장음표시 사용
131쪽
mittunt, sibi videlicet,non alijs,quod prouerbio dici ptum auia 'tur,canetes. Atqui hi,praeterquam quod te ad magna ditoruω- excitant etiam commonefaciunt, Vt scias tuarum es se partium,scriptores eos c5sulere,qui saciliora &vu μ ὲς iv x-gatiora tradunt. Quidam nunquam fere praelegunt, quin bonam clepsydrae partem consumant laceran dis alijs, conuellendisque eorundem interpretationi bus,mordax hominum genus, quodque ad rixas iures tε alii, id esse natum. Tantum vero abest, ut hanc lationem arta ceridis cabitremur frugiseram, ut etiam plurimum nisi sit ab sumat. ea metuendum.Distorta enim dc morosa evadunt ex altercationibus ingenia. Et tamen haec ipsa res te mirum in modum extimulat, ad illorum quoque,quos refutari audi scripta propius cognoscenda,quae dum inter se accurate confers,dictu incredibile, quantopere iudicium tibi augeatur. Quid multaὶ Quicquid tandem illud est, quod accusatione dignum in publicovrosessore opinatis,facile potes,si modo ipse tibi consultum cupis, ad maioris diligentiae atque utilitatis
materiam conuertere, atque ita studia tua apud eun- .
dem cum fructu haud mediocri persequi. Non abs te igitur duximus, auditores harum rerum commo
VI. Audiat discipulus lectionesnon per interualla, Maionea sed continue,constanterq;. Qu9d cum pikceptoris, tu n'Sinxςx praecipue suae utilitatis causa iaciet. Etenim praeceptorem ciuit primis delectat assiduum dc frequens audi torium:quod & in enuE ille fassus est qui ait: δ* -
Gaudio quod spectent oculi me mille loquentem.
. Ac nestio prosectb qui fit,distipuloru turba & ala critas quasi calcar subdit pr ceptori,adeoque cotis viace es ad quam seseipse acuit. Ex discipulis ver plus proficiet,qui unum librum continu quam qui sex li. oros per interitalia enarrari audierit. Vides ministros 'mini um,si cum memor te quippiam recitatur a conuiua quopiam, coguntur plus decies e coenatione se proripere, aliquid efferentes vel avientes, dum ttantum P xlcm Cccipiunt de narrationis princi
132쪽
ri partem de medio, partem de fine,de summa nem iij asseuerare certi nihil posse. Idem vero prorsus in tuendum est de discipulis, qui lectiones publicas non nisi per interualla frequentant. Meminisse interea decet,quod Plinius ait de libri . t nullum videlicet esse tam malum librum, quin boni aliquid contineat,idem recte accipi posse de praelecti
onibus. Gallus gallinaceus etiam in stercorario nobilem reperit gemmam. Virgilius ex Ennii stercore as ' serebat se aurum legere. Itaque qui modo animaduersionem atque discendi cupiditatem attuleriit, hi proculdubio ex quibuscunque praelectionibus voluptate aut fructum aliquem capient.... VII. Attentos quidem ad praeceptoris vocem esse
in h. oportet,sed illud multo est pi stabilius, si cum memotio,ea pie ria pleriq; omnes sumus lubrica & vacillante,qus graceptorib ulter,acute,sapienter dicuntur, in chartas reseram dicuntur, fideles conservatrices rerum memorabiliti sunt char ςh xxHς ta .utpote,quet non tantum Vni,aut ijs, qui nunc sup
inpiςR iant verum etiam multis,ac infinitae posteritati pro- desse possunt. Qui ditari cupiui,quicquid alicuius pre- cij habent obuium,suidiose recondunt, deprompturi. quando opus fuerit. Conanda VIIL Sine intermissione cogitet auditor, quom ' 'Thud . his,quae a doctore proseriatur,propediem uti,dc velu iudi ' declamandum, vel ad disputandum, vel ubi pluQuti,' pr Iea tum promouerit,ad docendum in schola siue ecclesia.ctionibus vel ad scribendum se accommodare velit. Qimrsum v inx, enim paret multiplicem supellectile, qui uti nescia 'aut uti non decreueritZNec ad exercitia literaria tantatum sed ad publicam insuper utilitatem ecclesiae, ad priuatae vitae emendationem transferre cuncta, quae percipi pius auditor meditabitur. Balneum quidem adis,ut redeas mundior,& sanior corpore: scholam virb adis Vt redeas doctioie melior animo. Argumen . to est,quod hac ipsa de causa praeceptores appellantur
parentes animorum, necnon animos ingeniam dici
133쪽
modo, quoties ad legenda sacra accedimus,adim
PRopositum qitide est, candide& bona fide mon
iti are viam, qua quis per sese, qui modo aliquantam ingenii ianitatem iudiciumq; incorruptu,
Mei opt. max.beneficio adeptus fuerit, dum sacros ii bros attente perlegit & cito,& haud magno negotio, simplicem, germanam, & perspicuam sententiam in iis possit colliger atque cum opus fuerit,clare redde re. Sed id,sam est reuera magnum, atque omnibus votis expetendum: tam etiam dissicile esse, oportet fa
Quis enim, praesertim paucis,& in paruo opere, ea omnia c5gerat,quae huc sunt necessaria3 Deinde quatalibet multa, & accommodata, hanc ad rem tradatur: nisi tamen is contingat tyro, qui grauiter laboret, Mianqua Argus poeticus omni ex parte sit oculat scrutator, perparti ad hunc promouerimus. Postrem neq; docentis, neque discentis solertia multum efficietur, ubi spiritus sanitiis non adiuuerit pios virhisouec natus de cuius unius auxilio et,qui serio velit ineolo piciari,est omni tempore cogitandum. cum itan habeant,non pollicemur nos alia prolaturos in m
'dium,qua quae ad praesens succurrunt,quaeque serE semper debent in conspectu esse posita. Resbus interim Theolopiae candidatum ita speramus iri adiutum, ut temporis progressu factus exercitatior,ipse plura eius generis possit suaptE industria adnotare: modo i seris sit vicumque patiens ,& bonarum artium de quibus an id egimus non plane rudis, & in audiendis
scholasticis doctrinis strenue exercitatus. Itaque hoc loco ostendemus, quomodo quoties ad legenda sacraptusadolescens vult accedere,affectum ipsum esse do
crat.De quo nisi constet ,& in quo si non ponatur st tim aliquid diligentie,vix est uod speres quenqualm cum frumi legendis sacris posse insinere. Et quia,quoadilucide, necnon iusto traduntur ordine citius per -
rhinem. Et labore spiritus sancti gra
134쪽
pi, memoriaeq; mandari cuncta possunt: ideis nos cui ad institutum pertinent, certis notatioibus seu obser uationibus compraehensa proponere decrevimus. Sit igitur haec prima obseruatio. Obseruatio I. Animν si ndo sacra libet audire aut triere, animus sit α b 0mmb- portet ab omnibus molestijs & curis,pr sertim rerum citetieni, terrenarum, Vacuus. Nullius potest mens, eodem temcuris va pore, Varijs & pugnantibus distringi negotiis. Pugnaevius. autem terrena & caelestia,carnalia dc spiritualia. Sanhin quo efficere aliquid utiliter desideras,in eo uno par est ut totus quantus es,occuperis. Si tibi sermo est na-bendus de rebus priuatis 5c fortuitis erum amico, aut quocunq; homine authoritate praedito: teipsum pro tinus colligis,das operam ut velisa singula idonea ac cersas,& apte colloces, pro statu negotij de quo coli quium instituitur: quanto iustius animo eris sedato, praesenti de attento, quomodo colloqui paras cum Deo,& quidem de rebus ad aeternam animae tuae s i lutem pertinentibus 8 Etenim sacros libros legere,
quid quaeso est aliud,quam cum Deo colloquium ha-
Obseruatio II.s inhibi satis tibi sit, simplicem, necessariam,&catholicam,
di neeesta & riatiuamverborum sententiam eruere. Quisquis adria verbo- altiora curiose anhelat, nunquam ad Veritatem pes ru senten uenit. Multi tanquam si res levicula so et, simplicem da alta tener implumes euolare conan
io 'of, ἡ altissima:& nescio quibus non necessariis coniamentationibus consarcinandis,ueluti allegorijs, & iasenus alijsse fati ant,e quibus gloria venantur apua imperitos. Sed talibus sere usu venit, quod Icaro D tico: cadiit nimirum praecipites in erroiu suctus, quia. bus mer untur. Aut certE idem accidit,quod sibi acci ... scriptu- diu dolet ac queritur beatus pater Hiero. Ait namque tu, commentariorum Abdiam prophetam,mnibu, a iuuene attentasse Abdia interpretari ai
135쪽
xiam: cuius audacis postea senem factum vehementer penituit& puduit. Fassus etiam esese admiratu, quoatale opusculum lectorem aliquem inuenisset.Tanti itagitur viri exemplo moueamur,&simplici propriaque explicatione contenti simus. Omni tempore nobis ob oculos versatur eiusdem memorabile di inimii. i. ad uersiis Iovinianum. Est in verbis simplicibus semper diuinarum scripturam sensus augustior. Recte quoq; A ustino dictum de Genesi lib. i. p. 21. Cum di uinos libros legimus, in tanta multitudine verorum intellectuum,qui de paucis verbis eruuntur, & sanit te catholicae fidei muniuntur, id potissimum deligamus, quod certum apparuerit eum sensisse, quem l gimus.
Obseruatio III. Q intellexeris, scopus sit ad spiritualem fructum 'xδ' conuertere. Cuius rei visum est Omnes pr monere,qF iElida, qui sacros libros non euoluunt purgatis affectibus,sed ad spiti ' 'sorte ad contentiones, rixas, disidia, impii dogmatis tuais fru- defensi em aut simile quippiam sese armant: ij raroselent respectare ad genuinam scriptoris sententiam, ac plerunq; obliquE ad id detorquet omnia,quod maximh probatum cupiunt. Hi nc sit, Fbd subinde adeo foede labuntur horretici, & scripturae mentem non assequunturi. nempe affectibus suis corruptistimis plus nimio indulgent,atque ita quo minusveritatis cernant
Obseruatio IIII. Ceterii quia tranquillo esse animo,simplice dc pro- sphim, priam de eatholicam eruere sci iptorum sentetiam,ea sancti ai quae legimus ad fructum spirituale traducere, non est nostram virium: adsuescamus,quotiescunq; libros sa cros in manus sumimus,Spiritus sancti opem ardenti Pi*x R-ἀbus votu implorare,cuius solius beneficio, qui ia diximus contingunt.Quemadmodii enim nemo homina inouit quq sunt hominib., nisi spiritus qui est in eo ita qui sui Dei,nemo noui nisi spiritus Dei,&cui is reuelarit. Solus spiritus sana' in tr dedaveritate ni sin
136쪽
est: i. ad Corin. a. Ioan. 16. Ergo ab oratione, lectiones tuas omnes auspicaberis. D. Chrysostom. in sermone quodam,de patientia & consummatio e huius secti li,sormulam aptissimam praescribit. Cum ad seden dum,vel legendum, vel etiam audiendum alium te appara ora inquit primum Deum,dicens: Domine Iesu Christe aperi oculos meos,& aures cordis mei, Ut audiant eloquia tua,& intelligant, & faciant volumi tatem tuam. Domine quia incola ego seni in terra, ne occultaueris a me madata tua:sed reuela oculosineos, di considerabo mirabilia de lege lita. In te enim speraui Deus meus, ut tu cor meum illustres. Commenda tura Socrate Constantinopolitan Tripari. histo.lib. octauo cap. 9. Pyterius,orare ante praelectionem sem per solitus. Hieronymuβ expositurus locum Micheaeca. i. In Geth, nolite annuciare,optat se adiuuariaspi ritu sancto. Idem facitidum ei, qui docet populum in Ecclesia,demonstrat Augustin de doctrina Christiana lib. . cap. i .
- Obseruatio V. N5 inton QT statim intelligis,ea non pigeat aliquoties
repetere, atque accuratius rimari. Hac ratione; qui repeteda. quid obicitrum csst,paulatim elucescit. Non tantum, dies, diem,ut in Prouerbio est, Verum etiam momentum, momentum docet. Testem habemus experien
tiam,vel apud pueros,quibus & Horatianum illud salubriter inculcatur. Lectio perlecta placet,dcties repo- v. lita placebit. Obseruatio VI. Quod si aliquoties repetita non datur intelligere: idcirco no debes desperare,multb minus librum debet n5 sta impuὶibu abi jcies. Quae pertinent ad Philosophiam Itim e mata humanam,& ad res terrenas,no percipimus citra prsnib. abi, ceptoris operam,& assiduum, longumque nostrum la ciendus. borem,nonnulla vix pin multos annos: Mirabimur . igitur,aut indignabimur, quod res diuinae & caelestesunt nobi exposita; exacteque a nobis
137쪽
Prosecto res diuinas non decet statim cuiuis este peruias. Ad sacrarii spiritus sancti penetralia,non de bet cuiuis recens appellenti patere aditus. Certo Des consilio pleraque in sacris literis inuoluta ac tectainno net: ac ne expediret quidem nos omnia in primo in yressu pervidere,quinetiam quaeda utiliter dc nostro bono ignoramus. Qua de re nonnihil dicemus alibi. Itaque quod quaedam in arcanis libris nos lateant, tantum abest, ut aegre feramus, ut aequum sit etiam boni considere: nisi de patris caelestis velimus sapientia ar roganter praeiudicare. Neq; hinc datur nobis occasio resiliendi a lectionis proposito: sed potius, Ut multo, quam ante progrediamur alacrius, ac speremus temporis successu quod salutare fuerit cognituros, exci
Obseruatio VII. Memb lectionem finiens, pro ijs, quae consectia Post lexus es, Deo agas gratias, huic uni decet omnem veri ol0nem cognitionem acceptam seramus. Ea est nostii captiis Rimbecillitas si ille nos non illuminat, qui est lux V fara,omnem hominem venientem in hunc mundum illuminans: caligantociui nostri ad rerum diuina Tum contemplationem, sicut ad iubar solis,oculi no GDe. vero est illius bonitas, si quando animad uertit grati animi ulla apud nos argumenta, tunc ubertim auget sua in nobis dona: quae autem est eius dem iustitia,si ingratos videt,aut fastuose tribuentes paratam cognitionem ingenaj viribus, tunc grauiter mulctasi nec non iis etiam, quae antea contu erat beneficijs exuit, humilibus Deus dat gratiam: superbis
Has septem regulas Theologiae candidati habere debent probe meditatas, quotiescunque ad legenda saera sese parant. Certum verbost, quicunq; ita ut his praesci ibitur regulis adiecti animis fuerint, comm citatem n5 mediocrem, εc quidem intra breue temporia statium electione scripturarum percipient. i
138쪽
Quibus ex rebus nascatur in libris acris obscuritas : tuniquo ordine obseruationes remouendae obscuritati utiles,tradere sit proposituria. Cap. III.
A M explicare incipiamus, quemadmodu genuina atque aperta sententia, in quibuscunq; locis scripturarum aliquid difficultatis prae se serentibus.
possit pervestigari atq; inueniri. Sicut autem medici prius laborant morbum, eiusq; causas, tam προψο- ρυας,quam προ ροτα ητ κας cognoscere, quatentent ad eum tollendum, siue intra corpus, siue extra, aliquid adhibere: ita operae precium est, nos quoque, antequa proseramus obseruationes Vel regulas remouendi obscuritati idoneas,distinguere notareque, qui-
vafiigde bus ex rebus dissicultas siue obscuritas in libris sacris
causis ota nascatur. Cognita obscuritatis causa inueniri iacilius scuritas te ratio poterit, qua tolli illa, atq; cognitionis lux inscretori sub' ri queat. Contingit igitur lectorem subsistere alicubi, is varijs de causis. Aliquando ob argumenti ignorat .mεii igno tiam, quando nimirum no tenet lector quibus de re talione. bus oratio sit instituta, scii quis sit oratio is status at a. Ob mE- que scopus. Interdum propter mendum scripturae: vedum Scri- luti si litera aut syllaba aut vocabulu sit praetermiscPxur sum,superaddito, transpositumve. Nonnunquam ob 3. Oh ςφ distinctione facta no in loco, vel alio modo depraux
Irictione Alicubi propter pronunciationis habitu minus
. . Ob pro accommodit: quod genus est si interrogationis inoalueiatio - legatur & proniicietur, quod simpliciter asseritur. Frenem ine- quenter etia impeditur aliquis, quod de dictionis ci iuspia significatione oritur dubitatio. Aliquoties o Goni, di, dura, spera, ct auribus nostris insolcs diuersarubia stili dictionum constructio,collocatioque. Deniq; in tota scationψ. sententia subinde scxupus aliqua ex causa inexpectata obuenit. De unius porro dictionis significatione a m bigendi nascitur occasio, quia latet significatio eius Vel propria,ac nativa, vel translata, qua nimirii diuersis rebus accomodari eadem vox: & sorte let tropuc. Ex plu- aliquado solet. Plures dici iones iunctae,dinicultatem
.ibus di- inducunt, similiter duobu4 modis fi nc re aut quod linguaet
139쪽
vnguae Hebraeae sua sunt idiomata, ac phrases multu remotae a phrasibus tu Graecis, tum Latinis: aut quod schema aliquod subest, Veluti hyperbole, enallage, metaphora, synecdoche, periphrasis, imago.
In tota autem sententia oboritur difficultas, tribus plexunque de causis. Primo, quando sermo incivit si s uratus: in quo genere sunt aenigmata, parabola', alle riae, paroemiar. Secundo, ex ignoratione vel mi nus attenta consideratione rerum de quibus disteri tur veluti quando natura rboris aut herbar, quando historia, quando artis cuiuspiam opus aut ossicium latet, quando item non expenduntur vigilanter citacumstantio caus antecedentia,sequentia. Terti ob ignorantiam consuetudinis scripturam. Habet nam que sacra scriptura,sicut unaquaeq; disciplina, quaedain ratione docendi, explicandi, narrandi, demonstranis,disputandi, peculiaria: quae qui non obseruauerit, . perdidiceritque, facile in errorem labitur. Caeterum, quae ad consiletudinem pertinent scripturarii, ita Veianiunt rursus distinguenda,ut alia quidem statuamus comunia libris sacris univcrsis: alia vero tantum quibusdam libris quasi propria, veluti historicis, prophetaticis,item Psalmis, & Palesinis epistolis. Nam hos ii bros in suo quosque genere, cum diuersa in ijs insit partim materia, pratim docendi ratio, aliquid obtinere proprium,quod diligenter obseruare is debet, qui cu sit intelligere, extra controuersia est. Siquidem nul iis non nouit philosophos,oratores, poetas, histori graphos, sicut in diuersis occupantur argumentis, ita alia atque alia uti docedi, dicendiq; forma, ac singulos quaedam sibi vendicare, quibus a reliquis distinguuntur, peculiaria. Itaq; his de causis solent pii lectores fepenumero haerere: dc modo hoc, modo illud incidit.
quod eos remoratur, atque facescit negotium . Erit autem consultum, dc tyronii captui in primis accommodatum, si regulas siue obseruatioes nam utramq, vocem animaduertimus Augustino in eadem caula
probari &xsurpari, in libris de doctrina Christian. a)i F a qua
ctis. 7. Ex toti. sententiae habitu,
Consuetudo scripta raru quo modo distinguen
140쪽
quas ad eruendam natiuam perspicuam sententiam conducere arbitramur, eo tradamus ordine, ut ad certa relatae capita, dc quasi in sedibus collocatae,citis adiri,atque in consilirum adhiberi, aut etiam memo
xiae mandari queant. Placet igitur imitari hac in par te medicos . Solent namque hi in suis libris, quibus complectutur θεραπευτικυν, singulos morbos, qui a capite ad calcem insestant humanu corpu' nsere. expositis subinde eorundem causis: mox Vero idonea. eaque Varia,adiicere medicamenta. Eodem inquam, Pacto, dc nos ordine digeremus singulis capitibus singulas obscuritatis caulas, quibus statim subnecte mus obseruationes, quibus probabile est tolli difficultatem omnem posse in ubi si cerimus, nostro videbimur abundE