장음표시 사용
81쪽
qui aetatem declinantem habent: minus,adolescentes: minimum,pueri psertim vividiores. Qui enim apho. . . crescunt,plurimum habet calidi innati plurimo igitur egerit alimento:alioqui corpus absumitur: sentibus vero ,parum calidi innati adest, paucis ob id alimentis egent,quia a multis extinguntur. Ventres,hyeme, di vere, natura calidissimi sunt:&somni longissimi, quare his temporibus alimenta copiosiora sunt adhibenda. Somnus quoque in se . bribus magni est momenti. Nam accessionis initio, praeserti in dum frigus extremorum,uel horror,vel
rigor adsunt) sanguis di spiratus, dc in his positus ca 'lor naturalis totus , in prosundum corporis verguta ibique conculcati,veIuti su cantur,ct accessionem atque constitutionem febris augent: ita ut vix ad statum veniat.
Si qua vero' phlegmone est vis eris, per eum som- IhM Ates. Dum augetur. Ob id per initia accessionum,uigi- s issii β imperamus: per quas sanguis, spiritus,calor. - Η 'ras ad exteriora feruntur:motu scilicet opposito illi, quem accessionis initio habent. In declinatione autem particulari S uniuersali, est
saluber somnus: aliquando & in statu, ct in fine
augmenti. Cum igitur artem medicam tria perficiat: morbus, Hippo. lib. πger, medicus artis mini iter: aegrum quae cum me- , dico aduersari morbo oporteatrin victu medicus di- prope' omnia ad morbum & aegrum reducit itave diligenter prouideat,ne morbus augeatur: neve aegri vires,praesertim tempore longiori laboraturae Lib. i. ad Prosternantur. Quae duo exacte obseruare , ad- Giau. in modum dissicile est. Nam inedia,aut victus qui ' x ins tenuior,quantum ad morbi coetionem & curationem confert: tantum vel etiam amplius viribus
82쪽
essicit. Victus autem plenior, quatum vires aegri δ adauget:tantum morbi coctionem impedit. Ergo morbi magnitudinem, S aegri vires, in victu satuendo,obserua:& virum eorum potiora auxilia Postulet ut viribus robustis, & morbo coctu dissicili, inediam , aut saltem victum tenuiorem imperes: .. i. . Pleniorem Vero', viribus imbecillis, ubi morbus noadeo' coqui contumax. Vires autem omnino integras, di quantas ab initio morbi accepimus per - . morbum, victu idoneo seruare non licet:satis est,si Cip.ο. ' ' multum debilitari non sinamus. Quin&chamae Empi. ineas metum,febres citra visceris alicuius phlegmone natas,praeseritin ex humore bilioso aut cutis densitate prouenientes,discutit &dissoluit & sanat: dum percoctae sunt.Reliquas omnes, quae melancholicae de pituitosae sunt,& ex visceris phlegmone natae,concoctas strenuissime iuuat. Nam hypochondriis etiam gratum dura emollit:constipata rarefacit: incidit,tenuat,terget. Vt non omnino male' ab AEgyptiis sapientibus, soli sit cosecratum, & febrium omnium remedium aestimatum: quanquam biliosarurraecipue, & a cute densata natarum.
De sebrium accessionis temporibus quatuor. l
IN curatione sebrium omnium communi, ad victus rationem recte' instituendam,& accessiones, di constitutiones obseruandas docuimus: illas quidem,quia in accessionibus cibum dare noxium:has '. vero',quia a totius morbi statu & viribus, vitae sormula sumitur. Accessionem vero' seu παροIυι Ῥὸν, Vocamus parte periodi & circuitus sebrilis priore & peiorem: ut intermissionem posteriore di mitiorem. Porres a cessio-
83쪽
crisionis tempora sunt quatuor: principiu,augmen eum, vigor,declinatiorquae in tertianae intermittentis ex eplo,clarius exponentur. Principium acces.sionis tertianae,est dum quis inhorruit. Deinde iterum atque iterum inaequalitate quandam validiorem,& horrorem euidentiorem, ac rigorem seu Uehementem plurimarum corporis partium concucsionem sentit,cum partium externarum vehementi frigore:quia tunc sanguis cum calore S spiritu in ' altum ad visceracdfluit: unde&tunc sitiunt:via fragore,somnolenti fiunt. Durat hoc lepus,cum summa illa caloris & frigoris inaequalitate:donec aequaliter totu corpus caleat. In eo quo tepor aegre' citra offensam actiones consuetas obire nequit: sed
decubit,& operiri postulat. Pulsus tunc durior &minor euadit: id, horis trib',pluribus,paucioribus. Calore mox insigni augescente, & in partes etiam
exteriores extenso, dc pulsu ob eum maiore,velociore,stequentiore,fit augmentum : perseuerante vero'
aequali caloris magnitudine: & perseuerantibus dictis pulsuum differentiis, quantum sensu iudicare possumus, sit status, seu vigor, & summa accessi nis magnitudo. Decrescente vero' paulatim calore,ifit declinatio, quam finiunt halitus quidam percutim, ac saepe sudores. Cui succedit integritas,seu quies,seu intermissio,seu interuallum , seu απυρεIια ct infebricitatio, in qua cessat calor: & pulsus, ex magno, Veloci, crebro, ad halitum naturalem redit. Haec sunt tempora quatuor intermittentium febria accessionis,seu particularia, calore & pulsibus maxime distinguenda. Continuarum vero', quotidianae,& tertianae sinitimam nam rara est admodum continua quartanae affinis tempora, quanquam
84쪽
sunt in accessionis portione intermittentes imitanis te,eadem tamen sunt obscuriora, ut saepe principia, in augmentum coeat. Status tamen his semper
adest: sed pro integritate habent selum seu inclinationem quandam , ct caloris febrilis ac eius symptomatum remissionem. Quς in una ac ceSsone,aut continuarum reduplicatione, per simia Plices periodos spectasti tempora: in reliquis acces sionibus & in reduplicationibus exercebis & obseruabis singula,nunc longiora,nunc breuiora pro variis causis mox dicendis.
De febrium constitutionis temporibus quatuor. aΚAταςασαs Hippocrates vocat,quandam morborum sermam ex talibus & tantis uniuersalibus temporibus constitutam: seu qualemcunque ex totius morbi temporibus,compositionem:interprete, Gai .lib. I .cri cap. . quam nos vocamus consti tutionem seu totius morbi durationem, circunscriptam temporibus quatuor, nomina eadem seruantibus,principium,augmentum, statum, declinationem :quae totius morbi tempora seu uniuersalia uocamus: & eadem morbis omnibus praesertim salubribus,comunia,in febribus exercemus. Haec signis
cruditatis & colitonis maxime' distinguntur. Et sunt ad uictus rationem recte' in febribus cui idem de morbis omnibus aliis intelligas instituendam,cet terao praesidia Reliciter inuenienda & ulurpanda, omnino necessaria: ut ex Hippocrate discas licet. Dum morbi inchoant: si quid mouendum uide-
85쪽
da: nec in principio. In morbis acutis raro', & in aph.2ει principiis,purgandum. Victus tenuis atque exqui- H3- situs, in morbis longis semper est periculo su s . . 'Vbi morbus peracutus est:itatina extreme tenuissi- aph.s Mmo uictu utendum est. QDando morbus in suo iv. Digore cosistit: tunc ulctu tenuissimo est utendum. Febris autem quae phlegmonarum,praesertim inter marum,symptoma est,tempora cum phlegmones teporibus cocurrunt. Eius vero' quae morbus est,principium est: quandiu humor,in quo est febris, crudus est. Vbi coqui incipit, augmentum : ubi maxime concoquitur, uigor, seu tempus morbi totius uehe- mentissimum.Vbi symptomata minuuntur,& huis ninores,declinatio. Coctio igitur humorum obseura, principium: manifesta,augmentum: perfecta, statum detecminat. Huius autem coctionis in vasis,signa ex urinis: ut eius quae in ventriculo sit, ex deiectione:& eius quae in respiratoriis instrumentis ex sputo menda sunt. Vrina enim aquosa , cruditatem invenis:deiectio liquida,inuentre inferiore sputum ta. nue,in pleuritide & peripneumonia. Urina autem colorata,ut pallida, mediocriter crassia,cum nebula,
uel suspensione,uel hypostasi alba,laeui,aequali,optima,est:colore,consistentia, contentis uariis: pro uaria morbi natura. Rlia enim subsident in morbo bilioso:alla in copia crudorum humorum. Vrina
uero alba,aquosa,tenuis, non pallida,non crassa, sine nebula uel suspensione uel hypostasi, cruda est: magis quidem, ut omnia hςc desunt: minus cui pauciora,& minoris mometi. Nam urinam tingere est naturae facillimum Lethalis autem urina est,si tota est maxime turbida: uel grauiter olet:& nebula,aut
suspensio,aut hypostasi s nigra est:uel habet quaedararii farinae crassiori,nellamis si initia:uel pinguedi. . D ii j nem
86쪽
nem oleosam. Sic intemperiei totius cosso in ca- . lidae siccae,id est fibris, tepora distinguntur. Alia riun vero' intemperaturarum,simplicium,compositarum,solarum cum humore,totius, partis, aequalium,inaequalium tempora,signis cuique propriis vi. stinguenda: ut tumorum praeter naturam,& solutionis continui.Phlegmones enim principium est,qua. diu pars sanguine impletur. Augmentum,qua do influxus cessat,& sanguis in phlegmone collectus putrescit,&calor a putredine sit,&a calore fusio ma'Ior partem magis distendens etiam si nihil amplius assiuat.Vigor,dum pus conficitur:& dolor ac sebris maior. Declinatio,vbi pus effluit,aut digestum resolutum ve est ita ut tumor di tensio minuatur. Ophthalmiae principium, humor copiosus, tenuis,inc ctus,defluens. Augmentum,humor parcior,cracsor,coctionis quς dam nota. Statum ostendit humor eo parcior adhuc, ct crassior: ut iam palpebrae dormientium glutinentur:coctionis maioris signu, declinationem, omnia haec meliora.Vlceris princia pium , sames aquosa, tenuis, incocta significat.
Rugmentum eadem parcior, crassior. . . , Statum,pus tenue. Declinationem,pus alta crati sum, paucum. σCatarrhi a cerebro, per palatum de nares, principia: humor copiosus,aquosus,tenuis,acer,defluens,am ditatis maximae signum. Augmentum: parcior, crassior, minus acer. Statum, haec meliora:& deis clinationem, optima indicanr. Sic, humoris qualitate di quatitate, tempora quatuor, cruditatem dicoctionem declarant. De morbis autem salubria bus,haec intellige. Nam lethales,omnia tempora uniuersalia non percurrunt: cum in principio inter
dunusaepe in augmento: saepius in statu . nunquam
87쪽
in declinatione,aegros iugulent, ob morbi malignitate' uirili aegri imbecillitatem. De alio duplici
principio, scilicet primo & indiuisiti morbi insultu,
di primo morbi triduo, Galenus multa, libr.I . cri-ison. Τempora haec totius morbi,seu uniuersalia quatuor equalia non sunt nec certo dieru numerociopraehensa:non in diuersis tantii morbis. Nam breuis & acutus morbus ea habet breuiora, si diuturnus sed in eode morbo, unum altero nunc longlus,nunc breuius, non semper aequale. Praeter diacta temporum signa,morbi augmentii declarat ac cessionis anticipatior ut declinatione, tardatio non tamen omnis,ne sola. Nam quaedam quotidia Lib. i. me,tertianae,quartanae,ab initio ad integram solutionem,ob quadam morbi proprietatem,perpetuo anticipauerunt, uti aliae perpetuo' tardaverunt. Sed
in his tamen anticipatio & tardatio, maior si proportio exigit,augmentum & declinatione declarat. Quς Vero augmentu accessio anticipans senae significat.simul sit longior,& vehemetior, & malignior: δ intermissio breuior,& impurior,& intolerabilior, cu reliquiis magnis caloris di sebriliu sympto matu. Contra' tardior accessio,& breuior, & simplicior,de mitior,& benignior:symptomatibus vel nullis omnino superuenietibus, aut multo' paucioribus,& m noribus,& simplicioribus factis: & intermissio longior,& purior,& integrior declinatione. Morbi magnitudo seu vehemetia, dc mos noscituritu ex Pr pria morbi specie,cosiderando 'l propria ipsius nam cisplent: ut in pleuritide, dolore lateris punctortu,sebre acuta,tussim,spiradi dissicuItate:tu ex supuenietibus symptomatibus,multis, diuturnis,validis, ma. lignis: vel paucis,breuib', paruis,fimplicib'.Horum. Deiora. augment meliora, declidatione significat.
88쪽
Cum vero' quae ad accessiones duas pertinet,aequalia permanen status est tempus aliquando momentaneuna: adeo breue,ut sensu percipi nequeat: in uidelicet accessio,aliqua augmenti signa habuit:s quens,declinationis. Immo in priniae accessionis initio, principium:medio, augmentum:reliquo,status interdui i iiisitum accessione secunda declinatio hem faciente. Sed statum praecognossere oporte lad ipsum inspicientes, omnem uictum instituemus:
Non autem,dum praeteriit,cognoscere Febrium uero', ut aliorum m orbor sit, constitutionem psae mor' horum species ostendunt Nam causus, pleuritis, Peripneumonia , breue habet principium: depsia, ap s. arthritis, ischias Iongum & anni tempora. Nam aestiae quartanae breues sunt: autumneses, longa
Cur febrium & morborum aliorum accessiones, ct constitutiones,nunc Iongae sunt,nunc breues. Xcrementa, in partem aliquam debilam a ualuidiore trasmissa:uel caIore, dolore e attracta: aut in ipsa ex proprio alimento,collectamec ali, expulsa ob facultatis expultricis imbecillitatem, vel viaris' angustias, compressionem, contractionem,obstrii-ctic nem tandem putrent: quia non vincuntur aca Iore nativo partis,nec dimantur. Citius autem calida humida:tardius, frigida sicca:& alia, pro rati ne. Dum vero putrent, quicquid a fibriIi calore attenuatum est: per cutim, halitus modo, transpurat .Reliquiae uero paucae supersunt, si crassior est
humor : nullae, si serosior, quia in eo excremento' aqueum elementum praepollet: non ut in lignis terreum:a quo,post ustionem,ci humidi naturalis consumptio
89쪽
simptionem,cineres multi supersunt. Pro portione
autem transpirantiu per cuti in succorum,sebres omnes minuuntur,& ubi transpirauerunt uniuersi,accessiones cessant:citius,tardius,pro humoris etenere,
qualitate,quantitate, & virium dispositione cor poris habitu: talis enim citius quam pituita exuritur,& quam melancholicus humor: ob id accessiones purae tertianae,ut post audies, & constitutio breuis est: humor praeterea tenuis quam crassus & virium naturaIium pretesertim coctricis & expuItricis robur quam imbecillitas ct corpus rarum ac laxum meatibus quam desum & poris angustis breuiorem sicit accessionem & constitutionem: breuissimam
vero', si omnia simul adsint: ut longissimam com
At diariae accessio legitima , quanquam horas 24. non excedit:interdum tam e breuior, saepe longior: ob caloris febrilis paruitatem, incensi spiritus crassitiem,virium imbecillitatem,cutis densitatem , quaeritam saepe diarias in putridas transfert: ut post audies.Hectica denique unicam habet accessionem: ut diaria , & synochus: quae longissima interdum est. priusquam interimat,i humidum naturale,seu insietum,& radicate partium solidarum, in quo accensa
Perseuerat,multum est,ac crassum,ac imputribile:&calor aut remissior est: aut victu refrigerante humectante, continenter obtunditur. Febres prorogant,aflicta pars aliqua curatu difficilis:aut humor crassus,crudus,incoctus: aut peccatum medici, aegri assidentium, exteriorum:vt teporis, regionis, coeli satus,domus prauet,strepitus,solicitudinis,angoris. Cur intermittentium accessiones,& continuarum reduplicationes,lioris sere' certis repetant. VlPArtes
90쪽
naturales quatuor habent inculpatas:& alimentum ipsis simile S aequale,eodem tempore distribuitur:similia& aequalia eodem tempore excrementa colligunt:& aliis,per vias communes Vacuanda,ceritis periodis,transmittunt.Vti menstruae purgati nes:in sana muliere:deiectiones,urinae, & alia in sanis, similia & aequalia , & eodem temporis circuitu uacuantur quandiu causa agens seu lacultas naturalis,coctrix praesertim & expultrix aeque valida,&passum seu alimentum simile & aequale partibus attrahitur. Quod si facultatis coctricis & expultricis imbecillitas adsit,& excrementum ex pari alimenta simile & aequale,partibus eodem tempore transmittitur,vel attrahitur, vel in his generatur & colligi
t ur,nec a partis calore nativo victu, nec expulsu nuparti ipsi onus fit alienum qualitate, aut quantit te aut utraque:& putret, quia non difflatur:& dispositionem putrificam, in parte a prima accessione r lictam, accipit quomodo nidorulenta in uasis corvi, his nidorificam dispositionem impertiuntur
id certis aliquot horis efficitur. Vnde sit, ut acecessiones multae,hora eadem repetant. Aliquando autem anticipant , ob causarum putredinis magnis audinem: aliquando tardant, ob earum paruitatem:
Sed de anticipationis.aut tardationis causis,plura mox audies.) Aliquando autem horis omnino incertis praehendunt. Quod si facultas partis imbς-cilla permanet:& sanguis, proprium partis alimentum, similis non mittitur, nec aequalis: aliud tempus,sed breuius,ipsi parti satis est ad tanti excrementi collectionem,quanta parti sit grauis,ob id excernenda. Hinc igitur accessionum longitudo inaequalis:atque etiam ex meatuum sensibilium uel sensui