장음표시 사용
571쪽
amplius quidquam, deprecatur. Cui Caesar facile pro sua natura, & instituto concessit . Idem Cecinnae, C. Ateio, P. Atrio , L. Cellae patri, ct filio, M. Eppio , M. Aquinio Catonis filio, Damasippique liberis ex sua consuetudine tribuit: circiterque noctem luminibus accensis Uticam pervenit, atque extra oppidum ea nocte mansit. Postero die mane oppidum introiit, concioneque advocata, Uticenses incolas cohortatus, gratias pro eorum studio erga se agit: cives autem Romanos negotiatores , ct eos , qui inter ccc pecunias contulerant Varo, & Scipioni, multis verbis accusatos, & de eorum sceleribus longiori habita oratione, ad extremum, ut sine metu prodirent, edicit: se eis duntaxat vitam concesturum, bona quidem eorum se venditurum;
ita tamen ut qui eorum bona sua redemisset, se bonorum venditionem indicturum S peeuniam
multae nomine relaturum,. ut incolumitatem retinere possent . Quibus metu exanguibus , de vitaque ex suo promerito desperantibus subito oblata salute, libentes , cupidique conditionem acceperunt: petieruntque a Caesare, ut universis ccc uno nomine pecuniam imperaret . Itaque a bis millies H. S. his imposito, ut per triennium sex pensionibus populo Romano 1olverent, nullo eorum recusante, ac se eo die demum natos praedicantes , laeti gratias agunt Caesari.
Iuba in suum regnum pervenit, tibi ingressu Oppidi Zamae prohibitus, in quod omnia sua bona comportaverat, in υHIam suam se recipit. Zamenses a Caesare per Legatos auxilitim contra Jubam petunt ; ipse Caesar in eorum auxilium it ;equitibus regni υeniam dat. REκ interim Iuba , ut ex praelio fugerat, unaeum Petreio interdiu in villis latitando ,
572쪽
tandem, nocturnis itineribus confectis , in oppidum pervenit: atque a ad oppidum Zamam, ubi ipse domicilium, coniuges , liberosque habebat , quo ex cuncto regno omnem pecuniam, carissimasque res comportaverat , quodque inito bello operibus maximis munierat, accedit. Quem antea oppidani, rumore exoptato de Caesaris victoria audito , ob has causas oppido prohibuerunt ; quod bello contra populum Romanum suscepto, in oppido Zama lignis congestis, maximam in medio foro pyram construxerate ut, si forte bello foret superatus , omnibus rebus eo coacervatis, dehinc civibus cunctis interfectis, eodemque proiectis, igne subjecto, . tum demum se ipse insuper interficeret , atque una cum liberis, conjugibus, civibus, cunctaque gaza regia cremaretur. Postquam Iuba ante portas diu multumque primo minis pro imperio egisset cum Zamensibus: deinde cum se parum proficere in tellexisset, precibus quoque orasset , uti se ad suos Deos penates admitterent, ubi eos in sententia perstare animadvertit , nec minis , nec precibus suis moveri, quo magis se reciperent: tertio petit ab eis, ut sibi conjuges, liberosque redderent, ut secum eos asportaret . Postquam sibi nihil omnino oppidanos responsi reddere a nimadvertit, nulla re ab iis impetrata, ab Zama discedit, atque ad villam suam cum M. Petreio, pauciique equitibus se confert . Zamenses interim legatos de iis rebus ad Caesarem
Uticam mittunt , petuntque ab eo , uti antequam rex manum colligeret, seseque oppugnaret , sibi auxilium mitteret : se tamen paratos
esse, sibi quoad vita suppeteret, oppidum, seque
ei reservare. Legatos collaudatos Caesar domum iubet antecedere, ac suum adventum praenunciare. Ipse postero die Utica egressus , eum equitatu ire in regnum contendit . Interim in itinere ex regiis copiis duces complures ad Caesarem veniunt, orantque, ut sibi ignoscat . Quibusa ad O'Didsm Zamam 3 Longe a mari ad australes prope mnes Nuinidiae hoc oppidum suum est. Vid. Geograph.
573쪽
bus supplicibus venia data, Zamam perveniunt. Rumore interim perlato de ejus lenitate , clementiaque , propemodum omnes regni equites Zamam perveniunt ad Caesarem ; ab eoque sunt me tu , periculoque liberati.
CAPUT XXXVII. considius oppidum Tisdram deserit , oe dum in
regnum contendit, a Gaetulis in itinere occiditur. C. Vergilius Caninio se tradit , Petreius a Juba, is a quodam suo serυo de medio tollitur. Fausus , s Afranius a P. Sitio capri, orta dissensone tu exercitu , interimuntur . Sciapio , ct alii occumbunt. 93. Um haec utrobique geruntur, Considius, qui Tisdrae cum familia sisa, gladiatoria manu , Gaetulisque praeerat, cognita caede suorum, a DO-mitiique, di Iegionum adventu perterritus , desperata salute , oppidum deserit, seque clam cum paucis barbaris pecunia onustus subducit, atque in regnum fugere contendit . Quem Gaetuli sui comites in itinere , praedae cupidi , concidunt; seque in quascumque potuere partes conferunt. C. interim Vergilius, postquam terra , marique clausus se nihil proficere intellexit, suosque interfectos, aut fugatos; M. Catonem Uticae sibi ipsum manus intulisse ; regem vagum a suis desertum ab omnibus aspernari; Saburam , ejusque copias ab Sitio esse deletas; Uticae Caesarem sine mora receptum; de tanto exercitu reliquias
esse nullas, quae sibi, suisque liberis prodessent ;a Caninio proconsule , qui eum obsidebat, fide accepta, se, & sua omnia, di oppidum procon- 4- suli tradit. Rex interim Iuba ab omnibus civitatibus exclusus, desperata salute , b cum iam
a Dominique oe lesionum J Vide supra cap. 86. sect. s. h ctim iam conatus eset ' Posteliores cum Scaligero uncis haec verba, quasi tu specta & superflua , includunt . Servari ponsunt quae in omnibus libris exstant , si cum Goduino legas ministras lico conatus . Florus sane iv. I . Iuba cum Ierare lasci in i Siam , magusce epotatus posero die ctim Pe
574쪽
conatus esset cum Petreio , ut per virtutem inisterfecti esse viderentur, ferro inter se depugnant, atque firmior imbecilliorem Iuba Petreium facile ferro consumpsit. Deinde ipse sibi cum conaretur gladio transiicere pectus , nec posset, precibus a servo suo impetravit, ut se interficeret, idque obtinuit. P. interim Silius, pullo exerci- 95. tu Saburae praefecti Iubae , ipsoque interfecto, cum iter cum paucis per Mauritaniam ad Caesare m faceret, forte incidit in Faustum , Afraniumque, qui eam manum ha bsbant, qua Uticam diripuerant, iterque in Hispaniam intendebant , & erant numero circiter eo D. Itaque celeriter nocturno tempore insidiis dispositis, eos prima luce adortus, praeter pauco S equites, qui ex primo agmine fugerant, reliquos aut interficit, aut in deditionem accipit : Afranium, &Faustum vivos capit cum coniuge , ct liberis. Paucis post diebus, dissensione in exercitu orta, a Faustus, ct Afranius interficiuntur. b Pompeiae cum Fausti liberis Caesar incolumitatem, suaque omnia concessit . Scipio interim cum Da- 96.
masippo, ct Torquato, ct Plaetorio Rustiano navibus longis diu multumque iactati, cum Hispaniam peterent , c ad Hipponem regium deferuntur, ubi classis P. Sitii per id tempus erat . . A qua pauciora ab amplioribus circumventa nainvigia deprimuntur: ibique Scipio cum iis, quos paullo ante nominavi, interiit.
rcio. 'gue comite, stipeν mensas oe pomta interficiendum Dei praefuit. a Fan ius oe Afranius interficitivim 3 Hic videtur tumultui militari caedes tribui; at Florus xv. 2. imperio Caesaris hos interfectos diei tr Eutropius VI. IS. Falym a Caesare inters
Esus es. Suetonius c. 's. H bitat.
h Pompeiae ctim Fausti liberis 3 Pompeii Μagni filia Fausto.
Sullae dictatoris filio. nupserat. c ad Hipponem regium 3 Regius cognominatur hic Hippo. Quia in regno Nunudarum situs erat e post clarior facta civitas Augustini Episcopatu . Alter Hippo. Diarrhytus cog
mine, fuit Africae propriae, haud proces ab Utica.
575쪽
s σε DE BELLO AFRIC. LIB. CAPUT XXXVI II.
Caesar, multis rebus Zamae peractis , Uticam petit, tibi multis tributis variis populis impositis, in Sardiniam postea contendit: inde Sulcitanis muι-
97. interim , Zamae auctione regia facta -- bonisque eorum venditis , qui cives Romani contra Populum Romanum arma tulerant,
praemiisque Zamensibus, qui de rege excludendo consilium ceperant, tributis, vectigalibusque regiis abrogatis , ex regnoque provincia facta,
atque ibi Crispo Sallustio proconsule cum imperio relicto, ipse Zama egressiis Uticam se recepit. Ibi bonis venditis eorum . qui sub Iuba, Petreioque ordines duxerant, Thapsitanis H. s.
XX. millia, conventui eorum H. S. xxx. millia, Adrumetanis H. S. xxx. millia , conventui e rum H. S. L. millia multae nomine imponit. Civitates, bonaque eorum ab omni iniuria, rapinisque defendit. Leptitanos, quorum superioribus annis Iuba bona diripuerat, & qui ad senatum questi per legatos , atque arbitros a senatu datos sua receperant, tricies centenis millibus pondo olei in annos singulos multat: ideo quod initio per dissensionem principum societa tem cum Iuba inierant, eumque armis, militibus, pecunia iuverant. Tisdritanos, propter humilitatem civitatis , certo numero frumenti mul-φη. tat. His rebus gestis , idibus Jun. Uticae classem conscendit, ct post diem 111. a Carales in Sardiniam pervenit. Ibi Sulcitanos, quod Nasidium, eiusque classem receperant, copiisque iuverant, H. S. C. millibus multat, &pro decumis octavas pendere jubet : bonaque paucorum vendit, ct ante diem H i Kal. Quinct. naves conscendit: & a Caralibus secundum terram Pr Uectus, duodetrigesimo die, eo quod tempestatibus in portubus cohibebatur, ad urbem Romam Venit.
a Carales in sardiniam a Caralis & Carales. utroque numero Sardiniae oppidum cum portur & in australi latere huius insulae Sulci oppidum aliud. unde Stiuitani, qui sequuntur. A. HIR-
576쪽
DE BELLO HISPANIENSILIBER UNUS. CAPUT I.
Cn. Pompeius praesidia comparat , ct provinciam vastat. Italiae eisitates auxilium conquirunt contra Pompeium. Harnace superato , Africa recepta , , qui ex iis praeliis cum adolescente Cn. Pompeio a profugissent, cum &b ulterioris Hispaniae potitus esset, dum Caesar e muneribus dandis in Italia detinetur , quo facilius praesidia contra compararet Pompeius , in fidem uniuscuiusque civitatis confugere coepit. Ita partim precibus, partim vi, bene magna comparata manu , pr vinciam vastare coepit. Quibus in rebus nonnullae civitates sua sponte auxilia mittebant: ite in nonnullae portas claudebant . Ex quibus si qua oppida vi ceperat , cum aliquis ex ea civitate optime de Cn. Pompeio meritus civis esset, propter pecuniae magnitudinem aliqua ei infere-hatur caussa, ut, eo de medio sublato, ex ejus pecunia d latronum largitio fieret . Ita paucis commodis e hoste hortato, maiores augebantur
a prasitime, I profugerant. Sic saepe auctor. vide infra cap.
h titterioris in aniae 3 ante Augustum omnis Hispania in citeriorem & ulteriorem divisa erat . Utraque separatim proin vincia Romana illis temporibus fuit. c munerifitis dandis a spectaculis populo dandis. o latrantim largitio 3 Plus partibus suis auctor favet , quam honum decebat historici imise hoste Boreato J obscure dictum, &. ut videtur, passivet quod an usus Latinitatis in hoe verbo strat nam in aliis dem.
ntibus non est insolitum a non possum dicere.
577쪽
topiae. Ideoque crebris nuntiis in Italiam mi iasis, civitates contrariae Pompeio auxilia sibi de- postulabant.
Caesar Hispaniam petit; ad eum legati Cordubenis Ies se conferunt, eumque mouent de facili expugnatione Cordubae . Pompeius Uliam oppugnat . Caesar Uliae petitum subsidium concedit. a. Caesar a dictator m. designatus I v. multis itineribus ante confectis, cum celeri se- .stinatione ad bellum conficiendum in Hispaniam convenisset, legati Cordubenses , quia Cn. Pompeio discesserant, Caesari obviam veniunt, a quibus nunciabatur , noe turno tempore oppidum Cordubam capi posse, quod nec opinantibus adversariis eius provincia potitus esset , simulque quod tabellarii a Cn. Pompeio dispositi omnibus locis essent , qui certiorem Cn. Pompeium de Caesaris adventu facerent. Multa praeterea Verisimilia proponebant : quibus rebus adductus, quos legatos ante exercitui praefecerat , Q. Pedium , es Q. Fabium Maximum, de suo adventu facit certiores , ut quem sibi equitat Um ex provincia fecissent, praesidio mitterent. Ad quos celerius, quam ipsi opinati sunt, appropinqua-Vit; atque, ut ipse voluit, equitatum sibi prae-3. sidio habuit. Erat per idem tempus SeX. Pom- pejus frater, qui cum praesidio Cordubam tene bat, quod eius provinciae caput esse existimabatur. Ipse autem Cn. Pompeius adolescens , Uliam a C. Caes.'ν diffrior in , designatus xv J Caesar dictaturam cum . annis & colis uiatibus, contra morem patrium . repetebat. Primum dictator factus . cu.n ex Hispania rediret . E. CH . l. 21. Postea te abdicavit. Cis. m. a. Iterum adstrin psit dictaturam cum consulatu tertio. Nummo apud Ursinum Fa- mil. p. HA. Cos. TERT. Di CT. ITER. Et alio P. 332. C. CF S. Di C. TER. Et alio ibidem CR S. DIC . QVAR. S inaueria. Cos. QUINC. Igitur vere Suetonius c. '6. μ' es nimios recuit, contin'tim confula tim. perpetuam dictat nim :& nummop p. xa. CES. DICT. PERPETUO.
iniam oppi m oppugnabat a Ulia non procul a Corduba in
578쪽
am oppidum oppugnabat , & fere iam aliquot
mensibus ibi detinebatur e quo e X Oppido , cognito Caesaris adventu , legati clam praesidio Cn. Pompeii, Caesarem cum adissent, petere coeperunt, ut sibi primo quoque tempore subsidium mitteret . Caelar eam civitatem omni tempore optime de Populo Romano meritam esse sciens, X r. cohortes secunda vigilia iubet proficisci, parique equites numero , quibus praefecit hominem eius provinciae notum, es non parum scientem, a L. Iulium Pac tecum : qui cum ad Cn. Pompeii praesidia venisset , incidit idem temporis ,
ut tempestate adversa , vehementique vento afflictaretur. Qua vi tempestatis ita obscurabatur, ut ViX proXimum cognoscere pollet . Cuius incommodum summam utilitatem ipsis praebebat. Ita cum ad locum venerunt, iubet binos equites incedere, & recta per adversariorum praesidia ad oppidum contendere: mediisque ex praesidiis cum quaereretur, qui essent, unuS e X nostris respondit, ut sileat verbum facere: nam id temporis conari ad murum accedere , ut oppidum capiant; & partim tempestate impediti vigiles non poterant diligentiam praestare, partim illo responso deterrebantur. Cum ad portam appropinquassent , fgno dato , ab oppidanis sunt Tecepti: ct pedites, equitesque , clamore facto , dispositis ibi partim , qui remansere , eruptiOnem in adversariorum castra fecerunt. Sic illud cum inscientibus accidisset, ex illimabat magna
pars hominum , qui in iis castris sui sient, se
meridiem star perperam in libris Ulla scripta. In nummigcnim est Ulia, & vetus inscriptio apud Grut. p. a I. ORDO REI P. ULIENRIUΜ . quod etiam ad Beli. AleX. cap. 6I.
a L. Iulium Pae deum J Uidetur Patietus esse, cujus apud Ciceronem Attic. xxx. epist. H. est mentio : aut niti utrobique idem est quo lib. υI. fami l. epist. IV. ad Leptam 2 Caesar ad υos missi exemplum Paciaeci litterarum. Quod Hirupanici generis nomen exstat apud Val. Maximum lib. v. 3.
579쪽
DE BELLO HIS P. LIB. CAPUT I ΙΙ.
Caesar Cordubam petit. Cordubenses praetrum eοmmittunt. Sex. Pompeius a fratre auxilium petit , is ad Cordubam proficiscitur. Hoc misso ad Ullam praesidio , Caesar, ut Pompeium ab ea oppugnatione deduceret, ad Cordubam contendit : ex quo itinere loricatos viros fortes cum equitatu a ante praemisit . Qui
simul in conspectum oppidi se dederunt , b in
equis recipiuntur. Hoc a Cordubensibus nequaquam poterat animadverti. Appropinquantibus, ex oppido bene magna multitudo ad equitatum concidendum cum exisset, Ioricati, ut supra scrupsimus , ex equis descenderunt, & magnum praelium fecerunt: sic ut ex infinita hominum multitudine pauci in oppidum se reciperent . Hoc timore adductus Sex. Pompeius litteras fratri misit, ut celeriter sibi subsidio veniret, ne prius Caesar Cordubam caperet, quam ipse illo venisset. Ita Cn. Pompeius, Ulla prope capta, litteris fratris excitus , cum copiis ad Cordubam iter facere coepit.
Caesar exereitum fluυium Baetim transdueit ; Pompeius prope Caesarem eastra ponit. Utrimque ere bra praelia eommittuntur. Caesar Ateguam perit , Pompeius Cordubam ; inde ipse quoque ad oppidum Ateguam , quois Caesar oppugnax , feconfert. Pompeius castra inter Ateguam, oe in cubim ponit; copiarum numerus recensetrer , a quibus quoddam Caesaris castellum oppugnatur , sed Caesaris adventu omnes fugantur. Esar, eum ad flumen Baetim venisset , neque propter altitudinem fluminis transire pos
a ante praemissi a Sic libri πλεονασικω ς.h tu equis recipiuntiar a Locus dubie sanus . Goduinus Iegit e
580쪽
ν, A. HIRTII. I rposset, lapidibus corbes plenos demist. Ita in-ὸ super ponte facto , copias ad castra tripartito transduxit. Tenebant adversus oppidum e regio . ne pontis trabes, ut supra scripsimus , to. Huc cum Pompeius cum suis copiis set, ex adverso pari ratione castra ponit .sar, ut eum ab oppido, commeatuque excitret, brachium ad pontem ducere coepit. Pardem conditione Pompejus . Hic inter duces dia fit contentio , a uter prius pontem Occuparet. Ex qua contentione quotidiana minuta praelia . fiebant, ut modo hi, modo illi superiores discederent. Quae res cum ad majorem contentionem venisset, ab utrisque cominus pugna inita, eupidius locum student tenere, propam coangustabantur, & suminis ripis appropinquan-ι tes coangustati praecipitabantur . Hic alteri alteris non solum mortes mortibus exaggerabant, sed tumulos tumulis exaequabant . Ita diebus compluribus cupiebat Caesar , si qua conditione posset, adversarios in aequum locum deducere, ct primo quoque tempore de bello decernere. Cum animadverteret adversarios minime velle, Qquos ideo a via retraxerat, ut in aequum dedu-
, ceret ; copiis flumen transductis , noctu iubet I i nes fieri magnos . Ita firmissimum eius praesi- dium b Ateguam proficiscitur . Id cum Pompeius ex perfugis reici rit, ea die per viarum angustias carra complura , multasque ballistas retraxit , & ad Cordubam se recepit . Caesar munitionibus Ateguam oppugnare, & brachia circumducere coepit. Cujus rei Pompeio cum nuntius esset allatus, eo die proficiscitur. Cuius in adventum , praesidii caussa Caesar complura castella occupavit, partim ubi equitatus, partim ubi pedestres copiae in statione, & in excubitu, castris praesidio esse possent . Hic in adventu Pompeii incidit , ut matutino tempore nebula
a tieeν prius pontem J Vetus liber Uen. Mus priust quod voLsius Analog. Iv. a. tuetur. At Gryph. Mai. ceterique Omnes
ti Ateguam profriseitur J Ategua & Attegua oppidum Baeticae, inter Baetim & Singulim favios .