an ex aliis partibus corporis erumpat . Et quidem credere licet , ex omnibus indil minatim posse manare , cum calor aeque bene universum sanguinem landendo , possit omnes , dc quaicumque venas . aut arviterias delaxare , ac aperire 3 sed tamen
37쪽
specialius poterunt narium arteriolae ac venulae veluti delicatiores , ejusmodi incommoda subire, praelertim in adolescentibus, quamquam in caeteris etiam hemorrhoides reserari possint pro varia corporum assectio. ne, & sanguinis in hanc , vel illam partem irruptione faciliori. Usus est denique nomine profluvii, graece haemorrhagiae , ut nimirum ostenderet non quamcumque sanguinis evacuationem
exinde designari, sed largam, copiosam ,&Brtasse etiam iteratam, ad differentiam illarum sanguinis evacuationum , quae guttatim solum fiunt , Ac modica dumtaxat quantitate, quaeque stillicidia a medicis appellari solent, cum paucae nimirum stillae sanguinis erumpunt . Quod autem exitus sanguinis copiosus, dc immoderatus hic intelligatur, patet ex sequenti textus dicti ne : anami defectionem ι nam animi desectio non ex quacumque sanguinis evacuatione, sed ex immoderata, dc incompescibili procedit. Contingit autem animi desectio tum ex immodica sanguinis eruptione, tum etiam ex spirituum, de partis ejusdem floridae nimia dissolutione 3 quamobrem his deficientibus, vivens animo deficit, & perit. Pro animi vero desectione, licet graece scriptumst teipothymia , nihilominus cum exinde dicatur sublequi mors, certe sortis, ec vehemens illa intelligenda est, quae proxime accedat ad syncopem, nisi tamen teipothymia pluries repetat, quo casu , etsi levior, quam syncope sit, ob repetitionem tamen facile posset mortem afferre, praesertim ubi quis natura debilis, ex immoderata sanguinis evacuatione nullo negotio a quacumque
Frigidum autem eonvu oner , tetanos, II. vores , rigores febriles.
PErgit nunc Hippocrates ad enarranda
mala , quae ex frigore viventibus conistingunt, & pari loquendi formula , non frigus, sed frigidum recenset, pro quo etiam corpus , & rem frigidam intelligere est ,
eamque potissimum cum humido coniun-bam , veluti, aqua frigida, nix , glacies, aliave res consimilis , quamquam quodcumque corpus frigidum , etiam durum,
solidum , siccum pro rata sua intelligi pol sit, suemadmodum de calido superius dictum est; led ec aer sple, qui inter corpora fluida collocatur, si Oigidus plus justo fiat, nive, gramdine , gelu, itemque ventis borealibus, pari ratione eadem detrimenta inferre poteli, ut propterea quodcumque extrinsecus viventia male assiciens, frigore cuiusvis generis, Pinterit praenarrata mala excitareo verumtamen cum frigidum per comparationem ad caliadum, longe admodum infensius sit hominum vitae , quae calore lavetur, dc conterva ur, plane, ut ejusmodi mala corpori incutiat, intensiori gradu molestare debet, etenim ab mintraneo calore aliquatenus repercutitur, imo
facta constipatione in poris cutis , aliquando vis illius sortificatur, nisi propter excessum externae partes hebetentur, dc mortificentur. Cum igitur extrinsecus admotum , vel diuturniori tempore, vel intensiori gradu, cutis poros conlli pando, effluvia impedit, 'c sanguinem circumeuntem in apicibus aristeriarum per partes extimas corporis excurrentium figit, dc coagulat, in causa est, ut aliquando etiam mortificatio subsequatur hinc ab Hippocrate inter praecipua illius damna reseruntur con Vulsiones, tetani, libvores. Convulsiones quidem, di tetani, obrigiditatem , di contractionem inductam iri fibris nerveis , dc congelationem in ipso nervorum liquore , qui propterea nequeat membranas irrorare , & pro rata sua vigorem iisdem impertiri. Convulsiones autem hoc loco memoratae, non motus convulsi. vi, sed verae, de propriae convulsiones in telligendae sunt, per quas nervi, & musculi rigidi , immobiles, inflexibiles redduntur, cum frigoris sit hebetare , obtundere , &motum cuicumque rei adimere. Tetani vero ad convulsiones etiam reseruntur, oc quidem universales , cum ex illis universum corpus rigidum, Ac immobile fiat, ut neque ad anteriora, neque ad posteriora flecti pollit . Id autem non semel expertum est in his, qui per loca nivosa , dc momiana , hiemali tempore iter iacientes , ingentis frigoris incommoda subire coasti
Accidunt praeterea ex frigore livores, seu nigrities. 6c mortificationes in partibus exinternis eamdem ob causam, quoniam laninguis prae frigore constipante, nequit per eas partes circumire, ut proinde nec illas potest vivificare, unde veluti emortuae, & viribus , ac calore vitali destitutae , nigrorem lubeunt, ut in cadaveribus experimur. O
servatum non raro etiam est in tantam lania factationem externas partes corporis spotissimum manus , dc pedes incidisse , ut gangraenam incurrerint, & deinde a reo
38쪽
squis partibus sejunctae sponte sua conciderint, potissimum cum ad ignem, aliudque
corpus impense calidum , repente sui ssent admotae. Quo moniti itinerantes per elus cemodi loca , non statim ad extremum c
lorem , Ac ignem se exponunt, sed sensimae lente panni. Ianeis , aut tepenti aqua, caIorem revocant, quousque paulatim sanguis per suos ductus remeare incipiat, die ircuitum prίstinum reperere videatur. Addit in textu Hippocrates rigores, qui licet in vulgata versione legantur febriles, revera tamen febriles non sui L ,- sed tantum per analogiam tales dicuntur , quod scilicet quemadmodum initiantibus accelsionibus se-brilibus rigores accidunt cum inaequali corporis concultione, & sensu frigoris, ita ab lexterno frigore se vel aeris, veι aquae circumambientis, corpus universum riget, &eontremiscit, inita quodammodo pugna in- res sanguinem arteriosum , vh cordis , di
portione vivifica impubium , ac frigoris externi vim constipantem, dc repercutiemem, atque ira inaequaliter cutim commoventem , cte contorquentem. In his aurem mirum , quantum valeat iteratus usus aquae ardentis
dephllagmatae 3 etenim ipsa saepius , leni frictione admota , simul poros constrictos
reserat, & sanguinem meren rem dissolvit, atque in motum eoncitat, & partes roborat, ni propterea curaneos illiu livores , perquam optime deleat , citra suppurationem,
ut ulcerationem . ulam autem', ut effica-
eius operetur, solent practici vigorare , adjecta convenienti portione camphorae, vel etiam infusis floribus,, & summitata bus roinris marini ad plures dies in loco calido ad digestionem convenientem detentis, ut in
ea, quae Reginae Hungariae nominatur. Caeterum quod haec mala ab externo frigorae evenire Hippocrates docear , palamni, ex nuper diciis de rigore, & livore paruum externarum ν quippe rigor , oc livor non nisi ad partes extimas corporis pertinere possvnro Res autem frigidae interius assumptae non solent ejuscemodi malae parere ; in Ac nostrae tempestate gelidae potionestam imula frequenti uini se ut in deliciis habeantur ,. Sc licet procedente tempore' cruditates, atque inde alia incommodae pariant, haud tamen memorata haec in aphorismo mala excitare Observantur.
Quo denique pacto inductis ex frigore nox
mentis occurrere possimus, non emr abs re iam loco breviter recensere .. Et primum animadversione dignum' videtur , quod
quamvis his ex nigore malis calefacientibus debeamus opitulari, non tamen illa astatim , ac violenter, sed sensim , atque sensim erunt administranda ν non minus enim
nocere solent stigesactis partibus calorifica
subito, ac repente administrata, quam frigida, quae antea laeserint: experientia enim cuique notum est, algentes manus igni re..pente admotas , longe graviorem mole it iam subire .. Itaque oportebit paulatim amissum in partibus calorem restituere, pannis lanei& excalefactis , itemque vino calente, aqua ardente , dc si milibus , cavendo Immoderata , humefacientia , dc violenter operantia P
Frigidum inimisum ossibus, dentibus, ner-υιs, cerebro, spinali mediatae o calidum
REtulit praecedentibus aphorismis Hi
Pocrates detrimenta a frigido, Ac acaliuo universim provenientia : hoc nunc
aphori sino recenset partes , quibus frigus specialius noceat , & calidum contra proficiat i & quidem frigidum, inimicum ossibus . cerebro, spinali medullae, nervis, redentibus ; calidum vero eisdem utile esse
Rationem sere communiter Interpretes desumunt a natura, oc conditione partium spermaticarum: etenim inquiunt, carnosas partes, veluti a sanguine prugenitas, sua natura calidas esse , i permaticas vero frigidas: sicut autem carnosae partes melius resistunt agentibus frigorificis, ita ex adverso partes spermaticae ab his plurimum offenduntur . Verum ad in controversiam vertitiam pridem Laurentius Ioubertus tib. I. P. radoxor ν qui acriter contendir spermaticas
veluti a semine calidiori oriundas se calidiores camosis , seu sanguineis debere dici Piuxta receptam vererum opinionem, qui exi-itimabant omnes partes corporis vel a semine , vel a sanguine , ceu duobu& generati nis humanae cum prinei piis exoriri ι cum que ossa ,. cerebrum , spina Iem medullam , nervos , membranas, ali atque parres sim-les a semine erofectas dicerent, proptereai permaticas illas appellarunt. At cum Reincentiorum Anatomicorum observationibus compertum iam satis sit, omnes partes cor
poris primordia tua sumere a materia illa
albuginea in ovo contenta, nurricationem vero , dc incrementum solum a sanguine Mejusque portione glutinosa, proinde fit, ut
39쪽
ejuscemodi partium eorporis distinctio vana
apud ipsos reputetur, sed solum, quae irriguum sanguinem affluentius excipiunt, sint vivaciores, calidioresque, quae vero exiles tantum arteriolas , ct venulas sortiuntur, debiliores , minusque calidae observentur Iunde suae carnosae dicuntur , ab abundantiori languine , quo irrorantur . sint calidiores, reliquae vero spermaticae appellatae, ob sanguinis paucitatem, de exilitatem a teriolarum , dicantur frigida . Quo autem pacto frigidum enarratis partibus officiat , breviter hic quaeri potest ,
nam etsi hoc apud omnes ratum sit, non cunctis tamen aeque bene videtur explicatum , potissimum quia experimur frigidam etiam aquam qui bii ldam partibus magno pete prodesse, unde dentes , & os, frigida aqua abluti firmantur magis, & Oculi pari ratione frigidis lotionibus mirifice vigorantur 3 unde Q. Serenus :
Et Pl. IV. 28. e. q. inter remedia doloris
dentium, numerat collutionem ex aquasi igida matutino tempore.
Uerum lacile difficultas solvetur, attenta causa, unde calor in viventibus habeatur ris quippe a solo san sui ne est, adeoque quas partes languis bene irrigat, & affluenter sinuet , simul una calefacit , ct roborat; at vero ubi nec irrigare, neque fovere potest , non solam frigus persentitur , sed di gravis
noxa percipitur. Cum igitur cerebrum, nervi, spinata medulla , perio stia , membranae, aliaeque partes modico sanguine irr ratae, a frigore offenduntur , gravem noxam subeunt , ab impedita in ipsis , vel saltem magnopere hebetata sanguinis circulatione . Sed nedum in specialibus partibus corporis id evenire experimur , verum etiam in omnibus corporibus debili-hus, & extenuatis, quae vehementer a sit. gore laeduntur , quo Mam in his a frigore torpescit languis, ejusque circuitus praepeditur , imo aliquoties etiam haeret , unde postea tumores, abscessus, inflammationes exoriuntur. Sed Ec aqua frigida non dentibus,
sed gingivis potius prodest , facta nimirum
in ipsis corrugatione , retuli ique m ipsas irruentibus acribus humoribus, ex quibus laepenumero vacillant. Hinc patet quoque de frigido extrinsecus occursante sermonem
Hippocratem hic habuisse; cum a frigore praesertim ambicate ν vel aeria , vel aquae elidae , vel ventorum borealium , cereorum, spinalis medulla, dentes ,& ossa vehementer afficiantur. At vero quemadmodum a frigore praenarratae partes graviter laedi solent, ita ex ad . verto convenienti calore plurimum juvantur ι unde Hippocrates in aphorismo subjunxit , calidum vero utile . Et quidem non hic intelligendum calidum vehemens , &immoderatum , nam ex superius traditis , non minus illud nocere potest, cum repente,& violenter adhibetur, quam frigidum praecedenter inductum ideoque moderatum , dc conveniens esse debet . Quamvis comparatione iacta inter frigidum , dc calidum excedenti fradu applicatum , levior semper noxa a calido, quam a frigido partibus superius memoratis inferatur . Hinc in omnibus affectibus cerebri, spinalis medullae , nervinrum , ossium , aliarumque partium exanguium , uti solemus medicamentis tum extrinsetis, tum intrinsecis . moderate calefacientibus , quin & pro spina , dc nervis
inde exorientibus, semper prodesse consueverunt inunctiones ex oleis c lini mentis caloriscis , quibus scilicet modicus harum partium calor reviviscat, dc humores, si qui fortasse ibidem haeserunt, leniter digeram
suacumque refrixerata sunt . excalefacere oportet, exceptu iis, quibus Dum diuit, aut fluorus es.
Ouod praecedentibus aphorismis dixerat Hppocrates de incommodis calidi, Ac frigidi, quaeque a frigore mala oriri
possent, partibus potissimum exanguibus , nunc in correctionem illorum subdit, ex calefacienda esse ea, quae praeter modum sunt refrigerata, ut propterea videatur, velat,
per corollarium luperioris aphorismi, doc menta tradere , quo pacto tractanda sint membra a frigore male affecta i etenim si ea lidum illis utile est , certe cum fuerint refrigerata, calorificis erunt in statum naturalem reducenda, adhibita tamen in ejusmodi partibus male affectis distinctione; nam alio modo cerebrum, ac spinalis medulla ,&alio modo dentes, ae ossa, calefacientibus
Quamvis insuper indiscriminatim dixerit
refrigerata calefacere oportere, dc quidem tum extrinsecus, tum intrinsecus, calori mcis adhibitis, nihilominus attentis his, quar
40쪽
la praeredentibus aphorismis dicta sunt, v ichalybe conficiuntur alia sistendo sanguin
risimilius videntur extrinsecus calefacientiatem cacissima , itemque ex alumine , bolo commendata , quemadmodum sunt solus,larmenia, terra sigillata, caeterisque. Hincunctiones , balneationes, &c. Neque solum celebris est in usu externo aqua illa ex his earum rerum , quae virtute, ac potentia ca-icon posita , arterialis dicta , aqua alami.
lorem in partibus valent excitare 3 sed etiaminosa , pulvis sympathicus , vitriolum uis quae actuali, ut vocant, calore , fovere , &istum , cataplasma ex pilis leporinis , albuia in pristinum statum vim, facultatemque ill imine ovi , & scoriis serri , &e. Uerum rum restituere solent, quemadmodum supe-lhaec, dc alia plura ex praxi petenda sunt. rius diximus de vino calente , de aqua calida , de balneis aquarum thurmalium , alii L A PHORISΜUS XX. que similibus . Idiplum etiam assequi licebit beneficio aeris , vel natura sua calidioris,linceribus frigidum quidem mordax, ealem vel ope artis ex calefacti , ut fieri solet.in obdurat, colorem insuppurabilem fuit , laconico, ubi etiam aromata diversi gene- tivorem indueit , rigores febrios , eo ris, suavem odorem spirent, ut exinde & oues, tetanos. calor, & robur partibus suggeratur. Generale autem hoc praeceptum de cale- Um praecedenti aphorismo Hippocra- faciendis partibus refrigeratis in aphorismoi a tes frigorifica commendarit in his , traditum, excipit Hippocrates in his, quae quibus sanguis fluit , aut fluxurus est, etsi vel sanguinem tundunt, vel sulioni obnoxiς a frigidis videantur laedi posse , nunc usum sunt, unde in textu subdit : exceptu iis, quι- illorum excipit in illis partibus, quae ulcera-bus saucis fluit, vel fluxurur es , vel, utitae sunt ι licet in his de sanguinis profluvio
melius vertit Fuch situs , unde sanguis pro-itimeatur, quoniam, inquit, frigidum uic fuit, aut profluxurus est: etenim licet, quςtribus nocuum est, ct valde perniciosum. refrigerata sunt , ut reviviscant, calorifica At liceat aphoris icam hanc sententiam expostulent , nihilominus indicatione de-iclariorem reddere ex tib. de liquidoram usu, i sumpta a sanguine fluente , vel fluxu ro ,runde illa delumpta videtur I nam ex verinveluti a praevalentiori, atque urgentiori , sione Leoniceni , nedum obscura est , sed ejusmodi calefacientium administratio lo-imultis difficultatibus obvoluta . Scribitur cum habere non poterit, quippe calefacien-iautem eap. tib. de liquidorum usu . Ulcer
tia fluentem sanguinem magis landerent ,lbus frigida id est aqua ) mordax est , eutem
dc vasa aperta , aut relaxata latius resera-iobdurat , dolorosa non suppurari facit, δε-rent, quandoquidem calidi est aperire, at- vesaeit, nigrefacit , rigores febrιles facit , tenuare , dissolvere ἔ frigidi vero constipa leonis ones , retro , ante dissentiones..re, & cohibere. Hinc in gratiam sangui-lVel , ut exponit Cardanus : Frigidum ulnis , ne plus justo fluat 3 imo potius , utieeribus mordax, ων obdurat extim, seu ul- decet, intra suos ductus detineatur, a ca-iceris labia , dolores faeit , quaecumque lorificis cavendum , & corrugantia frige- in visere sunt , prohibet suppurari . facientia administranda erunt. Dicitur primo se ibi dum mordax , quod Cujus autem conditionis illa esse debeant , num intelligendum sit, ut in causa , an ve- non admodum difficile erit determinare . tarro potius, ut ex affectu , difficultas essep quidem etsi frigefacientia generaliter san- test . Etenim si ut caula malorum hic enuis guini fluenti cohibendo proficua sint, cum meratorum intelligatur, profecto non omintubinde sanguinem in suo motu remorentur, ne frigidum ulceribus nocuum dicendum ec vasae adaperta corrugent, unde mκ sola erit, ted dumtaxat , quod mordax , pun- saepius fluentem sanguinem cohibuit 3 nihi- gens , & acutum est 3 si vero intelligatur lominus si praeter vim frigefactoriam adne- in effectu . quodlibet frigidum etiam leve, . xarn habeant facultatem stypticam , & M- mordax, ct nocuum fiet ulceribus . stringentem , proculdubio efficaciora erunt, Et quamvis fere cunctis Expolitoribus cujusmodi sunt, quae ponticam , austeram- congruentius videatur, adjectum frigori veraque conditionem sunt sortita. Hinc hypoci- bam illud, mordax , referendum esse ad es.stis, acacia, myrti lira plantago, centi iam sectus ejusdem, ut inter alia illius mala prς-di una, gallae immatura , COHices granato-icipuum illud sit, partem ulceratam mord rum , & alia hujus generis; praesertim albu- re , vellicare, ac pungere , quod sane cuique mine ovi excepta , plurimum in his conser-' ulceri valde nocuum est, cum ulcus quodlibet re consueverunt . Ex vitriola etiam , dci sua natura postulet, ut sanetur, aquaeum.