장음표시 사용
111쪽
o 8 De Causis corrupi. J udiciorum
rum . casuum . factorum . instrumentorun . sermonum, scriptorum. Causa vero est negotium omnibus suis partibus spectans ad quaestionem: aut causa est negotium cinus finis est controver-Quiniit sia: ut finit Apollodorus, veluti cra- 3 tes . Causa est quaestio sinita . civilis. aut rerum controversia in personarum finitarum complexu. Ex quibus apparet. id Iureconsultis esse Litisconte. stationem. quia oratore& vocant conia stitutionem status : neque enim eo solum pertinet, ut litigatores judici permittant cognitionem definitionemque causae , testibus in hoc adhibitis . sed etiam eo ut cognitionem ejus instruant. R dirigant definitionem . subjicientes ejus potestati non indigestum quoddam negotium, sed id quod in eo controversum apparuit. Unde Jureconsultus : Non potes videri injudicium veni e , id quod posjudicium acceptum id est litem contestatam ) accidi ei r ideoque alia interpellatione opus My. Nisi in litiseontestatione aperiretur certum caput in negotio contro. versum . nulla ratio esset. cur non pronuntiationi subjiceretur. quicquid ante sententiam ex tora negotii serie orire. z. . f. Iur. Et eo pertinuisse opinor conjectionem causae. cujus Jureconsultus meminit. du m ei comparat regulam qu ae juris descripti varia capita quasi in summam conjicit . una ct communi vi ea complectens: Sie enim Pedianus : Cum ad
Id. r. e. judicrum esset ventum. antequam cau.
xo. Ia ageretur , quasi per Dicem rem expmebant e Dod ipsum dicebatur cause convectio, Qua cause serae in breve coactio. Et hoc sensu Agellius iLitem cum Euathlo contemtur, Scam ad judices conjiciendae confisen. oue caine sotia veni t. Status igitur causae nihil aliud est, quam principalis quaestio ex prima intentione Rdepulsone emergens.
Appello principalem quae Πionem ,
quemadmodum Theodorus generale caput, quo omnia reseruntur: id enim est. quod litem iacit. dc quo sublato lis tollitur, unde reliquae quaestiones subseruntur, & cui applicantur ut adminicula . cui dcnique subscrviunt. Dixi eum Rhetoribus cam nasci ex intentione S depulsione, sive prima causarum conflictione . id est inficiatione propositionis hinc vel inde motae: Iamprimum scilicet non distinguen o. sed negando excluditur vel Actio. vel Exceptio . vel Replicatio. vel Duplicatio aut ultra. His enim verbis Iureconsulti significant, quod Rhet res per intentionem dc depulsonem imtelligunt. IlIud inquit Ulpianus) to L. a. rnendum , omnem exceptιonem vel re-
plicationem exclusoriam esse: Exceptio actorem excludit replicatio Retim. Etenim quamdiu vel Actor vel Reus distinguit. nihil adhuc controversum apparet: ut primum simpliciter alteruter negat objectam sibi propositionem sive juris sive facti. ea incipit contro. versa esse. 8c litem ostendit atque adet, constituiti R hic proinde Status causae est; ita appellatus vel quod in eo Litigatores sistant, nec ultra progrediantur allegando; sive quod in eo articulo ipsalis consistat; sive denique . ut Fabius M. 3. o. ait, quod ibi sit primus causae congressi susi quod Cicero dixerat . in quo Pri- is Tu, mum consistit quasi ad repugnandum eongressa defensio : metaphoia . ut opinor, a gladiatoribus ducta . qui in statum se componere dicuntur ad inserendos vel declinandos ictus. Adeoque consistere simpliciter pro experiri judicio ponitur, veluti Senecae: Atius eum lib. a. δε matre consistit: Tertulliano, de Boe primam eo Pam. Denique R Status
nomen ad rem bellicam tractum est. Sic apud Frontinum caput est de conis M. r. cstituendo satu besti, dum summam 3 belli, & generalem ejus gerendi rati in .
tionem eligunt duces sibi opportunam et veluti eum Alexander Macedo. item- Μque civili bello Iulius Caesar; quia exedicitu robusto animosoque 3c exercitato antecellebant, omnia eo reserenda putaverunt , ut acie consigerent. Sic enim & in judiciis Status est, quod S M. 3. e. orator praeeipue bi obtinendam , Sjudex sectandum maximὸ intelligit,
112쪽
ut Fabius loquitur, similiterque Her- luisti. Duplicando respondet Rea .c i 7 magoras statum vocat. Per quem Db- pam suam nullam inter eius c. curia. ima res ipsa controversia in intelli. probabili opinione ducta .actorem mor-gatur , g ad quem probationes etiam tuum assimanti crediderit: & conse- partium referunturi suenter non se priorem paeli fidem m- Unde maximus ejus usus apparet .ihegisse. Hic demum conflictus Oriturit et quo dicam. si ante exemplo omnia argumentorum: qui litis itatum conserero clariora. Sumamus controver- stituit in hac quae itione. An penes fiam . quam Maximus refert. Auciua quem deposita pecunia est a dubh s. 3, quaedam pecuniam depositi nomine is cum pacto ne eam reddar alterutridauus h utibus acceperat, ea e-- seorsim; is extra culpam sir, si uni eam ditione ut illam simul utrisique redde. reddiderit asseveranti de morte coniaret. 2uorum alter interjecto tempo- sortis y Hypothesin enim in Judicandore , tamquam mortuo socio squallore revocandam esse ad xim generis uni- obsitus, decepta ea, omnes mammos Versi. Cicero monet. Et prima quidem abstutit. Supervenit deinde aster Sistonte videtur saeti quaestio esse . an Zepositum petere carpit. Demosthenes talis ita e& fama ille fuerit. an tam quidem advocatus argute; Mulier, probabilia & convenientia de mi die
inquiebat. parata es depositi se fide socii exposuerit. ut merito ei fides fue- αere e sied ni O m adduxeris, id rit adhibita. Sed in eo tacto. quod con-
facere non potest: quoniam ut ipse -- ventione finitum et t. conJecturae lociferaris, haec dicta est lex, ne pecu-jcus non relinquitur. D duo drposumnia alteri sine altero numeretur. Sed mut, inquit Ulpianus. ambo agari. t. i. F.
ut appareat causae status. torius nego. s quidem sic deposuerunt , ut vel unus tii aeries per omnes intentionis & ex. tollat totum s poterit in sotidam agere. elusionis articulos est digerenda. Ina Ergo. ubi haec lex dicta est. ne unitentio repetentis depositum liquida seorsim reddatur. uni reddi totum none it: itaque ullis sit. opus eii exceptio- potest. Sed magis apposite didistinctene pariis: quae dicet poeuniam deposi- idem Auctor: Si pecunia in sacculo d. i. i. s. tam easu fortuito sibi universam abla-ssignato deposita sit; unus ex heressi. 36. tam: ideoque restitutionis necessitate, suus qui de quis veniat repetens:
se liberatam. Deinde frustra actorem quemadmorim ei fatis at, videia Meonqueri . non esse servatam eontra. es. Promoda pecunia eLI via coram eius legem, cum eam ipse non implear. praetore, vel intervenientibus hone-Hoc nimirum est quod Demostiaenesisu personis: S.exs menda ρro ρ--
dicebat. Nondum apparet controveo te hereditaria. Sed et se reia etur, 'siae caput: nam ea qua juris in conses non contra legem depositi flat, cum seliso sunt. nisi , praesenti causa ea remo. Praetore auctore, vel honestis pes. veat aetor. V idendum proinde quid te-mnis intervenientibus hoc eveniet: replicando Petitor objiciat. At. inquit ca-isduo vel apud eum remavente. E t desus sortuitus non liberat eum quieulpa inde: Seor sunt , quae ditidi non
sua eum provocavit: cultri autem tua possunt, omneI debebit ira re , Iati
est in eredulitate dissolui ' quae proba- datione is petitore ei praepandia in Metionem mortis meae non exegisti; quae quod supra ejus partem est. Satisda-
fidem eonventionis neglexisti Et proin- trone autem non interveniente , reis inde neque altera exceptio te juvat: quia aedem depons, S omni actione deposita- enim prior fidem violasti. praestari tibi rium liberari. Tantundem scilicet Reae fidem pacti seustra desideras: praesedi faciendum suerat: cum etiam morte alia 'tim eum tua eulpa essectum sit, ne so- totus probat 1. considere tamen hem ieius meeum adrecipiendam pecuniam Mus debuisset. Verum haec obiter. ω- se sistat, quem auferre universam vo- i que enim nunc judicamus: sed illud o-
113쪽
Oo De Causis corrupi. Judiciorum
stendere volumus , quomodo causae status sit indagandus quantaque ex eo recte constituto lux oriatur ad recte judicandum. Illud non inutile admo. nere . simplicis litis usum late fuisse statum generalem , quamvis plures esse possint speciales. tot scilicet quot quaestiones ad principalem statum approhandum moventur. Veluti, in proposita lite: summa quaestio causamque continens est. An qui contra pactum de reddendo deposito utri que simul, ab teri seorsim restituit affirmanti de morte alterius, extra culpam sit 8 Specialiter vero seorsim in controversiam venit. An Rea liberetur non eustoditi pacti culpa, quia ne petitor quidem convcntioni pareat. quippe seorsim sibi reddi Petens. Deinde. An a violatione pacti excusetur, credulitate isti. & quali probabili errore ducta. Utrumque tamen in eam summam coit, quam diximus efficere statum Hoc tamen vix est perpetuum. Nam si causa Miloniana defendatur, quod Clodius juste si occisus , qua insidiator. qu, perniciosus Reipublicae civis : videtur duplex esse
status. Nam summa illa in quam utraque quaestio concurrit. quod jure sit Occisus, non facit statum cauis pro-Prium: non magis quam status nasci. tur ex hoe confictu i debes centum, non debeo centum : hoc enim tam vagum & infinitum controversam non attingit. Itaque . qui Iure occidisse dicit, rationem reddere debet. cur occiderit. Insidiator, inquit, erat, Sexitiosus Reipubl. Utraque videtur seque ad summam rei pertinere quaesio : neque enim altera ad probationem vel adminiculum alterius resertur:
in utraque & de Iure R de facto disputari potest. De hac ambiguitate Fabius se statuiti Etiam credo aliquando dubitari , quo statu B utendam , csm adversiss unam intentionem plura Vponuntur. Et sicut in colore dicitur nam rationis , eum esse optimum, quem actor optimὸ tueatur: ita hic quoque posse dici, eum statum ess faciendum, in quo tuendo starimum adlabere vi-raum pusit orator. Non ut reliqua re. moveantur . sed ut in uno summa coli cetur. Nostra, ait idem, opiniosemperi fuit, ut cim essent frequenter in ca a diversi quaestionum L atus , in eo crederem uatum causae. quod esset in ea potissimum , fg in qao maxime res veristerentur: quodque, ut alibi ait. dico rem , s mihi ρIus quam unum ritere non ticeret. Sed quia Ius neminem pluribus uti defensonibus prohibet: quae ex iis erit firmissima. in ea status cause
censebitur. . Verumtamen quoniam interim id disceoni non potest, poterunt aliquando plures esse status.
Te utilitate Cohitutionis Lyatui , s de dilationibus recidendis.
Agna sane constituti eauis status opportunitas in universam judicii rationem: atque ut navigantibus ad cynosuram dirigendus eli eursus; ita nisi S Judex ci Advocatillianc cause cardinem. 8c. ut sic dicam, polum . & sagaciter 'invenerint. A fixa acie intueantur. vagari eos, jactari &aberrare est necesse. Nec mirum . n
glecta hodie aut incognita judiciis indagandi status ratione . totam disceptationis judicialis rationem tanta caligine . ambagibusque R etroribus involvi. Senecae illud huc aptem: Scire δε-
bet quid petat ille qui sagittam vult
mittere emttine dirigere tis moderari manu telum. Errant consilia nostra , quia non habent quδ dirigantur. Ignoranti quem sortum petat, nutius suus ventus erit. Etenim non potest Judex disputationes Advocatorum vagas ' infinitas moderati. nisi invento observatoque cause statui & recte ML chines in oratione contra Ctesiphon- rem . cum a judicibus petit , ne fDemosthenem permittant evagari,admonet. ut eum dicere de isso causae statu cogant. Nimirum tantum ad Statum defixa acies admonere judicem potest. quid vcl argumentis vel testibus sit approbandum ; quando id quod contrinversum
114쪽
Et Remediis Lib. III, Cap. XV.
versiam erat, satis liquidum evaserit: neque huic tantum praescribere modum probationibus potest, scd eadem
res examen quoque carum continet:
cum argumenta quae seorsim s*pe momentum habent. ad ipsam rei sunt mana relata infirmitatem suam fateantur Id quod cxperimentis quotidianis clarum , antiquo etiam exemplo , sed amoeno, oculiS ingeramus. Corax Ti.
siam hoc pacto in disciplinam accepe- Peras, ut Postquam cum Rhetoricam docuisset. is statam inercedem in duplum persolveret. Tisiam post inllitutionem tergiversantem urgere ad solutionem judicio magister instituit. Sed ille percunctatus cum quid esset Rhethorica: respondentem. csse facultatem artificem persuadendi: hoc ludificati dilemmate coepit. Si persuasero me non debere, vinco quia persuasi: sin id non Persuasero; vinco quia non implevisti ipse conventionem . qui non docuisti me vim persuasotiis artificem. Vetum Corax majore etiam argutia in discipulum retorsit id ipsum argumentum: Si persuaseris te non debere, vincam ego, quia persuadendi artificiosam vina docueram : si non persuaseris . vincam jure causae & sententiae. Imperitis quidem ineluctabilis haec argumentatio visa: acclamavitque populus di mali corvi malum ovum. Sed si ad causae statum exigatur, quem hoc tam subtile Poterit permovere 3 Corax ex conventione mercedem petit. Quid Tisias y an dicet non implevisti pactionis fidem y Rationem reddere debet. Non docui. si, inquit, me Rhetoricen. Dicet Co.rax : docui. Nam praecepta ejus altis tibi ordine tradidi quaecumque tradere
soleo. exercitationemque ea proluso riis operibus exprimere conantis adjuvi R direxi. An instare audebit Ti. stas i Rhetorica est vis persuadendi potens : talem vim mihi non tradidisti:
ideoque non Elissecisti pacto y Scd
occurret Coram imo hanc vim tradi. di , quatenus ab arte est, ct praeceptis constat di idque fidei implendae lassicit. quς ad doceotis me ossicium obstrinxit: ipse vero essectus artis addiscipuli partus spectat; S ab ingenio ejus, diligentia re usu pendet. Deinde non si in liac cauta nod persuaseris, idcirco non hausisse te persuadendi vim constabivi obstat cnim mani sella intentionis aequitas. Dixerit fortasse Tisias. id diserte actu ni fuisse . ut ipse artifex persuadendi. ' quidem aequa atque iniqua institutione ista perficeretur. Sed probare debebit idipsum, cum tam improbabili pacto praesumptio adver--ur. Fingamus probavisse: & manifestior jam erit status litis r nec occultum quoque jus causae. Quia conventio de re flagitiosa nullas habet obligationis vires : & flagitiosum utique est ad obtinendum sas nefasque praesidiis Suadelae instrui atque armari. Sed 'observato statu, hoc quoquet expeditius erit ad discernendum, uter defectu incumbentis sibi probationis, sue jus sive factum in ambiguo sit, contrariae sententiae subbiciatur: ille nimirum quem argumentandi vices deduxerunt ad id proponendum quod adversarius negavit. Huc respexerunt Impp. Nutiano rescribentes: Si quidem intentionem actoris probatione deficere considis e nulla tibi defensio necessaria es. Inficiatio enim primae responsionis constituit statum causae in prima actoris propostione. Ea proinde sola disputationi obnoxia .&cjus
probationi obnoxius actor. Et conse. quenter Impp. Si vero de ea confitendo, exceptione Ie munitum assevera de hae tantum agi conzeuit.Jam enim
haec causae satum Iustinet. Nam similam de intentione dubitas : habita exceptionis conte satione , tunc demum cum intentionem suam Iec dum asseverationem suam selitor probaverit , huic es locum monstrari convenit. Prius igitur Intentio discutienda erit: quia Mus appiobandae desectus supervacuam secerit disceptationem Exceptionis. Itaque non conjunctum. sed alternative in pluribus flatibus cathsa collocatur. Sic igitur Probationis &ordincin dirigit. di superfluam semem recidit
115쪽
ct clo irat judex: adcoque ne quidem
tentat habenas retinere; nec Iam abii-
rccidit observatione Status. Denique causa ad statum directa. sis pc ultro lis evanescet, apparebitque in summam
partes convenire, qualcaeca contentio
dc pertinacia collidunt. Quibusdam evenit ut huc quoque Senecae ullari v. 11. imaginem aptem ut quaedam scite senesciant : quemadmodum quaerimus saepe cOS. cum quibus stamus. Etenim in illa scribendi caeca vicissitudine saepecvenit. quod allegationem aliquam peremptoriam adversarius sne distin ctione aut in iaciatione transmittat. α- petita tantum sita intcntione Gusque. firmamento: ubi si causae status no. taretur a judice, jam lis seipsam peremisset i at nunc non eo secius pergunt in acervandis probationibus.
Nam hodie dum scribendi vices inter partes reciprocamur, abest a causis cognitione Iudex. Statumque demum fatigatis jam ineptissimae disputationis serie partibus, inquirere incipit. Neque enim ipsae sine judice, tanquam naVessiae gubernatore fluctuatae . eum vel quaesiverunt vel proposuerunt: partim enim calore δέ impetu extra causae fines abripiuntur. clum vel criminantur vel purgant ad personas magis quana causam spectantia : partim malitia vel dissidentia luris ultro a statu refugiunt. extrahere tempus vel distringere ad
versarium contenti, vel ultro etiam id retentes: accedentibus praesertimeau-sdicorum artibus uberiorem ex protracto jurgio quaestum aucupantium. Ne quis miretur, pellime se judicia habere :sne judice agitantiit. Non enim ille di L putantibus praestb est ac moderatur: tandemque demum serendae sententiae
tempore non recognoscit causam, sed cognoscit; nec de controversia tantum
sed de ipso judicii actu jam dispiciet.
Ut cum earceribus sese effudere quadriga , Addunt se in spatia, CV fru=ra retinacula
tendens Fertur e pus auriga, neque audit eursus h
Non aliam meliercules judiciorum nostrorum imaginem conceperim i adeo omnia causilicis licent, adeo languet pitur . quam sequitur errantes. A cum furentibus insanit: nisi tamen consuetudinis vi eum abripi dixerimus. Itaque hunc institui ordinem expediat, ut an te omnia illa causae conjectio usurpetur.& veta litiscontestatione status causae proponatur: id quod paucorum inter
partes commutatione verborum impleri possie . jam demonstratiam est: neque sane ante effusis disputationibus orationibu Ne causidicorum indulgere judicem oportet i quia Statu demum constituto apparere potest quid demonstrandum sit . di quatenus admittendae disputationes. Quid enim si status sit in articulo juris mini. me ambigui y seretne judex frustra altercantes I an non statim jus dicet. si de jure liquet y Neque tantum paucis cibis constitui Status potest . sed exi uo quoque tempore. Nam quod liciale etiam ad excipi cndum replicatiOnemque di ad duplicationem dilati
nes etiam plures dantur : id supervacuum erit. si eo modo inquitatur causae status quem insinuavi: ideoque id contra re stam sormam juris est introdu- ρ ctum. quod tantam ad implendas pro- 'bationes prorogationem judicii con-ccdit. nempe ad accersendos testes Rproducendos . ad instumenta inqui- 'renda δc proserenda. Optima sane ra- ftione: cum exceptionis . replicationis .is.
similisque allegationis sibi competentis statim quisque certus ella pollit. negotii serie cum jurisperito expensa. Sed neque secunda dilatio Jure Civili indulgetur . nisi ex urgetuistima causa, veluti st testes ex longiliquis provinciis
evocandi sunt. Itaque si inutilis noxi. L 7. Faeque litium vivacitatis stamina tempestive abrumpere volumus . non aliae
dilationes admittendae praeter jam dictas. dc eam quae deliberaturo Reo de edita sbi actione competit: itemque a lite jam contestata si causae status dubius orationes advocatorum desiderat. ,- c.
iis intervallum quoddam judex dabiti O sed hae dilatio communis quoque erit ...'
116쪽
Et Remediis Lib. III. Cap. XV. Ii 3
probationibus inartificialibus expe-imus. Universe enim: prodit se, quam-diendis. si eas quoque status causae te- Iibet custodiatur simulatior nec unquirit. Namque in ipsa actionum serieiquam tanta fuerit eloquendi facultas,
commodissime testes interrogatum iri .iut non titubet ac haereat: quoties ab in tempore admonebimus; idque olim animo verba dissentiunt. Et mehercu- Pab. M.
solenne fuisse. lesilla praesentis Astraeae ' praesidentis Λ D tr ui judiciis Cfgies, illa judiciorum maje
A U U 1 AV1. stas. circumstantis quoque arbitrium
Voce an scripto Iudicem de ea edoceri graestet. SEd tantae perturbationis ' calliginis judiciorum vel praecipua catas. est perversia consuetudo omneS Promiscue caulas scripto agitandi: unde judex umbras tantum rerum &simula. cra, non veros negotiorum vultus iis tuetur. Etenim scripto magis . quam voce in sietis rebus adumbrari veritas potest: qui eni in scribit, arbstrio suo materiam disponit, .
At qui coram disserit. pro arbitrio in. terloquentis& interrogantis de re ipsa dicere cogitur di & sepe improvisa Judicis percunctatione, altiusque repe.rita quam ut quo pertineat illico intelligi queat, cogitur ex causa, non ex ingenio loqui; ex obversante veritate, non ex commento eruendo responderet vel in extemporali simulatione . nec congruente cum causae summa. vel cum
iis quae manifesta sunt , deprehenditur: atque etiam ut non deprehendatur. deprehendi metuit. Adeoque metus ille,
vel ab iis fingendis arcet. in quibus deprehendi nolit; vel ut deprehendatur in iis quae fingit, essicit: turbat enim
consilium , ut repentina interrogatione percussi, nee quo ea tendant prospiciant, nec quae dixerint, quaeve in confesso sunt recordentur: unde minime
eohaerentia saepe respondent: super haec. ipsa quoque vocis titubatione mendacium arguente. 8c per dissidentes ab iis quae dicunt assectus eminente simula. r,b ia tioi e. An ista inquit Callidio Cicero et t... 3.s vera essent ,sic a te dicerentur P S, e tantum abest , ut insummares nosnos animose somnum iso loco vix teneba-
populi. imprimisque subtilis diligentia& intentio judicis, quem non moverint, quam non attulerint calumniantibus fotu id inem 3 Inscriptis vctb quam soluta est impudentisy quam libera fingentium machinatio 8 qu lim securae. vagandi licentiat At vero cum coram agitur . de causae statu protinus S continuo dicere cordatus judex coget, δe
delirantes reprehendet ac ad lineam reia duceti solebant enim olim interfari. ac continuas ctiam orationes interrumpere. Nam Romanis incognita est ac plane novitia consuetudo haec, non nisi
scripto disceptandi. Quam tamen quidam sic defendunt, ut etiam Romano actionum sive orationum instituto an- scponant: partim quod eae plus ad asscietus valent a partim quod minus ad meis moriam. dc consequenter ad intellectum omnium quae in causa versantur. De allec ibus Fabius dicet: Nec enim tu. t triam refert , qualia sint, quae iusta v 3
nometi os composuimus , qu qu modo Userantur. Nam ita quivique ne audit movetur. auare nee probatio ulla , quae aliquo modo venit ab orato re , tam firma es , ut non perdat Uressuas , nisi adstuvetur adseveratione dicentis. Ametrus omnes languessant necesse est, nisi ce , vultu , totius prope habitu corporis inardesant. Documento sunt vel sceneci actores , hi ae optimis Poetarum tantum arijiciunt gratiae , ut nos in ite magis eadem ilia audita fudis lecta deIectent s vitissimis quibusdam impotrant aures, ut quibus nultas es in M.
bliothecis locus, sit etiam frequens in theatris. ἀοod si in rebus quas ctas
esse scimus S inanes , tantum pronuntiatio potest , ut iram, lacomas , sotacitudinem Userat i quanto plus P va at
117쪽
11 De Causis corrupi Judiciorum
valeat necesse est, ubi S eredimus t E
quidem via mediocrem orationem commendatam viribus actionas a r-verim plus habituram esse momenti , quam siue optimam eadem alta demtutam. Ideoque demolienis orationem
admirantibus Rhodiis dixisse aesthi. nes fertur: quid si ipsum audissetis y Sed N Hortensius ille . qui diu cum Cicerone de eloquentiae palma contendit. non alia aeque virtute valuisse sertur, quam actione: cum scriptas Mys Orationes vix fama aggoverit. exutas scilicet jam illa inanium specie . qua vox 'gestus eas attollebant ideoque ite-rib. tib rum cum Fabio dicam Interitione est. o. v tius adicium quod audienti frequenter aut sevus cuique famor aut iselau dantium cumor extorquet. Lectio Δ.bera es, nec actionas impetu transcurrit; sed restetere saepius licet, sis dubites , Ae memoriae penitus gere vetis. Sic Seneca de Fabiano: p. loci. Ino docente , non vacasset tiri partes intueri: a b te summa rapuisset. Et fere quae impetu placeret, minus strae. sunt ad manum ν eura. Nimirum ut Tacitus ait: MI impetu valescunt. Igitur minus in scripto latere posse si-Sen. v. mulatio videtur Nam tenue est mon7' dacsum ς Wrtaret si diligenter inse-xeris. Sed h. s argumentiS promptum est respondere Namque flexamina illa
eloquentia . quae humilia attollere. grandia enuare . quae alienare animos
vel conciliare. prout proposito suo ex pedit, profiretur; apud imperitos quidem multum valet i sed illam persuadendi vim penes SapienteS amittit. qui non species rerum inanes inconissulto mentis impetu sequuntur. sed in . tentiore acie res ipsas penetrant. N ad normam Iuris & Prudentiae exigunt. Deinde penes Athenienses movere a fle.
eius lege prollibitum erat: atque hoc imitantes . nihil est quod ab artificiolae
actionis vi metuamus. Sed nec periculum est. ne continuae orationis cursus praetervehatur judicis aures: si quidemis. qualem desideravimus .animo am. Plo erit, ingenio acri, eruditione copiosa. Oiu denique rerum multiplici subornatus 1 praetcrea si constiturum ante caulae flatum in oculis habebit.& ab eo aberrantes in viam revocabit advocat OS: Deniqae si peractae a stionis praecipua capita atque argumenta in animo releget, ct diu multumque versabit atque expendet. Quod si quis med amamplecti lan entiam opsimum putet . ut cognitae causae statu s quod perfici utique sine scripto potest : &deinde in actis annotari) ipse dispiciat Judex. S cum conditione causae deliberet . utrum eam scripto disceptari. an perorari viva hoce velit; ei non reis pugnabo. jam ante prosessus rotum hoc de instituendo disceptationis ordiisne ac serma. pro natura lutum harium esse : ita tamen ut meminerit Judex, proposito suo expediendi quam celer-mmς lites frequentius convenire discepistationem vivae voeis. . Quam enim , ratione alienum est. vilissimas hodie lites non m si magnis si piorum voluisminibus explicari y atqui in re exiguae summae non est tanti vincere: impen in Iudicium majores sunt, quam em lumentum condemnationis. omodo id vel fraudis. vel stultitiae culpa careat. non video: neque enim litigantes approbare conscientiam. 1 et erudiri Iustitiam avidi in Iudicium confugiunt; ut rem persequi tot sumptibus dignam videantur: sed rei familiari consultum volunt: di consequi suum vel tucri. Non enim bona conscientia litigantis praemium es, sed victoria , ait appinsite Celsus.
2uae obseervanda Diei in cognoscendo: S is eam rem enucleatae zuaestiones a Phavorino designatae. ATque illa demum ratione cognitione causae instruetur ac dirigetur judicium : quae cum ejus spiritus sit. hodie vix membri loco est, cum omnibus demum inter litigatores perastis tamquam accessio super, eniat. Sed de ratione cognitionis plura jam olim qu
ri solent que Phavorinus proposuerat
118쪽
sibi disputanda dijudicandaque, recen sendo .atque expendendo xlii Tuberonis super officio Iudicis praecepta. Sed
neutrius ad nos scripta pervenerunt.
Quae tamen ille quasi praecipua desig-
. navit Capita apua Agellium. ea nobis sunt excutienda. Id, inquid. quaerit,b. a. solet , an deceat atque conveniat D.
dicii causae jam cognitae, si facultas esse videatur componendi negotii , of tu paulisperjuditis dilato, communis amicitiae , o qua ac catoris
Fartes recipere. Videtur enim contrarium id esse gravitati Iudicis & majestati judiciorum . quae non in suaden. do. sed jubendo cernitur e nec prcca tio litigatores conciliat. sed auctoritate juris lites definit. Imo contrarium id judicis officio est , cujus est jus dice. te. non pacta insinuare & conjunge. te i id enim proxenetae est: Deinde ea res occasionem praestet gratiae vel sordibus. si liceat Iudici transactionis modum excogitare, quem auctoriis late sua urgeat: utique enim initIlii otiaturus est ei. qui transactionis propositae formam repudiaverit. Itaques quis judex sis , arbitrium reripere ejus rei de qua judex es tu sie cons.
Gl. με. promitti iubere , prohibetur lege γυ- εκ na: Sta sententiam dixerit, non esr IR dlauda poenae persecutio. Sed hoc ip-
v sum Iure Pontificio est mutatum. Universe enim videtur officium judieis
μ' esse. Lites finire. Nee est juri nostro incognita vox pacisci suadentis Praestas. Deinoe judex inter Actorem &Reum medius intervenit: quomodo autem magis se medium gerit. quam eonciliando 7 Ego existimo priorem sententiam magis congruere & aucto. ritati judiciorum. & 1sinceritati judicum : exceptis litibus propinquorum. Inter eos enim non tantum justitiae .
sed qua steri potest amicitiae ratio habenda est. Atque ita I p. Praesidis meminerunt pacisci proximis persmissuadentis. Idem exigere aut permittere potest causae inexplicabilis ambiguitas. - 2. Atque Ilud. inquit Phavorinus. --
g ε--.ltius ambigi ae Amri scio, debeatne
judex inter cognoscendum ea , qaadicto quaestoque Mus es dicere S qua rere I etiamsi e us ea dici quaerique interest s negae dicat neque pomist. Patrocinari enim prorsus hoc esse aiunt , non judicare. Sed hanc quaestionem Diocletianus& Maximinus dii luere videntur in haec verba: Non dubitandum es iudi- iis, isseem , si quid 2 titigatoribus , vel ab his qui negotiis a punt, minus fuerit dictum , id sensere S proferre s uodsciat legibas S juri publico comvenire. Interpretes tamen id tempera vetunt. ut si actio vel exceptio propOsita ipso jure non consistat, pollit eam judex etiam non instante vel arguente adversatio eam repellere: verbi gratia. si impubes conveniatur ex negotio sino tutoris auctoritate gesto:diversum vero
esse , si non ipso jure deficiat actio. sed exeeptione . puta doli vel metus. excludi possit. Illic enim judicem non aliud supplere . quam quod jure continetur , cujus & peritus esse debet &
rutor: in altero autem casu . dum o
missam exceptionem vel replicationem sua sponte sequeretur . eum supplere quod facti est. & consequenter a partibus allegandum. Nam imperatores
aiunt. bularem id quod minas dictum est supplere , S proferre s quod sciat avibus S juri publito convenire rideoque tantum supplere posse videtur. quod ex constituti jutis tenore, nor etiam quod ex facti setie est omissum. Sed nimis angustari lex videtur, quae
quod minus rictum est id se pleri semmittit; si eam pertinere dixerimus tantum aὸ repellendum contrariam juriat legationem, non etiam ad supplendum omissam. aeque enim in utroque
id quod jutis est supplet i utique enim praesumendum est juris allegationem supplendam oriri ex serie facti in judi- .eium deducti: ut non factum suppleat. sed jus quod ex eo oritur. Namque illa separata est quaestio. Mudex fortei sciat super qua re apud eum litigatur, eaque res uni et Frius quam agi
119쪽
116 De Causis corrupi. Judiciorum
alio quodam negotio casuve aliquo cog- quaerere: id quod exemplo nobilissimo vita liquido S comperta sit, neque id S laudatillimo Regis Salomon b con- tis.1.
ramen in agenda causa probatur , o. firmatur. Sed & permittunt ei, supple- β g. c porteatne eum secundum ea quae sciens re exceptiones adversus testem ab par- Τ venitjudicare , an secundum ea quae te non suggestas: quia probationis exa- aguntur. menei jus mandaverit. Atqui non mi fItaque non dubitaverim. si expro-mnus ei mandatur totius negotii exa- posita facti serie huic vel illi allegatio meta : neque enim minus in totiuS cau- M. 3.
juris nascatur. quin eam supplere Iu-isae contextu. quam in testimoniis. quid T dex ' subsequi possiti liti enim ordi- alteri cohaereat. quid dissideat; quid nandae N ad statum suum dirigendae probabile. quid confictum si . intueri P intervenire &praeesse ipse debet: cete- dcbet. Ad id vero utique inquistionerum enim fluctuare omnia sine rectore crebra di inopinata opus et t. Con- necesse sit. Unde etiam si quae in iacti gruenter autem subserit Plaavorinus: tenore perfunctiorie a partibus attin- 'Praeterhaec suser ea quoque re dissen-guntur, nescientibus fortasse in iis mo- titur, an ex inu exque oficio sit δε- mentum esse. vel etiam si prorsus omit- dicis , rem causamque de qua cognoueruntur. quae in contextu rei gestae esse cit, iste Hocutionibus sinis ita expria probabilitet Judex suspicatur; de iis,mere consignareque, ut ante sentem inquitet & admonebit dissimulato ta-itiae tempus ex iis quae apud eum in men quod in iis constituat pondus: ut praesens confusὸ Turreque dicuntur , mox cisteretur. Cur enim is cujus fidei serinde ut quoque in loco ac tempore causae notio disceptatioque commista movetur signamindicia faciat mo- est, ultro patiatur errare Litigatores .itus atque iens sui. Nam qui Pud,
quos videt juris sui ignaros cne : cum ces , inquit, acres atque celeres viden- in quocumque abominandum sit, nonitur, non aliter exsimam rem quώ demonstravisse viam erranti y Aut quid agitur indagari comprehendiqueposse. aliud est cognoscere de causa. quam de nis is gui Iudicat crebris interroga. . instrui 3 quae autem instruetio sine tionibus necessariisque interlocutioni-
inquisitioney Aneui in obscurius die alius S suos sensus aperiat, S titia
inquirere licet; et non idem licebit cir-agantium deprehendat. Contra autem ca ea quae minus plene dicuntur 7 nam qui sedatiores S graviores tantur, ct hie obscuritas ad summam rei per- negant judicem debere ante sentem venit; veluti illic ad partem. Sed pa-itiam , dum causa utrimque agriatur, troni, inquiunt, hoc est, non Iudicis. quoties aliqua refropo ta motus es, Inprimis Iudex inquirendo non tam,toties significare qui sentiate eventu- parti su stragatur, quam sibi ips : cujus rem enim aiunt , ut gura pro vari
utique interest, plenam rei vel negotii talepropositionum argumentorumque seriem tenere. Deinde non parti patro- alius atque alius motus ansmigassen-cinatur, sed Iustitiae: cum tantundemidus es , alliter atque Hirer eadem in Waestiturus sit circa utrumque litigato-meausa eodemque in tempore sentire Srem. Enimvero si prima a stione non interloqui videatur. ProrsuSinquiren- 1 M., .
satis explicata Iudici causa videbitur, dum judici est de quibus scire restri, GD diffundet diem. & denuo perorati ju- idque juri est consentaneum. Sublatae . hebit reur igitur non statim potius in-jenim quidem sunt interrogationes, qusi s G. quirat, si quid non satis plane vel plene ante litem contestatam heri solebant P exponi animadverterit Τ Denique non quia iniquum visum iuit, Petitorem nemo ex Interpreti s quoque fatetur, destinatae actionis fundamentum exlioete Iudici in desectu probationis sinu Rei petere: sed lite jam contestata. ejus rei quae probabilis ipsi videtur, ali-iquoties aequitas judicem moverit: non quam indagandae vetitatis viam ultro tantum Interrogationem actotis admi
120쪽
' M. tet, sed & ultro proponet. Adeoque R Interpretes rectissimc tradiderunt, Men. etiam post causae conclusionem licere judici interrogare ParteS; proponere η ' quoque nodos quos dissolvant. vel responsione sua insolubiles fateantur: Cumque morem penes suosjudices lau- η. 3o dat Oidendorpius. ' hactenus probata actium illorum S celerum sentenistentia i sed quod ad vim inquisitionis
Can- Pertinere putant; ut judex animi suiu ς metus indicet; id non acrimoniae clised ruditatis ; nec celeritatis , sed temeritatis potius. Etenim interrogationes ex longinquo instruendae sunt. Nd illi mulatione earum vis tegenda, ut ignorantes quorsutia eant contrarias machinas non adornent ad eludendum. Namque inter causidicorum artes est.
. 6. e. instruente Fabio , Videre quo Ddex dicto moveatur , quid respuat, quod ex vultu saepissime is aliquando etiam dicto aliquo factove ejus deprehenditur ; S ab iis quae nou MD ut qtram
mouissime pedem oportet referre. Faciant hoc medici quorue , ut remedia perinde perseverent adhibere vel δε- sinant, tit ilia recipi via respui vident. Igitur nec sensus nec assectus sucis fateri judex debet: & neque excandefr. is f cere ut Callistratus monet) adversisseos quos malos putat, neque precibus ealamitossorum iliacrimari oportet:
id enim non es constantis S recti,dicis , cujus animi motum vultus d regit. Commotus ab oratore judex
G. 4 inquit Fabius) quid sentiat, sedens
adhuc atque audiens confitetur. Aucum ille, quod plerisque perorationi. spetitur, fletus erumpit, non pa- Iam dicta ruententia sp Hoc igitur. gravitati planc est contrarium : neque tantum constantiae cauSa . sed & propter alias quas diximus rationes vitandum. Et hactenus vcra est gravium istotum N Iedatorum sententia. Deianique praecipuum in cognitione est Ii per id in oculis habere de quo DoLtur: quia propositum tenentes non fal-ι lent arteS altercantium. inter quas velis . s. potissima est, quod Fabius suggeriti
Sireme Deo propositam facile non
sit , inferenda est alia quaesis , atque in eam si fieri potest , judex a cau-dus. Hoc igitur judex prohibebit, inflabitque ut iis quae fortissima videntur, apposite respondeatur. Deinde curare judex debet. ut loquendi vices serventur. Sunt enim quidam praeduri in hoc oris i ut obstresant ingenti clamore , is medios sermones intercipiant , is omnia thmiatu confundant rtales etiam naulicta compescendi judici potestas esse debet, idque non solum circa perpetuam utriusque partis orationem. sed & in altercationibus se vandum est. Etenim olim post perorationem utrisque separatim ladiam . ad concisae hujus disputationis vices causa deduccbatur: quam Fabius appellat d cretoriam Anguam ἰ magis mucrone pugniu affirmans : ejusque usum dominari in &s causis quae vel sotia extra artem p= obationibi uri mixtis continentur. In quibus prosccto non
tam continua oratione . quam alterna
illa intendentium depellentiumque ratiocinatione instrui Judex potest, Suntcnim cae causae maxime sinuosae. quia circa singulorum testium&personas&enuntiata quaestiones seorsim subnaia cuntur: de quibus separatim hinc cle. vatis inde confirmatis liquidius aestimari potest, quam si permixtim id fiat.
CAPUT XVIII. Quomodost Pudex gerere debeat eire
testes. I um Interrogationem eorum obire debere; eamque cum ipsi causae cunitiove convungere , utili sinum ore. Quatenus interrogatioremum advocatis permitti debeat.
SEd sorte quadam iii testium meniationem delati sumus, 'erat proximuS locus , ac cum cura tractandus imajor enim litium pars facii qua Ilione constati saepius inartificialibus probationibus, quam conjecturis explicanda. Sed cum tantum tamque frequens litium momentum in icilibus sit. nimis temere eorum examinatio late adiu,