장음표시 사용
111쪽
talibus, quarum non est domina, quod solvat debita, in quibus prius tenebatur, compelli non p0terit via juris. I61. De debitis obtentis. riturator quidam super unum de juratis mediam arcam grossorum in judicio obtinuit et cum judex sibi de pign0re providere vellet, petivit in cista jurati denarios quaeri et illos sibi, cum denario obtinuerit, assignari. Quaeritur ergo, utrum hoc sit secundum justitiam faciendum Et respondetur diffinitive, quod sic. Unde secundum petitionem trituratoris, quae justa est, judex debet procedere, et si denarios in conservatoriis et cistis jurati non invenerit, pignus sibi dabit, in quo debet contentari.
162 De debitis partim neqatis et partim conje8888.
Si accusatus pro debitis partem debitorum negat et partem affirmat, quando pro parte negata jurare debet, partem affi
malam ad crucem ponat.163. De debitis solutis. Hoc est jus antiquum: Qui pro debitis coram judicio simpliciter accusatus resp0nderit, quod ea persolverit, tenetur hoc in cruce mettertius demonstrare. 164. Ad idem. Si creditor dicat se aliquam pecuniae quantitatem a debitore in debitis, in quibus sibi pro se tenebatur, recepisse, debitor autem dieat eandem pecuniam n0n indebitis, quae creditor exprimit, sed in aliis debitis se sibi dedisse: in hoc casu totius est credendum debitori, quam credit0ri.
165. De debitis solutis ante terminum. 0n St arcendus
creditor, quod ante terminum pecuniae partem recipiat, totum autem debitum, simul sibi blatum, recipere de jure tenetur; imo si ratione termini censum vel aliud molimentum creditor de debito sit percepturus, adhuc illo non deducto, si debitorpetit, patietur secundum justitiam e pagari.
166. De debitis quantum ad athonem et compotum. Quialaequenter pro ratione seu compoto debitorum parte contendunt, eribratum est, quod, si una partium ab alia rati0nem petierit, statim extra bancos judicari0s eadem ratio habeatur; et si rati0nando seu computando n0n conc0rdaVerint, act0ri a reo
112쪽
justitia fiat; et hoc si ambae partes in eodem judici fuerint residentes. Si autem una pars advena et de alio judicio fuerit, ad ponendum rationem terminum XI dierum habebunt tinsuper si Drtassis una partium de alia terra uerit et debita,
pro quibus agitur, magna sunt et ex mercimoniis vel causis aliis in partibus remotis contracta terminus pro ratione facienda ad sex ebdomadus protrahatur. 167. De debitis, quantum ad ε oris prioritatem. Cum
quidam civis Brunensis tam in Praga quam in civitate, ubi residens erat, diversa contraxisset debita, supervenerunt creditores et dictum civem coram judicio convenientes pro se sententiari petiverunt. Cum iterae, super quibus idem civis de suis eos debitis certificasset, priores essent tempore quam probationeS, quas concives sui super debiti suis allegarent utrum ipsis n0n deberet primo de b0nis suis de justitia provideri Concives autem incontrarium petebant sibi sententialiter inveniri, cum ipsi et civis idem in eodem judicio essent residentes, bonaque ipsius uri eorundem essent subjecta, et super debitis, in quibus civis eis obligaretur, testimonium literarum juratorum et ali0rum fidedignorum virorum ita efficax, sicut in jure eorum sufficit, demonstrare ac statuere vellent, utrum talis eorum demonstratio et probatio non esset merit antiquitati temporis, quam ragense pro Se allegabant, secundum justitiam praeferenda Itaque pensatis diligenter utriusque partis allegationibus sapiente invenerunt pro ure: Qu0 Pragensibus, non obstantibus concivium suorum allegationibus, propter temp0ris antiquitatem prius esset de b0nis ipsius debitoris de justitia providendum. Unde cum debit0 ille pluribus annis de numero consulum ejusdem loci 0ncivium praedictorum fuerit et in multi causis sigillum suum sicut jurati consueverunt facere aliis h0minibus per eos rogatus ad litteras, in quibus facta sua c0nScripserunt, pro testim0ni0, quod efficaciam habuit, appenderit multum esset inconveniens, si in actis propriis convinci per Sigillum pr0prium non deberet Debet tamen circa tales litteras,quae antiquitatem praetendunt temporis,diligenter videri, utrum obligatio vel promissi in eis conscripta sit personalis et realis secundum hoc enim jus et sententia diffinitiva variantur.
113쪽
168. Quod dabit oris testimonium εst suspectum. Cum quinque creditores in unum agerent debitorem, unu eorum pro Sesententiari petivit, si ipse per debitorem stenderet, quod debitum suum senius esset tempore, quam debita aliorum gnatu0r utrum ante e0s non esset primo pagandus Alii vero quatuor in contrarium allegabant Cum ipsi antiquitatem suorum debit0rum per probos viros demonstrare possent, utrum tale testimonium non debeat merito praeferri testimonio debitoris 38ententiatum fuit Quod in h0c casu debitoris testimonium est uspectum posset enim unus creditorum occultam ordinati0nem cum debitore facere, qu0d pro ipso in dampnum testareturali0rum unde testimonium proborum virorum, qu0d illi quatu0rpr se allegabant, est potius audiendum. 169. Quod a antiquitate debitum jus sortitur. Cribrando per sapientes sententiatum est Quod ex antiquitate debitum jus sortitur. Unde quamvis creditor res,
quas debitori vendidit, in ejus occupet potestate, tamen Si creditor antiquior superveniat, res easdem impetens, illi prius erit de justitia providendum.170. Quod si Deiendum, si de prioritate debitorum dubia tutur. Non obstante, quod in solvendis debitis pri0ritas temporis jus facit, si hereditas pluribus creditoribus obligata, pro min0ri pecunia, quam sint debita, vendita fuerit, et de prioritate debitorum dubitetur, nec sufficienter probari possit bene est rati0nabile, quod sapientes computatis debitis uni creditori tantum defalcent in arca, quantum alteri. Quicquid enim hujusmodi facta defalcatione unicuique creditorum defecerit,
in eo debitor sibi obligabitur ipso jure.
III. Quandoque declarandum est, qualiter debita sint contracta Reo petente judex debet actorem agentem pr0
debitis pecuniarum et praecipue magnarum compellere, qu0d declaret, ex qua re, qualiter et qu0 loco et tempore huju8aeddi debita sint contractis.172. De debitis ratione ostingae. Si creditor de debitis 8ssis Osungam et collectam civitati solvit, talem solutionem non potest a debitore justitialiter extorquere.
114쪽
173. De dabitis diatia trin altμ. Viro mortuo non potest pincerna obtinere juramento debitum dictum trinkge Ιt, super uxorem negantem, nisi fortassis uxor cum viro vivente idem debitum personaliter debiberit in taberna et tale debitum, quod debitum est in taberna intra muros civitatis, per pincernam juramento potest obtineri et solum in judicio civitatis, et non in alio, praeterquam in illo, in quo debitum est. Debet etiam pincerna tale debitum obtinere, Volens esse fide dignus, et n0 suspectus ita quod jurati judicent eum idoneum ad tale debitum obtinendum. Unde necessarium est, quod sit hospes domus vel dominus potus, et non ganeo vel aupo manualis. Debitum autem, quod dicitur pii geli, nec ad judicium est ducendum, nee pro ipso est conquerentibus justitia facienda, sicut habet consuetudo civitatum antiquitus approbata. IN. D debitis diatis sidion Servitor et operarius c0ΠVentus, qui conventionem demonstrare potest et est de familia c0ttidiana alicujus domini et vescitur ejus pane, potest pretium debitum dictum idion obtinere termino serviendi jam transacto. Item cum Dominus dicat in evangelio: Opus mercenarii non maneat apud te usque mane', si moritur pater familias domus, de bonis, quae relinquit, servis et ancillis ante alia debita pretium, quod vulgariter dicitur livion', quod meruerunt usque ad tempus mortis domini dari debet. Sed si
p0SSeSSore bonorum mortui eosdem servos et ancillas seu
familiam domus usque ad tempus in conventione servitii eis praefiXum tenere voluerint, servient in fine temporis pretium suum integraliter recepturi si vero ipsos licentiaverint et plus de pretio, quam usque ad diem mortis domini percipere debuerint, eis cessit, hoc restituere non tenentur. Item si familia conventa fuit per septimanas Vel per menses, et quamdiu servierit, dubitatur, quantum temporis milia suo jurament confirmabit, tantum de pretio tollet Si autem super gratiam servivit, contentabitur in eo, quod de gratia fuerit sibi datum. Item si familia infra tempus servitii moritur, quantum usque ad diem mortis deservivit, tantum illi qui loco ejus pretium repetit, dabitur ipso jure. Item pretium dictum iidl0n udicialiter obtentum est e0dem die sole
115쪽
splendente solvendum, vel pignus pro ipso per judicem datum statim sequenι dio dum est testium vendi potest.
I75. Utrum pro dabitis solutis hospites at homines, alio Ddisi possint testari. Quaesitum est, utrum pro debitis solutis recipiendum sit testimonium hominum residentium extra iudicium, in quo debita sunt contracta Sn per quo diffinitum fuit Quod si tales homines sunt bonae famae eorum testimonium est audiendum. Unde licet quaedam jura dicant, quod hospes advenam pro debitis adminus debeat incere cum unoetve civitatis tamen in demonstrandis debitis solutis homines extranei, dummodo sint idonei, testimonium ferre possunt; sicut etiam debita non judicio contracta in alio solvi possunt. I76. Dabit regis si reipublica debitis alii praeferuntvr omnissitis Licet in debitis personarum particularium prioritas temporis pinguius jus faciat, tamen hoc non obstante, debita regis et reipublieae et universit iis civitatis, utpote losunga seu taxatio, tributum, ungelium merces vigiliarum et hiis consimilia debitis omnibus praeferuntur. 177. De obteis et dotalitiis quod praecedit alterum. 8 debitum est prius contractum quam dotalitium promissum, tunc aetor debiti potius admittitur ad probandum intentum 8uum. Si autem sit e converso, tune si dotalitium promissum per heredes subsequentes legitimos non fuerit extinctum, omne debitum postea contractum rationabiliter antecedit. Sunt antem circa dotalitia conditiones speciales, quae frequeuter interponuntur, diligenter considerandae et illas respice sub titulis De dotalitiis A. I78. De modo servandi captiuum pro debito. Debitor 80lvere non habens, si per judicem praesentatus fuerit manu illi, cui tenetur, servabit eum in loco tuto firmo et clauso, Sine ferramentis, et pascet eum cum modico pane et aqua,
ita quod ame non moriatur, vel assignabit eum subjudici, qui ex hoc, quod auctoritate fungitur judiciaria, in cippo Vinctum compedibus eum tenebit transactis autem XIV diebus Misens subjudici pretium, pro quo conVeutus uerat, quod
116쪽
eum servaret, tali conditione dimittetur, quod jurabit in cruce, quicquid laboribus suis acquiret et obtinebit, de hoc uobas denariis pro se servatis, tertium debitori dabit, usque totum debitum sibi solvat. Quo facto, quascunque res postea creditor apud ipsum invenerit, de his tertiam partem recipiet; unde etiam de tribus denariatis pannis vel de tribus tunicis etiaci potest ab eo aufferre et insuper si una vice valorem totius debiti apud eum invenerit, simul totum sibi recipere licituae esset, ipso jure. Et si secundus creditor superveniens diotuae captivum apud subjudicem interdixerit illi similiter jurabit,
qu0 pagato primo ipsum postea expediet modo praescripto. 179. De debitis casus ineruncatus. Quidam taleae prop0suerunt casum Andrea de eneis coram nobis in judicio Ρhilippo et h0ma, quos in media quarta marcis gr08S. rstg.
fidejussorie sibi teneri dicebat, conquerente, hilippus respondit: Quia in media parte dictae pecuniae puta illseptem fertonibus sibi obligaretur titulo sidejussionis adjungens, quod sibi patienter, donec suis laboribus ad hoc sui, ceret, eum induciare dignaretur, non solum dictos septem fertones, imo totum solvere sibi vellet debitum supradietum. Andreas vero ad dicta verba hilippi se non convertens, nec ea in nos, scilicet judicem et juratos, protestans, in homam pro quatuor arcis integris, in quibus sibi ex dejussionis promi88 teneretur, egit. Qui cum negaret, hilippus petiit pro se diffinitive pronuntiari: Cum Andreas homam pro tota praescripta pecunia et insuper pro media mare impetisset et convenisset, utrum ipse ab ejus actione non esset justitialiter absolutus Quo audito homas contra petivit pro se sententialiter dictari: Cum hilippus de praefato debito fassus fuisset, utrum ipse ad Andreae teneretur querimoniam respondere 3 etimus itaque, utrum ambo dejuSsores ab Andrea sint absoluti, vel quid juris in hoc casu uerit, nobis vestris literis declarari. Quibus rescriptum fuit Quod neuter est absolutus. Ρrimus enim, qui fassus est de septem fertonibus, adjicien8, qu0d etiam totam pecuniam quartae media marcae, quam cito eam suis lab0ribus obtinere posset, sibi expedire vellet,
117쪽
eandem totam pecuniam actori solvere tenetur, quamvis ipse de eadem protestationem non fecerit. Fassione enim coram
judicio actuato sufficit confessio, quamvis ipsius non fiat protestatio et insuper, quia inanis est actio, quam inopia debitoris excludit. Si videtur Andreae, quod hilippus ad solutionem totius debiti non sussiciat, nec sit certus homas: non obstante confessione hilippi, tenetur pro quatuor arcis, pro quibus
eum impetiVit, suae querimoniae, negando Vel affirmando, juxta suam conscientiam respondere. I8O. D debitis decimarum Sententiatum diffinitive extat, quod quamvis locator novae villae hominibus denuo ad villam eandem se locantibus censum imponere Vel ipsos a solutione census possit eximere tamen a decima, ad quam obligantur jure divino, eos non potest absolVere quoquam modo. Et similiter, si inter partes de s0lutione decimaelis orta fuerit, illa est per spirituale judicium decidenda. Residuum de debitis quaere inferius De dotalitiis', ἡDe interdictis' et De pignoribus A. Capitulum XVIII De depositione rerum.18I. De deposito e rebus ad seruandum datis, et primo
in genere. Depositarius dicitur, cui res pro custodia committuntur ex fide. Unde talibus rebus debet adhibere diligentiam, sicut et rebus suis propriis alias earum perditio suae negligentiae imputatur; quia si res suas ponit in archa secura et res depositas dimittit in domo super banco, si tales re perdantur depositarius eas solvet. Unde si rebus depositari salvis res apud eum depositae non apparent, culpabilis Videtur, quia maxime depositarius ex praesumptione judicatur; b0na enim fides abesse praesumitur, si rebus ejus salvi res depositas se dicit amisisse; et quando fides praesumitur abe8Se, tune dolus judicatur adesse, quia fides et dolus contraria sunt. 00nsiderandum est tamen, quod in deposito casus fortuitus ad imputatur depositario, sicut nec in commodato, nisi pactum interveniat, se quod deponens nominatim mercedem deposi-
118쪽
tario solvat tunc enim casas fortuiti, qui in pacto sunt exeepti, in dampnum depositarii omni contractus enim ex conventione legem accipiant. Iram, si propter alpam et morem depositarii aras fortuitus acciderit, illo sibi imputarer, sicut M in eommodato. Unde non obstante, quod apud deponenim res periisses, si ex culpa et mora depositarii perit, sam negligentiae imputatur; mnest enim, quod res non potuit perire. Item, res non deteriorata deposita debet reddi alias
reddita non videtur. Consistit autem depositum in rebus mobilibus tantum, nisi forte ubi apud sequestrum deponitur. Cum res aliqua inter plures in controversiam deducitur, et talis depositi non potest fieri, nisi a pluribus rimen rei depositae sicut commodatae proprietatem tenemus et etiam possessionem. Et potest depositum, quandocunque placet deponenti, reVocari.
Et si depositarius non restituit, condempnabitur et infamis effieitur judicatur enim circa depositum dolose Versatus esse. Secus autem est in commodato, quod non restituitur, nisi post
Item, si plures deposuerunt ad unum depositarium, et linum depositum perditur, illud per alterius depositum non compensatur, quia cuilibet deponenti suum depositum est
Item, in hoc privilegiata est actio depositi, quod etiam praedoni restitui debet depositum Tamen si dominus rei depositae cum fure petat depositum, tunc domino debet restitnide aequitate, unde depositio semper bonae est fidei contractus. Νota quinque casus, in quibus depositarius non tenetur de casu fortuito mimus, si pactum interveniat secundus, imor praecedat casum tertius, si culpa quartus, si dolus; quintus, si gratia tantum accipientis sit depositum.182. De deposito rerum in ista uel alibi Musam .
Accidit, quod aulus fraudem uxoris suae pertimescens, in cameram conetvis sui micolai cistam clausam, cui vidente
119쪽
Νicola cum lenodiis etiam X arcas gr. Hag. in piride speciali clave serrata imposuit. locans, cistam eandem ipsi Νicola sub fide depositi commendavit. Cum autem aulus
diequenter, nunc Nicolao, nunc Vero uxore sua Videntibus, dictam cameram intraret et cum claVibus, quas per e servabat, cistam si pixidem reserans exciperet et imponeret, quae volebat contigit vice quadem, quod more consueto cum more Νicola et quodam juvene cameram per eandem sibi uxorem apertam intrans et eis praesentibus cistam suam reserrans, in piride, quam similiter manu propria cum claVe, cujus per se custos fuit, aperiens X marcas praescriptas non invenit. Vocavit em judicem et juratos, qui cameram intrantes istam, pixidem et earum seras diligenter intuentes, nullam in eis rupturam et factam violentiam invenerunt, licet etiam diligenter per angulos dictae camerae in eorum praesentia quaesitum fuisset, nulla tamen pecunia est inventa. aulus itaque eoram judicio egit in icolaum eo modo, sicut superius continetur. Nicolaus ero negationem praetendens petivit pro se sententialiter dictari eum nomen suum bonum nullius infamiae macula confutasset, utrum ipse, tamquam alter probus homo, res, corpus et honorem suum non posset melius defendere, quam per aulum vinci Ob hoc praecipue, quodiaulus claves tam cistae quam pixidis suae per se semper habuerit, manu propria reseraverit et seraverit, nec umquam claves eaSdem
sibi vel uxori suae in signum et testimonium depositi commiserit ad servandum. Super quo sententiatum fuit pro Nicolao, propter hoc maxime, quod non obstante clausae cistae deposito, aulus per se tam cistam quam pixidem in propria quodammod potestate tenuit et clausura. conVerso etiam, quamvis ista signata deposita sit, et ignoret ille, qui depositum suscepit, res ibi esse tamen adhuc et cista et Singulae res peti possunt actione depositi. Voluntarie enim talis depositarius res, quas ign0ravit, apud se dep0ni permisit; sed tamen necessarie est, quod actor probet, quod in cistastierint res, qua repetit.
Et similiter intelligatur de sacco ligato et de marsupio sigillato deposito.
120쪽
I83. De deposito perdito. Dum miles quidam de Scheraticet ageret in Johannem Anselmi pro deposito e marc. et ipse respouderet, quod dictae arcae cum sua propria pecunia de cista clausa effracta essent sibi per servum et ancillam suam receptae et deportatae, sicut juratis statim, ut ipsum factum cognoscant et cistam fractam et locum, ubi tam militis quam sua jacuisset pecunia, ad oculum ostendisset sententiatum fuit m Johanne, quod sine ejus malo dolo hoc accidisset, suo deberet comprehendere juramento. Unde si quis malo dolo rem apud se depositam amiserit, depositi non tenetur tamen si ad eum iterum res amissa pervenerit, tunc tenebitur depositLEt non debet depositarius cavere dejubendo pro re deposita, quia cum ex deposito lucrum non habeat, onus sentire
non debet. I 84. De Aposito casus Sacculum vel argentum signatum
si deposuero et ille, penes quem depositum fuerit, me invito, tractaverit, mercatus fuerit et perdiderit et depositi et furti actio mihi in eum competit. Item, si pecunia vel res, de qua inter partes est contentio, apud sequestrum deposita sit, vel ut in hoc loco vel in illo eam reddat, in ejus est arbitrio, quo loco exhibeat. Sed si nihil actum est de loco, tunc ipsam exhibebit coram judicest juratis.
Item, quae depositis rebus accedunt, non sunt deposita, sicut si homo vestitus deponatur, Vestis non est deposita; nec si equus cum capistro, nam solus equus depositus est. Secus autem est, cum dicitur: Depono equum cum capistro vel capistratum . Si conveniat, ut in deposito culpa praestetur, rata est conventio illud autem non est probandum, dolum non esse praestandum, Si convenerit; nam haec conventio contra bonam fidem, contraque bono mores est. Si vestimenta servanda balneatori data perdantur, siquidem nullam mercedem servandorum Vestimentorum accepit, tenetur ex deposito et etiam dolum praestabit, si intromisit se adservandum; si autem accepit mercedem, tunc tenetur ex