장음표시 사용
101쪽
9 8 De Causis corrupi. Judiciorum
stria ad Iurisprudentiam pervenit, 'conscientia fruitur nobilissimae artium.
gularibus rarisque exemplis exstruenae. r. , da regula non videtur. Igitur ut hines acerbam adolescentiam; inde effetam& decrepitam senectutem adjudicandi auctoritatem subtilitatemque inhabiles
comuniter arbitramur: ita circa reli- . quam aetatem non anni momentum adferent, sed animi. Namque & Papinianus trigesimo circiter anno oraculis illis suis imperatoriam Iurisdiistionem
temperabat, qua in poster rum docuis Sen. . mentum duraverunt: & Romani Senatori sexagesimo quinto anno vocatio. nem dabant.
Scientiam Juri rudentiae nec aria udicio quantae ab ejus demctu cause corruptelarum. Anjudex ex advocatorum turba utiliter I
S Squitur ut de Scientia Iudieis di
camus, postquam de moribus ejus dissetuimus Et quis Scientiae hujus modust non alius proseeto. quam plena persectae Iutisprudentiae notitia: id. que ex iis quae priore Libro collocavimus est mani sestum. Cui enim bono optime sundatam consi itutamque esse
Iurisprudentiam. si Iudex ejus non satis peritus est y optimeque illi, qui Legem mutum judicem esse dicebant:
judicem vero vivam loquentemque Legem : summam nempe utriusque consensionem exigentes. Itaque nemo miretur, male se habere judicia, etiam
in multa expoliti juris luce, si non ex censu plenae Iurispredentiae Iudex legitur. Quid δ quod haec ipsa facultas
incorruptiorem quoque judicem faciti& vera est Cassiodori sententia. non facile injustitiae labe subverti. quem juris seientia fundaverit. Etenim sic exi. stimo. eos qui gratiae vel pecuniae sententiam donant. maxime idcirco in tantum nefas impelli. quod non satis tincti liquid1 scienti 1 aequi ct iniqui, plerumque in controversis nihil interesse putant, in hanc vel illam partam decidant. Sane qui scistanti indu-
nescio an inducere in animum possit. ut illam prodat: neque enim calcare quis id potest . quo maxime gloriatur; 'nec laedere. quod amat; nec premere id pet quod ipse excellit. Et universeverum est: Nemo minui vesit id, in Qui
quo maximus est. Deinde ut nemo cita tii. ι .cumspectius, sic nec promptius quisequam . lites deciderit . quam qui jamant: diu multumque se exercuit ouris nodos, ut Poeta ait. S Legum aenigmata solvendo. Nam quis miretur ju- 'diciorum largas ambages, & sententiae moras. si Iudex non nisi tenuiter in Jurisprudentia doctus tantum ex causidicorum vagis & subdolis disputationibus discendum habet, quid juri legi busque conveniat y Ego sic existimo. non posse redi e agi cum justitia. nisi omnium qui in judiciis versantur. γαritissimus ipse Judex est. Absque hoest . quomodo tot fraudes. quibus undique petitur. discernet &dii inguet 3 Quomodo causidicis & eorum infinitis disputationibus moderabiturJ nimirum
Ducitur ut nervis Hunis mobile lignum.
Atqui hinc audaciam sumunt advoca torum imposturae r audaciam 8 imo praetextum, quo se defendunt .Hύλε
ti enim inquiunt Fabii verbis oudi- us. cant , S qui stequenter in hoc ipsum μ'. 8.frigendi hunt , is errent. Nam si mihi Sapientes judices dentur , perquam sit exiguus eloquentiae locus. Sin Saucemium mobiles animi, Et tot ma- lis obuoxia veritas : arte pugnandum
es. Nec enim qui recta via depulsis es, reduci ad eam , nisi alio flexu tes. Quid igitur 3 nunquid ex illo ad- νvocatorum grege Iudex legendus 7 Et sane si ad docendum jus merito des deravimus scientiam usu porsectam ridem multo magis circa administrationem justitiae dicendum cst. Quia tum p., ut dignum operae pretium venit, cum imter sie congruunt Praecepta lis Expe-menta. Et ejusdem videtur viri. invenire in causis argumenta quam subtilissime posse;& de invcntis quam exactissima
102쪽
pt Remediis Lib. III. Cap. IX. 99
ctissim E judicare. Etenim adeo Permixtum inventioni judicium est . utribus. ne invenio quidem Fabio videatur.3 33 qui non judicavit: nec enim contraria. communia ,sulta invenisse dicitur quispiam ; jed non vitasse. Sed hoe de pet secta inveniendi facultate accipiendum est : nee temerὰ Dialectici artem suam inveniendi &dijudicandi partibus distinguunt. Ε-nimverb inventio a fertilitate ingenii est .dijudicatio a maturitate illa copiam suggerit, haec dilectum adhibet di modum. Nec dubitandum . plerosque ad vocatos dum ingenio indulgent. Judicium minuere; imis dum non causas ad us expendunt. sed leges in clientum commoda torquere solent . injuris in. telligentia vaeillare: & eupiditate congerendi omnia se perducuntur , ut id quod verum sincerumque est non distinguant. Nee ignoro . quod objici possit. non ideb ipsos falli. quod fallere judicem conentur: non masis quam Lib. x. strictor , cum vi argis frae scit , ut v . quaedam eminere in opere , qu dam
recessisse credamus , que ea plana esse non nesu, ut Fabius ait. Sed longe hoc diis mile est: quomodo enim judicium Pictoris de opere turbet id, quod cum maxime ex arte facit 3 Advocatus verb malam instruendo cau- .sam. usum scientiae juris pervertat necesse eis. Deinde illa in pictura fallacia ad oculos pertinet, qui non ita falluntur ' mnplex quiddam eontinet ac uniforme : denique sne assed tu est, quali in causam clientis advocatus seris tur. Igitur se constituamus, ut sincerum germani advocati ossicium praecipue exercer ac disponit ad judicandi prudentiam : ita ad eam ineptissimos esse plerosque, qui cum Celso persum oratorem taAIum simio verι petere, quibuscumque causis studium suum impendere instituerunt; niti l pens hahentes , aequae fiat an iniquae. Tales enim consuetudo ipsa amplectendi quaecumque probabilia; nec in iis dilectum ullum . sed solam copiam consectandi, a contemplatione veri avertit: imb eupiditas omnia disputatione steἀeiendi prout tempus pollulaverit . in animis illorum discrimen omne confundit si non veti falsique , certe veri 3c similium vetii in quorum dispectavis omnis judicii consistit. Tales igitur
causidici ct plerique sunt minimo
habiles ad puram constantemque judieandi prudentiam : cavendumque praeterea ne in tribunalia ferant non judicis aequitatem, sed studia advocati; potissimum ubi Concilia judicum in an
nos renovantur. Neque enim temere
interpretes putant. idoneam in judice suspicionis causam, quod similem causam su stineti neque enim valde resere, sua sit.an clientis: cum ut in illa ad eom. modum , ita in hac nitatur ad honorem: imb subinde fidem ossicii spectet, consilium suum approbare omni ope con nitens. Sie enim Cicero pro Cluentio:
aeuotiescumque dira , toties mibi videor in judicium venire , non ingenii solam , sed etiam virtutis atque οσcii r ne aut toros teri videar quod non log implere, quodes impudentiae ; aut id non eficere quod possum , quod est aut perfriae aut negligentiae. Sint igitur judices iidem Iurisconsulti: quod quidem in majoribus euriis ha-
cinnus passim servatur, ut titulus exigatur Academicus. Verum id hodie fallax esse argumentum. alibi ostendimus . donec antistites juris a prodiga facilitate ad snceram severitatem, hac in parte publica auctoritate traducen
CAPUT X. Imperitis Iurisdictionem habentibus
adjungendos Gessores se geritos: Amonem adversus judicem qui ILtemfluam fecit in usum revocandam esse; iterque' ocationem adsupremampotestatem. Utrumque hoc utiis fraenum me cohibendis D
OUid igitur. inquiet aliquis. nun quid A rustieis sua Iurisdictio re. linquendat Nunquid sςpe jus dicendi
103쪽
potestas nascendi competit non multum ab indole agrestium distantibus 7 De Rusticis quidam disputant. utile esse hoc exercitio eos mansuescere atque expoliri: praesertim cum rusticis quoque ac barbaris, ut Fa- bius ait. aliquajustitiae appareat imago e quia ea virtutum indoles est . ut etiam ante institutionem, semina ea. rum atque initia a natura nobis concessa habeamus. Sed ego minime ambigendum existimo, quin expediatrusticos juri obtemperando; quam jus administrando expoliri. Nam cum con
stet . serenses artes lubrico vestigio in fraudes & calumnias prolabi: non de-het tam ancipitis rei usus hominibus altiore intelles tu destitutis committi. Cui enim hono est . illorum quoque hominum innocentiam ad calliditatem instrui atque interpolari y Sed quoniam corruptelae,quae colore prsmgativae aut privilegii invaluerunt, aegre exstindi possunt: illud certe observari debet. ne valeat hujusmodi Iudicum senten. tia absque consilio prudentium . neque id mutari ulla antiquae consuetudinis praescriptione potest: quia jus naturale repugnat. Nam ut Persius ait
AH eis leae hominiam rasuraque eontinet
iae fas. Ut teneor vetiios insisιia dabitis actas.
Excipio lites ad rem rusticam pertinentes . aut tantum facti quaestione non ita perplexa constantes. De hac enim judicaturos olim Praetor dabat etiam
imperitos. praescripta iis juris se l. A pposite Seneca: Ne quibusdam etiam imperitus judex dimittere tabeliam potes: ubi fecisse aut non fecisse Frmnuntiandum es , ubi fruatis cautio. nibus controvorsa tostitur. Ubi verbinter disputantes ratio jut ditis, ibir animi conjectura capienda est: ubi id, de quo sola Sapientia decemit, is conistroversam incidit , non potes ad haesumi Pudex ex turba selectorum, quem census in album S equestris hereditas misi. Quanquam melius etiam Iusti. tiae consuleretur, si rusticis illis judici. sorte quibusdam l bus Asiuilbr jungeretur di hic enim pratis externam speciem demas. l sto 'esset judiciis . & dirigeret quoque
causae cognitionem : cum consilium illud Iutisperiti ad sententiam modo definitivam randem exquiratur, lite plene instructa vel potius intricat1. Sane quibus dominia & nobilitas jurisidictionem attribuunt, cogendi habere asscssores petitos: quemadmodum olim Praesides provinciarum ac Praetores , qud Seneca adspexit: An ineptus ae- D. Iul.qui inter peregrinosae cives, aut vas Urbanus Praetor adeuntibus messoris verba pronuntias ρ in asses Iotis vero imperitia judex tenetur: quod tamen bifariam temperant, primo si 1 Principe vel repub. assctat ille adjunctus suit: deinde . si Academico Iuris- prudentiae titulo subnixus. Sed poste. Menocitius hoc hodie probari non potest, propter causas quas dixi, quanquam jam 33yseneraliter usu invaluisse, quidam scribant. ne judex ex imperitia; sed tan. I. i. tum ex dolo teneatur. Sed hoc ipsum
inter causas corruptorum judiciorum habeo: & plane renovandam leghm pu- 1. Ha to & restituenda judicia adversus judicem qui litem suam facit. id est per- ara. 7. peram judicando amissae causae damnos/- succedaneum se redditi ex imperitia i men non in universam litis aestimatio. nem . sed in quantum de ea aequum
religioni jurieantis visum fuerit condemnandum. Nam qua alia ratione L. aeli:
perinde refraenari indoctorum arrogan tia ab ambitu juris dicendi, vel judicum diligentia excitari potest . quam periculo redundaturi ad ipsos damni
sententiae iniquae t Hoc urgente metu, non minore sollicitudine inquirent &sententiis suis tuebuntur causam justi
rem, quam litigatores pro se quisque suam : utique enim jam judicis causaeit, quae justa; cum sne ejus periculo praevalere non possit, quae injusta est. Hoc frano jam excusso. quis miretur judicum licentiam, & Oeglectum juris y illud quoque utile quondam frae- 8. . nutri judicibus erat, quod supremae appellationis cognitionem ipse Princeps 3. C. Fexercebat: culiis existimationem tanto -
104쪽
Ft Remediis LibAII. Cap. X. 1 oti diῖ Qui portus elle debebat justitiei
seopulus esse coepit. aut certe vadum.
in quo causa seculis aliquot adhaeres. Hinc semper remora, quae etiam quisque magis reveretur, quanto sublimior est. Varie quidem disputatur. an conveniat aut expediat Principem
ipsumjus reddere: in id tamen omnium consensus est . non posse . sne dimi. nutione Majestatis . alibi esse ultimum provocantibus asylum . quam penes ipsam. Igitur nullum oportet Concilium in eo auctoritatis fastigio collocari. quin provocari inde liceat ad ipsam Majestatem: quae pro tempore adhibitis in consilium fidis imis sapientissimisque de causa cognoscat: gravi tamen irro. gand1 mulcta ut modi provocationis temeritati vel calumniae. Hac demum ratione Iudicum vel licentia inhiberi, vel exsuscitari negligentia potest; imminente reverentia vel terrore supremi arbitri, eui approbare sententias suas ct decreta debeant.
De ordine Iuriciorum , in eo e e nimis perFlexam seriem , S unum
ubique tressem: cum pro causarum varietate Tariandus sit: ideoque non perpetuis legibusper omnia ar
frrivendum , sed fere subjicien
dum Dduis Prudentiae. Dostquam de persona judieis dixi. t mus, videamus nune de ejus ossi.
cio : huc enim reliqua ' quoque --etant. Et quidem jam proximas Raturigines ostend imus malorum . de quibus queruntur omnes: dicendum enim
est de Iudiciorum ordine & ratione. Nam prosectb qui nunc invaluit judicii ordo , non ordo est . sed confusio; non processus. ut vulgo appellatur. sed ambages; non quas discretus quidam limes disceptandi cognoscendique, sed labyrinthus quae via esse debebat ad cognitionem definitionemque causae directissima, quid aliud sunt quam se. lebrae quaedam . in quibus insidias utrimque litigator disponat 7 Non hae ad directionem judicis valent. sed ad deceptionem: si quid nisi asylum aperitur calumnia . tergiversationi, frau
expeditissimae causae cursum reprehendat. Neque ignara haec ReipubL mode. ratoribus i cum non de alia juris parte plura indies constituant. quam de odidine instructuque judiciorum. Sed pro. tecto hoc ipsum est oleum camin addere : quantoque diligentior judiciis
ordo praescribetur, ranio eorum impeditior erit ac tardior exitus: quia tanto
plura semper de ordine litigandi. quam de statu litis disceptabuntur: quanto major circa accessiones istas occupatio, tanto tardabitur progressus ea ae principalis. Igitur non augendus judiciorum ot. do est, sed minuendus: & tanquam profunda silva densitate arborum lio tida, & licentia ramorum impedita. &grassatoribus, quam viatoribus opportunior, securibus truncanda est ac tectis
denda. Etenim qua peste superstitiones religioni insestae sunt . quam imitari tamen atque adeo perficere videri volunt: eadem infinitae judiciarii oldinis cereis moniae ipsam jam justitiam impediunt opprimuntque.Neque enim novum est. ut quae alumenta v identur. interim impedimenta sint: quomodo exercitus in quo plus calonum est, quam militum. iis ipsis quae in auxillum assumpsi, D. neratur di turbatur interim. Denique&jam olim cum primum oriretur haee superstitiosa judiciorum ordinatio ania madversum est quod dico. Sic enim pontilax;di penaio m prorogationem titium ex jublici oriunis 1ud clarii observatione novenire, scripsit. Itemque Innocentius: subtiliter intuenti apis parere . hoc interim esse conveniens O dini. ut ordo judiciorum consuetus non servetur. Ea sane quae adversusIuris- prudentiam diiseri solita Libro secundo recensuimus, ut merith refutavimus, ita aliquid tamen dicunt: alioqui nec
posuisum & vera sunt. si adversus superstitiosum judicii ordinem dicta accipiantur. Etenim quod Fabius ait:
105쪽
ior De Causis corrupi. Judiciorum
Infinitas litium formas suisse suturas. l mine judicium instruetur' iisdem seri, que esse, nec tot stolis repertam esse causam quae esset tota alteri smilis rhoe ut falsum est respectu rationis defi. niendi. eum Jus finitum esse ostenderim; ita verissimum est. si rationem consideres cognostendi. Antequam enim cognitionis subtilitas excusserit cau. sam. atque ad Iurisprudentiae normam exegerit; nulla non nova est: aliis enim
semper personis . locis, temporibus, reliquisque quorum complexu causa contiiWtur, descripta in judicium proedit. Unde necesse et . vel infinitis distinctionibus variare descriptionem ordinis judiciorum; vel unum eundemque omnibus adhibere: quotum illud utique impossibile est. istud autem non minus absurdum, quam si omnium Ο-culis uno sequis collyrio mederi profi-veatur. Relinquitur igitur istud. ut judiciorum constitutionem, pro varietate causatum , judex sua religione mode
. Etenim quis tam adversus Prudentiae exsistat. ut ad variandam cognitionis formam, nullum in eo esse mOmentum expendat, utrum juris . an sa-eii quae illo. an utraque litem iaciat 3 Simplex juris quaestio sit. an varia &multiplex y Faeti controvet sta quoque uniforme quid spectet, an in vario Sau- stactus discedat y Res in judicio vertatur, de qua liquere statim possit. an cujus probatio in arduo sit 3c involuta 3 Recens controversia sit. &subito in judicium protracta. an diu privatim inter partes agitatay Fidem per testes, an Per argumenta impleturum se litigator profiteatur ' Iam circa ipsas litigantium personas, nihil lateresse existimabimus industrii sint & rerum suarum
periti, an verbrudes δέ experies negotiorumycives sint an peregriniῖ vita Ssama integri sint. & in id quod aequum numque est parati, an versuti 8c victoriam spectantes,non justitiam Τ con-sdat reus causae. an sententiae dissidentia tergiversetur J Quid ' nullum discrimen rei quae in luce versatue conditio adferet: sed tam timida diligentia de stillicidio, quam de capitis dilati-bendi vieibus causa explicabitur, cum res oeulis discernenda est, ut in finibus regundis, 3c eum non nisi animi conjectura comprehendi potest y Denique eundem judicii apparatum exigit causa perspicua. δc obscura. brevis, re argumentosa; juris certi. 8c aequitatis controversae; parvi momenti. N ad exemplum pertinens, ac cum republica conjun Recteque Parisiensis Curia mul- CNGLetavit judicem, qui de causa s. solido-- . rum solemne judicium instituerat . infi-γὼ,
nita nimirum causae varietate constant.
pro qua judicii ordo sit variandus. At
nunc una eademque per omnes cognitionis series intendendi, excipiendi. replicandi. duplieandi. longiusque mliam alternandi disputationem 1 quo quid absurdius excogitati potest y Nam ut alia omittam: nunquid innumerabiles causae primo conflictu intentionis actoris & ad eam secutae inficiationis rei, statum suum ostendunt 8 Sed n mirum causae cognitioni non interponit se Iudex. nisi solemni illa inanium disputationum serie ex'icata: qua: advocatos quoque cogit causae argumenta in alias atque alias scribendi vices dispartiri ae dispensare. Quid igitur' inquiet aliquis; non praestat. juris auctoritate . quam arbitrio judicis dirigi rationem disceptandit in hae Lege enim aequabilitas inest: Iudex gratia vel ostensa cupiditate vel temeritate inflecti potest. Deinde frustra sunt tot
claris timorum ingeniorum monumenta de dispositu judiciorum. Primum cum nimis superstitiose descriptum nublieae diseeptationis ordinem reprehendimus , non id agimus ut nulla sit solemnis ratio constituti judicii, sed ut
moderata, nec tot praeceptorum modis implicata, ut neque movere se Iudex posse, neque ad causς conditiones adaptare cognitionem: neque enim in hac tantum re nimis diligentia nocet. Namque quod circa cognitionem definitionemque causarum est designatus
ille judicii ordo; id in re doctrinae est
partitio, id in comporata ut lucido ordine
106쪽
Et Remediis Lib. III. Cap. XL Io 3
dine . quemadmodum Horatius appellat, suffragetur discenti; atqui haec quoque conc a nimium s vetat arti. a I losa in contrarium vertitur: quia ut
hoc quoque Fabii verbis dicam fugit
memoriam , S turbat intentiorem. illi sane qui de ordine judiciorum scripse runt, nimia diligentia peccarunt: ' liactenus utiles sunt frectam viam, non unam orbitam mouHrant , a qua declinare Fabii sententiam ad hanc rem Iib. i. quoque aptavero qui crediderit ne-
nes ingre lautium tarditatem. ita ne 9 I fratum militari LM1 e iter μρὰ
deserimus, compendio laeti: ζωὴ re
elum limitem rupti torrentibur pontes inciderint , circuire cogemur : s ianua tenebitur incendis , per parietem exibimus. Itaque sic ad operosa illius ordinis praescripta judici respiciendum erit . ut plurimum tamen cum
ipsa litis conditione deliberet . quomodo facillime de ea & plenissime in struere religionem suam possit. IIu- tantur enim pleraque causis , temporibus, necessiare,occasione. Et similem sere hae in parte rationem puto judicii instruendi. N aciei ordinandae. Equidigitur sipraecipias Imteratori quotus aciem inseruet, dirigat frontem,
cornua utrimque promoveris equites
pro cornibus locetὸ Erit haec quidem recti mafortasse ratio quoties hcohit e sed mutabitur natura loci ς si mous occurret s s sumen obvabit collibus , reis aliave asperitate aliquia prohibebitur. Mutabit bosium LNus , mutabit praesentis conditio difcriminis: nunc acie diret M , nunι cuneis , nunc auxiliis , nunc legione pugnabitur: nonnunquam terga etiam δε-
disse Amuluid fuga proderit. Non
minor certe varietas cli. cum qua deli. heret judex de ratione instruendi judicii : cujus unus ille perpetuusque tenor inter praecipuas mihi causas eli diuturnitatis litium : praesertim cum tam numerosa observationum series . partim suis nexibus . partim metu ostendendi.
sic impediat judicem, ut cujus esse principatus in judicio debet, illius vix ullae aut certe postremae sint partes. Igitur ne sits bdixerit Iustinianus: Mjudices L. ii 2
voluerint, nullus tam audax invenis.
tur,qui possi invito judice litem protelare e necessario relaxanda sunt vincula illa , imo tollendi laquei, quibus religio judicantis R. prudentia Sc au- 'ositas omnis impeditur. Arbitet &moderator ordinandi pro re & causa judicii ipse judex sit: quorsum enim Omnis illa solemnitas ct ordo. nisi ut ille instruatury Ipse igitur dispiciar. quomodo edoceri causam quam optime&celerrime postit: quod non uno per Omnes causas tenore conitare, satis ostendimus. Neque verb a jure aliena sunt. quae consillimus i quinimo nullo antiquitatis exemplo nititur ea quae nunc judiciis dominatur intricata observationum series: sed totum hoc novitius error paulatim invexit . fraudibus causidicorum. & imperiti dissimulatione judicis, & operolis malestriatorum interpretum praeceptiunculis. Etenim si Romanas leges contempleris, pleraque commissa. hac in parte judicis prudentiae fateberis. Imperator Antoninus. Eiuta actio speciem futtirae litis A. L. -.σt Urate quam emendari vel mutari olicet , prout e Iiser'tui monet amctoritas ipso scilicet jure semel anse r. 4. q. litem contestatam vel jus reddentis ν' friceruit aequitas: qui causa cognita. etiam poli litem contestatam . id imploranti vel concedet vel negabit. prout aequum bonum videbitur. Vipsanust L. 6g. ad peremptorium edit tum hoc oraeue q97 .
venitur , ut FGιηρ quis petat, pos
absentiam adversarat , edictum Fri. mum s mox alterum , per intemauum non minus decem dierum; S tertium quibus propositis , tunc peremptorium impetret. Quod inde hoc nomensis sit, quod Perimeret disceptationem ioces ultra non pateretur adversarium
tergiversari. Quid igitur Ulpiane Ihaec tanquam mysteria quaedam. m tare nefas eriti audiamus: namque ad- 'dit: Nonnumquam autem hoc edictum
pos tot numero edicta quae praecesse-
107쪽
i6ι De Causis corrupi. Judiciorum
periculosum toti caulae erat. Sed postirmi, datur ; nonnunquam pos unum I alterum : nonnunquam statim, quod appellatur unum pro omnibuS. Hoc antem aestimare oportet eum qui. bus dicit: S pro conditione causae , vel personae , vel temporis ita ordinem eri Iorim vel compendium mederari. Igitur in arbitrio judicis Ulpianus te.
ponit tempuS non tantum cognoscendae. sed di perimendae causae r quia id
definiri non patiatur varietas causa. rum, persbnarumque R. temporis.quam in .i ac re contemplandam diximus. in in imo Gordianus Imperator rescrip
sit, cesante quoque causa peremptorii edicti , advesus eos qui admoniti Ju-ET dicio adese nomerunt, sententiam xijurire posse proferri. Sed ' an adversus ita contumaciaejam convietiam causae cognitionem persequatur judex, an vero ad cam aliis adhuc remediis eundem excitandum existimet; id quoque arbittio ipsius permittit Imperator M. L. i. c. AElius Antonin. Nim flemper compelle-Dis, ut adversus absentem pronunties, et ηη . propter subscriptionem paIris mei, qua significavit, etiam contra absentes sententiam darisuere. Idenim eo pertinet s ut etiam absentem damnaν eposs , non ut omnimodo necesse habeas.L.M. quia, ut Papinianus dixerat: Non qui
I qui uricispotestata sermittitur. id I sublucitur juris necessitati. Ulpianus de induetis quae indulgeri condemnato L. .f. solent : gui pro tribunali cognoscit, inquit, non semper tempus Iuditati
nunquam prorogat, pro causae qua titate S quantitate , vel personarum obsequio veI contumacia. Modica admodum observatio est . qua Romanae Leges judiciorum ordinem consti. tuunt: dc utique non omnia plane soluta esse debent . 8c obnoxia arbitrio judicis : sed a necessariis veniri ad nimium solet ut iterum recisis superfluis probabilem ad modum res reducatur Antiquitus Romae pleraque civilia negotia , maxime vero judicia conceptis ι et bis 8c solemnibus formulis constahant : in quibus vel syllaba aberrasse
quam quae rudi adhue populo dirigendo ac comparando fuerant . ea deinde callidiores detorquere ad dolum cceperunt i aucupia illa formularum tandem etiam legibus expulsa fuerunt: idque non in judiciis tantum , scd institutionibus quoque heredum S legatis. Qua in parte multum verae laudis Constantinus meruit: ad quem NaZarius in Panegyrico : NM'ae Ieges regendis moribus S frangendis vitiis connit ut aer veterum camuriora iambages recisae , raptandae simplicitatis su os Ferdicerunt. Cujus gloriam aemulandi largam materiam nunc si Dgerit magnis Principibus illa superlii-tiosa judiciarii ordinis solemnitas, magno justitiae bono rccidenda.
Dp Ordine Pudicii Summarii, ut ap-s Vant : eum quibuscumque fred causis convenire S Iu cree, opem
On unam judicii formam omni-nibus causis convenire. Jure quoque edocemur Pontificio, unde tamen maxime adaucta videtur Judiciarii Ordinis observatio , cum ex Romanis L.
gibus si mplicior esset. Sic enim scribit
Pontifex : Saepe contingit, quod ω - Q. svasas committimus , ae in earum aliquita de rob.
bus sis iciter , S de plano, ac sise' 'N' strepitu aeriurajudicis Froceri mandamus: δc eas sormulas sic interpret tur, ut necessano libellus non exemtun , litis contestatio non postuletur. δε rem re etiam Feriarum ob necessares hominum indultarum d Dre, procedi valeat: amputetur dilatim num materia: litem quantum poterit judex faciat breviorem, Exceptiones.
rius repellendor Partium Advoca tortim , S Procuratorum contentiones
ac iurgia , testumque supersuam muLtitudinem refraevando. Non sic tamen judex litem abbretaei, quiu Probationes necessariae , S defensiones legi.
108쪽
Et Remediis Lib. III. Cau. XII. 1 o s
timae a litantur citat ιonem vero,ae excogitatas. utique recidere debet:quia raestationemjuramenti de caumnia, etiam quod in peremptoria vim ex-vet malitia , stis veritate dicenda, ceptionis proponitur. D jure improbane veritas occultetur ,per commiso- tur. ipse Judex rejicere potest, non ex-nem huismodi intestigimus non Exιω- spectata adversarii refutatione. Iam 8cri. Vmum quia uxta Petitionis Dr. de te Itium productione moderanda,
mam 'pinntiatio I qui debet, pro euicumque judici praetcriptum est Farte agentis νου etiam mi, si quid effraenata poteriate ad vexandos ho-
etere volverit, est iu ipso tisis exordio mines s versa multitudo testiumsto 'Petitio socienda sese scriptis , sive trahatur, inquit Arcadius. Multo igi verbo: actis tamen continu) ut super tuo magis in quoeumque judicio disia quibus positiones ae articuli formara putationi δα perorationi eausidicorum debeant , ρυμ baberi plenior certitu. modum sacere judex potest: dx dicendido, Sutflat definitio curior )ιφν eu. spatia olim clepsydra dcfiniebantur. . Ei quia positiones ad faciliorem itaque nusquam Conclusioni partium
e Veditionem litium propter 'Partium judex adi ringendus est. eum eam ipse
conresones, is art i cutissis adescri rem facere possit pro conditione causae. ju- Hobiatronem usus lonSaevas in causis stimanus quidem prater ambigui juris II a rasit Ddex sic deputatus msfreetillimum tenorem constituit . ut si T.
aBudde .n trum voluntate procedat uno litigatore renuntiante jam dispu- ad dan his sirenui novique tremi imitationi . alter adhuc habere se dicat quae dare possit, S ad exhibendum omnia alleget: Iudex et ad hoc mentiruuin acta S muus menta, quibus partes fili spatium indulgeat; eoque elapso ali
volunt in causa, pos dationem arti rtim etiam mensem . idque α tertib; rulorum aerem certum, quan cumque deinde iisse finem imponar. Νed tantsibi videbitur , valiat Udnare : eo solutum spatium. Mid nisi dissolutaesareo, quod ubi ν emisonem fieri con- indulgentiae est y Sed nec interrogandi ringeret rotestibusρνoducenssis,pos partes potestas in uno demum judiciis t etiam instruimenna produca, a si genere Iudici permissa est. Nam ι ut Ul- L. M.
gnatione, Umori non obstante.Inter- pianus ait . uotcumque Iudicem aeqvi- 'rogabιt etiam tartes . He ad earum ras moralis. aeque osorsere eri in. instantiam , stme ex o io ubicumque terrogatio 'em, dubium non es. Atque hoc aequitas suadebit Sent unam ve- haec interrogandi ratio magis . quam
νο dis niti m citatis ad id licet non Postiones ex Atticuli, probarionem exseremptorie partibus ) υτ scriptis , Sipedit. Nam, ut iterum Ulpianus: Ozi Lis. prout magis sibi placuerat satis vel interrogatus responderit,sic levetur, in sedens mora at o etiam , s ei videbi- fuasi ex contractu obligatus; ero quotur, conclusione nou acta Nihil hacipui abitur, dum ab adveν sario inter Conliitutione ad dirigenda judiei a il- rogatur. Sed etsi a Praetore fuerui ultrius vel plenius elle potest i & si interrogatus: nihil facit Gaetoris quid perpetua observatione dignum. auctoritas, sed ipsius responsium si
illo modo non magis solennisjudicio- mendacium. Sed perversa invaluit con-rum ordo in certis causis imminuendus suetudo omnia scripto agitandi: Rest . quam ille modus non nisi in quibus- quod in extraordinario solum judicio dam litium generibus, pro conditione scribendi necessitas nune remittitur, id augendus. Nam breviare litem qua olim in omni disceptatione obtinebat. potest . per omnes causas debeti cum Sed petitio utiliter actis consignabitur. ad oscium ejus pertineat , ut Iulia- quia congruere ei sententia debet: nonus ait. lites diminuere. Et pruin- alioqui litem ex lite ses contingat. si de dilationum terminos coarctare. Ride intentionis tenore postea ambiga- . exceptiones ad icrgiversandum modo tur. Denique Litis contestatio omitti
109쪽
166 De Oiuss corna pi. Judiciorum
in summario judicio potesti sed hoe
ita accipiendum est, ut tamen ex intentione di depulsione emerserit causae status. Cujus investigatio atque ob servatio unice facit ad breviandas lites, ct ad recte constanterque pronuntiandum est necessaria. Unde neque defensio, neque probatio omitti potesti& consoquenter nec citatio: quia per eam demum defendendi facultas con tingit : quanquam peremptoria utique citatio ad sententiam non desideretur:
quod reliquis quoque judiciis commune esse liquet vel ex iis quae supra dixi-imus. Sed neque utique a s edente in iis judiciis pronuntiandum: quod quidem in reliquis desideratur ex decoro, di consentienter gravitati judicis, ac majestati judiciorum: ex eo tamen solo. quod Iudex stans dederit sententiam, cam infirmari. quod plerique tradiderunt, durunt sit: si alioqui publice ct solemni loco. praesente ossicio lata est. Sed jusjurandum, quo calumnia devovetur, ne in istis quidem JDdiciis remitti potest. nunc vero in omnibussere insuper habetur: adeb accuratior illa ordinis constitutio non justitiam sollicite spectat & sectat ut . sed di luta diligentia calumniae suffragatur.
De Editione Actionis: an eam spe. elatim signateque proponi oporteat experiatque.
ENimvero hodiernus ordo judicio
rum ut supervacuis multis oneratus est, ita spoliatus quoque necessariis r prorsus ut appareat. non ad aequitatem . sed calumniam xum directum csse. Nam non tantum illa calumniae
Huratio, de qua sequenti libro erit dicendum, negligitur; sed Editio quoque Actionis, sed Contestatio Litis. per quam Status ejus aperiatur, sed subtilis illa diligentia judicis in Interrogandis qua Litigatoribus, qua testibus: cum Iudex stre tantum ad scripta advertat animum, id est ab ipsa rerum natura ad imagines N picturam; testes. que sere a scribis examinentur, imp titis causae dc status quo omnia reserenda. Et ut sumna alim reliqua complectat vitia, quid nisi ipsa Cognitio causae a judiciis est expulsa y Jam satales
quoque litium periodos . intra quas necessario deficiant, calumniae citrae nata licentia egreditur. Sed de singulis o dine videamus. De primo etiam inteljuris interpretes agitatum Mst , an A. monis species utique sit exprimenda, an vero sussiciat negotium exponere.& ei petitionem applicare Τ S hoc plerisque placuit, ex illimantinus per Constantinum & Theodosium remissam esse omnem Actionum observationem: quibus refragari prosecto tota Iuris- prudentia videtur, non in alia re diligentior. quini Actionum distinctione. L. t. Q. Aed neque Caesares illi sui I agantur Ilicetum. Puris formulas aucupatione e μά Eabarum insidiantes cunctorum actibus , radicitus amputari jubet. Al. L , ter vero se edicit: Nulti orsus non impetratae actionis in majore via minorejudicio agenti Og natur exceptio est aptam rei S proposito negotio
competentem eam e e confiterit. Prior lex repellit solennitatem sermularum. ne deinceps certis di co ceptis verbis actiones adstringantur: in quibus olim
vel syllaba qui exciderat, is caus1 cais debat Aliud vero.est sermula, qua actio describitur, aliud est species Actionis, qua jus agentis distincte breviterque asseritur di illud ad suggerendam reo cavillationem pertinet; hoc Actoris Intentionem a calumnia & iniquitate in ipso judicii exordio sejungit. Altera vero Lex impetrandae actionis necessitatem remittiti ne amplius 1 Praetore specialiter postulantur remedia, quae incommune aequabilitas rati descriptique juris omnibuS proposuit. . Et haee duo tantum circa Actiones antiquari . Formulam & Impetrationem, iple titulus prositctur. Quid I quod ipsa Lex corum opinionem resutat. quae it Impetrationem actionis remittit. ut eam astam rei , proposito nego- Facit ita competemem esse )ubeati Quid λ G
110쪽
sit Remediis Lib. III. Cap. XIlI. i o
quod idem Theodosius sanetvit . eum qui ex testamento egit, quod imperfectum deprehenditur. obtinere hereditatem non posse ex causa fideicommi s. quamvis testator caevit ut testamen. tum in vim Codicillorum valeret Qui herediratem. inquit, petit ab ipsis iri. tentionis exordiis. utrum velit elige n. di habeat potestatem, sciens te unius electione alterius sibi aditum praeclusisset ita ut si ce bonorum postellionem secundum tabulas . sve secundum ius neu pationem .ceterasque similes postula verit, aut certe mitti se in posse Isionem ex morte petierit. interipia hujus juris auspicia propositum suae intentionis explanet. Si intentio propostra ex te. sta inenti causa. nequiὸem fundari ad miniculo codicillorum potest i quida-hitari pote: t. utrum distincte certa conveniensque actio sit proponenda . an vetb sussiciat qualiscumque petitio 'Sane Formularum antiquatio eo porripatur. ut nomen Aetionis exprimercst remissum: at species cette ejus designanda est demonstratione quς vice nominis fungatur : qina id non ad conceptionem intentionis. sed ad vim ejus pertinet. Atque eo modo conciliati diversae Interpretum in hane rem sententiae poterunt. Itaque se sentio. si jusfinitum esse potet 1 8c debet. At utique ex praescripto juris aptanda sunt judicia; conveniens esse. ut desiderium quisque suum certae Actioni applicatum proponat: sie enim facillime aesti mare de eo Iudex poterit, juri congruat an ab eo sit alienum; dc consequenter admittendum sit, an repellendum statim i itemque quo fine condemnatio moderanda sit; id enim progenere Actionis variat. Hae ratione continget saepe calumniosas lites in semine elidi quae nune in infinitum propagamur, quia cujuscumque generis desideria li. heto cursu in judiciales disputationes feruntur ac vagantur; quia non statim ad actionis applieitae amussim exigun
Enimvetb etiam inter Interpretes constitit, eum qui tae actione experitur. statim judicis ossicio repellendum esse: idemque proinde est . si actio quidem proponitur, sed alia quam ea quae negotio congruit. Ideo, inquit Ulpianus, adversus mensorem agrorum actionem Praetor proposuit. quia non
crediderunt veteres, circa talem per. L. i. f.
nam locationem 3t conductionem esse , sed magis operam beneficii loco praeberi: 3t id quod datur ei. ad remunerandum dari: dc inde honoratium appellati. Si autem ex locato conducto fuerit actum, dicendum est. nec tenere
Et ne videatur haec distinctio actionis nomine tenus consistere. im autem rerum ac judicii non attingere. addit Ulpianus: Haec actio dolum malum dui Raxat exigit. Visum est enim satis abundeqhie coerceri mensorem . si doluq malus solus coerceatur UuS h minis . qai civiliter Obligatus non est.
De vera ratione Litu eontestationis; si Status causae inquirenae confluuevrique.
ACilonis editio in hoc quoque cori.
sert. ut perveniri ad Litiscontestationem possit. dum excipiendo vel replicando vel dnplicando status litis innotescit. Etenim quae hodie in usu est Litiseontestatio, nomen quidem idem habet. vi autem ejus Scpotestare sere earet: dum qualemcumque responsionem Rei ad Acto ris intentionem pro lire contestata habent. At vera Liriscontestatio. quae vere judicii fundamentum appelletur. non nomine tenus aestimanda est. sed vi sua qua judicium univcrsum in odidinem cogit, eonstituendo litis statum: ideoque Imperatores non actioni S.edr-L , oetione Litiscontestationem oriri di de Prasecunt: namque in eam . ut plena sit. 1. simul dedueenda est exceptio rei) Sed 8. Ο cum judex per narrationcm negotii Via . causam audire coeperit. Nam nego L G te. tium est congregatio personarum. lo tcorum, temporum . eausarum, modo' P. Liris