장음표시 사용
91쪽
potentias ad executionem , sine praevio imperio intellectus. Quaeres, in quo casu maximξ necessarium sit ii perium intellectusiseu,in quo casu voluntas maxime indigeat imperio intel lectus3 Respondeo Tunc maxime indiget, quando eligit aliqua med a,quae
ipsi quidem placent,sed tamen habent
annexas aliquas dissicultates, quae re- tardant ipsam ab urgenda execution
Tunc epini utile est,si intellectus horia
iecur voluntatem ,& variis modis c netur persuadere, ut alacriter pergat ad executionem, nec Ob ullam molestiam patiatur se impediri. Quando autem eligit talia media,quae dc placεtips, ta in quibus non experitur dissicultatem,tunc sponte urget executio hem, nec indiget monitione aut imperio intellectus. Hinc sequitur, virost Onos, qui amant virtutem, maXime indige e hoc imperio, quia res dissiciles aggrediuntur: impios vero, qui amant Voluptates,non egere,quia sponte amplectuntur ea, quae Carni grM
92쪽
Vnde aestius eliciti sumant uan bonitatems malitiam Z
Vplex spectari potest bonitas in actu voluntatis elicito: Vna naturalis , altera moralis, ut notat D.Thomas quaest. 18. artic. . dc Scotus in a. d. o.
quaest. s. De morali hic agimus, &tria potissimum explicanda sunt. Primo, quid sit bonitas oc malitia inoralis, quae est in actu voluntatis elicito. Secundo, unde sumenda sit haec bonitas&malitia. Tertio , quomodo haec bonitas &malitia, quae est in actu voluntatis,differata bonitate dc malitia, quae est in obiecto. Nam non solum actus volum talis esst moraliter bonus aut malus, sed etiam obiectum, circa quod versatur, est moraliter honestum aut turpe Prima Conclusio. Bonitas moralis, quae est in actu voluntatis esicito, consistit in integritate , seu aggregatione
93쪽
ctui secudum rectam rationem, Ut linit Scotus loco citato. Hoc sensu di
tem actus nihil liud esse, quam pleni- iudinem essendi 'sub actus , quam nos vocamui integritatem , seu aggregam '
runtur in actu t Malitia moralis consi- siit in desectu, priuatione , seu carenitia illius integritatis. Nam si aliquid di stacti ex iis , quae secundum rectan .' lationem deberent illi conuenire, lanx '*ctUs moralites malus est. Si nihil desidi: bonus est. Hoc sensu dixit Diuus Di nysii , capite quarto, de diuinis nominibu bonum esse ex integra causa;ma tum ex quouis defectu. Secunda Conclusio. Bonitas malitia moralis, quae est in acta volun talis, sumi potest ex triplici capite. I. Ex obiecto. a. Ex circumstantiis. 3. Ex fine extrinseco. Ita Diuus Thomas quaestione delima octaua , articulo quarto, & Scotus loco citato. Ratio, quia bonitas consistit in aggregutionc corum omnium , quae requimruntur
94쪽
riantur in actu secundum rectam rationem, ut iani dictum est: At recta ratio dictat, actum debere versari circa honestum obiectum, cum honestis ci cumstantiis, & propter honestum finem. Si vel in omni ous , vel in aliquo illorum sit defectus,non eri t actUs moraliter bonus, sed malus. Hinc solet distingui triplex bonitas in actu. Prima ex obiecto. Altera ex circumstantiis. Tertia ex fine extrinseco. Tertia Conclusio. Bonitas &ma litiamoralis, quae est in actu volunt
iis elicito, selet duplici nomine appellari. i. Bonitas & malitia actualis, quia scilicet reperitur in ipso actu. a. Bonitas dc malitia formalis, quia actus ab ea formaliter dicitur bonus aut malus. Haec bonitas id malitia actualis seu formalis , quae cst in actu, distinguitur a bonitate dc malitia obiectiua , quae est in obiecto. Primo , quia bonitas obiectiva
consistit in eo , ut obiectum sit m
95쪽
js C Α p v et III. res aliqua honesta, dc secudum rectam
rationem amabilis. Bonitas actualis in Co , Ut actus versetur circa obiectu honestum,&fecundum rectam rationem amabile. Secunao, bonitas obiectiva est prior bonitate actuali. Nam ideo actus bonus est, quia versatur circa obiectum bonum.
Loquor de illis .ctibus imperatis,
qui non sunt eliciti a voluntate, sed ab aliis potentiis: & vocari silent actus exteriores, vidistinguantur ab elicitis, qui dicunturinteriores Possint autem dupliciter spectari. 1. tenus appe- tuntur ocimperantur a voluntate , dc sic habent se, ut obiecta. a. natenus exercentura suis potentiis , dc sic hobent se, ut actus. Exemplo rem deci
96쪽
peratura volutate ; &lic est obiectum voluntatis. 2. Quatenus CXercetur ab homino per potentiam eXecutitiam; de sic est actus potentiae executiuae. Priori modo spectatur, cum dico, trus vult occidere hominem: posteriori, cuinduco, Petrus occidit hominem. Hoc
posito, sit. Prima Concluso. Si actus exterior spectetur priori modo, quatenus est obiectum actus interioris, sic est bonus vel malus obiective. Vel enim appeti potest secudum rectam rationem
vel non potes , Si potest, bonus est; si
non potest , malus est. Porro haec boni tas aut malitia conuenit actui ext riori per se , ut est prior actu interiori. Nam prius est, obiectum esse boni aves malum, quam actum internum , quo illud obiectum appetitim esse bonum vel malum. Secunda Conclusio. si actus extemrior spectetur 'ostcriori modo, quat tenus actus est, ct Versatur in execu
97쪽
tione, taquam effectus interioris aes ius sic est bonus vel malussormaliter; non quidem intrinseca denominatione a bonitate vel malitia sibi inhaerente, sed extrin ea, a bonitate vel mitia existente in interiori actu voluntatis. Ita D. Thom. qu. st. 1 o. arti cul. a.dc 3. . Et probatur,quia ad 'e terior eo mo, do est bonus vel malus moraliter, quo
est liber dc voluntarius : sed quod sit liber & voluntarius , hoc habet ab acta interiori a quo libere imperatur : gQ
ab eodem hibet , quod sit bonus xes
malus. sEx his patet, bonitatem obiectivani
actius exterioris csse priorem bonitate formali actus intcrioris, iuxta prima c clusionem : bonitatem vero formalem actus exterioris esse posteriorem bonitate formali actus interioris, iuxta secundam conclusi'nem. V de iteritis patet , actum interiorem habere suam bonitatem ab exteriori, itanquam ab obiecto;& vicissim actum exteriorem habere suam bonitatem
98쪽
. b interiori, tanquam causaestatem te, seu imperante.
mmo o differant inter se, a- aliis voluntaria s li
bera. Vpra dixi , voluntatem dupliciter
Ospectari posse.I. Vt voluntas est.2 Vt libera est. Priori modo, sponte seu voluntatic agit,non coactE: posteriori, libero agit, ita ut possit non agere. Igitur actio voluntaria cst, quae clicitur a voluntate quatenus sponte & non coactἡ agit. Libera est,quae elicitur avolunt te, quatenus libero agit. Ad clariorem intelligentiam tria explicanda simi. i. Vnde noine voluntarii desumptum sit r. quid sit voluntarium. 3. quomodo disierat a libero Hinc facile constabit, quomodo disserant inter se actio voluntaria dc libera.
99쪽
to sCApvT III. Prima Conclusio. Nomen volunt rii sumptum est a voluntate proprib ldicta, cuiusmodi est in Deo, Angelis M
hominibus. Vsias tamen Obtinuit, Vt tribuatur etiam appetitui sensitivo, quia habet quandam similitudinem cu voluntaye, ut notauit D. Thomas
fertur in obiectum prius cognitum, ita etiam appetitus sensitivus. Hinc fit, ut voluntarium duobus modis sumatur. . i. Stricte, pro eo, quod est a voluntate propri dicta. a. Latius pro eo, quod vela voluntate est, vel ab appetitu sen-stiuo ; de sic idem est, quod spontan um, de quo agit Aristoteles, lib. 3. E
Secunda Concluso. Voluntariumlath sanis tumest id quodexpraeuia cognitione sponte fit. Vel, quod i Cui, nec ignorantia gerituri V , cuius , principium est in operante, cu cogi i- itioneeius, quod agitur. Nam haec omnia idem sere valent. Inuoluntarium c ust, quodnon sponte, sed vi aut ignorantia geritur. Vel cuius principium
100쪽
vcrante , non est cum cognitione eius , quod agitur. Hinc patet, voluntarium distingui, tum a Violento, tuina naturali. Nam violentum non est a principio intrinseco. Natura te vero, tametsi est a principio intrin- seco, non tamen cum cognitione. Ex quo ulterius patet, motum fieri posse tribus modis. i. a principio extrinseco; &tunc dicitur violentus. 2. a prin-
cipio intrinseco, sine cognitione ; M tunc dicitur naturalis. 3. a principio intrinseco, cum cognitione ; tunc . diciturvoluntarius seu spontaneus. Tertia Conclusio. Voluntarium in quatuor modis dissert a libero Primo, quia admittit necessitatem , quam ii. berum non admittit. Nam actio voluntaria diuidi potest in liberam & necessariam; non tanquam genus in suas species , sed tanquam rubiectum in duos modos accidentales. O innis enim actio voluntatis , vel habet a iunctum modum libertatis, vel modum necessitatis , qui duo modi acci- isi dent