장음표시 사용
111쪽
pent, uel tardent: ut in aliis quoque duobus generi bus .Cocto autem iam morbo procedente tempore, accessionesn magnitudinem dc uehementiam mitescere,id falubribus morbis omnibus commune est. Vbi uero' duae sunt tertianae,sic implicatae, ut una quotidie accessio fiat: tunc tertia quinta, septima,de aliae diebus imparibus consequutivae, erunt similes omnino,caloris specie & symptomatis,primae accessioni :secundae autem,quarta,sexta,octaua, & caete rae omnes diebus paribus repetentes.Quapropter recte nos admonet Galenus exerceri in typis simplucium sebrium: ne duas tertianas, unam quotidianam:& duas quintanas, unam tertiana putemus. Quo medici errore,nihil grauius aegro potest con tingere.Nam alius erit vigor duarum tertianarum,
de unius quotidianς:& alia victus ratio instituendae ut interim omittam in tertiana duplici,omnia frigida hutnida multum conuenire. Quou talia, & f bris causa,& febris ipsa postulet remedia: quum imquotidiana, indicatio a causa,cauda sicca postulet: indicatio a febri,semper frigida humida. Sed cu absurdum sit,in quartana & quotidiana exquisita,col Iigi amaram bilem existimare:ut in tertiana de cau- nec in illis,ut in his, fiant vacuationes biliost, per uomitum,aut deiectionem,aut urinas, aut sudores: multae sebres quae quotidianae putantur,uideri ponsunt tertianae duplices:quia in harum plurimis,u mitus fiunt biliosi. i l l iAt vero' bilis admodum pauca,cum plurima pitui ta,in his 're excernitur:& ea bilis uel a selliculo in ecphysin vomenti,impetu t*hitur,ac inde mox in uentriculum regurgitat: quod multum & moleste' Nomentibus proper omnibus commune est: imo .&sanguinem tandem euomunt.
112쪽
Qualis humorum sequi paratiorum ordo est in hypercathar: l bilis ea in uentriculo est genitar ut de rorrace diximus. Vel etiam pituita in uentriculo assata , calida sit Sesub amara ut lib. teri.locor.amct.capite sexto,in melancholia Batulenta uti etiam aqua in bilem abir, in diaeta Hippocrati,in uentriculo ieiuno picrocholi,per morbos sutos calidissimo. Pauca autem ea bilis multae pituitae mista: ct colorem uel viridem,uel flauum:& saporem amarum iacile impertit. . Irah.1.2b. Id quod etiam in liquoribus externis,crocea,V irida, amara,probant.Ob id Galenus quae febres has praecesserunt causae:& quae accessionibus adsunt 0 m-Ptωnata,diligenter inspicienda censet:ne circuitu phantasia nobis imponat in typis deprchendendis: Per quae omnia tertianas duplices a quotidianis faciae' distinxeris.
IIdde quod,uti flava bilis per ecphysin effusa in inte
sina,ipsorum pituitam largiter di potenter deterstgit,amara qualitate sua:sic eadem bilis,uentriculum. Pituito excremento,magna quidem molestia, sed successu foetici,per uoninum & interdum deiectionem vacuat:ut sequatur accessio di constitutio breuior,& toleratu facilior.
Postremo' cum sapor salsus,pltuitae humorum soli proprius sit:is autem amaro sit proximus, imo' id si paulo magis uratur:mirari neminem oportet pl-tuitam in bilem flauam ac inde in atram permutari.Sunt ig itur hae febres quotidianae:& hae, aut ex quisitae,aut nothaemon tertianae duplices : nisi signa tertianarum adsint, uel omnia, uel saltem Praecipua.
113쪽
Quotidianae curatio. 2. SI febris adhuc in generatione est,ablata causa,simul cessabit: si partim genita est partim adhuc in gignendo,portionem genitam alterantibus moderate',si magna est febris id quod rarii est curabis: partem quae gignitur,perfici prohibebis ablata causa obstruente, hoc est humore frigido humido,saepe
etiam multo crasso,lento . Vacua igitur primo' redundantem in ventriculo pituitam: peccasiam, aut catholicum. Si autem nulla recens cruditas praecesserit,esystere ex hydromelite dc oleo,aluum subduxisse sat est:ac simul pugnare victu idoneo, & incident'tenuante, tergente sine calore manifesto: praesestim si febris validior est. Ob id post dies primos da
oxymeli Galeni,& alia uretica, ct omnia ad aperien dum efficacia. Circa statum,ventriculi & praecipue oris eius,habe rationem. Deinde vomitum excita, per raphanidis succum , dc largum oxymeli: post cibos incidentes, dc tergentes, dc tenuantes sumptos. Phlegmagωgis etiam utere,ut diacnico Galent.Castera,in scopos febrium communes intentus, inueni. De febre epiata. fp Ituita acida,sive vitrea, seu crudus humor, si mo Libuetur tantum per partes sentientes, rigorem fa- cap.
cit sine febre: si etiam putret, mediocriter quidem, epialon:in qua febricitant de simul rigent per totam accessionem: illud,a pituitae crudae portione iam accensa: hoc, a nondum accensa,id per singulas corporis partes.Si autem magis putret,rigor seu horror praecedit:& febris in forma quotidianae sequitur: sci Sore ita victo per multu calorem, ut per incrementa F non
114쪽
eum non amplius appareat: multo minus, per vigorem. Rarissima haec est, & admodum diuturna, ac solutu contumax.Mulieribus aquae potui,& fructuuesti immoderato,& intempestiuo, multum assuetissimiliaris Nocturnae & diurni sebres,id est nocte &die exacerbantes, Hipp.seequenter commemoratae, lib. I .& 3 .epi.Galeno ad quotidianam reducuntur.
Lo pyria febris per quam intus & in visceribus calorem sentiunt, di uruntur: in externis vero' partiae uniuersis frigent) ct typhodes a qua fiant materia, Galenus quod sciam) no scripsit: nec post eu Paulus, sed Aetius.Tamen hanc ab humore bilioso aut melacholia fieri,vocis etymon satis declarat. Τύφοι enim incendo. Lε pyria item, in qua intus sempetvruntur, di sim per foris frigent , magnum aliquod in visceribus incendium ostendit.: id* perpetuum Tale praeterea quoddam ardentium sebrium pernLciosum genus,Hippocrati est. In sebribus non inter mittentibus,si exteriora frigent,interiora uruntur, di sitim habentilethale . Quod Galenus explicat in causo perniciosa,vel Lbribus valde malignis: ut Iot- pyriis ulla vero' sebris ali3,perurit interiora,cut refrigerata.Nam vehemens phlegmone, vel erysipelas in corpore profundo, ex toto corpore sanguianem ad partem assectam trahit. ob id interiora uriatur:& cutis sanguine desiituta stiget: ut in principiis
De tertiana pura. Thitianae purae, genitrices causae omnes caIidae, & siccae,ob id bilem augentes: teperatura,aetas iuuenilis omnium biliosissima, consueta victus ratio per alimenta calida, sicca, pauca, aut inediam
115쪽
cum labore,cura,vlgidis,moerore,in aere calido si co tuadis aestate suam naturam seruante per media , camenta calida sicca,crebra: & causae caeteret bilis generatrices,prius scriptae: quae etia tertianam continuam ' causon huic similem sed vehementiorem, ct morbos alios b:liosos gignunt. Febris igitur te
materia biliosa,& accessionis vehementia: sed ab ea differt, et, tertiana semper invadit cum vehementi rigore,id est omnium corporis partiu concussione: Gal. ab quam bilis flava per totu corpus vehementer dela' s9.llh,4.ta,excitat:& accensa putret:donec bilis,vomitu,aut sudore, aut urinis , aut deiectione, aut duobus, aut tribus,aut omnibus simul, vacuetur, & succedat intermissio ad sensum integra. In ardente aute febre, nulla est accessionum singularum, seu exacerbationu intermissio: & bilis cum sanguine in uasis continetur:& vehementer agitata, esteruescit:nec vacuatur,donec a victrice natura per corpus expellatur,in fine totius morbi,cum rigorec cui superuenit solutio
vi Hippocrates scripsit. A febre ardete habito,rigor apho. 18.lusupueniens febrim soluit: nisi die sexto superueniat. Φ, & pag- Tunc enim dissicile crisin signisicat,& nisi vires sint debiles. Nam si rigor incidat in febre non intermittente,aegro iam debili,lethale est, aph. 6.lib. . Rigor aute per se febrim ardente no soluit:sed post
rigorem biliosorum excrementorii reliquiis velut ci' nefactis,uacuatis vomitu,deiectione, urina,sudore. Hunc vero' rigorem excitat bilis, sentietia corpora, Per quae vehementius mouetur, pungens, seriens, sensum inaequalem excitans. In tertiana quoque calor,initio side,manui medici mordax: sed mox sub manu mitescit, & cu vapore quoda efferturicum infibre ardente pra sertim mala, quanto' diutius ma-
116쪽
nus admouetur: tanto' semper grauior & molestior appareat. Accessio tertianae exquisitae, horas duodecim non excedit: & septem circuitibus, It tardissime' finitur seu a quinto circuitu, ad septimum,pag. . I s .epid. Quae tertiana est exquisita seu a causis omnibus biliosis nata, sic habet: si vero accessi .nem habeat longiorem, & intermissionem breui rem,tertiana simpliciter,uel tertiana non exquisita dicatur Galeno. Extensa autem , seu producta, quae hac longiorem habet accessionem,& breuiorem intermissionem. Tertianae purae symptrumata,& signa.
CAuste omnes calidae siccae, temperatura,consueta Victus ratio,aetas,uitae conditio, labor,animi affectus, aer pestivus, & caetera prius dicta in causis a uctae bibilis. Haec enim omnia exquisitae tertianae adsunt. Cum rigore invadit valido, tanquam aliqua re acuta corpus pungente, & sentientes partes vulnerante, ob acrem bilis naturam. Si autem
Paruus erit rigor,aut verius horror,aut tantum sei-gus : quotidiana, quartana, hemitritaeus, vel alia continua, esse potest . Tunc, ob id, signa alia tibi spectanda. Calor autem , mox ubi rigor cessauit, accenditur luculentus: tanquam ignis quidam plane' purus, ct in quo nulla est fumosa caligo. Is autem febre aucta, plurimus est ac mordax: & aegrum adeo' deurit,ut corpus nudare,stragula iactar multum & saepe respiravd cogat. Velut enim stammam ore effat: & aerem potum* frigidum appetit. Tunc se caloi ubique aequalis: nec maior thoraci, quam extremis. Pulsus accessionis initio,debilis di paruus: tardus quoque & rarus: sed minus,
117쪽
quam quartanae: imo' tarditas ad statum naturale prope accedit. Initio igitur accessionis tertiana expulsu cuiuis est notissima,ordinato aequalij in una. percussione, & in multis . Id quod raro' accessionuprincipiis accidit:sed notior est in augmento. In hoc enim pulsus aequalis, liber: statim j magnus, vehemens,velox, frequens,calidus:& omnis inaequalitatis,praeterquam sebrilis,expers:& paulo' post viget . In declinatione, sed magis in intermissione,
magnus,vehemens,velox, freques:qualis sanorum, qui se exercuerunt: aut balneo temperato lauerunt. Pulsus ergo debilitas,paruitas, ct inaequalitas,quae tertianae accessionis initio adsunt, cito abeunt:praecipue' inaequalitas quς magna ex parte,tertiana inuadente non accidit,nec eam comitatur.Ob id tanquam non esset,omittitur:& aequalis pulsus dicitur.
Vrina tertio die,aut saltem quarto,coctionis signuhabet. Quod si in primo circuitu,vrina redditur subrussa,aut subflaua, & mediocriter crassa: dc quae paulo' post, nebulam albam habeat,aut eneorema: vltra quartum circuitum non procedet. Si vero' in primo circuitu ruffa quidein, sed sine nebula, auteneoremate ad circuitus septem extendetur. Quod
si statim priuio die hypostasin laeuem & aequalem habeati simplicissimam illam tertianam puram
Tertiana exquisita celeriter iudicatur: & lethalis
Tertiana pura,quae longissima est, septenis circuitibus finitur: accessionestu habet longissimas,horara aequinoctialium, I I .vel Ia. breuissimas vero' quatuor aut sex: in medio, magna est maioris & minoris rati pro bilis quantitate, & qualitate, & motu: aegri tum viribus, tum praesenti dispositione. :
118쪽
Nam bilis largior,crassior,quietior, corpus mbecillum densum,sensus obtusior, longiorem facit accessionem & constitutionem:parcior,tenuior,uehemetius mota, corpus robustum rarum, sensus tactus exactior,breuiorem.
Cum vero' iam bibendi tempus est: statim a potu, uapor plurimus, calens, per cutim exhalat, sudoris calidi,&biliosi per totum corpus, aequalis nuncius:& vomitus superuenit biliosus, urina biliosa, deiectio biliosa.Vnum, duo, tria quatuor interdum simul concurrunt.Post quas vacuationes,propria se-hrium inaequalitas in pulsu manet. Cum vero' tertiana multo' calidior siti intermissionem habet puriorem,quam quotidiana: quia humoris biliosi accensio facilis est: & eius , quantum per accessionem est feruefactum,prompte expurgatur.Ita ut post accessionem exiguum putridi caloris vestigium rem aneat. Nam ipsa intermissio, post accessionem, signum putredinis in pulsu obscurum habet, ac imperceptibile:& es magis, quo' propinquior est accessio secunda. In cuius principio,& augmento, signia putredinis, in pulsu clarius apparet: quod in statia
minuitur:& multo' magis in declinatione. Qua ex causa breuis est tertiana exquisita. Sitis est vehemens. Multae tertianae populariter Vagantur. Hae, Omnium intermittentium acutissimae sunt,& bre- Dissimae:sed mitissimae de periculo carentes. Cum
quotidiana sit longa:& quartana longissima. Haec omnia, uel horum plurima & praecipua, si adsint:
stilo esse tertianam puram: perinde ac si tertio die accessionem uidisses . Si plura autem,vel praecipua, desint: tertiana est impura, huic maximet contraria. Ex quibus extremis, multae in harum medio contastentes depraehenduntur. Tertia-
119쪽
Tertianae febris purae curatio. PTErtianam febrem puram , quia calidissima &sicca,& fit ab humore omniti qui in nobis sunt calidissimo de siccissimo , modis omnibus refrigera humecta tum per se, tum per accidens. Per sequidem,aere inspirato frigido humido: cibis refrigeratibus humectantibus quantum lacile coxerit: ut lactuca, Oxalide, cucurbita, cucumere, atriplice,blito,
malua,pane eloto, Vel hordeaceo recenti, cremoreptissanae uel alicae,piscibus saxatilibus,auibus carne molli praeditis,aut allarum alis,lestibus gallinaceo-nim,suum adolescentum pedibus & cerebris,& porcellorum carnibus percoctis, ovorum sorbilium vitellis mollibus quia facilius quam albumina coquutur. Fructibus coctu facilibus. Vino aquoso, tenui, pauco:ubi morbus coqui coeperit. Nam initio negadum est. tiam prope solutus.est morbus largius:
Dunquam tam e vetus,& natura calidum.Μel quoque,salsa,acria omnia vitet. Haec uictus ratio,plurianis & delicatis confert.Non delicatis aute piissanae cremor ad crisin usque susscit, auctore Hippocrate. Per accidens vetor, seu per caliciae siccae bilis vacua- Lib.de totionem, refrigerabis & humectabis . Vacuatur au- M inc, Muorem, per Vomitum quidem : quando ad ventriculum sponte naturae suae repit.Ut aptior.quarto di sexto,libri quarti .
Per deiectionem vero', si ad inferiora vergit, cum mollibus clysteribus: nisi per se fatis eo' descendat.
Per urinas etla,potione in qua apium uel anethu mmaduit .Per sudores denique,balneis aquarum dulcium temperatis: etiam crebris, si his delectatur, in declinatione morbi totius : quam signa coctionis in urina ostendunt.Bilis enim aliquid per cutim. I F mi ua
120쪽
vacuant,& corpus humectant.Quin & coctionis tagna si apparuerint: da hydromeli, in quo absinthii Pontici coma intincta fuerit. Quae etiam ventricu Ium a bile offensum mire firmat.
Tertianae nothae, seu spuriae & impurae,
ΗSc cum ex bile flava & pituita sat, Galeno: vel
etiam humore melancholic Arabum familiae: horum humorum genitrices causas, ex prioribus repete,& fuge. Adolesceti cadidiori,pingui tioso,crapuloso,pleniori, balneis plurimis vis, est familiaris. Cum horrore invadit. Calor quam tertianae, obmscurioriquam quotidianae, manifestior. Pulsus minor, tardior , rarior. In dies autem durior factus, multorum mensium febrem indicat. Longa enim est, natura: praeseraim cum prauo viacturita ut ab autumno ad ver, interdum durauerit: nec sine aegri periculo. Quod is medicoru praeceptis non paruit,& ab hysme laesus est. A quibus causis lien intumuit: hypochondria flatibus repleta sunt:facies, & magis crura,decoloria & subtumida euaserunt. Cum vero pulsus mollescit:& breuior fit accessio:& urinae initio multum crudae, consistentiam meliorem habent:solutionem ostendunt sed nullo bilis vomitu, cum sudore pauco aut eius Ioco,tantum cum humido vapore tardius succedente, nec febrem omnino extinguente:cum in pulsu febris signum adhuc appareat. Haec, cum sit ex biliosa, ct pituitosa composita, ad implexas febres reserri potuit. Nos au- tena Galenum secuti,hanc tertianis,ob affinitatem, subiunximus. Terti