Tractatus scholasticus De libero arbitrio. Authore R.P. Martino Becano Societatis Iesu, S.S. theologiae doctore et professore ordinario

201쪽

, qui contraxit sponsalia, metue communicationis cmpelli potesta contrahendum matrimonium, & t nebit contractus, cap. Ex litteris i.

de sponsilibus. Qui violavit Vir

nem, compellitur eam dotare vel -- cere. Qui promisit aliquid, ne accu-inetur de crimine, de quo iure pote rat, tenetur. Ratio est, quia huiusno di metus non facit contractum simplis citer inuoluntarium. Nam qui con-ctahit,absolute consentit. Omnibus enim consideratis, vult. Gm ergo nulla interueniat iniuria, c0nxxactus

erit validus.

QOrta Concluso. Si graui metu. sed iniuste, coactus es contrahere, contractus neq; iure naturae, neq; i repositivo, omnino irritus est ; potest tamen rescindi dc in irritum reuocare, pro arbitrio tuo, qui iniuste metum passus es. Haec conclusio habet tres partes. Prima est, huiusinodi come

tractum non esse omnino irritum im- re naturae. Ita Dominicus Solus in

202쪽

DEL 1 AERO ARBIT. quia si iure naturae esset lxxitus , i si proueniret, vel ex desectu consensias, vel quia interuenit iniuria. Non ex idefectu consensus, quia quando quis iusto metu cogiti pacisci, Valet pa- ctum ratione consensus, ut dictum At similis est copsensus in metu iniuste incus . Nec ratione iniuria quia haec non est immediata causa contraetus, sed consensus contrahemtis i Ergo si es sifficiens consensis, contractus erit validus licet ratione iniuriae rescindi possit, ut di-

Altera pars est, elusinodi contractum non esse omnino irritum i re positivo. Ita Nauarrus in capit. Accepta, oppos 1. n. 7. &alii. Pr batur ex iure ciuili, Instit. de exc ptionibus , in principio; Si metuco

crus , sipulanti Titio promisisti, qu ἐnon debueras promittere , patim s. iure ciuili te obligatum esse , , actio in

qua intendisus dare ite oportere , e

cax est. Vbi glossa , obligatum efii , Filii , insecto iurii rigore t

203쪽

i nati, is quod metus causa. Et ex L. vltima,C de his quae VL Solent tame ex cipi aliquot casus,in quibus metu facta sint omnino irrita. Viae Lecti ali. Mde iustitia cap. aT. dubii. i. Tertia pars , talem contractu 'a

rescindi posse pro arbitrio eius, qui iniuste metum passus est Hinc illud in

iure canonico, maevi vel metus dAere in irritum reuocari ; debere robore firmitatis carere,cap. t.& . de his, quacivi. Et in iure ciuilii .Henditiones,donatio ne trans Ariones , qua per potentiam ex-tori unt, praeci limus infirmam L. vltima,C. de his,quae vi. Rati' est, quia qui metum iniuste incaerit,iniuriam alteri intulit: Ergo tenetur illum in priorem statum restituere ue alter habebius exigendi ha nc restitutionem. Huc Dctat illud, ex citata I si mulier ; Per Harem restituendus um,ut ab - . Me imihipotestis ren

204쪽

liberi arbitri impedimturper concupiscentiam. Epetin quod si pra dixi, usumlibe-

arbitrii in duobus consistere. i. vi voluntarieseu si onteagas, non Coacte. a. utlibem agas, ita ut possis non M. gem Hoc posito,quaeritur i. an modus

agendi volunt ieimpediatur per con-Cupiscentiam ' a. an modus agendi libere impediatur per cocupiscentiam 'Alii proponunt sub his terminis. i. an concupiscentia minuat aut impediat voluntarium Z in minuat aut impet diat liberum i R es contrario modo hie habet , ac in metu. Hoc paucis e Prinia Concluses Concupiscenua non impedit , sed potius auget volum tarium. Ita Dcthomas in i t. qua l. art. 7 Ratio est,quia quo concupiscet xia maior est, quae testicit ad agendii ,

205쪽

eo magis sponte ac voluntarie faci, quod iacis. Hoc intellige, si sequari ductum concupiscentiae. Nam si res

stas,secus est. Dices i. Concupisseentia perturbat & minuit usiim rationis : Ergo etiam minuit voluntarium, quia usus rationis est principium voluntarii. Respondeo. Duo spectari debent in volunt rio. Vnu est principale, nempe inclin rio seu impetus volsitatis in obiectum Alteru minus principale, nempe CODnitio obiecti Prius augetur per concupiscentiam, ut dictu est , posterius pamrim minuitur, partim augetur. Minubtur , quatenus iudicium rationis perturbamr ; augetur, quatenus agetur apprehensio obiecti concupiti. Nam concupiscentia ex una parte facit, ut

intellectus n5 perfecte consideret o lectum esse turpe ac prohibitum; & scaninuit cognitionem: Ex altera, facit, ut intellectus maiori vi consideret id, quod est dele habile in obiecto ac pro- indo proponat voluntati fissi ratione

206쪽

ias intensius illud appetat: dc sic auget i

cognitionem & voluntarium. Dices r. Joncupiscotia minuit pec catum: Ergo etiam minuit voluntarium , quia voluntarium est de ratione peccati ac proinde cum minuitur peccatum, minuitur etiam Voluntarium. Antecedens patet ex comuni Consen-

su Theologorum,qui docent peCcata, quae fiunt ex concupiscentia aut simi Jipassione animi, caeteris paribus, leuiora esse,quam quae fiunt o aino deliberate. Et ratio est,quam iam ante a rigi , quia elusinodi passiones pertur, bant usum rationis. Respondeo. Sol tio pendet ex sequenti conclusione. secunda conclusio Concupiscentia sininuit libertatem agendi. Ratio est, quia tunc censetur minui libertas in agendo, quado voluntas magis trahitur in Maam partem,quam in steram. Tu c enim non est aeque indisserens ad utraque. At per concupiscentiam magistrahitur in unam,quam in alteram paserem : Ergo per conci pilaentiam iniis uitur libertas. Dic

207쪽

Dices. Etiam per metum magis hitur in unam , quam in alteram par tem: Ergo etiam per metum n inuitui libertas, quod tamen supra negaturi' est. Respondeo. Non sequitur. Nan metus trahit voluntatem in illam pastem , ad quam pex senon assicitur vo- aturitas , ac proinde cum affectus volt - 'xatis propendeat in unam partem , remetusconetur illam trahere in altera ;st, ut maior sit indicterpntia in utram- iquepartem At concupiscentiatralite lvoluntatem in illam eandem partem, ad quam per se assicitur voluntas ; ac proinde,tam assectus voluntatis,quam Concupiscentia, incumbunt simul in i

nam partem. Ex q uo ericitur,ut non: maneat tanta indisterentia seu libertas

in utramq; partem. . t

Hinc patet, quampeccata, qtve S unt ex condupiscentia, sint leuiora a teris paribus , cum tamen sint magis ivoluntaria. Nam hoc ideo est, quia sunt minus libera. obstat,quod voluntarium dicatur esse de ratio p xi: ς quo vicit sequi,quod eo. prauiora

208쪽

DE Lia ERO Aa ait it,hrauiora sint peccata, quo magis sunt voluntaria. Nam qui hoc dicunt, ac cipiunt voluntarium pro libero. Cum

ergo peccata ex concupiscentia sint rsint minus libera, necesse est, caeteris paxibus,minus grauia esse.

Quaeres, an concupiscentia , quae a minuit libertatem, re dixi, possit aliquando ea in tollere, Onferre volum rati necessitatem agendi 3 D. Thomas quaestio. art. 3. videtur negare. Ratio eius est, quia motus concut entiae et est tam vehemens, ut totaliter absorbeat usum rationis vel tam modoratus, ut relinquat aliquid rationis. Si totaliter ab rbet usum rationis , non potest excitare voluntatem ue multo minus necessitate illi inferre , quia voluntas non excitatus, nisi praevio iudi- .cio rationis. At si usiurationis totaliter ab rptus est , non potest esse praeui um iudicium rationis. Si autem concupistentia tam moderata est, ut resim quat aliquid iudicii ac rationis,non potest etiam necessitare voluntatem,quia oluntas tamdiu manetlibera, quam

209쪽

diu ratio manet libera. Si ergo ratio est subiecta concupi dentiae, nec via. luntas erit subiecta. Aliqui tamen putant, D. Thomam contrarium sentire , que ia loco citato cxpresse dicit , eos, qui propter veli mentem iram vel concupiscentiam furiosi aut amentes fiunt, ex necessit

te sequi impetum passionis, iicut bruta animalia: Ergo passo, feci indum D. . Thomam, potest esse tam vehemens ut infe voluntati necessitatem. Et sic D. 1homam explicant Medina 'qua it. Io. articul. 3. A Valentia disputat. 2- quaest. F. pam 3. At Conr

diis aliter sentit. Aliud enim in , i quit , hominem necessitari a passione ; Aliud, voluntatem necessori.. Diuus Thomas asserit homines fu riosos dc amentes, in quibus totaliter ligatur ratio, necessario moueri a pacsione , more bestiarum ; non autem ait, Voluntatem eorum necessario moueri , quia putat voluntatem eorum non habere vllum a m , coquod in tolle ius nullum habeat. . l

210쪽

. sed quidquid sit de mente D. Thoama distinctione opus est. Na aliud est

uaerere, an concupistentia possitnecessitare voluntatem ad appetendum ;Aliud, an possit necessitare ad consendissem. prius' 'test, non posterius. Et sic omnes debent sentire, qui ex una parte docent dari aliquos Inotus in voluntate primo primos, in quibus nulla .sitlibertas, ac proinde millum peccatum: Et ex altera, in potestate voluntatis esse , consentire concupistentiae, vel repugnare. Iuxta priorem partem

intelligendum est illud Apostoli ad

Galatas 17. Caro concupiscis aduersi Fritum. Iuxta posteri 'em,illud Ro man.sexto,duoaecimo. Nonregne e catum inve o mortalico ore, osed Lisconcupiscentys eius. Et cap. sentimo, u0. Non concupi i , id est, non c. senties concupiscentiae. Eirati est,quia voluntas in modo agendi peta

det ab intellectu. At intellegus duo 'modis potest aliquid proponere VO - . luntati. primo, ex subita & simplici apprehensionς quod nc fit , quan o