Ioannis Casae Latina monimenta. Quorum partim versibus, partim soluta oratione scripta sunt

191쪽

ΤΠvCYDIDIs isssuetudine minime dissiciles sumus, a republica violanda metu omnium maxime deterremur: cum magistratibus continenter dicto sumus audientes, tum Vero

legibus paremus ijsquem primis, quq dei; , qui per iniustitiam opprimantur, iniuria prohibendi scitet sunt,

quaeque cum script non sint, communi omnium consensu ignominiam irrogist Multa vero apud nos animo ad requiem conceduntur sunt enim nobis certa anniuersaria acra instituta, ludique tum lauta priuatis res domestica atque elegans est , cuius quotidiana ob- lactatione tristitiam excutiant; ad portantur autem propter urbis magnitudinem ex omnibus terris ad nos omnia contingitque nobis, Ut eos fructus, quos haec terra gignit, atque eos, qui apud alias gentes nastuntur, aeque proprios habeamus. In rei vero militaris studio, ijs rebus hostibus antecellimus urbs enim nostra omnibus semper patet, neque Vlla lege peregrinos pellimus, ab vllave disciplina, aut spectaculo excludimus, quod minime absconditum siqui ex hostibus aspexerint, adiuuentur nec enim commentatione, aut dolo tam in regerenda , quam Virtute propris nitimur Atque illi quidem sic educantur, ut statim a pueris magno labore se se ad sortitudinem exerceant nos vero lenius instituti, nihilo secius que atque illi,equalibus nos periculis obij cimus cui rei illud argumento est , quod neque singulatim Lacedemonii intra fines nostros, sed uniuer-s exercitum ducunt.& nos, ubi in aliorum fines inuasimus, haud magno negotio, pro suis dimicantes fortunis bello plerumque superamus cum uniuersis autem copijs nostris nulli umquam hostes conflixerunt pro pterea quod uno eodemque tempore maritimis rebus studemus, Viuersis in locis terra bellum gerimus. Quod si aliquando cum aliqua exercitus nostri parte manum conseruerint, ac nonnullos prCelio vicerint, omnes

sese nos fudisse gloriantur, Victique ipsi rursum si sint,

192쪽

ab otio magis, quam a labo uin exedi itatione atque a Virtute, natura nobis potius, quam legibus tradita, prosecti venire in discrimen velimus, supersit nobis, Visaborem in rebus asperis, anicquam Venerint, nepi Sceperimus,&, ubi ad eas iam Ventum sit, non minorem quam

ij, qui continenter laborando male habiti sint, virtutem p r stemus. Atque cum ijs in rebus ciuitas nostra admiratione digna est, tum Vero etiam in aliJs elegantiam enim cum parsimonia adamamus, sapientiae studiosine dos diadelectamur diuitiarum vero ructum in illarum usu, ubi tempus postulet, potius, quam in Verborum magnificentia ponimus nec uero cuiquam turpe apud nos est de sita paupertate confiteri, sed eam non reeuitare id vero multo est turpius praeterea ijsdem rem

suam familiarem, iisdem publicam gerere licet quin imo ne si quidem, qui in opere faciundo Occupantur , penitus sunt in republica rudes: soli enim nos, si qui hec non

attingunt omnino, non inertes eos, sed rudes rei publice ciues iudicamus. In deliberando autem ijdem aut recte de rebus dijudicamus, aut recte nobis in mentem venit; neque i sumus, qui ita existimemus, dicitas actis obesse, sed illud potius s,antea quam oratione edoctus sueris rem susceperis. Itaque in eo quoque maxime princellimus, quod ijdem excellenti animi magnitudine sumus, , quidquid agimus considerate cogitateque agimus. At ceteris inscitia confidentiam adfert cognitio ignauiam Optimi vero iure illi habentur, qui cum asperas ac iucundas res facile internoscant, ne sesquidem ulluadire periculum recusent. Quod autem ad benignitatem adtine, contra nos ac Vulgo adsolet, facimus non

enim accipiendis, sed dandis benescijs amicitias nobis

comparamus firmius enim in eo, de quo bene promeritus sis, utpote qua proptericia euolentiam debeatur manet gratia quam vero retulcris , ea imbecillior est non enim

193쪽

TH vcYDIDIs is renim beneuolentia adductum beneficium contulisse, sed. ouod te debere intelligeres, dissoluisse arbitrantur tum soli omnium non utilitatis cogitatione sed ipsius liberalitatis fidelia audacter benefici siumus. Atque,Vtin pauca conseram, cuVniuersa nostra ciuitas totius Graeciae quasi ludus est, atque institutio, tum singuli quique, ut mihi quidem videntur, corporibu ad uaria multipliciaque rerum genera cum dignitate ac lepore habiles sumus. Atque haec non in verborum magnificentia temporis causa posita esse, sed iactorum veritate niti , hoc ipsum ciuitatis nostre imperium, quod iis moribus partum habemus, ostendites la enim ex omnibus huius memoriae , si quis fiericulum de se secerit, ditionem vincit ac famam: Q-aque ea est, aqua neque bellum inserentes hostes calamitatem accepisse pudeat neque , in quos dominetur. parere se se indigno quaerantur domino. Magna vero opum nostrarum monumentes neque enim eae intestatqsunt cum habeamus, cum ijs, qui nunc sunt, hominibus, tum vero etiam posteris magnam nostri admirationem relinquemus. Nec adeo Homerus laudator nobis, adhibendus est, aut alius quispiam, qui versibus in praesentia modo delectet, sed ab existimatione rerum gestarum veritas discrepet: ad omnia enim maria, terrasque omnes, Virtute nobis aditum patefecimus atque omnibus in locis sempiterna secundarum , aduersarumque,eruiti monumenta extruximus. Pro tali igitur ciuitate

cum hi, quod eam sibi eripi pati non possent, sortissimo

pr stantistimoque animo dimicantes occiderunt, tum ceteros pro eadem omnem excipere laborem decet cuius etiam rei causam i)s, quae ad eam pertinent, sui ipse longior is quo scilicet ostenderem, non pari vobis conatu enitendum esse, atque iis, quorum in republica haec paria non sunt simulque ut horum laudationem i)s, qtae a me exposta sunt, argumentis confirmarem pleraque enim

ad eos ipsos pertinent: nam in quibus ego ciuitatem lau-

194쪽

162 ORATION Esdaui , iis horum , aliumque virtus illam ornauit . Nec

adeo multorum Graecorum res gestae eque, atque horum , par orationi pondus habere reperientur. ANque equidem reor, horum hunc exitum , qui irimus indicauit postremus confirmauit, hominis declarare Virtutem : nam, qui ceteris rebus minus aliquando probi fuerint, eos bellicam suam in patria tuenda virtutem extollere aequum est male enim facta benefactis delent:

magisque profuerunt publice, quam priuatim nocerunt. At horum nemo vel propter diuitias, quod j diutius frui magnis accret, languidior fuit; vel propter pauper talis emigiendae, atque aliquando abundandi spem lericulum distulit hostium autem poenas sumere sua ip- serum salute optabilius cum ducerent, simulque statuerent omnium periculorum hoc esse pulcherrimum, illos ulcisci, atque has appetere laudes voluerunt; incertum quidem rei bene gerende euentum spei mandarunt: id autem, quod semel a se approbatum haberent, factis

committendum statuerunt: cumque plus in eo ponerent, Vt, pugnando siquid aduers accidisset, ferrent, quam ut cedendo salutem consequerentur, Verborum quidem ignominiam sugerunt rem autem corporibus subierunt, minimoque fortunae ac temporis momento cum summa potius spe, quam pauore Vllo tenerentur, e vita discesserunt . Atque hi quidem merito tales in patriam extiterunt. Qui autem reliqui sunt, ij eam debent in hostem mentem dari sibi optare , que offensionis, non Virtutis habeat minui; nec ex oratione selum v-tilitatem attendere, quam pluribus apud vos, quibus ea nihilo secius nota est, persequi facile licet, quantum in conseruanda patria hostibusque propulsandis boni sit,

commemorantem; sed potius eius vires quotidie re intuentes, illius amore incendi 'lus cum magna nobis visae suerint, illud cogitare debcinus ab ij parta scisse,

qui recta cum cognoscerent, tum etiam auderent, quique

195쪽

Π Icsque cum turpitudinis verecundia rem gererent nec Ve-m si quid conati aliquid offenderant, faciendum sibi cs se existimabant, ut sua propterea ciuitatem Virtute priuarent, sed pr inium omnium prarularissimum ipsi permittebant: cum enim corpora publice traderent, priuatim, que numquam consenesceret, laudem acquirebant: clarisiimumque monumentum consequebantur , non

tam quidem illud, in quo siti ipsi sunt, quam in quo apud

omnes quaecumque aut verborum, aut rerum occasio sese dederit, illorum gloria perpetuis laudibus clebrata conditur Clari enim viri uniuersum orbem terrarum sepulchrum habent atque eos non tantum domesticis in bustis inscripta elogia apud suos celebrant, quantum

apud exteras nationes non scripta, nec operum magis, quam cogitationis uniuscuiusque animo, ac menti illorum memoria obuersatur. Hos igitur vos nunc imitati beatam vitam in libertate libertatem vero in sortitudine ponite, atque in re bellica periculum subire noli te spernere nec enim miserorum est magis , quibus nulla meliorum sit rerum expectatio, mortem contemnere, quam eorum, quorum Vitae in contrariam partem conuersio etiam nunc agitur: pr sertim quibus squid aduersi evenerit, magna mutatio sutura sit vehementius enim viros quidem genero scum turpitudine coniunctum incommodum angit, quam cum animi robore communi in spe simul nata sensuque carens mors. Quocirca ne vos quidem, quicunque horum parentes adestis, miserabor potius quam con labor nec enim ignoratis variis vos multiplicibusque miseri; si atos . praeclare vero cum illis agitur, si quibus decora haec obtigerint, qualis horum interitus est , vesterque luctus, quibusque vitae fuerit felicitas aequalis . Nec vero me fugit, quam difficile factu sit, haec cuiquam persuaderi: praesertim cum per po futurum si, taliorum res secun , quibus vos quoque aliquando florueritis, vobis memoriam

196쪽

i6 ORATION Esrefricent nec enim cum iis, que nunquam experti sumus, bonis caremus, dolori ea res est, sed cum ea, quibus adsuevimus, eripiuntur. Verulariamen qui quidem liberos etiam nunc procreare per aetatem potiunt, consolari sese nouae spe bolis debent si ij enim alijs sustipiendis, cum priuatim eorum, qui extincti sunt, obliuiscentur, tum vero ciuitati dupliciter proderunt; quod ea neque ab hominibus deseretur, protectior erit. Nec enim euenire potest, ut aequi bonique aliquid ab his cogitetur, qui collatis incommune pro Virili cuiusque parte liberis , periculum non aequauerunt. Qui vero maiores natu estis, quibus maxima vitae pars, quod lucro est apponendum, beate acta est, qu reliqua sit, breuem sol e cogitate , atque eam ipsam ista horum gloria elevate sola enim laudis cupiditas senescit numquam nec vero languida atque iners aetas pecuniam modo quod non nulli dicere solent, consectatur sed dignitatem. Magnum vero certamen horum si ijs, fratribusque paratum video eum enim, qui non sit, extollere omnes laudibus consueuerunt. Itaque cum excellenti virtute sueritis, vix tum demum non pares, sed aliquanto tamen deteriores, qua in hi, dicemini: viuis enim inuidetur ab eiusdem laudis mulis qui vero e medio excesserunt , eos h minum beneuolentia sne ulla obtrectatione honorat.

Quod si mihi de mulierum quoque officio non nihil dicendum est, quae quidem viris estis orbate, breue est, quod de re tota praecipiam : etenim si vestra congruere cum natura voletis, magno id vobis honori erit, cum quam minimum de vestris cum vitiis, tum etiam bonis ad homines fama manabit. Haec nos quoque non inutilia habuimus, quq huic legi obsecuti, oratione persequeremur. Ac vobis quidem partim iam, qui humantur decoratissent, partim vero eorum liberis, quoad e pueris excesserint ex hac die publice alimenta ciui-M prqbebit, quq utilem in primis talium certanu num co

ronam

197쪽

THve vir B Is 6sronam i reliquisque omnibus decreuit Etenim uui

maxima Virtuti praemia proponunt, eorum sertissimi ciues rem publicam gerunt. Sed iam, ubi suum quique luxerint, discedite.

nienses.

iNIM E mihi inopinata vestra in me a cidit iracundiari etenim insimulari me sentio, eamque ob causam contionem aduocaui uti, siquid aut mihi iniuria infensi estis, aut aduersis in rebus animo succumbitis, admonerem Vos atque expostularem Nam equidem sic existimo, magis uniuersa republica stante fortunataque , priuatos uari, quam singulorum ciuium secundis rebus, illa assidiar ut enim priuatim aliquis fortunas optima euersa tamen republica ipsum quoque concidere necesse est at contra. qui in beata ciuitate miser ipse sit, multo magis seruatur incolumis Quod si ad singulorum ciuium tolerandas calamitates satis respublica virium habet; illius autem aerumnas ferre singuli nequeunt, quid est, cur non omnes illi opem seramus cur ve domesticis incommota dis examinati rei publicae conseruandae curam dimittamus 'id quod vos facitis, meque huius belli auctorem vosque adeo i ses, qui mihi ea de re adsensi estis, accusatis habeoque ego vos infestos, qui sumis maxime, qui& recte sentire, ad quod sentiam , commode nihilo, quam iij, minus eloqui possim bidemque patri amans, idem incorruptus integerque sim Namque cogita. re si quis potest, sed oratione, quod vult, plane explicare ncquit, perinde est, quasi nihil illi in mentem venerit qui vero utrumque pretstiterit, is, si insensus ciuitatis si

198쪽

rit quod si adsit id quoque pecuniae autem non resistatur, prosecto uniuersa illa hanc unam ob rem venalia snt. Quocirca si haec in me praeter ceteros modica esse rati , de suscipiendo bello mihi adsens estis,iniuste nimirum nuc, quasi iniuriam secerim, culpam sustineo etenim si utrumuis licet, bene alioqui constitutis rebus, summae stultitiae sit bellum suscipere cum autem ita res redisset ut vel cedentibus continuo in alterius ditionem cadendum esset, vel resistentibus cum periculo dimicandum qui illud refugerit periculum, magis quam qui exceperit, reprehendendus est. Atqui equidem idem sum, nec a pristina sententia discedo, sed vos immutati estis etenim cum hec vobis persuadebantur, integri scilicet eratis: cum p qnitet, detrimentum accepistis. Ergo propter constitvestri imbecillitatem factum est, ego ut non recte sensisse videar quoniam id, quod molestum est , doloris quidem sensum in uno quoque iam efficit utilitatis vero fructus

remotus adhuc obscurusque est tantaque rerum, commutatione facta, idque in breui imbecillus animus vester est ad constanter in sententia permanendum: si angunt enim animos, atque abijciunt, quq subita atque improuisa praeterque omnem rationem eueniunt qualiassent quivobis acciderunt, in primisque pestilentia Verumtamen qui tantam ciuitatem incolatis, quique in ea dignis institutis educati stis, omnem fortunam subire paratos esse decet neque gloriam vestram obscurari pa ti aeque enim homines selent eos, quiquam habent dignitatem, eam per ignauiam amittunt, accus ire atque

eos, qui qua indigni sint, eam sibi per temeritatem arrogent, odisse. Quapropter rem familiarem deplorare desinite, ad salutem reipublice incumbite nam quod ad laborem adtinet, qui necessario m bello sustinendus cst, ne nimis magnus ille sit ac nihilominus tamen hostes superaturi simus, ea quidem de re satis profecto vobis esse debent a

199쪽

THUCYDi Dis 67bent, quialias sepe in eam sententiam a me dicta sunt; nihil esse, cur merito reformidare bellum hoc deberetis sed illud tamen ostendam, quod iaco ue venire vobis in mentem de vestris ad imperium obtinendum opibus mihi videtur, nec ego antea commemoraui, nec vero ne hoc quidem tempore dicerem, veritus scilicet ne insatius gloriari viderer, nisi timore vos praeter modum exterritolintelligerena Etenim vestris vos modo socij imperare arbitramini: ego vero illud defendo, cum duo sint omnino, que perspicuum habeant usum, mare scilicet, 4erra alteri vos uniueri dominari, non modo quoad tenetis nunc, Verum etiam quoad progredi voletis tanta enim nauium facultate nauigantes Vos, non rex, non Vlla alia natio est, que impedire hoc tempore possit. Quamobrem maiores omnino hae mihi opes videntur, quam ut cum agrorum aedificiorumque, quibus priuari vos magnum ducitis, usu comparanda vobis sit. Minime igitur grauiter haec serte, sed potius leniter diuitiarumque istas delicias , huius magnitudinem imperiispectantes, parui- pendite atque ita cogitate si in libertatem incubueri mus, illamq; conseruabimus, eam ipsam facile per seli cesse recuperaturam qui vero alterius parent imperio, alea quoque, que antea parta habuerint, amittere consuertit. Nec vero committamus vet utraque re inferiores, quam

patres nostri suerunt, deprehendamur; qui non ab alio tradita haec , sed suo parta labore, tenuerunt,&conseruata a se, nobis prodiderunt turpius est enim que habeas, ea tibi eripi, quam qu acquirere coneris, ea adsequi non posse. In hostes autem animo non fidenti modo, sed etiam despicienti ire debetis. Nam fiduciam quidem, fortunata stultitia, vel ignavo pepererit, despicientiam vero conscientia modo, quantum quisque hostibus consilio antecat, id quod in vobis est, efficit: si quidem pari fortunς condicione ani mum prudentia communit aduersariorum contemptione: spei, cuius in rebus di

200쪽

ic ORATION Esbijsomnis vis ac robur est, nihil magnopere confidit: sed suis viribus consilioque, cuius prouidentia multo est

certior, nixa est in Ciuitatis igitur maiestati, cluam propter imperium obtinet, quandoquidem ea uniuers gloriari seletis,siccurrite nec enim laborem fugere, aut ne honores quidem consectari debetis nec vero existimate una modo de re esse certamen, an pro libertate seruit tem habeatis sed etiam de imperio amittendo agi, deque periculo, quod vobis ab ijs imminet, quos propter imperium infestos inimicosque habetis quod quidem vobis imperium ne, sequissint quidem, qui metu atque

inertia adducti hoc tempore ad stitiam remigrare velint, deponere iam liceat: iam enim illud quasi tyrannidem obtinetis, quam occupare, iniustum habetur, deinponere, periculosum est Nam hi quidem perbrevi rempublicam si haec alijspersuadeant, aut sicubi ipsi per

se suo arbitratu Vivant, euerterint: nec enim stabilis est inertia, quq non itidustriae comitatu instructast nec in ea ciuitate, qu imperium obtineat, sed in ea, qua ait ri pareat, ad tranquillam est seruitutem utilis. Nos vero neque a talibus ciuibus induci vos patiamini neque mihi, cui desiiscipiendo bello adsens estis, ne sirruentes quidem hostes ea in nos secerunt, quibus par suit imperium recusantes, assci, insensi stis. Nam pestilentia quidem haec omnibus improuisa, Vnaque omnium rerum maxime inopinata accidit propter quam certo

scio aliquanto me etiam magis odio vobis esse, haud meo quidem merito, nisi siquid etiam vobis boni, non ratione, sed casu, euenerit, id quoque mihi assignaturi estis sed quae diuinitus accidunt, ut necesiitas cogit: qu ab hostibus inseruntur ut virtus postulat, ita serenda sunt: is limos ciuitati antea suit eum vos manere sinite ;cogitateque huius urbis nomen summa esse apud omnes mortales gloria: propterea quod in rebus aduersis animo non deficiat, quodque maximum ciuium numerum, laborcs.