장음표시 사용
41쪽
que irritatione, & molestia liberum esse, eo
quod per irritationem facile ad partem ulceratam humores confluant, dc vasa proritata aperiantur: si nihilominus consideretur moris tacitas frigoris in causa, itaut sensus fiat, non omne frigus ulceribus nocere , sed quod mordax , dc acutum est , cohaerebit plane Hippocratis menti : etenim illud frigus pro. Prie noxium partibus ulceratis percipitur, quod intensum , pungens, & mordax est,
cujus causa cutis corrugatur , sanies detinetur , & pars ulcerata compungitur , & elanguet. Sic non raro a Chirurgis adhiberi con-1ueverunt usceribus medicamenta tum actu, tum potentia frigida , quam tamen quia moderate talia sunt, nullum incommodum a ferunt 3 at vero si in gradu excedant, mo
lastissima sunt. Et quidem frigidum immo
deratum , quale glaciei , poros cutis discerit, de eκdorquet , cutim ipsam obdurat, vores, de rigores efficit, quemadmodum in Aphorismo dicitur . Illud porro certum omnino erit , frigidum hoc loco memoratum, quod actuale dicitur, potius intelligendum esse, quam quod potentia est frige- dictorium t quamquam Fuchsius , Carda nus, aliique plures laterpretes, nomine se vidi hic memorati, aquam frigidam dumtaxat intellectam velint, qualis est glacia-
is, quae & actu, & potentia frigorifica est,& non minus oualitate, quam corpulentia,
o mistura salium , praesertim hali nitri ,
partibus viventibus nocua observatur, ademque longe magis ut ceratis , dc morbo assectis inimicae . Quod praeterest frigus cutim. uret, patet manifeste, quoniam pori cutis ab illo constipantur adeo arcte vineiuntur , ut perspirationi impedimento sint: quamobrem Iure Urimo sub nomine amicitiae a quibusdam fuit appelllatum I cum autem partis omnes strictim uniat, dc coarctet, ea ratione simul obdurat, quemadmindum experimur m luto p atqu, humana cu-ν tis a frigore hiemali adeo constringitur , ut saepissime obrigescat , & praeter dur
item a Iiquando emoriatur . In ulceribus
autem frigus , circumposita labia densan. do , congi urinationem impedit , & sanguini vivificanth obicem Deit. Sed inra ratione scriptum sit riserem tu. .ppurastilem efficere, dubium esse potest. l erum ex ev. loco de siquidorum usu sola i- tur difficultas : ibi enim scribitur dolorosa ποπ si mrari facit et id est ea, quae circa labia ulceris continentur , dc per iuppurati nem digeri , atque expurgari deberent, admoto frigore detinentur , dc suppurationi
non subjiciuntur e suppuratio namque ope caloris peragitur, cujus causa partes haererogeneae ab invicem disjunguntur , dc sequestrantur 3 at vero per frigus una simul vinciuntur, dc commiscentur. Sed dc sermentatio , quae omnino necessaria est in suppuratione , per frigidi administrationem penitus inhibetur 3 unde qui humor circum labia ulceris detentus , doloremque afferens , in suppurationem desineret, per frigus in pus verti nequit , adeoque insurpurabilis fit 3 Hinc dici quodammodo potest . frigus suppurationem impediendo se dolorem sacere in suppurabilem Inducit quoque frigus livorem , Se rigores labriles , pari modo , ac superius de effectibus frigoris generatim dicium est . Si enim frigus hebetat, obtundit, & mortificat , plane livorem nullo negotio pariet is Rigores autem febriles induci dicuntur ae frigore per analogiam eorum, qui febribus r gorificis contingunt, ut etiam anteae notae tum est : quamquam possint etiam rigores revera febrises , Ac sebres ipsae exinde ex riri , quatenus humores in uiueritas delenisti , nec bene repurgati, circumeuntem sanguinem inficiunt , dc indebitam cum ipsγfermentationem excitant , unde postm
dum febres rigoribus sociatae , imo Cunx aliis gravioribus symptomatibus conjunctet: ulcera siquidem sordida , Ac male assecta,
praesertim cum virulentam eonditionem nacta suerint, Delli negotio labres acutas e X- eitant , Ac cum rigoribus malignitatem a testantibus conjunctas . Quod si fortasse suppurationem intraneam subeanr, ni non raro fieri solet in partibus musculosis, dc cauum admittentibus ,. certe rigor inde seque
tur, & febris, juxta dictum ejusdem Hi
eitur , rigores , is febres expectare oportenmetir , quam iam eonfecto . Convulsiones denique, de tetanos frigus parit in ulceribus , quoniam ex superius traditis, frigidum nervis , ct cerebro inimicum. absque ullo ulcere convulsiones, aeteranos assert quanto magis excitabit in ulceribus ubi nedum saniel ex ulcerT prodeuntis pravitate, sed Ec irritarione in partibus ulce ratis inductae , quam maxime possunt ne vi , Ac nervorum fibrae , saltem per conser- sum assici , dc impense proritari, cum nulla pars enima sit, quae senim suo non sit prindita , adeoque nervix plurimis reserta, quandoquidem in ulceribus fieri nequit , quin
curis, pannicusus carnosus, misculi, aliaeque partes nerveae collaedantur , ae dise
42쪽
socientur . Sed & mala membris particularibus illata , potassiimum ab ulcerum sanie contingunt , quae si fortasse Per cerebri meis ditullium diffundatur , aut etiam in spinam
decumbat, plane nedum convulsiones particulares accident, verum etiam universales,
quales tetani, in quibus, & ad anteriora, ct ad posteriora , corpus redditur rigidum , di inflexibile ι atque hinc , ubi in anhorismo scribitur, tetanos , in supracitato ib. do ID
quadorum usu , clarius exponitur retro, ante distentιonem . Caeterum frigus potissimum unordax , ct intensum duplici de causa ulceratis partibus obest , altera ex detenta sanie plerumque corrupta , altera ex hebetudine , aut mortificatione 3 unde partes distentae , aut resolutae postremo remanent .
EI autem ubi in tetano fine ulceratione Iuvene beni carnoso, Mate media , fri-gιLe aqua multa pertum calorem revocat. Calor autem bae solvit.
M Elius vertit hane ex graeco Codice
sententiam Fuchsus , inquiens : Nonnunquam in istentione fine ulcere , iuvene
medioerI eorpreis babitu praeduo , aestate me-Ha . Hac quippe ratione cohaerentius nectitur hie aphorismus praecedenti: sed & clarius Heurnius : Sed tamen fieri potes , ut mretano ulceris experte; ut propterea sensus
sit, aliquando frigidae aquae usum utilem esse posse ι sive, ut mavult Cardanus, existimans tacitae cuidam objectioni ex hoc apho. rismo responderi, si fortasse quis Opponeret, frigidam aquam in distentione nervorum
aliquando profuisse, sed quidem nonnisi exaecidenti solum id evenire , atque in iuvene hono corporis habitu praedito , in media aestate , & absque ullo ulcere . Fallitur ea propter hinc Galenus , qui putat id perpetuo agendum in quacumque convulsione , dummodo praedictae adsint conditiones uenam quod aliquando in usum duci potuit di ex aceidenti tantum proficere, per ram generaliter prolatum , aut in cunctis comis mendatum , quis audiet ρ aliter omnino temeraria dicenda foret eiusmodi convulsi nis curatio, quae omni ex parte periculinsa , vel admodum dubia est 3 tum tamen
idem Hippocrates in suo Iurejurando se
quodcumque dubium omnino vitaturum pollieetur : at singulas conditiones , quas in aphorismo Hippocrates vult esse consi.
cerandas, breviter perpendamu .
Inquit primo in tetano fine ulceratιoae a in tetano quidem , in quo tam Partes ante. riores . quam posteriores sunt aequaliter diastentae, ut propterea uniformiter frigidae a
quae perfusio iacienda sit , di aequalis . Si
aliquae paries tantum serent affectae , puta anteriores , certe non' bene constaret, ubi
aquae frigidae perfusio facienda foret , dcnum potius pars sana exinde laesionem subiret, quam laborans juvamentum esset reinceptura ι fine ulceratione vero , hoc est . quod nullum ulcus corpus affectum patiatur . nam ratione ulceris , aquae frigidae perfusio prohiberetur , quoniam frigidum ulceribus nocuum praecedenti aphorismo demonstratum est, unde nullum plane adinlumemum in tetano sequeretur , dc ex ad verso maximum detrimentum ulceratae parinti inferretur, ut Patet . Amplius dicitur '. Juvene bene carnoso: pr quo mesius Fuchsus , meHocra corporas ha
bitu pseritae etenim, in graeco Codice legitur Mσαρκω, quod non carnosum omnino,
dc Obulum , neque graeile intelligendum est. sed quod mediat inter utrumque. Obesa enim corpora propter pinguedinem . & venarum,
atque arteriarum exilitatem , non multo pomtiuntur calore, atque adeo iacile succumbeis rent tantae aquae gelidae profusioni ι Graciales vero, utpote excarnes , neque sufferre
possent frigoris vim ex aqua gelida , sed nec impetum eiusdem repentinum , utpote qui non bene resistunt frigidis alterantibus, imo ab his facillime laeduntur . At vero , qui
medii sunt inter obesos . dc graciles, mode. rate carnosi , graece . σαρκοι , utrumque multo iacilius sufferunt; leo re ob sanguinis floriditatem, indeque vitalem calorem, ac convenientem carnium habitudinem, & so tem viscerum texturam, minime a frigida profusione debilitantur, sed magis, magis. que potius vigorantur, facta in poris par. tium constipatione r quamobrem praeter nam corporis constitutionem carnotam, adinditur in textu, esse oportere iuvenem, cum in hac aetate quaecumque in sanguine , &visceribus necessaria sunt , exquisitissime inveniantur et senes autem , & pueri, v luti impotentes , ab eiusmodi remedii adis ministratione excluduntur 3 dc merito, quia pueri carnes molles admodum habent, aes anguinem glutinositate potius , quam B riditate praepollentem di senes in utri Dque deficiunt. Iure ergo optimo Conjunxit Hippocrates juvemutem , & carnosam
poris constitutionem, ut ex utroque capiate robur partium, di calor vitalis validus
43쪽
in sanguine praeexistat, atque per frigidae profusionem vehemens in sanguine fer
Subditur praeterea aestate media , vigente scilicet aestu lummo in aere : cum enim eo tempore pori cutis laxiores sint, & transpiratio patentior nimis , ut nedum halitus, ct vapores e corpore perspirent, sed etiam ludor i ponte sua ubertissimus habeatur, proinde fit, ut frigidae aquae profusione , constipatis poris , atque impedita Perspiratione,
universus calor repercutiatur ad intima , atque impetu quodam ad Oriatur caulam moris bificam tetani conservatricem . Neque vero
aqua , quae persunditur simplex , ct ordinaria esse debet, sed gelida etiam nive frigefacta , atque ubertim affusa, ut nimirum su-hita , ac violenta fiat in omnibus partibus
Corporis commotio, obrigescente simul ve. hementerque densata cute , adeo ut nil perspirare permittat, sed calor universus per sanguinis commotionem vehementiorem , ad intimas partes recolligatur , impetatque in mustulos , & nervos tetano affectos. M. ne igitur Avicenna 2. tertii eap.7. inquit, Me perfusione obstructis meatibus cutis , o refugiente calore intus , atque eollacto, materia illa consumitur, atque difflatur , ne
vique ad pristinum redeunt statum . Quod& Hippocrates ipse in aphorismo adiecit inquiens: frigidae aquae multa profusis ea-lorem revocat s calor autem haec solvit.
Quomodo autem frigida ista persusio adhibenda sit , idem Auctor explicat 3. de
morbis , ubi istius morbi curationem proponit his verbis : Aquam plurimam frigidam superinfundito , Ο postea vestimenta
renu 1a , pura , ac calida superιηtegito , ignem autem tune non adhibeto . Hi ne luper insun. dendam aquam frigidam lubet , illamque plurimam , deinde cooperiendum esse ae. grotantem vestimentis tenuibus, puris, ac calidis, veluti lineis ex calefactis, nullo inisterea igne ad mino, ne scilicet calor intro
collinus denuo ad cutim diffundatur , sed per aliquod tempus ita detineatur , quouique materia tetani fuerat subacta , & ne
vi in pristinum statum fuerint restituti, id quod i patio duodecim , vel viginti hora.
rum ad summum peragi solet. Uemm non est omittenda Pauli AEgin tae in hac re animadversio, qui lib. a. cap. ao. admonet, istam frigidae su perinfusionem
maxime temerariam esse , atque posteris vituperatam , adeoque a seipso damnatam, devitatamque t equidem nisi naturam adminiculantem habeat, quae subito causam morobi fidam vincat , & dissolvat , in maximo
periculo aeger versabitur, imo irreparabili, ter succumbet. Fieri enim potest, ut calor, qui exinde speratur revocandus ad intima , atque adeo morbum debellaturus frigidas aquae perfusione potius extinguatur 3 qua mobrem factum est , ut nemo amplius in praxi sit aulus ejuscemodi curationem leuistare. Sed neque Hippocrates revera illam hic commendat, ted iolum inquit, qua ratione , illa si tentetur , conserat, & quibus in corporibus . quibusque conditionibus cauis te administranda sit , ut etiam antea est . anilna duellum : Id quod semel tantum in scemina quadam S. Nidem. vehementi do. lore ex praefocatione uteri laborante , P ractum a seipso memoratur.
Calidum suppuratorium non in omni ulcere,
magnum ad securitatem es indicium, cutem moltit, exteηvat, de orem sedat, riagores , eonvusones , tetano3 mitigat, evitis solvit gravitatem : plurimum autem confert odium fracturis , sed nudis
praecipue, eorumque maκιme, qui in e
pite uisera habent,'quaecumque a friagore moriuntur , vel iacerantur ,-bem 'tibus exedentibus , sevi, pudendis , utero, ve Mae r bis calidum amisum , is, iudicans , frigidum inimicum , perimens,
P Lura simul hic Hippocrates de calido,
& calidi ulu recenset , & in quibus
iuvet , aut debeat adhiberi , quibus vero ex adverso noceat, debeatque vitari: itemque quas utilitates afferat, & quibus partibus corporis . Hinc praesens aphorismus videtur omnino directus ad praxim Chiarurgicam, & ad rectam rerum calidarum in ulceribus administrationem . Verum num de quocumque calido corpore , an solum de aqua calida verba faciat , grave dubium est apud Interpretes , quando. quidem usus aquae , non minus quam vini, irequentissimus erat apud Veteres, nedum
inter epulas, & interius, sed & exterius, atque in lotionibus , balneis , fomentis , cae terisque , ut propterea pluries utriusque ususi parum in suis operibus Hippocrates membnerit. Et quidem Fuchsius pluribus conten dit totam aquam calidam hic fuisse ab Hippocrate memoratam , reprehendit oue Br lavolum , qui de omni calido illum lincutiam arbitratur . At contra Cardanus
acriter ia Fuchsium invehitur , & multis
44쪽
conviciatur . Putaverim ego , calidum hoc aphorismo indicari moderatum, quia tale est suppuratorium , ut in textu exigitur: etenim si Hippocrates inquit, calidum suppurat rium , dc quod suppurationem facit, mode. ratum est, proculdubio non excedens , sed naturae consentaneum intelligendum est rejusmodi autem non sola aqua, sed quodcumque intra mediocritatis limites versatur , accipi debet, neque simplex aqua , sed etiam medicata , qualis ex incoctis nerbis mollientibus, dcanodynis, puta malva, althaea , chamae melo, parietaria , aliisque . Pari ratione pinguedines, & adipes animalium , atque omnia linimenta, dc cataplasmata ex iisdem composita intelligenda , quibus plane passim utuntur Chirurgi in suppurationibus
promovendis. In hanc eandem sententiam concessit Galenus A. method. cap. S. inquiens Fomentum mutiae calida aquae , omnia ,
quae calefariunt ,-humectant celerrime pus movent. Quamobrem si Brata volus de omni calido etiam intenso , dc vehementi velit hoc loco locutum Hippocratem , certe salsum erit; si vero de quocumque alio cor pinre calido, praeter aquam, sed tantum moderato, non erit, quid illi opponere possimus. Quod autem moderatum calidum suppurationem adiuvet , tam manifeste patet experimento , ac ratione , ut longius in his minime deceat immorari: calidum namque excedens potius resolvit, quam suppurat. Sed cum dixit Hippocrates non in omni' ulcere, ostendit manifeste, non in omni ulcere calidum istud adhuc moderatum , dc suppuratorium esse adhibendum , puta , ut in comm. Galenus explicat, ubi ulcera sordida , & putrida sunt, vel etiam ubi timetur affluxus humoris, praesertim non satile suppurabilis , ut in carcinomate , pha degaena , aliisque similibus i itemque in erysipelate suppurato , vel cum circa ulceris labia inflammatio erysipelatodes observatur e in his enim calida sive a tu , sive potentia , nocua esse solent, quippe saltem ex accidenti exasperant ulcus , sebrim arcessunt, dolorem inferunt, de in diuturnum tempus
illius curationem distrahuntω - . .
Emergit autem exinde magnum ad securitatem Ialutis indicium , quippe ubi suppuratio fit , ibi quoque praeter humorum iacile subigibilium benignitatem , naturae concoquentis robur ostendituri etenim suppuratio opus naturae est , causam morbificam
subigentis. Hinc in praxi chirurgi omnes falutare signum existimant in ulceribus quibuscumque pus concoctum apparere ι contra vero , cum loco ejus sanies tenuis, ichor, aliusve similis humor exuda , malignitatis nota est 3 dc ubi per suppurationem certa
promittitur salutis spes aeg rotanti, ita ex ad inverso exitus infaustus timetur, vel saltein non facilis ad curationem, de eon solidati nem ulceris reductio : leo & in ejusmodi pravis ulceribus, in quibus suppuratio nu, la apparet, neque in posterum speratur sinturum pus conveniens , haudquaquam calido suppurante, sed potius exiccante medicamento utendum, quod etiam sua ratione detergat, oc emundet, vel etiam corrigat , temperet, dc pravitati resistat. Dicitur praeterea calidum cutim emolliis
re 3 nam sicuti superius dictum est frigidum
obdurare , dc constipare poros cutis 3 ita nunc a calore eodem emolliri, dc relaxari,
apertissime demonstratur . verum calidum illud , nedum moderatum intelligendum est, sed etiam humori alicui coniunctum ιnam calida , quae suppuratoria sunt, hum iacientsa quoque pro rata sua esse debent, ut exinde cutim mollificare valeant: quamquam non raro calidum cuti admotum , evocando ex internis partibus humores ,
dc praesertim ex glandulis subcutaneis, humiditatem sibi associat , si non per se ,
saItem ex accidenti, attenuando, aperiendo, dc dissolvendo. Upari ratione subditur etiam , extenuare quoniam sive puris egestione, sive intensibili transpiratione, sive etiam dissolutione tenujum partium , ex humoribus, oc lymispha dissolutarum , semper calidum quodcumque extenuat, dc extenuando evaporat,
saltem tractu temporis longiori . Atqui placuit Heurnio in suo eontextu, huic dictioni addere erassam , sive materiam cuti haerentem , sive ad eamdem confluentem , ut prinpterea legat in sua versioner crassam extenuat : equidem sive crassities ista in cute ipsa consideretur, sive in humoribus ibidem h rentibus, plane vi caloris utraque dissolvν, di extenuati bene potest 3 quamobrem tuismidam cutem in ulceribus levi, blandoque
calore successive digeri , & in pristinum
statum reduci licet, ut tandem caeteris par tibus complanetur, & humores iplos circa labia ulceris restagnantes , eluidem cal ris , dc remediorum calefacientium beneficio, paulatim quoque dilui, dc per suppurationem expurgari, extenuarique.
Hinc pariter ostenditur, qua ratione dicatur dolorem tedare , quemadmodum ex suis
pra traditis, manifestissime deducitur : eteis nim digerendo ea , quae circa Iabia ulceris. imo
45쪽
imo in ipsa ulceris invitate continentur , dc dolorem instrunt , vel in causa sunt , ut dolor percipiatur , dolorem ipsum rationabiliter sedare dicuntur . Quare sive vacuando, 'sive rarefaetendo, sive ab Ilergendo , sive temperando , sive discutiendo , tum humores , tum flatus , dolorem lenire bene poterit. Sed dc licet humores desint, si solum pars ulcerata ab insensa qualitate proritetur , aut a frigore male assiciatur , solet non raro calidi aliculus medicamenti beneficio moderari, eum ex antea
dictis frigus viventi cuicumque parti , pintissimum nerveae , infensum ex omni parte sit; calidum vero proficuam , dc salutare, quin & maiora , gravioraque semper detrimenta viventibus aceidunt a frigidis , quam a calidis , praesertim moderatis. Μitigat quoque calidum rigores, convul sones , dc tetanos, oppositis sane de causis, quibus frigidum haec eadem antea afferre di- ebatur 3 etenim extenuando, & dissolvendo vitiosos humores , haec mala inserentes, sane conseret calidum in praenarratis nervin Tum , dc musculorum aegritudinibus ν tum quia causam rigoris , & convulsionis adimit , tum etiam quia partes assi chas roborat.
Capitis etiam solvit gravitatem , idque non selum ex iam dictis rationibus, verum etiam quia plerumque gravitates sunt a lympha erassiori restagnante in men in gibus, velut glandulis cerebri corticalibus ι illa autem calidis fomentis diluta fluit in partes inseri
res , dc vel per nares, aures, palatum ejicitur , vel in articulos decumbit, quemadmodum experimur in ea tarrhis . Neque solum calida capiti si admoveantur , in nis cons Funt, verum etiam si plantis pedum applicentur 3 experimur siquidem, ut qua ratione humefacti, refrigeratique pedes, cerebrum, ct caput assiciunt, ec humiditatibus Spplent; eadem dc opitulentur , si calidis
ktibus , ac Iotionibus vigorentur . Hinc gonsueverunt practi ei ad deducendos humores a capite aqua calida pedes abluere , dc in gravedine, stupiditate , aliisque capitis a fictibus cum sopore conjunctis plantas pedum aqua ardente saepius scivere. Experi. mur quoque per solos halitus, atque odoreseerebium levari , & a confluentibus , aut restagnantibus humoribus, sive sensibiliter,sve insensibiliter exonerari , tum sumtus
aromatum , Odorosa medicamenta , tabaci
fumus, itemque gummi animae . suecini , aliarumque rerum similium olfactus, plurimum in eapitis affectibus soporosis consorant . Dixit autem fignanter Hippocrates
eapitis solvit g avitatem nani si fortasse
alia aegritudinis specie caput, & cerebrum assiceretur , aliter plane res haec tractanda soret : at vero gravitas in cerebro plerumque a seνο, lym ha , atque consimiliabus humoribus humefacientibus , & gravantibus dependet. Praeterea calidum con rre dicitur ossium
fracturis; & quidem duplici de causa , ocquod ossa affecta frigidum habeant inimicum , in antea probatis , dc quod fracta nonnisi calidorum ope glutinari, &c niri possint , cum alioqui frigidum ulceribus omnibus insensissimum sit . Id ipsum expressidi etiam edocuit idem Hippocrates ob. de fracturis, i . tib. de articulis . Addit insuper, sed nussis praeerme , eorumque m xime, qui in eVIte ulcera babent ἰ quod etiam testatur liv. de liquidorum usu . Nudata enim ossa si frigido ambienti rapinnantur , facillime livescunt, dc si fortasse fracturam quoque passa sint , gangraenam
incurrunt . Quamobrem periti Chirurgi omnem industriam solent adhibere, ut ejuscemodi vulnera , ulcera , & fracturae ol. sium , potissimum eranti, a frigore ambientis , &a qui Dis aliis frigidis alterantibus praecaveantur, per fascias, ligaturas, ali que similia integumenta : quod etiam Re centiores agunt sotu aquae ardentis, bals mi Neapolatani, aquae vitae Reginae Hungariae, aliorumque medicamentorum rob
rantium , Ac calefaeientium. Optime ergo Cardanus hoc loco habet : Tiafariam ea ur in his necessarius es , quateηus imvisere omni eadida eonveniunt , is quate nus omni ossi denudato , O quatenus cere bro , ne Oritur , consulendum est . Nedum autem ossi laus fractis , & denudatis , potissimum in capite , confert cal dum , sed etiam cunctis aliis partibus, quae a frigore hebetantur , emoriuntur, nut ulcerantur e de quidem istae praesertim censendae sunt partes nervi eae , & membranos . de quibus antea dictum est ab Hippocra. te, quod frigidis admodum laedantur. Arritus quoque corporis a frigidis alterantibus offenduntur, ut quemadmodum superius est notatum , aliquando sponte lua decidere contigerit, uti Galenus etiam meminit tib. de disser. morbor. cap. q. sed quomodo ex frigore ulcerari possint partes, ut in textu dicuur, recte exponit Fuchsius in perni nibus , qui hiemali tempore accidunt , de saepissime ulcerantur magno cum dolore , ac dissiculter postmodum curantur , Riguc nonnisi in aestate. Idcin.
46쪽
Idem etiam Hippoerates lib. ct epulem. edocet a Bigore vehementi non raro venas dirumpi, indeque ulcera tum externa , tum interna excitari. Α nimio quoque Digorepaium experimur scindi , α ulcerari par- es extimas corporis, quae magis expositae sunt aeri, illiusque vehementi alterationi, quam maxime subjiciuntur 3 unde manuum,& labiorum scissurae. Porro in his , alii l. que similibus sicuti seigidum in causa est,
ut findantur, & ulcerentur, ita ex adverso calidum conserens, ex salutare evadit, praesertim si intra mediocritatis limites ad. ni beatur i nam revera ab uno extremo ad aliud transire, atque adeo applicare vehementer, dc repente calefacientia. etiam periculosum , ut in expositione aliorum aph rismorum dictum est. Nocet quoque selgidum his maxime , quihus in capite ulcera nascuntur , eadem Prinfecto ratione , qua mox ostensum est frigidum ulceribus quibuscumque de capiti uni. versaliter officere 3 cumque Hippocrates diacat indefinite de ulceribus in capite enatis, non est, ut id ad haec vel illa ulcera coarctemus , quippe cuicumque ulceri nocuum illud existimandum est 3 facile enim etiam levia i lcera inde graviter afficerentur, ocmortificationem , aut gangraenam subirent, non sine gravi Vitae periculo. Quamobrem rure optimo conserre his calidum hoc loco memoratur , tum ratione ipsius ulceris , tum etiam ratione partis ulceratae , atque eo magis, si ad mortificationem vergat , ut ostendunt verba illa, ris quae a frigore moriuntur , aut ulcerantur .
Herpetibus quoque calidum prodest: cum-lle Herpes, vel simplex sit, & miliaris di-ius, vel exedens , & ulcerosus o notatur hie speciatim , qui exedens est , quoniam ad classes ulcerum revocatur , de quibus Aphorismus hic specialiter est inscriptus 3 quod lane videtur hoc loco notandum, siquidem herpes vulgo creditur progigni ab humoribus biliosis , & calidis, qui credun-etur , sed fallo, indicare refrigerantia , non calefacientia, ut hic Hippocrates recenset. Denique inquit Hippocrates conferre calidum sei, pudendis, utero, is useaei&sana quidem ratione . quoniam hae partes sunt de genere e anguium vulgo spermatigarum : quemadmodum enim superius dictum est, frigidum esse inimicum ossibus , dentibus, nervis, cerebro, spinς 3 ita plane nocuum putandum quoque est memoratis in Boe aphorismo partibus, quales fiant puden-dς, uterus, di vesica, ut constat ex Matome. Concludit ea propter Aphorismum Himpocrates : bis eandum amrrum es , oue i dieans 3 frigidum inimicum, bi peramens :ut scilicet peroratione amoristicam senten tiam decernat 3 quod sicuti praedictis par. tibus calidum convenire statuitur , sic exadverso frigidum sit existimandum undequaque nocuum , dc funestum, ut propterrea nulla de causa possit in ulum duci f.-gorificorum medicamentorum administratio, quotiescumque partes istiusmodi labo. rant , dc ulceri, vel praesenti , vel immunenti subjectae sunt.
ΑPHORISΜUS XXIII. In his frigido es utendum , unde fluit fam
guis , aut fluxurus es , non ad ι a adm to , sed ei rea ea unde influit . is ab
evmque inflammationer, aut velata incem
dia quaedam ad rubrum , is florιdum , sanguine recenti , tendunt , iis ipsis admoto : nam veteribas nigredinem affert rEI elas etiam non ulceratum iuvat enam exulceratum laedit.
OUoniam antea meminerat, calidorum adhibitionem non conferre in his, 'us
languinem fundunt, ac propterea tacite fri. nidum commendaverat, hoc proinde aphin rismo nedum id expresse memorat, sed etiam addit modum , & locum , ubi frigida
admovere expediat . Primum autem m
n et utendum esse frigido , unde fluit sanguis, aut etiam unde fluxurus est , ad rein primendum scilicet illius fluorem: ejus namque benescio sanguis figitur , dc detinetur, ae ductus ipsi coarctantur. Mox vero adjicit , illud nequaquam adhibendum esse suis pra ipsas partes languinem fundentes , sed luxta , dc circa ipsas 3 siquidem frigidum
ulceribus nocuum est, immediate parti saninguinem fundenti admotum, sanguinem linium cogeret , dc cogendo grum eiaceret . graviori cum periculo, tum ipsius partis, tum totius . Iure ergo adnotat circa ipsas partes frigidum esse admovendum, ut nimirum sanguinem per sua vala excurrentem , quodammodo remoretur , crassiori nimirum illo reddito . verumtamen lumismopere expediet , nedum frigefacientibus dumtaxat uti , verum etiam pio rata sua astringentibus , quemadmodum antea nintatum est . Sed cic nedum in ipsa parte proxime sanguinem fundente medicamen ta frigorifica applicanda sunt , sed etiam proderunt in alias partibus , unde fortasse
47쪽
majores arteriarum, & venarum trunci derivant , quod etiam significare voluit Hip-Pomates per particulam illam unde ἰ ut 'opterea consueverint peritiores Chirurgi etiam frigefacientia , & astringentia medicamenta adhibere supra jecoris , & lienis regionem , quoties sanguis per venas sedis,
aut etiam per vias urinae exitum habeat . Sic pariter exeunte languine per narium haemorrhagiam , nedum naribus ipsis, verum etiam fronti, cervici, & jugulo medicamenta cum frutiu admoventur. id ipsum quoque operari licebit in partibus, per quas Languis fluxurus est: etenim quae fluentem sanguinem cohibent , fluxurum multo sa.
De inflammationibus quoque, potissimum futuris , par ratio militat, ut partes ipsae inflammationem subeuntes frigidis foveri debeant, ne inflammationem ipsam contrahant: cum enim frigida poros, & meatus Corporis coarctent. prohibent proinde , ne sanguis in illis excipiatur. & haereat, unde vulgo frigida dicuntur habere vim repellendi. At vero, ut tuto ista administrentur, nonnisi statim ab incipiente inflammatione partibus sunt adhibenda, antequam inflammatio fiat, & sanguis restagnet. Caeterum post factam inflammationem, locum habere non poterunt, quoniam tunc sanguinem magis, magisque ibidem figentia , vel irr solubilem redderent, vel gangraenam excitarent . Quod de inflammationibus dixit , protrahit quoque ad flammeos ardores sive
phlogo sim & effervescentiam , Ib partibus
induciam , ubi nimirum dolor excitatur cum ardore, qui solet esse praenuncius inflam. mationis. Est tamen summopere advertendum non cuicumque parti quae inflammationi , aut phlogosi obnoxia videtur , in se in .gidantia ista tuto admoveri posse; et enimii partes ignobiles sint, & exinde timeatur
repulsum humorem in partes nobiliores ver. gere posse , proculdubio frigidorum administratio periculola erit. Hinc laborantibus articulis, atque corporis emunctoriis , ne. mo audet ulu frigidorum , humores fluentes aut fluxu ros repellere, solum autem in a sectibus capitis , aliarumque partium principalium infrigidantia epithemata tutius admoventur ἔ quamobrem in phrenitide, oculorum inflammatione , aliisque affectibus calorificis, & inflammatoriis partium luperiorum, Oxyrhodina , se illicidia, lotiones, di balneation es, infrigidantes in praxi adhiberi solent. Addit in textu Hippocrates
ad rubrum, γε suberuentum , seu floridum tendentia, ut stilicet exinde moneamur in
tenuiori sanguine , vel etiam acriori, ista locum habere posse, & cum de recenti fluxio facta est, secus vero cum sanguis aliis humoribus est commistus , & ex diuturni ri tempore partibus haesit 3 nam ut idem Hippocrates subdit , veteribus , seu potius
inveteratis , nigredinem , Ο livorem affert , dc subinde iacile gangraenam. Postremo etiam in Erysipelate non ulcerato frigidum convenire inquit , eadem prorsus ratione , ut nimirum fluentem illum humorem repellat, &per suos ductus in alias partes distrahat. Quod tamen intelligendum, si erysipelas leve sit , & extenui humore oriatur, qui facile corrigi ,& inverti possit ab usu frigefacientium meis
dicamentorum . taeterum in aliis periculosa erit ejusmodi in frigidantium administratio, cum crassus, Ec multus humor , nec tam facile corrigi , aut transserri possit , quin ex adverso facile in partes internas repat, & longe majorem noxam afferat , nam eresipelas ab extra intro verti malum. Quod denique dixit de erysipelate non ut,
cerato, excipit omnino in ulcerato erysipelate, tum quia frigidum ulceribus omniis bus mordax est , ct inimicum , tum etiam quia ulceIatum erysipelas plerumque illegitimum , dc spurium esse solet , adeoque non a simplici humore tenui , dc volatili , sed a commisto, crata, dc acido pringignitur , qui frigefacientium usu magis densatur , & acescit. De qua re legendus
est Galenus m. a. ad Glaue. cap. I. cy Iq. method. cap.2. Ο, 3. At experimentis nunc
tandem constitit , spiritu vini erysipelata quaecumque aboleri , sicut etiam beneficio medicamentorum aeidum absorbentium , temperantium , aut difflantium , ad quo rum classem in frigidantia hic ab Hippocrate memorata referri possunt.
Frigida , qualis nix , ον glacies , pectora rnimica: riges movent , Ianguinιs pr fluvium , O, desiliatiooes .
DE his, quae frigida dicuntur praesertim
actu , loquitur hic Hippocrates , dc nedum si aquea , ct liquida illa sint, sed eccujuscumque generis, etiam solida, dummodo frigorificam vim reserant, & refrige.
rare valeant: cumque is utatur exemplo nivis, dc glaciei, certe intelligenda quoque illa sunt, quae extreme frigida dicuntur, quippe
48쪽
nix, & glacies summe infrixidantia observantur. Et quoniam antea dixerat, frigidae venire partibus san suinem landentibus, mi Prae proxime dispositae serent illum sundere , si nimirum circa illas essent admota , propterea nunc excipit eas, quae ad pectus
pertinent, siquidem summe frigida pectori
inimica sunt, ubi tantum abest, ut sanguinem fluentem, aut fluxurum cohibeant, ut potius affluentius promoveant, & extimulent, ac praeterea tusses excitent, di destillationes, ex quibus major fit sanguinis commotio. Et
quidem sunt Bigida haec pectori inimica, non latum quia pectus osseum est, & Digidum ossibus hostile observatur, sed etiam ex
eo, quod comprimendo thoracem, & musculos respiratiocii addictos coarctando, eidem
magno impedimento sit 3 quinimo si lartasse exinde sanguis landatur , per Disl-dorum administrationem , facile posset congelascere, atque in pectoris cavo detentus gravem noxam pulmoni , ct cordi ,
imo manifestum vitae periculum minari. Frigida tusses quoque movent, tum aD peram arteriam vellicando , tum etiam coarctando illius cavitatem , unde natura
lolicitaretur ad expulsionem per tussim , quae specialis motus pectoris, & pulmonis est, conantis expellere ea, quae praedictas cavitates occupant , & impediunt . Hae eadem ratione promota tussis sanguitiis sputum excitat , de ipsum sertasse fluentem impetu suo magis propellit I praeterquam quod stigidum, ut antea ex eodem Hippocrate est notatum, venas dirumpit, ec sanguinis exitum inducit. Denique destillati es excitant , potissimum constringendo, & corrugando glan. dulas capitis, dc cervicis, imo cerebrum
ipsum, quod magna glandula ab Hippocrate
appellatur, potenter addensat, quemadmodum etiam edocuit Galenus 3. apb. comm.11. Sie experimur in algenti hyeme catarthos, & deii illationes excitari, easque perniciolas admodum, cum acritate, dc salii lagine , ex prohibita e poris corporis transpiratione . Merito ergo Hippocrates in aph
rismo usum Bigidorum in his ,&consimiliabus casibus tacite vituperare videtur, etiam
si aliunde illa , ratione fluentis sanguinis
viderentur indicata. Porro si seigida extrinsecus admota nocua sunt pectori, multo magis eadem lasensa putanda sunt, cum intrin- reus fuerint adhibita , quippe, si dumtaxat aryngem pertingant, solent Depissime tul- ises molestissimas parere, & alia plura incommoda caeteris adhuc partibus inferre
ταυ D. Hed. TOm. IV. unde aquae gelidae , glaciales , de nivosiae perniciolissimae esse conlueverunt , & qui populi illis utuntur, intemis doloribus tape.
saepius primum affecti sputum mox sangui nis , haemorrhoidum fluxum , obstructiones , & in glandulis colli potissimum t mores irresolubiles, ac strumosos subeunt .
Tumores artieulorum, atque dolores absque ulcere podagras, ae eonis oneς, borum
plurima frigida aqua large clivia lavat, γε extenuat solvitque dolorem , πammoteus torpor dolorem solvit.
Commendat pariter in hoc aphorismo
Hippocrates usum frigidorum, & pHiertim aquae in doloribus, dc tumoribus articulorum , etiamsi podagricam reserant conditionem , modo sine ulcere illi sint, v rum neque indiscriminatim, & in omnibus, sed aliquibus tantum, quemadmodum d signant verba illa borum quidem plurima . e
Et quidem tumores articulorum , neque
Omnes , & quicumque articulis accidere ibis lent, sed solum , qui a calidis, tenuibus , reaeribus humoribus fiunt, si enim sortasse ab humoribus crudis phlegmaticis, aut lymisphicis penderent, proculdubio frigidae aquae superatasio utilis non sereti sed neque in abscessibus, cum scilicet in articuIos hum res decumbunt. Non quidem in tumoribus a causa frigida, & crassa, quandoquidem perseigidorum appositionem , nec ad exoluti nem , nec ad luppurationem illa disponeretur, quin imo crassior, di densior effecta , irresolubilis evaderet, vel noxam in articu ιlis, & in ossibus inferret inemendabilem,
quemadmodum contingere lolet in ea specie tumorum , quae vulgo spina ventosa appella. tur . Neque in absceisibus , quoniam hum res in articulis depositi, seigidorum admotione, possent in partes nobiliores recurrere, quemadmodum ab usu repellentium mediis
camentorum evenire solet. Itaque in illis dumtaxat tumoribus exponendus videtura phorismus, in quibus tenues , acres, dccalidi humores peccant : sed ιχ adiecit
in textu Hippocrates dolores , quare Iuu ctim articulorum tu moros, Ac dolores hic intelligendos interpretabimur ο unde frigidorum adminiitiatio , videtur potius in gratiam doloris sedandi hoc loco commendata I nemo enim in Arte medica , vel mediocriter versatus rationabiliter frigida in tumoribus articulorum adhibebit,
49쪽
nisi illi fuerint cum dolore eo juncti , ad
sedandam nimirum molestam itim in articulis sensionem, quoniam dolor est de genere illarum symptomatum , quas invertunt. ' curationem di specialius sui remotionem expostulant. Ut autem id expressius adnotaret Hippocrates addidit in textu podagrιcos; quandoquidem in podagra articuli simul tumore , dc dolore laborant: cum autem dinior cum tumore iungitur, acritas in humoribus desigoatur, ad quam retundendam, plurimum conferre solet usus infrigidantium . . Sed num frigida, quae hic memorantur, actu, vel potentia, juxta veterum medicinrum loquendi morem, talia cae debeant, controverti potest . Verum quia Hippocrates in textu meminit speciatim aquae frigit das, idcirco probabilius dicendum videtur frigida, actu talia , ella intelligenda. At vero licet ista manifestius notata videantur, non tamen quis inficiabitur posse etiam pintestate talia administrari. Sic passim experimur in doloribus articulorum , etiam ρο-dagricis convenienter applicari, dc prodesse ad sedandum dolorem, olea inirigidantia, Iuccos plantarum, decoctiones herbarum, itemque cataplasmata , & Iinimenta ex his composita. Sunt, qui in doloribus podagricis acerbioribus admovent dolenti parti aquam nymphae , aut succum ejusdem , sperma ranarum , oleum lumbricorum , acetum tum simplex, tum misceum , &alia hujus generis. Verum quo pacto illa opus , dc actionem exerant , altioris ellinquisitionis, de quo alias. Debent autem dolores isti esse sine ulce. re, nam si ex ulcere dependeant, vel cum ulcere sint conjuncti. trigida admota procul dubio nocebunt, nam frigidum ulceribus est inimicum , atque in his admotum non selum dolores nullatenus sedaret, sed contra potius augeret, dc exasperaret. Neque
si dolores gravantes sint, i s a locum habebunt , sed solum si acuti, pungentes , &vellicantes fuerint , quamobrem adiecit horum plurima, quibus manifeste designat se tantum intelligere velle tumores innam-matorios , erysipelatos , vigiliam inserentes, adeoque Omnino molestos 3 etenim si
leves sorent , di tolerabiles , ista tentare tutum non laret . Notissima e st historia Μaximiliani Imperatoris, qui ut se a doloribus podagricis liberaret , in iluvium gelu frigefactum pedes immergi mandavit, atque ita vita deiunctus est. Eodem modo intelligendae sunt convul- fiones in apharismo memoratae, cohaerenter
his, quae antea de tetano tala sunt. Μodo frigidae aquae effusio, & humores acres spasimum, seu convulsionem inserentes retundit , di membra affecta, per calorem ad
intima revocatum . roborat, ut superius
de tetano laborantibus est dictum. At vero in his omnibus multa , ac diuturna tantum frigidae aquae affusio juvare poterit 3 siquidem in textu dicitur frigida aqua large effusa levat r hac enim ratione fieri potest , ut dolor sedetur , &causa illum s ciens aliqua ex parte discutiatur: id quod
multo clarius expressit Hippocrates rationem levaminis istiusmodi in tumoribus, & doloribus articulorum afferens , dum in calce
rem solvit; quandoquidem ex larga frigidae
aquae affutione, quodammodo partis laborantis sensus ex ingenti frigore obtunditur, unde torpor fit, & dolor sedatur. Verum advertere est , neutiquam torporem praesertim extremum induci debere, sed levem, aliter fieret transitus ex uno in aliud extremum , & quidem gravius , maxima cum aegrotantis noxa, quoniam stupefacta omnino Parte, gangraena facillime succederet:& mortificatio cum livore . Quare ad se. dandum dolorem satis erit, si frigidae aquae affusione levis torpor inseratur , quantus scilicet satis sit sensum partis aliquatenus hebetare, dc causam dolorem inserentem, acrem scilicet humorem obtundere. Dicitur denique , modicum torporem dolorem solvere, non quod revera dolorem, & causam doloris adimat, sed quod remittat istum, & sedet. QIamquam negari non possit, solutum penitus aliquando suisse appolitione frigidorum, licet tumor,.qui sorte cum dolore inerat, remansisset, quoniam potuit frigida aqua adeo tonum partis immutare , dc acres humores invertere, ut vim eorumdem punctoriam, & dolorificam rein miserit, relicta inerti illorum corpulentia .
aqua , quae cito calet , is eito refrigeratur , levissima es. HAnc eamdem sententiam, iisdem nino digionibus, profert Hippocrates a. Fiaem. sect. a. quam Ac repet iis se , ni mavis dicere , delumpsisse videtur ex Io. aratre , Aquιs is locis, bonarum aquarum recenteas qualitates , oc quidem illas nisaliunde certiores deducendas commonefacit, q43M ex cita, promptaque earumdem cale
50쪽
Dctione , refrigerationeque . Etenim bonitatis indicia a leviori pondere desumpta, nedum dubia plerisque lunt, sed vana penitus illa existimat Plinius lib. 3I. e. 3. inquiens: Muidam statera Juceant de aquarum salubri. rate, frustrante diligentia, quando perrarum est, ut levior fit anqua . Atque mox ha haerens huic Hippocratis sententiae subdit: Cer. tior subtilitas inter pares , meliorem esse ,
qv. e calefas, refrigereturque celerius . Idipsum lassus est cellus i. a. r. IX. aphorismum nunc ita vertens: Eo minor qu.eque aqua
est, quo celerius, is calefit , frigestis.
duod dc pluties etiam sentit Galenus, praesertim vero lib. de ptisana e. I. γ lib. I. de
ment. istius aphorismi. Sed di Erasi stratus apud Athen m tali laetus experimento falli
ait, qui nimirum de aquarum bonitate, ac levitate judicium rectum statera ferre putant 3 siquidem se ipsum expertum subdit In Amphiarati, atque Eretriae aquis, quarum altera pessima , altera optima .eii , nullum in pondere discrimin deprehendi. Verum etsi iudicium a gravitate , dc levitate aquarum desumptum beneficio staterae fallax sit, dc nullius sere momenti ., non tamen exinde quis deducet, illud omnino vanum esse, ut in isto saltem Hippoeratis haud aliquatenus includatur , quin potius clare pateat ex hoe illud sume deductum. Quae
enim aqua cito calescit, citoque refrigeratur, nullius impedimenti est, ut utrumque prompte admodum subire queat, quoniam alienae missurae expers omnino est , neque intermisium quidpiam habet, quod calefactioni, refrigerationique obicem ponat, quem admindum sunt aquae thermales, nitratae, vitriolatae, sulphureae, aluminosae, coenosae, aliaeque; quae enim cito calorem contrahunt, ec arde refrigescunt, aut e converso, a diversa
fossilium, α salium missura id habent. Hi ne
ab eodem Hippoerate lib. de aere, sq. sec. illa aqua, ut purissima laudatur , quae cujuse vis odoris, saporis, aut coloris expers est , actoque praxime accedit ad naturam aeris.
Cui inhaerens Plinius lib.3I. east. 3. dixit: Aquam salubrem aeri, quam simillimam esse
oportere. Quamobrem sana ratione Celsus, omnes bonae aquae dotes comprehendens , lib.2. cap. I 8. scriptum reliquit: levis aqua pondere apparet , is3 ex his, quae pondere pares funt, eo melior guequo est , quo eeleriuris oluit, Θ frigescit, quoque celerius ex ea legumina pereoquuntur. Siquidem huiusmodi
aquae dextraneorum corporum mistura ca-
cntes, levissimae sunt, di non solam levitate,
a eita , facili lue digestione, at permeabilita
te desumpta , ut exponit in boc eomm . Gale. nust verum etiam a levitate pou deri contra. posita , quia nullum extraneum eorpus in se
continentes, proxime. accedunt ad naturam ,
Ac conditionem aeris, cum quo illae symbole itatem retinent, ad emue proxime parem levitatem participant: Aer etenim de leviso simus est, ec faciliter ea lore,aut se igore fit alterabilis . Maluit autem Hippocrates bonita' ulne ubitem, simplicitatemque aquarum sumere a fa- Aquae linis
cili, citaque calefactione , ac resei geratione, ' e veluti testimonio e physicis eruto tertiori P 'peneque insallibili, omisso alio ex pondere in statera desumpto, veluti vulgari, cunctis obvio, multumque fallaci, si potissimum sejunctim consideretur; quo nimirum rei medicae professores e tra Μechanicae leges possent pet facillime de aquarum bonitate dijudicare. Debent tamen aquae internoscendae , tum gelidae, tum calenti aquae, aliive liquori, igni, aut Soli aequabiliter exponi, ut nimirum aequali agenti tum calefacienti, tum re frigeranti subiiciantur 3 aliter si una efficaciori , altera debiliori, tam in ea lefaciendo, quam in refrigerando exponatur, rectum judicium exinde ferri non poterit de cita , aut tarda utriusque incalescentia , aut frigefactione, cum ex inaequali agentium vi nonnisi inaequalis actio exoriatur . Ut ergo aquarum
species inter se invicem distinguantur; At quaenam eκ illis purior , simplicior, leviose rue sit, recte diiudicemus, simul una in eam-em aquam calentem , aut gelidam , paribus phialis vitreis conclusae immergantur, atque eodem temporis intervallo, aequalique politet detineantur; mox deinde beneficio duplicis, de consimilis Τher mometrae examinentur in gradibus contracti caloris, aut frigoris, pluribus , vel paucioribus. Verumtamen adhuc in his aliqaando falli possumus, cum Praesertim aquae non corpulenta materia , sed halitibus solum , seu volatilibus partibus sunt resertae , ut in plerisque acidu Iis, nitratis, vitriolatis , di lulphureis nostratibus o servamus, quae etsi levissimae, ac prompte admodum permeabiles per via I urinae, mistum tamen quid habent volatile, ac halituosum, si ve ex sulphure, sive ex vitriolo, hali nitro, caeterisque similibus , ut propterea etiam saporibus diversis nonnullae diis stinguantur 3 pari sane ratione , qua fit,
ut aquae sontium , caeteroqui purissimae , paucis guttulis spiritus vitrioli, sulphuris,
talis ammoniaci, aliusve, medicatae , vi, atque effectu varient , .cum aliunde nil quidpiam ponderis extranei acquirant, aut D a amitis