장음표시 사용
131쪽
ti. C. IX. de satu Hominum . . . sequebantur, fiebantque cives romani; modo minorem, ut tantum latini juris essent: infima autem conditionis erant, qui dediticii dicebantur . Cessarunt deinde pedetentim posteriores ordines: & primus, qui libertatem dabat, Rcivitatem romanam, maxime frequentabatur.
Ad hanc autem pervenire non poterant: nisi publica auctoritate, vel praetoris in urbe, vel propraetoris, aut proconsulis extra urbem. Atisque haec dicebatur manumissio per vindictam, hoc est, Virgam: quam magistratus capiti ejus, qui manumittebatur, inserebat. Ceteri ordines libertorum inter amicos manumitti poterant, eoque pervenire ad jus latinum, aute ditionem dediticiorum. Vide de hac re, quae
notavimus ad Plin. l. VII. ep. 16. n. q.
g. 4. Libertini sunt libertorum filii . Atque olim se distinguebatur e vel libertus esset, qui servierat, post manumissiis; libertini autem alibertig geniti. Suet. ia Claudio c. 24. POstex autem Caesarum temporibus saepe, & plerunque in jure romano, qui liberti dicendi essent, etiam vocantur libertini. Sic Suet. in August.
e. 23. libertinos milites vocat, qui erant ex
servis facti liberti, sive manumissi.
g. 3. Libertas autem a servis impetrabatur propter merita , ct fidelem servitutem. Ut vero in aliis rebus omnibus accedit abusio: ita in hac eaussa etiam factum saepe, ut servi pecunia undecunque , collecta libertatem a domia
132쪽
Ses. I. de satu liberoran dit . No redimerent, quamvis nullis insignes essent meritis ; de quo conqueritur Dion Hal. LIV. p. 227. QuamVis autem plenam civitatem liberti adsecuti essent, magisque eorum filii: tamen aliquid intererat discriminis, ut hi non in rusticas tribus reciperentur, sed tam tum in quatuor urbanas; nec in 1enatum legi poterant, nisi post aliquot generationes. Sic Suetonius de Claudio c. 24. Latum clavum, inquit, quamvrs iniris normasseι non lecturum senatorem, uis civis romani abnepotem, etiam I oenini filio tribuit; sed sub conditions si prius ab quire romano adoptarus esset. Quo in ipso tamen reprehenditur a Suetonio, quod male ad exemplum proauctoris Appii Claudii provocari t. Nam etiam apud Livium ι. Ix. c. 29. illo Appius reprehenditur , ejusque lectio in si natum Vocatur infamis, atque invidiosa.
Ervi a servando dicti sunt: quia, quum bello capti essent, non occidebantur; led vivi servabantur ad dura facienda opera. f. d. i. t
133쪽
His C. IX. de flatu Homiuum. f. a. Servi variae conditionis erant, pro ingenio, moribus, & arte distincti. Qui ingente alebant ,& studiis erant eruditi: hos maxime Romani amabant, iisque utebantur anagnostis,
vel a bibliotheca bibliothecariis ); quales Ci
ceronis fuerunt Τiro, & Dionysius fugitivus. Vide Cic. librum xv I. epissurum: & l. v. F. y. n. f., ep. I S.n. I. De artibus,& opificiis servorum lege Nepotem in Attico c. 31. n. 3. Usus es, inquit , familia sic servi proprie vocabantur, taminquam famulitium s utilitate iudicandum es, op-sima: s forma, vix mediocri. Namque in ea erant pueri litteratissmi, anagninae optimi , m plurimi librarii . Pari modo artifices ceteri, quos cultus Eominicus dei erat, apprime boui . g. 3. Distincti igitur servi erant in urbanos, & sicos. In iarbanis erant chirurgi, aliptae, unctores , ivmphoniaci, tibicines, supellecticarii, a bibliothecis, anteambulones, ostiarii, atri enses, cubicularii, hortulant, ceteri. Et hi pr . pter ingenium, mores, & artes mitius tracta. bantur , & quum servi issent annos aliquot, manumittebantur tandem, & liberti fiebant. Rusici servi operibus rusticis erant destinati. Atisque ad haec quidem adhibebantur ineptiores r&, si malitioli simul essent, & contumaces, ut hoc genus hominum plerunque erat ex barbaris nationibus captum, vel emtum; in ergastula detrudebantur, ut compedibus vincti rus cole- , rent .' Vide de utroque genere sugularem librum
Laurentii Pignorit is servis. S. q.
134쪽
Sin. II. de satu femorum. 8. 4. Ergastulum autem erat locus partim ibterraneus, superiore tantum loco senestris earvis quodam modo illuminatus; in quo nocturno tempore jacebant servi r quum diurno vinin laborassent ruri . Quindecim in uno ergastulo detinebantur , teste Appulejo in Apologia. Ingens autem numerus talium ergastulorum in Italia fuit: etiam in Sicilia, ubi. praedia erant Romanorum. Hinc servilia bella orta, ergastulis effractis, & demtis compedibus: de quibus legatur Florus L III. c. I '. ao. Hinc Floro ergastularii servi catenati
cultores dicuntur libro eodem c. I9. n. 3: Lucano vincti fossores i. via. v. 4oa: & ipsum orgasulum eidem Floro l. IU. c. 8. n. I. g. 3. Μitiores autem dominii mitius etiam suos tractahant, nec constringebant compedi-
hus. Plinius junior hujusmodi erat, qui de s
L III. F. I9. n. p. scripsit: Nec ipse usquam viου- Nos habeo, nec di in villa, quam emturus erat quisquam superes. Idem l. V II. ep. 26., qua de morbis, & morte servorum queritur n. I., a. Solatia duo, inquit: unum facilitas manuinmittendi videor enim non omnino immaturos per didisse, quos iam liberae perdidi ; alterum , quum permitto servis quas testamenta facere, eaque, ut Iegitima, custodio. Mandant, rogantque , quod viasiam: pareo ocFus. Suis dividunt, donant, rei inquunt : dumtaxat intro domum. Nam servis respublica quadam, oe quas civitaε domus es.
135쪽
ris C. IX. de Rata Homi in. g. 6. Saevitiae genus in servos erat etiam inuissio litterarum in fronto unde per jocum hos servos Plautus litteratos vocabat Cas. a. a. D. 6. v. 49. : ut si fugerent, cognosci ubique,&, retrahi possent. Constantinus autem Μagnus crudelem hunc morem lege lata sustulit, quae est l. II. cod Geod. de paenis e qua prohibetur , .
in facie servi, vel damnati scribere; quia facies ad similitudinem pulchritudinis coelestis sit figu
136쪽
n9 LO Iudiis apud ipsos Romanos. I9
sECTIO Ι- DE RATIONE, ET ORDINE STUDIORUM
DIgnum di hoc argumentum est , ut
cum cura pertractetur: quia ex studiis liberalibus magnitudinem suam Romani aceeperunt, nec sine illis tantum imperium neque acquirere, neque conserVare potuerunt . Ante bella puniea non admodum colebantur: eirca illa autem ingenia poetarum, historicorum, & tandem etiam oratorum se protulerunt, Gell. I. TVII. g. II. Non historiam persequestur, sed Romanorum adolescentum edueati
3. a. Romanis sic usu receptum erat, ut st dia litterarum cum armis conjungerent: a prii ' H ma
137쪽
tro C. X. de sudiis Romauorum . Ina aetate in litteris instituti; a toga virili, quam plerumque decimo Nepeti mo aeta dis annis accipiebant, exerciti etiam resus bellicis, quam-Vis prona mente in pacis studia , ic civilem vitam inclinarent. Unde si C. Μarium excipias: nec vero hunc felicem rei publicae, sed 1agentium malorum auctorem : Vix quemquam illustrium Romanorum reperias; quin aut utra qqe, Vel alterutra arte excelleret, neutrius salintem rudis esset.
g. 3. Pueritia exigebatur praecis litteris tquae apud ipsos erant , quod nobis sunt latinae, custodes & massistrae omnis melioris doctri nae,ac eruditionis. Cic. de osc. l. 1. c. et in Eruis c. 9O., & SVet. de re rhet. c. I., Hac lingua
philosophiam , ac rhetoricam discebant: hac deinclamabant , antequam latino se rhetori traderent. Felici consilio: quia experientia compro batum fuit, qui patrium sermonem prius e X- coluerint , quam latinum, qui apud nos in is graeci locum successit, numquam ad Veram, &solidam eruditionem adspirare potuisse . 1 g. 4. Praecipuum illorum studium erat eloquentia: ad quam cetera dirigebantur, quia a
in curia, apud populum , & in foro adsudices
omnia agebantur latinis orationibus. Cic. de ι. orat. c. 4 I. Huic vero discendae graecis litteris,
etiam philosophia ,& jurisprudentia opus erat. Graecam linguam: ut probe addiscerent, saepe adhuc parvuli in Graeciam, aut graecam col niam
138쪽
S I. desuviis apud isses Romanos. I 2Imam mittebantur; ut termonem una cum diis sciplims arriperent . Μaxime legebant hist ricos graecos propter multiplicem usum: quia, & res, & exempla, & varios casus inde cogn sterent, quibus opus est in eloquentia. g. 3 In his urbibus erant Athenae, Apollonia ad mare, Rhodus, Μytilene, & aliae in .
Asia, quas Cicero memorat decl. or. c. 9I., 92. ι. IV. ep. 7. n. 9. l. VII. ep. 3. n. 18. Vell. l. II. c. 39. n. q. , & Suet. in Aug. c. 8: quibus
Μassilia Galliae, Phocaeensium graesorum ColΟ-nia, accessit, quo multi libentius filios, quam Athenas, miserunt; cujus rei caussiam Tacitus in Agricola c. Φ. n. q. tradit, ubi locum appellan hanc urbem graeca comitate , & pr vinciali parsimonia mistum, ac bene compo
g. 6. Exemplum eloquentiae discendae sub rhetore quodam latino praebet Plinius I. III. F. 3. t quae di3na est, ut legatur, relegatur; qui scholam eiusmodi poscit , eumque praecep torem, a quo, mores primum, mox eloquentiam adolelcentes discant. Adde l. v I. F. II. n. y. , ubi dicit , nihil publice laetius esse, quam nobiles juvenes nomen, & famam ex studiis petere; quod ibidem ad eloquentiam est accommodatum. g. 7. Post annum virilis togae, qui fere septimus decimus aetatis erat, in bellum mittebantur Romanorum filii, etiam illi, qui- . bus
139쪽
.hus animus non esset ad militiae dignitates enitendi: ut usum rei militaris oculis cerne. Tent, ne postea proconsules, aut propraetorea militibus contemtui essent , si nunquam castra vidissent; ut adeo inter Romanos nem fuerit nobilior, qui non aeque armis, quam litterarum studiis esset exercitus. Nec studia in castris quiescebant: sed commendati claro alicui duci exemplo discebant, & contube nio, quam bene armis cum litterarum conis veniret studiis. Nam studia, & duces, quod de Caesare constat: etiam minores, tribuni, 3 Centuriones, inter arma quoque prosequeban-
f. 8. Domum regressi ex militia, quibus animus non erata illam persequi, eloquentiae latinae se magis, quam antea; mox rei publi. cae dabant, & honoribus petendis: ubi quaestura ad summum gradum consulatus proogressis temporis contendebatur. Vid. Plin. si
140쪽
s Sas. II. da sudiis Provinciarum. 233 .
Non minus in provinciis Romana , studia
sunt exculta: quod scirent Romani, sine illis aegre provinetam tervari posse. Sic in Hispania, Gallia, Britannia, ut colonia. Romanas bene multas acceperunt: ita etiam scholai,& officinas litterarum. Hoc curae fuit Serto. rio, ut Oscae scholam pro Hispanorum filiis institueret, qua graecis,& latinis litteris erudirentur: quum in Romanos Hispaniam Conincitaret , armaretque. Plui. in Sen. p. 373. Fuerunt in eadem natione Corduba , Italica, Bilbilis, & quae ab Augusto nomen trahebant, clarae omnes litterarum studiis. In Gallia D rOcortorum, Remorum , Augustodunum Ae- duorum, item Lugdunum, Visontio , & Bu degata erant florentissimae musarum sedes: quod ex Eumenii pam. c. a. 6. II. I 3., & Ausoni de professoribus, aliisque constat. g. 2. Ceterarum provinciarum status intelliis gi potest, & suppleri maxime ex britannico . De qua gente Tacitus in Agris. c. y I. n. a. Iam