장음표시 사용
271쪽
It Intellige imperari posse ratione patriae potestatis vel dominicae, vel ratione obedientiae, vel jurisdictionis, vel in causa propria imperantis; non sint testes, qui de jurisdictione vel de obedientia vel potestate cujus sunt, sed in causa universitatis , possunt. Et hac ratione judex imperabit alicui de communitate, ut faceret testimonium pro communitate. .
I Legatarius potest esse testis in cava testamenti, quia non est sua principaliter. Sed an venditor potest esse testis in causa victionis r emptore, quaeritur, et respondetur, quod non cum ad eum commodum et incommodum pertinere possint, et sicut est sua causa, nisi tunc, qui non teneretur de victione.
It Nota de pari vel impar numero testium. Si ex una eademque parte duo testes dicunt unum, et tres vel quatuor dicunt aliud tunc creditur dignioribus; sed secus est, Si adiversis partibus, quia tunc creditur majori numero Vel etiam, si a diversis producantur testes, saepe creditur honestioribus. It Nota, quod arietas locorum reprobat testes, ut patet in Daniele et Susanna. It Varietas temporis, ut quando de certo tempore testis exigitur ad alicujus facti existentiam, ut si dicatur: Uno contextu factum esse testamentum. lias secus est, ut si fit quaestio de hoc: an possederim et inducam testes plures, aliqui dicant: Vidimu possidere eum per annum alii per .alium et sic de ceteris testimonium eorum tenet. Unde solum de eo, de quo est controversia, inducendi sunt testes.)665. D testibus, quod quqndoque reo/piuntur ante e 0n-εionem rei et ante litis contestationem Licet regulariter
obserVetur, quod ante responsionem ad querimoniam m0tam et factam testes non recipiantur, tamen ex causis hoc
quandoque contingit, sicut vid. vel si probetur, quod citatio pervenit ad aliquem, vel si de morte testium timeatur vel de ipsorum absentia diuturna, vel si reus fuerit absens et in remotis partibus moram faciat, ita quod de facili vel in brevi citari non possit, vel si reus peremptoria citatione recepta,
272쪽
venire contempnat, vel quia maliciose se ipsum occultat, VeIquia impedit, ne possit ad ipsum citatio pervenire. Item, in causa inquisitionis, quam jurati quandoquo faciunt, ut veritatem alicujus rei cognoscant, frequenter in absentia rei in eorum colloquiis testes recipiuntur. It actor, ubi non potest agere propter juramentum, sicut V. r. si juraverit, non repetere usuras christianis datas, tunc ad investigandum usurarios judex et jurati recipere possunt testes. It.. cum agitur de iniquitate judicis, tunc jurati in consilio testes recipere consueverunt. It. in causa haere is post mortem haeretici etiam recipiuntn testes. IL, ubi ostenditur publicum commodum et commune bonum, si vel testes uni senes et valetudinarii, unde communiter testes, de quibus ex aliqua rationabili causa timetur, ante litis contestationem recipiuntur; et hoc pro tanto, ne veritas occultetur et ne probationis copia fortuitis casibus Subtrahatur. e dictam tamen testium receptionem parti postea tempestive comparenti praejudicium generari non debet, cum habeat forsan exceptiones legitimas lintentionem contrariam elidendam.
666. Testea Drabunt, si patiιur, quod non sunt con eti.
Τestes ignoti e quodammodo suspecti, ad petitionem partis excepto juramento, quod pro depositione sua confirmandae facient, jurabunt specialiter, quod nec prece, nec pretio, neσprivato odio, nec amicitia, nec commodo, quod habuerunt vel habent vel habituri sunt, sint conducti.
667. Testes ad judicem uanire non poteritas jurati sunt
mittendi. Si testes sunt valetudinarii, vel senes, vel debilitate confecti, vel alia causa legitima impediti, quod ad judiciuae venire non possunt. Ad ipsos recipiendos mittendi sunt jurati idonei et discreti, qui eorum testimonia ad judicium
668. De tesιibus proFιer crimina rejiciendis Testes ante productionem de criminibus nec convicti, nec eonsessi, si tempore depositionis, cum statuuntur, suffieienter de oriminibus convincuntur, adhuc a testimonio repelluntur.
273쪽
669. Post renuntiationem astrum non recipiuntur ρstes.
Qui coram judici solempniter renuntiat testibus, a productione testium, in eadem untaxat causa, nisi aliquid n0vi, quod indiget speciali probatione, interveniat, prohibetur.
670. Tristes propter partis adveraci fallaciam non sunt
repellendi. Si pars adversario suo probationi copiam subtrahere volens astringat aliquos jurament0, ne testimonium, consilium et auxilium sibi praebeant tali juramento non obstante, si per adversarium producti fuerint, eorum est testimonium audiendum. 671. Accusatus de crimine ante accusationis e urgationem
testari non potest. Si aliquis est accusatu de crimine, statim gravata est ejus pini0; unde n0 debet in criminibus ad testimonium adduci, nisi prius e probaVerit inn0centem, quia testes sine omni suspicione et infamia esse debent.
672., 673. De testimoniofratrum in causa crim/nali. Sciendum
est, qu0 frater pro fratre in causa criminali puta furt0, spoli0 et hujusmodi, testari non potest. It si reus ad expurgandum sera crimine sibi imposito statuat fratres suo pro testibus, et illi per exceptionem actoris repellantur nisi reus prius de statuendis aliis testibus protestationem fecit, pro fratribus repulsis alios statuere non potest; est enim Veritati c0nsonum, quod propter carentiam testium fratres statuit prima vice. Qui inter ali0s extra natale solum habitantes longo
tempore manifeste omnibus audientibus confessi sunt, se fratres carnales esse, unu illorum ingruente necessitate non potestalium pro teste statuere, quamvis juramento dictam manifestam confessionem nitatur infirmare et h0 petente adversari0, et in causis, pro quibus frater pro fratre testari non potest 674. Qui in uice de furto se e urgabit, testimonium facere non potest. Bina Vice pro furto accusatus, quamvis furtum apud ipsum inventum non fuerit, quamvis etiam Se X purga- Verit, adhuc postea Semper a testimonio rejicitur ut infamis.
675. . De astamento juratorum in factis, quae M se 8ciunt, τε quae a sui conjuratis audiunt. Jurati, qui contractibus
274쪽
aliquibus personaliter non interfuerunt et adhuc, quae a suis, coram quibus causae ventilatae seu promissa facta sunt, audiunt conjuratis, testimonium ferre possunt.
676. De testimonio juratorum, utrum possinit testari per
litteras aetra judicium proprium de infamia. Jurati de A in B. Venientes petiverunt du0s, qui ibidem in B. per annum cum dimidio r6sidentiam fecerant et honeste se conservaVerast, capi dicentes, quod per litteras oppidi de A ipsos convincere vellent, quod essent faut0res et socii maleficorum, qui oppiduminis pluries cremassent et adhuc cottidie cremarent. Illi vero negantes petiverunt pro se sententiari, utrum fide digno testimonio tot proborum Virorum, sicut jus requirit, non debeant et possint potius c0rpus et famam suam bonam defendere, quam infames probari per litteras qualescumque Super qu0 diffinitum est, qu0 ad plus per septem testes idoneos duo possint famam et hon0rem suum obtinere, non 0bstantibus litteris quibuscumque. Unde cum praestantior sit b0na fama quam mala, potius admittitur aliquis ad defendendum suam bonam famam, quam quod probetur infamis.
677. De indeterminato juratorum Hstimonio Actor Volens
vincere reum pro debitis, in testem produxit juratum qui
deposuit sic: Bene rec0rdor, reum confeSSum SSe coram me,
quod actori in pecunia teneatur, quantitatem autem pecuniae, quia oblitus sum, determinate scire non possum. Quo audito reus respondit: Confiteor, me sibi teneri in media Sexagena, et quaero, utrum ipsa soluta secundum depositionem jurati, qui nullum determinatum pecuniae numerum exprimit, non sim ab ejus querimoniis absolutus 3μ Super quo diffinitum fuit Si ultra solutionem mediae sexagenae actor reum de pluribus impetierit, pro illis ibi, non obstante confusa Θpositione jurati, secundum justitiam resp0ndebit; vaga enim et incerta depositio jurati, sicut actori non pr0desse, si reo non obesse rationabiliter judicatur. 678. Quod testimonium juratorum ad monitionem partis, Pro qua fertur, corrigi 0 est. Licet juratus coram judici intestimonium productus ad monitionem partis, pro qua testari
275쪽
debet, si fortassis per ipsam aliqua, de quibus oblitus fuerat, publie sibi ad memorium revocantur, depositionem, quam prius fecit, addendo vel minuendo corrigat tamen propter hoc parti tali nullum praejudicium generatur.
679. Quod testes iurati et se bini non nominantur.
Antiqua consuetudo juris civilis habet, quod si pars obligat se
ad probandam causam suam per scabinum, non oportet, quod eum nominet proprio nomine, sicut alii testes in causis quibusdam, antequam statuantur, nomi uari consueVerunt. 680. Quod testimonium juratorum per alios juratos repeia
latur Virgo quaedam quaestionem movit uxori fratris sui pro quinque sexagenis debiti, dicens, quod eandem quaestionem erificare vellet testimonio juratorum. Rea Vero negationem praetendens respondit, quod similiter testimonio juratorum innocentiam suam demonstrare vellet, petens pro B diffiniri, utrum per juratos non possit melius bona sua defendere, quam per juratos vinci Super quo sententiatum fuit pro Virgine, quod potius suam affirmationem probare deberet
per cabinos, quam ea suam negationem, quae directe probari non potest. - Secus autem esset, si negatio affirmationem haberet inclusam, sicut v. gr. si ea dixisset: Quinque ex gen S tenebar, quas modo non teneor, quia persolvi, qu0dprobare volo testimonio juratorum unc enim ejus allegatio, quam pro defensione bonorum interposuit, admitte uda fuisset, nec tamen propter h0 primi scabini repulsi fuissent per Secundos ita sci, quod primorum testimonium fuisset falsum judicatum; nam sic est difficile uratos repellere. Unde et primi si secundi pro diversis temporibus vera testari posSunt. Et similiter in causis vulnerum. Si plures scabini seditionibus et pugnis interessent, quorum aliqui dicerent, Se vidisse talem a tali vulneratum esse alii autem dicerent, Senon Vidisse, potius statur testimonio eorum, qui affirmando dicunt, se vidisse, quam eorum, qui negant, Se non VidiSSe. Secus autem est, si allegaretur defensio notWer vulgo dicta. Et quando talis casus occvrit, in quo pro intentione actoris et rei diversi allegantur scabini, tunc si dubitabilis est casus,
276쪽
utriusque partis scabini sunt audiendi, ut veritas clarius innotescat. Quibus auditis si fortassis ex simplicitate in agendo et respondendo aliquid necessarium est obmittendum, per juratos judici praesidentes inveniri poterit sententia consonans aequitati. Et secundum hoc est restringenda ista generalis regula, quae dicit, quod homo melius potest defendere res et per80nam, quam ibi possint per alium decertari
68I. Quodjurati possint dioisim et secrete testes sinaminare.
Dum jurati in principi electionis jurent, quod deficiente jure
scripto seu consueto debeant unicuique secundum eorum conscientiam de justitia providere licitum est eis testes in causis arduis et dubiis, ut plene lucideque veritatem cognoScstnt, adinvicem dividere ac occulte de singulis causae circumstantiis, praecipue tamen de temp0re et loco, ab unoquoque diligenter inquirere, Becnon secundum h0 ad sententiam dissinitivam pr0cedere, reclamatione partis, per quam testes producti fuerint.
non obStrente. 682. Utrum omne testes jurare debent. Cum omnium
litium finis est juramentum, cum etiam nemo nisi cauSis movente legitima ad jurandum debeat esse pronus ex bonstconsuetudine seivatur in judicio civili, quod omnes testes ad requisitionem partis adversae, quod fides de illo, quod deponunt, sibi fiat, jurare tenentur. xceptis duntaxat scabinis seu juratis, qui in principio electionis sui officii juraverint. Exceptis etiam testibus, qui vicem in causis quibusdam specialibus supplent juratorum, cujusmodi sunt arbitri, et consiliarii, et testes nuptiales, qui ad contractionem matrimoniorum vocantur, et teste legatarii seu testamentarii, qui testanaentorum dispositionibus et ordinationibus decedentium rogati et electi intersunt, et etiam consimiles. Ad tales namque eo tractu et causas c0nsueverunt vocari credibiles et fide digni viri, quibus in juramento corporali, tacta cruce, facto, quicquid ad interrogationem judicis ad fidem, animam et in eorum conscientiam deposuerint et testati fuerint, credi debet; nisi enim hoc concederetur, ad dictas causas viri probabiles ratione metus levis uramonti difficulter pro testimonio inducerentur.
277쪽
683 Quod earas uicem juratorum supplentes ad minus
sint duo. Licet testimonium unius jurati sit efficax, tamen testes vicem juratorum supplentes, cujusmodi sunt arbitri, nuptiales, legatarii et consimiles in omni causa ad minus debent esse duo, ut per hoc designetur, quod in t0to non sint aequalis virtutis sicut jurati.
684. De tostibus supplentibus uicem Dratorum Testes,
qui ad juramentum non coguntur, cujusm0di sunt jurati, arbitri et consimiles, sicut ad confirmandum juramento corporali, quod deponendo dicunt, compelli per partes non possunt, Sic nec in depositione, quam faciunt, cadunt. Unde ex transpositione vel correctione verborum suorum nec ipsi ad emendam obligantur, nec pars causam perdit, pro qua testantur. Dictus enim rigor mutationis obmissionis, additionis vel minutionis verborum est tantum in juramentis et non indictis depositionibus observRDdUS.
685. Utrum in omni cavsa testes sint nominandi propriis
nominibus. ars in causa reali vel pecu Mali testes producere debens in judicio futuro, ad petitionem partis adVersae n0minabit unum ex eis judiei praesenti sed in causa criminali vel vulnerum hoc fieri non c0nsuevit.
686. Utrum ad nominandum testes sit parti inberatio concedenda. Quamvi testes per partem producentem sciri
debeant, tamen eum deliberatio et interlocutoria in omni parte litis sit petenti concedenda si lar debens teste Statuere petit, ad eos nominandum est sibi deliberatio non neganda. Est enim necessarium partibus, quod coram judicio prudenter loquantur, ad quod praemeditatio est plurimum opportuna.
7. De testibus nominatis, qui moriuntur, antequam
statuantur. Si testis n0minatus, antequam instet terminus, quo statui debuit, moriatur concedendum est parti, quod alium tantae credibilitatis et id0neitatis statuas pro eodem. Si etiam iurati ad preces partis testem aegrotantem visitent et verba ejus audiant, de hiis in ill judicio, in quo testari debuit, si decesserit, testimonium ferre poSSunt.
278쪽
262 sententiae 688. Quod matulta nomination actor et reus conia natur.
Accidit, quod vitricus orphanorum quorumdam postquam tres juratos pro intentione sua probanda, sicut ex sententia pro se lata obtinuerat, coram judicio statuisset, nesciebatur quo raptus spiritu, non coactus, subjunxit: Domine uds et jurati, ad testimonium istorum juratorum, quos statui, adducam mox et statuam vobis adhuc tribunali praesidentibus et actuae judiciarium continuantibus, plures alios probos viros, per quos sicut per testes una cum juratis ipsis intentum meum probab0, et in causa juste me procedere demonstrabo'. Quod tamen non fecit Bene quidem unum nominavit, sed tamen nec eundem, nec aliquem alium statuit vel adduxit init itaque judicio orphani pro sua parte Ententiari petiverunt, cum Vitricus eorum non coactus, testimonium per sententiam diff-nitivam tamquam sufficiens sibi concessum voluntarie augmentasset, nec ad quod se obligaverat, ad effectum produxisset, utrum in causa non succubuit et ipsi suam justitiam sint executi ΘSuper quo diflinitum est Ex quo Vitricus orphanorum, non c0actus, ad probandam causam suam per plures teste quam per juratos, quos statuerat, se Voluntarie obligavit et in tali probatione defecit, ius suum perdidit et
orphani eorum jus sunt executi. am in proverbio dicitur communi: De quo qui lucrum et emolumentum quaerit, de illo, si in contrariam relabitur partem, dampnum merito reportabit'. Frequenter etiam accidit, quod ex stulta actoris quaestione et insufficienti rei responsione coram judicio justus sit culpabilis et injustus innocens redditur et immunis nee op0rtet vitricum ipsum de judice causari aliquid vel juratis. Vigilantibus enim, et non dormientibus jura subveniunt. Unde dampnum, quod sua culpa in provisione quis sentit, sibi debet, non aliis imputure. Ad idem respice infra in illa rubrica: Causa nominis proprii' ort. 16.)689. Utrum socius possit esse testis. Quidam scripserunt
senatui sic Sex socii fabri frequenter tabernas simul visitantes et in ludis taxill0rum, quibus continue insistunt, perditionem
279쪽
M lucrum inter se dividentes, moverunt insolentiam, et unus eorum cuidam pistori manum amputaVit. Idem ergo Volens se expurgare per alio quinque socios suos, quaerit pistor, cum omnes ex inordinatam et dissolutam vitam ducant et quasi conspiratores mutuo ergo sibi adhaereant, utrum tamquam infames et suspectos dictos quinque non possit a testimonio
repellere ipso jure Quibus rescriptum fuit, quod si dicti
socii conspiraverunt. h. e. ad invicem juraverunt vel promississe astrinxerunt, quod ex assidua eorum unione colligi potest, merito a testimonio repelluntur. Unde socii honestorum, cujusmodi Sunt mercatores, institores et alii consimiles, dummodo causa, de qua agitur, ad eos communiter non pertineat, ita, quod lucrum unum Vel perditi alium respiciat, et sic tam actor quam testis in pr0pria causa laboret, quod per prudentem judicem et juratos, per causae circumstantias et alia diversa caute considerandum eSt, sunt pro testibus recipiendi; sed socii inhonesti sunt refutandi. In criminibus vero socii non recipiuntur ad plenam probati0nem, sed ad praesumptionem, ita quod cum aliis
possunt adminiculum generare. 690. Utrum aduocatus possit esse testis AdVocatus pretio conductus in causa, quam foVet, et pro parte, cujus causam fovet, testimonium ferre n0 poteSt. 69I Utrum preco et tortor possunt eas testes. Quidam
proposuerunt hunc casum: Quidam accusatus de homicidio defensionem praetendens Statuit septem testes, qui dicebant vidisse, qu0d vim vi repellendo dictum h0micidium perpetrasset. Inter quos testes unus fuit preco, alter tortor sive Suspensor. Quaeritur ergo ex parte actoris, utrum Sti non
sint merito tamquam infame a testimonio repellendi, et maxime tortor, qui homines pro pecunia jugulat et occidit Ex parte autem rei allegatur: Cum t0rtor faciat actum uri et judicio necessarium, et sine quo justitia finem debitum sortiri non poSsit, utrum actu tali non obstante, non sit pro teste id0neo
recipiendus Super quo diffinitum fuit, quod pree sine dubio
280쪽
testari potest tort0 autem, quia ratione avaritiae et lucri temporalis preti conductus Voluntarie tamquam desperatus homicidam se facit et constituit, a testimonio digne rejicitur ut infamis. Nec tamen propter hoc judex, si per Se ipsum malefico t0rquet, a ferendo testimonio debet prohiberi facit enim hoc et justitiae ac ex ossicii debito, tortor autem solum
Spe pecuniae actum suum Xercet
ConSiderandum est etiam, quod, cum pro homicidio vel alio casu criminali reus defensionem allegat, talis allegatio duo includit: Unum est, quod est contra ipsum, sicut factum, aliud, quod est pro ipso, sicut defensio. Et licet ex confessione rei pr0betur factum quod est c0ntra ipsum, tamen defensio, quae est pro ipso, Drtius et validius testimonillae requirit. Unde cum in simplici expurgatione honiicidii tortor testari non possit, multo minus in allegatione defensionis testari potest
692. De testibus non incide testantibus. este confu8e et non
ita lucide deponentes, qu0 eorum dictis possit varitas declarari, n0 Sufficiunt ad probandum intentum parti8, per quam
sunt producti. 693. Quod testimonium faetorum praefertur testimonio verborum. Cum sartor quidam ex quatuor cum dimidia ulnis
panni brevis de Brusello pallium ac tunicam SarsisSet objectum est ibi per illum, cujus pannus fuit, quia mediam ulnam pr0 suis Sibu accepisset. Quod cum sartor negaret, Vocati Sunt magiStri sartorum et reuovat0rum vestium et sub juramenti Virtute praestiti interr0gati, si pallium et tunica quintam mediam ulnam continerent Qui vestes diligenter perspicientes concorditer resp0nderunt quod non. t ad eorum negationem confirmandam act0 adjecit, qu0 pannum antequam sartori traderet, coram testibus ad h0 assumptis in libra ponderasset; quare pro Se sententiari petivit, utrum perlibram de falsitate sartorem vincere merito non debhret, cum pulvis, quem in Sarciendo pannus cepisset et fila, quae 88ent addita, primam panni ponderationem redderent graviorem Contra quod sartor replicavit, quia de libra Dichil sibi constaret, sed vestes vellet