장음표시 사용
541쪽
s3α DE BELLO AFRIC. LIB. CAPUT XX.
Rex Iuba eum magnis eviis ad Scipionem promiciscitur . Scipio suas , s regis copias contra Caesarem iturus in struit . Caesar suos per iuga summa ducere ineipit . Labienus insidias Caesari per quamdam υaIIem transituro infelici
ventu struit. Ejusdem Labieni fuga . g. D Ex interim Iuba de equestri praelio Scipi
nis certior factus , evocatusque ab eodem litteris , praefecto Sabura cum parte exercitus contra Sitium relicto; a ut si eum ipse aliquid auctoritatis haberet , exercitus Scipionis a terrore Caesaris liberaretur; cum m. legionibus, equitibusque fraenatis dcce , Numidis sine fraenis, peditibusque eius armaturae grandi numero , elephantisque xxx. egressus e regno ad Scipionem est profectus . Postquam ad eum pervenit , castris regiis seorsum positis, cum eis coinpiis , quas commemoravi , haud ita longe ab Scipione consedit. Erat in castris Caesaris supe- Tiori tempore magnus terior i & expectatione
Copiarum regiarum exercitus eius magna suspensione animi ante adventum Iubae commovebatur . Postquam vero castra castris contulit , despectis ejus copiis, omnem terrorem deponit. Ι-ta, quam antea absens habuerat auctoritatem ,
eam omnem praesens dimiserat. Quo facto facile fuit intellectum, Scipioni additum animum, fiduciamque regis adventu. Nam postero die universas suas, regisque copias cum elephantis lx. productas in aciem , quam speciosissime potuit , instruxit ; ac paullo lonatus progressus a suis munitionibus, haud ita diu commoratus, se re- ρ. cepit in castra . Caesar postquam animadverrit , Scipioni auxilia fere , quae expectasset , omnia convenisse, neque moram pugnandi ullam sore , pera in R; eum ipse aliqωd Libri variant; veteres ut fecum et Tecentium plures. Inde a Scaligero. tit M. eum t Goduini mr sic. ctim . Quod sequitur Meraretis , a Beroaldo est Rai nium complendum. Ideoque male sanus hic locus est.
542쪽
ver iugum summum cum copiis progredi coepit, ct brachia protinus diducere , ct castella muni- Te , propiusque Scipionem capiendo loca excelsa
occupare contendit. Adversarii magnitudine copiarum confisi, proximum collem occupaverunt:
atqua ita longius sibi progrediendi eripuerunt facultatem . Ejusdem collis occupandi gratia , Labienus consilium ceperat, ct quo propiore lo-Co fuerat, eo celerius occurrerat . Erat conval- so.
Iis satis magna latitudine, altitudine praerupta, crebris locis speluncae in modum subrutis : a quae erant transeunda Caesari ante , quam ad eum
Collem, quem capere volebat, perveniretur: ultraque eam convallem olivetum vetus crebris arboribus condensum . Hic cum Labienus animadvertisset, Caesarem , si vellet eum Iocum occu-Pare, prius necesse esse , convallem , olivatumque transgredi , eorum locorum peritus , in insidiis cum parte equitatus , lavique armatura consedit: ct praeterea post montem , collemque equites in occulto collocaverat ', ut , cum ipse ex improviso legionarios adortus esset, ex colle se equitatus ostenderet , ut re duplici perturbatus Caesar, eiusque exercitus, neque retro regrediundi, neque ultra procedendi oblata facultate , circumventus concideretur . Capsar , equitatu ante
praemisso, inscius insidiarum 'cum ad eum locum venisset , abusi , sive obliti praeceptorum Labieni , sive veriti , ne in fossa ab equitibus opprimerentur , rari , ac singuli de rupe prodire , &summa petere collis. Quos Caesaris equites conis secuti partim interfecerunt , partim , vivorum sunt potiti. Deinde protinus collem petere con tenderunt ἰ atque eum , decusso Labieni praesidio, celeriter occupaverunt. Labienus cum par
te equitum vix fuga sibi peperit salutem Z 6 CA-
a Quae erant transeunda loca videlicet. Sic eodex Uictorii ,& vetus Venet. Hieronymi Bononii , item Gryphii . Poste rius editi transgredien diae . quasi speluncae . quod non cohaeret. Regius cod. trahi qmuieuda, puta loca.h vivorum sunt potiti Sic Fuloii Ursini eodex t se & Scali-Ier edidit. qilem plurcs secuti sunt . Antea excusi , vitasunt potiti. At noster infra etiam cap. I. vivorum potui suu .
543쪽
σ3 DE BELLO AFRIC. LIB. CAPUT XXI.
Caesar castra in quodam Ioco, quem cepit , mira bili arte munit. Jubs, Scipio , s Labienus in Caesaris legiones irrumpunt. Caesar ei Numida s' usque ad caira regis insequuntur. PIMνes mili-res , a Scipione aescientes, se ad Caesarem confertint .
ΗΑc re per equites pessa , Caesar legionibus
opera distribuit, atque in eo colle, quo erat potitus, casti a munivit. Deinde ab suis maximis castris per medium campum , e regionae
oppidi Uzitae, quod inter sua castra, ct Scipionis in planitie positum erat, tenebaturque a Scipione , a duo brachia instituit duet , ct ita eripere , ut ad angulum dextrum , sinistrumque ejus oppidi convenirent. Id hac ratione opus instruebat , ut , cum propius oppidum copias admovi siet , oppugnareque coepisset , tecta latera suis munitionibus haberet, ne ab equitatus multitudine circumventus ab oppugnatione deterre-Tetur: prsetet ea, quo facilius colloquia fieri possent, di si qui perfugere vellent, id, quod antea saepe accidebat magno cum eorum pericuIO,.
tum facile, & sine periculo fieret. Voluit etiam et X periri, cum propius hostem accessisset , haberetne in animo dimicare . Accedebat etiam ad reliquas caussas , quod is locus depressus erat puteique ibi no a nulli fieri poterant . A quatioue enim longa, ct angusta utebatur . Dum haec Ο- Pera, quae ante dixi, fiebant a legionibus ; interim pars acie ante opus instiusta sub hoste sta-bu . Equites barbari , levisque armaturae praeliis minutis cominus dimicabant Caesar ab ea opere cum iam sub vesperum copias in castra reduceret , magno incursu , cum omni equitatu,
levique armatura, tuba, Scipio, Labienus ita legionarios impetum fecerunt. Equites Caesariani vi
544쪽
vi univeisse, subitaeque hostium multitudinis pus si parumper cesserunt. Quae res aliter adversariis cecidit . Namque Caesar , ex medio itinere emptis reductis, equitibus suis auxilium tulit. Eisquites autem adventu legionum animo addito, converss equis in Numidas cupide insequentes, dispersosque impetum fecerunt , atque eos convulneratos usque in castra regia repulerunt, multosque ex iis interfecerunt. Quod ni in noctem praelium esset coniectum , pulvisque vento flatusa omnium pro spema offecisset , Iuba cum La. bieno capti in potestatem Caesaris venissent , e quitatusque cum levi armatura funditus ad internecionem deletus esset. Interim incredibiliter ex legionibus xv. & v1. Scipionis milites diffugere , partim in castra Caesaris , partim in quas quisque poterat regiones pervenire . Itemque b eis ciuites Curioniani diffisi Scipioni, ejusque copiis, Complures se eodem conferebant.
Legiones xx , s x diu in mare iactatae , tandem ad Caesarem perveniunt . CHar C. Avienum, A. h onteium , s alios ab exercitu removet. Gaetuli contra Itibam arma Itimunt , cui rei Jubs, consulis. Caesar castra munit . Hostes Caesareor alloquiantur . Gaetulις una fuga in Caesaris castra . Scipio, oe Iuba vetant , M. Aqυ initim cum adversariis colloqui ; is obedit, propter quod Iubae superbiam exaggerat Austor. DUm hare circum Uzitam ab utri ne dueibus administrantur, legiones duae, LX. & X. eRSicilia navibus onerariis profectae, cum iam non lange a portu Ruspinae asessent, conspicatae na-
. vesci omnium pro pectit ofeei Iet dandi eam in V. antiquo more. iii ad lib. I. B. Gall. ca 3. 36. dcin nstravi nnis. Ita a tem Maliger haud diibie ex DPῆς & qui adhuc soliti sunt eum stibio mil. Priores ciliti 'mi efflueus. ti e Nite ς imani b Lipsim emen avit Ele'. D. 21. Fuerunt
545쪽
. ves Caesarianas, quae in statione apud Thapsum stabant, veriti , ne in adversariorum , ut insidiandi gratia ibi commorantium , classem inciderent, imprudentes vela in altum dederunt, a ' diu multumque iactati, tandem multis post diebus siti, inopiaque confecti ad Caesarem perves . nerunt. Quibus legionibus expositis, memor in Italia pristinae licentiae militaris, ac rapinarum certorum hominum , parvulam modo caussulam nactus Caesar, quod C. Avienus tribunus mil. X. legionis navem commeatu , familia sua , atque iumentis occupavisset, neque militem unum ab Sicilia sustulisset postero die de suggestu, convocatis omnium legionum tribunis , centurioniis busque: Maxime vellem, inquit, homines suae petulantiae, nimiaeque libertatis aliquando finem fecissent, meaeque lenitatis, modestiae , patientiaeque rationem habuissent . Sed quoniam ipsi sibi neque modum , neque terminum constituunt , quo caeteri dissimiliter se gerant , egomet ipse documentum more militari constituam . C. Aviene , quod in Italia milites
populi Romani contra Rempublicam instigasti, rapinasque per municipia fecisti: quodque mihi, Reique publicae inutilis fuisti , & pro militibus
tuam familiam , iumentaque in naves imposuisti; tuaque opera, militibus tempore necessario Respublica caret, ob eas res, ignominiae caussa, ab exercitu meo te removeo, hodieque ex Africa abesse, & quantum potes , proficisci iubeo. Itemque te, A. Fontei, quod tribunus militum seditiosus, malusque civis fuisti, ab exercitu diis mitto. a T. Saliene , M. Tiro , C. Clusiane , cum ordines in meo exercitu , beneficio , non virtute consecuti, ita vos gesseritis , ut neque bello series, neque pace boni, aut utiles fueritis, & magis in seditione concitandi milites adversus vestrum imperatorem , quam pudori S , modestiaeque fueritis studiosiores ; indignos vos esse arbitror, qui in meo exercitu ordines ducatis;
missosque facio, &, quantum potestis, abesse eTAfri
a T. Taliena de quo supra cap. 21.
546쪽
Africa iubeo. Itaque tradidit eos centurionibus; di singulis non amplius singulis additis servis, in navi imponendos separatim curavit . Gaetuli s s. interim perfugae , quos cum litteris , mandatisque a Caesare missos a supra docuimus, ad suos Cives perveniunt: quorum auctoritate facile adducti, Caesarisque nomine persuasi, a rege Iuba desciscunt, celeriterque cuncti arma capiunt; con traque regem facere non dubitant. Quibus rebus cognitis, Iuba diiteatus triplici bello, necessitate coactus , de suis copiis , quas contra Caesarem adduxerat , vi cohortes in fines regni sui mittit, quae essent praesidio contra Gaetulos . Cae- s6. sar , brachiis perfectis , promotisque eo usque, ut telum ex oppido adjici non posset, castra munit . Ballistis , scorpionibusque crebris ante frontem castrorum , contraque oppidum collocatis, defensores muri deterrere non intermittit, eoque v. legiones ex superioribus castris deducit. Qua facultate oblata , illustriores , notissimique conis spectum amicorum , propinquorumque efflagitabant , atque inter se colloquebantur . Quae res quid utilitatis haberet , Caesarem non fallebat. Namque Gaetuli ex equitatu regio nobiliores, e quitumque praefecti , quorum patres cum Mario ante meruerant, eiusque bene licio agris, finibu Lque donati , post Sullae victoriam , sub Hiempsalis regis erant potestate dati, occasione capta, nocte jam luminibus accensis, cum equis, calOni busque suis circiter eo perfugiunt in Caesaris Castra , quae erant in campo proximo Uzitae locata. Quod postquam Scipio, quique cum eo eis Tant , cognoverunt , cum commoti ex tali in ' commodo essent , fere per id tempus M. Aquinium cum C. Saserna colloquentem viderunt. Scipio mittit ad Aquinium , nil attinere eum cum adversariis colloqui. Cum nihilominus e e
a fre a docuimus hujus libri cap. 32. h f Hiempsalis rexis potestate Hic Hiempsal. II. est, I bae regis pater. Vide Hist. nostram Antiq. in Numidiae reis
c ricis Iermonem nuntius ad se referret . diceretque Locus di laus.
547쪽
ius sermonem nuntius ad se referret, diceretque, ut reliqua, quae vellet, perageret, viator postea ab suba ad eum est missus, qui diceret, audiente Saserna: Vetat te Rex colloqui. Quo nuntio perterritus discessit, ct disto audiens fuit Regi. Usuvenisse hoc civi Romano miror, & ei, quia populo Romano honores accepisset , incolumi patria, fortunisque omnibus , Jubae barbaro p tius obedientem fuisse , quam aut Scipionis obtemperat se nuntio, aut, caesis eiusdem partis civibus , incolumem reverti malle . Atque etiam superbius Iubae factum , non in M. Aquinium hominem novum, parvumque Senatorem, sed in Solpionem hominem illa familia, dignitate , honoribusque praestantem. Nam cum Scipio sagulo purpureo ante Regis adventum uti solitus esset, dicitur Iuba cum eo egisse, non oportere illum eodem uti vestitu, atque ipse uteretur . Itaque
fa Etum est , ut Scipio ad album sese vestitum transferret, & Iubae homini superbissimo, inertissimoque obtemperaret.
Hoster , simulque Caesar eopias e castris eductas instruunt, cuius rei ordo , ct ratio refertur . Vario eventu pugnatur.
postero die universas hominum copias de eastris omnibus deducunt , a & supercilium quoddam excelsum nacti, non longe a Caesaris castris aciem constituunt , atque ibi consistunt . Caesae item pisducit copias, celeriterque iis instructis, ante suas munitiones, quae erant in campo, Consti-hius . nec uno modo expressus. Sic veteres. Maliger & reiacentiores. habent restaret. ne tamquam Scipionis mandatum Muntius Aquinio attulerit . ut restarct, & reliqua peraberet. Goduinus ex codicum collatis vestigiis aliam emendationem tentat , n intitis as eum Scipionem referret. Ie relli e , tit; sed durior eli. nihilque explicat.
. . mpescit tim quodcam eminentiam Ioci . Virgilius a.
548쪽
stitit: sne dubio existimans , ultro adversarios, cum tam magnis copiis, augiliisque regis essent praediti, promptiusque prosiluissent, ante se concursuros, propiusque se accessuros. Equo circumvectus, legionesque cohortatus , signo dato, accellam hostium aucupabatur . Ipse enim a suis munitionibus longius sine ratione non procedebat, quod a in oppido Uzita , quod Scipio tenebat , hostium erant cohortes armatae . Eidem autem oppido ad dextrum latus ejus cornu erat oppositum: Verebaturque, ne , si praetergre: sus esset , ex oppido irruptione facta , ab latere eum adorti conciderent . Prieterea haec quoque eum causa tardavit, quod erat locus quidam per impeditus ante aciem Scipionis , quem suis impedimento ad ultro occurrendum fore ex illimabat. Non arbitror esse praetermittendum, quemadmo- 39. dum exercitus utriusque fuerint in aciem instructi. Scipio hoc modo aciem direxi te Collocabat in fronte suas, & Iubae legiones; postea autem Numidas in subsidiaria acie ita extenuatos , &in longitudinem directos, ut procul simplex esse
acies media a legionariis militibus videretur : in cornibus autem duplex esse existimabatur. Ele phantos dextro , sin iitroque cornu collocaverat, aequalibus inter eos intervallis inter ieetis . Post autem elephantos, armaturas leves , Niunidasque substituerat auxiliares . Equitatum fraenatum universum in suo dextro cornu disposuerat : sinistrum enim cornu oppido Uzita claudebatur, neque erat spatium equitatus explicandi . Propterea Numidas, levisque armaturae infinitam multitudinem ad dextram partem suae aciei opposuerat, fere interiecto non minus passuum spatio, & ad collis radices magis appulerat , IOngiusque ab adversariorum, suisque copiis promoverat. Id hoc consilio, ut, cum acies Iv. intellse concurrissent initio certaminis, paullo longius
a in oppido istae Sic posteriores inde a Scaligero, qui haud
dubie in ΜM. invenit: ut Cicero ad Att. lib. U. ey. XVIII. in oppido Antiochis: de Virgilius AEn. xi I. vers. 293. , --- throti adscendimus urbem.
Prius tamen editi m oppido uota, sexto casu, leguat.
549쪽
eius equitatus circumvectus, ex improviso clauderet multitudine sua exercitum Caesaris, atque perturbatum iaculis configeret . Haee fuit ratio 6o. Scipionis ea die praeliandi. Caesaris autem acies hoc modo fuit collocata; ut ab sinistro ejus cor nu ordiar , ct ad dextrum perveniam . Habuit in sinistro cornu legionem Ix, vis r in dextro
in media acie . Ipsum autem dextrum cornu, secundam aciem fere, in earum legionum parte cohortium collocaverat. Praeterea ex tironum Iegionibus paucas adiecerat. Tertiam autem aciem
in sinistrum suum cornu contulerat; S usque ad aciei suae mediam legionem porrexerat ἰ S ita collocaverat, uti sinistrum suum cornu triplexe iant. Id eo consilio fecerat, quod suum dextrum latus munitionibus adjuvabatur, sinistrum autem, ut equit/tus hostium multitudini resistere posset, laborabat . Eodemque suum omnem contulerat equitatum, di, quod ei parum confidebat, praesdio his equitibus legionem v. praemiserat ; levemque armaturam inter equites interposuerat. Sagittarios varie passimque, locis certis, maximeque in cornibus collocaverat. Sic utrorumque exercitus instructi, non plus passuum ccc inter lecto spatio, quod forte ante id tempus ac iderat numquam, quin dimicaretur, a mane usque ad horam x diei perstiterunt. Iamque Caesar dum exercitum reducere intra munitiones suas coepisset, subito universus equitatus ulterior Numidarum, Gaetulorumque sine fraenis ad dextram paria tem se movere, propiusque Caesaris castra, quae erant in colle, se conferre coepit. Fraenatus autem Labieni eques in loco permanere, legionesque distinere : cum subito a pars equitatus Caesaris eum levi armatura contra Gaetulos iniussu , ac temere longius progressi , paludemque transgressi, multitudinem hostium sustinere pauci non potuerunt, levique armatura deserti, ac pulis
a pars eqssitatus --mogressi synthesis. historicis seque ac pomtis grata . Sallustius Iugurth. cap. 6 magna pars conjice i
550쪽
pulsi, convulneratique, uno equite amisso, mulistis equis lauciis , levis armaturae XX v I Occisis, ad suos refugerunt . Quo secundo equestri praelio facto, Scipio laetus in castra nocte copias re duxit . a Quod proprium gaudium bellantibus fortuna tribuere non decrevit : namque postero die Caesar cum parte equitatus sui raptim, fruin menti gratia, misit. In itinere praedatores equites Numidas , Gaetulosque ex improviso adorti, circiter centum partim occiderunt, partim vi v rum potiti sunt . Caesar interim quotidie legi nes in campum deducere , atque opus facere, vallumque, & fossam per medium campum duincere , adversariorumque b excursionibus ossicere non intermittit. Scipio itam munitiones contra facere., ct ne iugo a Caelare excluderetur , ap properare . Ita duces utrique & in operibus occupati erant, & nihilominus equestribus praeliis inter se quotidie dimicabant.
Varus Adrumetum proficiscitur ; Caesar L. Cispium,s Q. Aquilam ad Thapsum mittit in praesudium commeatus . Varur plures Aquilae naυes
dissipat . Caesar ut Leptim pervenit , hostium elassem insequitur . Vartis Adrumetum fugit. Caesar plures hosium naves capit. ΙNterim Varus classem , quam antea Uticae hye- 62. mis gratia subduxerat, cognito legionis vis, ct v I xx. ex Sicilia adventu , celeriter deducit: ibique Gaetulis remigibus, epibatisque complet: