P. Rami, ... Liber de moribus veterum Gallorum, ..

41쪽

delectu percipimus quanta militiae studia apud

Gallos viguerint,cum puberes omnes arma ferre soliti unt. Armatura verb gallica romanae

dissimilis fuit, ut septimo libro intelligi potest de Heduis Caesari militantibus , qui gillicis a

mis Romanos vehementer perterruerunt. Qus nam vero essent haec arma,in Caesare discernere

non potui: Quae Polybius, Diodorus, Liuius, Strabo tradidere, complectamur. Gladius prinlogus fuit aerea cathena dextro latere dependes, non solum ad c dendum, sed pungendum idoneus sati Diodorus) mucrones tamen Polybius& Liuius detrahunt: Vastum scutum & staturae corporis accommodatu, proque arbitrio cuius. que ornatu dc formis animalium aereis & eminentibus. Lancea ferro cubitali longitudinc, latitudine duorum palmorum. Caesar tertio belli gallici gaesa Gallis attribuit: Meris etiam fuit tragulae genus: Trca galea caput muniebant paulatim eminctiore,in qua aut cornua impressa cssent,aut auiumvel quadrupedii essigies scutiptae: Thorax ferreus .a Atque plerique Galli super umbilicum nudi pugnare consileuerat, Vt in pugna Cannensi Liuius ait, de quo etiam praelio Polybius idem tradit.Terribilis ait erat nud rum hominu praecedentiu &aspectus &inces.sus robore nempe & specie praestantium: Sic in Gall0Paecia Liuius ait Gallos nudos dimicasse, ideoque eminus Romanis pilis consitos occubuisse.

42쪽

buisse. Gallis etiam arcus & fim da in usu fuit ait Strabo. Quinetia cait idem fustis apud eos est

qui manu non amento iactus, sagitta longius herit, quo praecipue in aucupiis auium uti consuerunt. Certa ac fide digna res cst ut author idem est in Gallia nasci arborem fico similem, quaeq; mictu ferat capiti columnς corinthiacae resipondentem: ea autem secta, lethalem liquore emitti ad usus sagittarii. Sagittarios verb magno in usu Gallis fuisse, Caesar libro septimo plane confirmat,cum de Vercingetorige loquitur, Sagittarios omnes,ait, quoru erat permagn' numer' in Gallia,coquiri & ad se mitti iubet equod postea percipietur amplius. Ergo haec armatura Gallica, cui non usquequaque similis armatura Gesemanorum apud Tacitu est, Rari gladiis aut maioribus lanceis utuntur, hastas, vel ipsoru vocabulo frameas gerunt angusto & breui ferro, sed ita acri dc ad vim habili, ut eodem telo prout ratio poscit vel cominus vel eminus pugnet: Meques quidem scuto fiam eaque cotentus est,ps dites & missilia spargui pluraque singuli, atque in immensiam vibrat nudi aut sagulo leues nulla cultus iactatio, scuta tantum lectissimis coloribus distinguunt, paucis loricς,vix uni alteriue

casis is aut galea. Ergo haec veterum Gallorum a Ua commemorantur: armarorum ipsorum g

nera dicenda sunt equitum & peditu. Galli verbprimas suae militiae partes equitibus dederunt,

43쪽

P. RAMI LIBER

bellique administrandi principes, ut ait Caesar

libro sexto,fecerunt. Atque in communi Gallorum omniu coniuratione contra Caesare, Galloru equitii millia modb octo, modδ ciuindecim numeratur,eaque parte exercitus,Galli maxime

c5fidebant,ut est libro septimo Tametsi de omnibus Galliae ciuitatibus id affirmari non possit. Treuiri longε plurimum totius Galliae equitatu valuere, ut est quinto libro. Sontiates, ut est tertio,eadem militia plurimum potuere: At Nervij plus peditatu,ut est tertio: Sed tamen si genus v- niuersum spectetur, equitatus Gallicus militiae gallicae praecipua gloria fuit: & Caesar bellis ciuilibus isto prςcipue equitatu usus est. Afranius, ut est primo belli ciuilis) cum, magna manu

paruas Caesarianoru copias aggrederetur , celeriter sese Galli equites expediunt praeliumque committiit. Hi, dum pari certamine res geri potuit, magnum hostiu numerum pauci sustinus ter sed ubi signa legionum appropinquare coeperunt , paucis amissis sese in proximos montes conferunt. Hoc pugnae tempus magnum attulit Caesarianis ad stilutem momentum: nacti enim spatium, se in loca superiora receperunt. Sic Africano bello cum ab hostibus maximis copiis extremum C saris agmen lacesseretur,smbitb legionatij consistut: dc equites, quanquam erant pauci,tamen cotra tantam multitudinem

audacis imi concurrunt. Accidit res incredibi- lis,

44쪽

iis, ut equites minus triginta Galli, Maurorum equitum duo millia loco pelleret fugarentque: tatum equitatus Gallicus poterat. Hinc illa vox Ciceronis quinta Philippica, Est enim opinio,

ait,decreturum aliquem M. Antonio illam vitimam Galliam quam Plancus obtinet, quid hoc est aliud quam ad bellum ciuile hosti arma largiri,primum neruos belli, pecuniam infinitam, qua nunc eget, deinde equitatum quantum velit 3 Equitatus igitur in militia gallica tantum potuit. Peditum verbexpeditorum & sagittariorum militia interdum cum equestri miscebatur: Sic Vercingetorix libro septimo cum equitatu expeditisque peditibus qui inter equites praeliari consuessent, insidiarum caussa profectus, quo Romanos pabulatum venturos arbitraretur. Ac iterum ibidem ad Gersouiam de , Vercingetorige, Neque ullum fere diem inte mittebat , quin equestri praelio interiectis sagi tariis, quid in quoq; esset animi ac virtutis uiorum periclitaretur: Aliquando pedites tum leuis armaturae expediti,tum sagittarij inter equia

res praeliabantur: Et ibidem de praelio ad Aleriam,Galli inter equites raros, sagittarios expeditosque leuis armaturae interiecerant, qui suis sedentibus auxilio silccurreret dc Romanorum equitum impetus siustinerent. Quinetiam css

darios Gallia vetus habuit: Id enim Diodorus assirmat his verbis In itinere ac pugna bigis vim

45쪽

P. RAMI LIBER i

tur, quas rhedarius de asses r ducunt: In bellis obuium hostem, iaculo ex curru primum appetunt,tum relicto curru,pedites ensibus certant.

Qin d utrumque praelij genus a Caesare de Germanis & Britannis multb luculetius expositum cst. de Germanis primo libro, cum de Ariovisti copiis agit, Equitum, ait, millia erant sex, toti dem numero pedites velocissimi& fortissimi, quos ex omni copia singuli singulos suae salutis causia delegerant: cum lus in praeliis versabanturiad cos se equites recipiebant: hi, si quid erat durius,cψncurrebat,si quis grauiore vulnere accepto,equo deciderat, circunsistebant,si qub Grat longius prodeundum aut celerius recipie dum , tanta erat eorum exercitatione celeritas, ut iubis equorum subleuati, cursum adaequarent. Et iterum libro quarto de Sueuis, Equestribus praeliis saepe ex equis desiliunt ac pedibus praeliantur, equosque codem remanere vestigio assuefaciunt,ad quos se celeriter cum usiis poscit,recipiunt, neque eorum moribus turpius quicquam aut inertius habetur, quam ephippiis uti: Itaque ad quemvis numerum ephippiato- rum equItum , quamuis pauci, adire audent. Haec Caesar, unde tamen intelligimus contra rios hac in re Gallis Germanorum mores fuisse, cam plus peditatu Germani cofiderent:quod Tacitus apertius tradidit. In uniuersum aestimari ut, plus penes peditem roboris, eoque mixti piab

46쪽

pedites equitibus praeliantur apta & congruete ad equestrem pugnam velocitate peditum,quos ex omni iuuentute delectos ante aciem locant: Definitur & numerus,Centeni ex singulis pagis sunt,idq, ipsum inter suos vocatur, & quod primum numerus fuit,iam nomen & honor est. Ergo Germanicus equitatus admisto peditatu eiusmodi fuit. Britanicus autem quarto libro sica Caesare describitur,Gen' hoc est ex essedis p gnae, primo per omnes partes perequitat & tela coniiciut atq;ipso terrore equoru & strepitu rotarum,ordines plerunq; perturbat,& cdm se inter equitum turmas insinuaverint,ex essedis destiunt de pedites praeliatur, aurigae interim paulum ex proelio excedui atque ita currus collocat, ut si illi a multitudine hostium prematur, expeditum ad suos receptu habeant: Ita mobilitatem equitu,stabilitatem peditum in praeliis pr stant, ac tantum usu quotidiano & exercitatione essiciunt , ut in decliui ac praecipiti loco incitatos equos sustinere,& breui moderari & flectere &per temonem percurrere, in iugo insistere&inde se in currus citissimὸ recipere consuerint: Ergo hoc essedariorum praelium temperationem quandam& coniumstione equestis ac pedestris dimicationis habuit: Etenim magna multitudo carroru, etia expeditos sequi Gallos

c5sileuit ut est libro septimo: item, Venerui in Hispaniam Caesarem secuti sagittarij ex Rhut

C iiij

47쪽

P. RAMI LIBER

n .s,equites ex Gallia cum multis carris magnisque impedimentis, ut fert Galliae consuetudo. Erant praeterea cuiusque generis hominum millia circiter sex cum seruis liberisque. ideoque iumentis maxime delectantur, & impenso parant

pretio sui ait Caesar quarto libro. .amobrem non sollim viros, sed liberos, sed totas denique familias videmus in Gallia militiae tanquam stipendia fecisse. Foeminas etiam Germanis bello-xum sectas fuisse Tacitus author est. Sed de gallico delectu satis multa, Commeatus facilitas ἡ temperantiae moribus intellecta est vini mollicie detracta: & rei frumetariae studium multis exemplis e Caesare percipitur. Heluetij molita trium mensium cibaria domo extulerui,& Vercingetorix non minus sapieti quam forti consilio aci Romanos frumentatione prohibendum , Gallis persuasit ut vicos & Npida

quoquoversus,qud ab Romanis adiri posset incenderent . Itaque uno die amplius viginti urbes Biturigum incenduntur. Hoc idem fit in reliquis ciuitatibus: Sed Biturigibus deprecantibus ne Avaricum pulcherrimam prope t tius Galliae urbem succenderent, datur Veni dissuadente primo Vercingetorige, pdst concedente , & ipsorum precibus de misericordia vulgi: At unius urbis misericordia, uniuersis

Galliae urbibus crudelissimi exitu caussa fuit: N m stum fame iam grauiter laborare Caesi

48쪽

ris exercitus coepisset diesque aliquot fi umento caruisset, capto Avarico, non solum commeatu redundauit,sed prςdae similis expectatione Galliam totam deuorauit. Consilio eodem Vercingetorix rursum Caesarem Gergouia excedere coegit, commeatuque omni Romano quitum Novioduni fuerat, sublato, in eas angustias adduxit, ut nisi infamia atque indignitas rei viarumque dissicultas, & quatuor legionum absentia, obstitissent, Caesar iter in prouinciam conuersus esse videretur. Tertio repetit idem consilium Vercingetorix uniuersae Galliae imperator electus, cum in publico Gallorum concilio praedicit se neque fortunam tetaturum aut acie dimicaturum, sed quoniam abundet equitatu , perfacile esse factu stumentationibus p bulationibusque Romanos prohibere , aequomodb animo sua ipsi fiumenta corrumpant mdificiaque incendant, qua rei familiaris iactura perpetuum imperium libertatemque se consequi videant. Et certὸ his rebus permotus 'sar, fugam per Sequanos in prouinciam meditab tur quo tempore Vercingetorix rectum illud non tentandae fortunae consilium inconsideraia contempsit, praelioque commista E superiore caussa inferiorem fecit.Quare commeatus quata cura veteribus Gallis fuerit hinc intelligi potest. Castrorum verb siue iter siue fabrica, siue disciplina spectetur, ratio minus attenta atque

49쪽

accurata videtur fuisse Helveth, nauibus iunctis ratibusque compluribus factis : alij vadis Rhodani,qua minima altitudo fluminis erat, no

nunquam interdiu. Lepius noctu,si perrumpere possent,conati, a Caesare repelluntur: Hi Galli, pontes fabricari nequaquam didicerant: Iidem postea ratibus ac lintribus iunctis Ararim vix vicesimo die,tribus exercitus sui partibus trasi runt: eadem architecturae inopia fuit. Fabrica siue locum sue munitionem consideres, non multb plus artis habuit: vallis eligebatur, cuius folia dc vallum, terra videlicet ac coelum essent: Gallorum enim consuetudo fuit ut est octauo

libro relictis locis superioribus, ad ripas fluminis castra demittere, & sic primo libro Helvetii sub monte consederui: sic ibidem Germani sub

monte consederunt. At Romana militia sep Tiorem locum optabat. Ergo talis locus gallico

rum castrorum erat. munitio autem prorsus nub

ia . Belgarum castra sui est libro secundo ut ex fumo atque ignibus significabatur,amplitis millibus passuum octo, 1n latitudinem patebant: Ac si quando diligentia maior filii, carri tatum . pro vallo obiiciebantur: Sic ut est primo libro & Helveth pro vallo carros obiecerat: Sic Ge

mani omnem suam aciem rhedis & carris ci cundederunt, tandem Galli quae Romanos s c re cognouerant,ea coeperunt imitari: Nervij

ut est quinto libro ) vallo pedum undecim ocfossa

50쪽

DE MORIB. VET. GALL. 11 fossa pedum quindecim , hyberna Ciceronis

cingunt: Haec & superiorum armorum consu tudine a Romanis cognouerat,& a captiuis docebantur: sed nulla ferramentorum copia, quae sunt ad hunc usium idonea,gladiis cespites incidere , manibus sagulisque terram exhaurire cogebatur. deinde turres ad altitudine valli, falces testudinesque quas iidem captiui docueranr,parare ac facere coeperunt: denique Caesar institutas ab iis tui res, testudines munitionbsque miratus est. Hic vero Caesaris locus valde ostendit Gallis neque naturam neque studium bene gerendae rei, sed disciplinam defuisse: deinde se primo belli gallici anno Vercingetorix multis

cladibus acceptis dum Gallos consolatur,ait aequum esse,communis salutis caussa a Gallis im- etrari, ut castra munire instituerent, quo facitus repentinos liostium impetus sustinere ponsent Primum enim,ait Caesar, eo tempore Gallicastia munire coeperunt, idque praecipue Caesiarnominatamque eo loco notauit. Et quidem ista munitio ad Gergouiam prima fuit muro castris

ex grandibus saxis sex pedum facto, deinde ad Alexiam fossa & maceria sex in altitudinem p dum perducta Murum illic Caesar appellat, hic

tanti, m maceriam, ut etiam illum murum ex

Congerie lapidum cumulatum,sed temere & sine arte factum fuisse appareat. Sed istam castrorum disciplinam minus accuratam Galli vel