장음표시 사용
151쪽
Vox,si adiungantur puncta, τι dabar, natVeiin: si autem 'II daebaer, pestem. Ergo retinendum memoria est, penumerd apud Hebraeos ipsa puncta vota calia,ambiguae vocis idoneam dc conuenientem significationem aperire. Obseruatio V.Cres se etiam vox,quq non est, neque in- QSado distituta ad significandum res plures, pro pluribus assi ctio ali-nitatem aut similitudinem aliquam habentibus usur 'S xx Patur. QMd plerunque fit aliquo aliquo. Vt, brachiu P . quid proprie significetiumcuique tenenti partes hu 'mani corporis, notum est: at interea crebro pro forti tudine robore,Viribus per metonymiam ponitur. V luti Psal. l. Brachium non seruabit eos. Saepius etiam
Deo tribuitur brachium, quomodo & alia membra, quadam similitudine Lucae i,Fecit potentiam in bra chio suo: dispersit superbos mente cordis sui. Aliquando significat per analogiam & proportioem,eum qui proxime iungitur, & vicinus est.Esai. 9. Unusquisque .carnem brachii sui,id est, sui proximi, comedet. An ma partem hominis praestantiorem significat: . Alibi Vero per synecdochen totum hominem. Genes 14.Da mihi anima id estinomines captiuos. Ad Romanos r3. Omnis anima potestatibus ut subiecta, id est, oin nis homo. Aliquando per metalepsin pro vita homi nis ponitur,cum vitae causa sit. Iob. a. Pellem pro L .lorc cuncta quae habet homo,dat pro anima uia. Ibi dem: Animam eius ne tangas,Psal. o. Qui quaerunt animam incam,id est, insidiantur vitae meae. Sic munduri caro, leo, serpens, aqua, oleum, fermentum, regnum,ciuitas,domuhdc innumera id genus frequenter in scripturis magna cum gratia, per Metaphoram, metalepsim, synecdochen, metonymiam, antonoma- Eaedem disian, catachresin, a psopria & nativa significatione lioes alia sua ad aliam demigrant. Quinetiam eaedem voces, M i libi quidem ad laudem,& in bonam partem:alibi V ro ad vituperationem, & in malam partem accipiRR- ratione audem alibi
t . Christus leo describitur, Apocalyp. . Diab luβῆ e lunu.
152쪽
iniliter leo appellatur, i Pet. s. Fermentum capitur in bonam partem,Vbi ecclesia comparatur cum ferme to repolito in farina, Matth. 13. Rursus in malam, ubi describitur sernaclum pharisaeorum, sermentum in litiae, Mat. 16. I. Corinth. s. Galat. s. Antiphrasin etiam obseruat Augustinus,libro contra mendacium,ca. Io.
in illis verbis, Iob. a. Si non in faciem benedixerit tibi. Ait namque, nedicere tibi,positum pro maledicere. Eodemque verbo,confictum crimen Naboth a calumniantibus nominatum:dixerunt enim, quod benedixisset regi,id est, maledixisset. i. Reg. 2i.Scatent igitur omnis generis tropis sacri libri omnes. Quid, lubd eae costphna dem Vox post modisum interuallu nonnunqua recurtiuam, ita rinatque altero quide loco spectari debet significatio e ximq; po- ius nativa altera tranatiuaiIoa 4. ait Christ'Da mihi
'ii Omnis qui biberit ex aqua hac,
sevifiea itςrum; quisquis autem bib exit ex aqua, quam tionem. ego ei, non sitiet in aeternum. Vbi bibere poste riore loco,aliud quiddam significat, quam in priori nimirum translatione a corporali ad spiri . tuale. QiLmadmodum & aqua priore loco pro corporali posteriore pro spirituali aqua,scilicet spiritu san
dio ponitur. Eodem capite idem Christus. Nonne vos dicitis, adhuc quatuor menses sunt,& messis venietr Ecce, fico vobis, attollite oculos vestros, & Videte re gione'quoniam albae sunt iam ad messem. Postqriori loco sermo est demesse spirituali, qua accersendico ligendique sunt proposito euangelio omnis generis homines in sanctam Dei Ecclesia: priore loco de mei . se corporali agitur,qua fruges metuntur, & recondunQuo huie tur horreis. Docebit igitur te, quo significatu positae dubio sue sint eiusmodi dictiones,primium ipsa orationis serit: -οις tia:deinde inter legendum dilisens obscruatio,necnocollatio locorum inter sese,quibus eaedem voceS recurrunt. alia atque alia significatione usurpatae. Qui autetropos calluerit a Gramaticis tradi solitos, facd. hae in parte aduertet,quae ad recte latclligendam sentei uam pertinent.
153쪽
Obseruatio VI. Permultae insuper voces in scripturis fiunt oblitae, Trassatio quae perse&absque tropo apud Hebraeos magnam unius vo-inino & signiscatione habent gratiam: simplici
ter autem ab interpretibus in Latinum conuerse seta lingv ID monem, neque parem gratiam, neque eandem pror sus significationem obtinent. Enimuero in Vi aqua- ne pariat. que linsua eiusmodi voces licet multas obseruare.. Quid dico in unaquaque lingua Z imb Vero i nuna ea denique lingua audias subinde, pro diuersitate populiorum&prouinciarum ea vietium, ditiersa hinc in de circumferri vocabula. In Italia, cum Omnes profi teantur se loqui Italice, tamen Tuscis, qui omnium purissime loqui iudicantur, inuenias nonnulla Vsita ta,quae ignorare se agnoscunt Insubres&Ligures. A pua Gallos in Aquitania, in Belgis, multa animad uertes Vocabula, quae non probantur Lugdunensi bus vel Turonibus. Per Germaniam quam latilli me
diffusi populi, linguam Germanica omnes sibi vendicant, non pauca interim Vocabula proseruntur a S. a. xonibus,quae ingrata forent auribus.Sueuorum, Helia
uetiorum, aliorumq; populom. igitur ad hune modum propria sunt gentis alicuius vocabula,si quis etymon aut genuina significationem spectas, latini late donare studea plane monstra verboru parturire nonnunquam videbitur. Atqui scire oportet, eadem prorsus ratione linguae Hebraeae esse domestica voca bula, tum sono, tum significatione mire grata: quae quando in peregrinam transiundutur linguam,hor ridum & stridulum quiddam repraesentant, necnon facessunt imperitis negotium. In quam sententiam recte a D. Augustino dicta est, libro de vera religione capite quinquagesimo. Habet omnis lingua, inquit, sua qua am propria genera locutionis, quae cum in aliam linguam translunduntur, videntur absurda., Qtam quidem ob causam nonnulli interpretes eius modi voces praeterire sunt conati alijs vocabulis,quae Latinis auribus magis accepta sunt, A sententiae ex ' - . G plicandae
154쪽
candae satis conueniat in locum illorum suffectis. Nonnulli vetb malunt, ita ut Hebraeis significant, ina fide,& habita ratione etymi exacte reddere. Haec igitur res dissicultatem iis, qui minus assieti sunt, giagnet. Addito exemplo,fiet, quod dicimus magis perspicuum. Hebraica vox est berech, simpliciter significans benedicere. Cum autem h c vox non perinde sit auribus Latinis usitata, gaudet interpres aliquis pro
ea usurpare has Voces, laudare, praedicare, fortunare, beare,bene ominari seu precari, fauere. Alius vero pro
his omnibus significatis verbum benedicere ubique retinet, hac fretus ratione, quod ita postulet idionia dc phrasis Hebraica . Qu'circa nominat etiam istius. modi locutiones, Hebraismos, atque phrases Hebrai cas. Igitur clim occurrit, Benedic Deo: idem pollet haec phrasis, quod lauda Deum,praedica Deum.Ben dicat nos vel nobis Deus noster, id est, faueat nobis, fortunet nostra omnia, beet nos. Isaac benedicit filij
id est, bene ominatur ac precatur.
Subijciam autem plures huius generis Hebraismos, ut tyro habeat rationem quandam similes quoque colligendi. Ambulare pro vivere,vitam instituere. Psal. io p. Beati immaculati in via, & ambulat, id est, vitam instituunt, in lege Domini. loco via significat
vitam, scu mores atque actiones., Aedificare pro docere, instituere. i. Corinth.I . Omnia ad aedificationem fiant. Verbum pro re, facto vel negotio. i. Samuelis. 3.
Quod est verbum quod Deus locutus est ad te 3 id
est, qua de re Deus locutus est tecum ξ Esaiae. a. Ver bum quod vidit, id est, res, negotium. Lucae. z. pasto res aiunt: Videamus verbum hoc, quod factum est ad nos. Luc. i. Non erit impossibile apud Deum om ne verbum. Aliquando 'orbum significat legem di uina ui, praecepta,decreta Dei,prophetias, promissimnes. Dei, ut Psalm. H9.Verbum tuum Domine perma, net in aeternum.
155쪽
Item Matthae. et ε. Caelum dc terra transibunt, ver ba autem mea non transibunt. Psal. iis. Memor esto verbi erga seruum tuum. Timor, pro religione, reuerentia,cultu,amore. Io me i. Dominum Deum caeli ego timeo, id est,colo.
Affligere,pro eo, quod est humiliari, fastum depo nere, poenitentiς signa edere. Leui. i6. Mense septimo in decima menus amigetis animas vestras. Sed hoc racto plurima recensere, & singulis adiicere e scri pluris locos, prolixum foret. Breuiter igitur vocab sa quaedam adhuc proseremus. Panis pro omni penere cibi. Aqua, pro omni genere potus. Videri tamen possint hae voces ita usurpari per synecdochen, aut in talepsin. Nomen, pro potentia, dignitate. In nomine tuo
daemonia ei j cient. Vas pro instrumentc,machina, ministro. Manus, pro quocunque instrumento, opera, nutu, iussi potentia. Iniquitas, pro quouis crimine, poena. . Misericordia,pro beneficentia,benignitate. Beneplacitum,pro fauore,beneuolentia,obsequio, iucund0, grato. Pacificum, pro placito, lici, saluo. Pax, pro prosperitate, tranquillitate: quiete,salute Gladius, pro bello aut caede: quamuis metonymia
hic subest, dicitur dc os gladij, pro ijsdem.
Iudicare: pro regere, punire, ulcisci. Confiteri, pro celebrare,gratulari,dc gratias agere. Respondere, pro exordiri, ςnunciare. Visitare, pro cognoscere,causam inspicere, vindi ulcisci, rationem habere, salutem quaerere, Cognoscere, pro concumbere.
Fili pro hominibus quibuscunque,pro genere,p steritate, natione, pro gnatis, pro discipulis. Filii, pro oppidulis dc vicis i sed non citra tropum ec metaphoram.
156쪽
Facie pro tractu,ora, regione,conspectu, praesemtia, ira,furore, dcc. ιFrangere,pro atterere, destruere, Vastare, occider' Frater, pro quocunque eiusdem generis, populi, religionis. Maledictio, pro obtrectatione, obloquio, execretiatione, poena. Magnificare pro educare, prouehere, celebrare. Meditari, pro secum reputare, diuerere, disputa Sanctificare,pro consecrare, beare,seruare, celebra
In his igitur, & similibus vocabulis, quae innum d is ubi ra sunt, Hebraici sermoniS marx et proprietas: atquctii ui, ut certa colligatur, ubi eae occurrunt, sententia, o-- iis su pera precium est subinde aliam isignificationem recta ς νςndR re praeter eam, quam simpliciter apud nos habent,& quidem nulla ratione tropi habita, sed tatuni pro linguae Hebraeae usu & consuetudine. Porro hic fatu brius conssilium non habemus, quam Vt tyro anteclestendum tales phrases sedulb obseruet , atque ex contextu 1ernionis certas eliceat sententias, Irecluenti 1 crorum librorum lectione, familiariter notae fient. Obseruatio VII. Vna no- Vnum nomen proprium quandoque pluribus re- me' pxψ personis attribuitur. Sic nomina, PharaoniGP tW yy i 1 Ierodis pluribus personis conueniunt. Aliu namq;
. Icili , Pharao ad quem peruenit Ioseph alius,ad quem mi
ai butu tebatur Moses. Alius item Herode quo re ante naquo dubi- tus est Christus:alius,qui obtruncare iussit Ioannem. x xio Om dc de carteris nominibus, ut NabucadnaeZer, Pt lomaei, Mariae,&c. iudicandum. Qui verbhic ab e mari histo rore Volet se extricare, iuuabitur in primis attentius
A tilis conserendo in sacris libris eos locos, in quisus eadem
ni succur- nomina repetuntur, atque rationem temurum ac tendum- curate subducendo,uel etiam a nominum siue notarum si1 modo adscriptae ullae fuerint) discrimen prudenter colligendo. Quamuis Historiographorum,ω
157쪽
praecipue Ios hi commentarii, in huiusmodi modis dissoluendis prodesse plurimum poterunt. Quod Idε de noxb de hominti appellat oibus dicitur, idem avenit minibus
α in nominibus locorii. Etenim duas prouincias Ga proprijs lilaeas inuenimus, alteramque appellata gentium: nisi i ςQxum malimuAunam tantum prouinciam,ita tamen diui
sana, ut altera superior, altera inferior fuerit habita. Plures ite urbes caesareas, e quibus una Philippi, Matti 16. qubd videlicet Philippus Herodis Tetrarchae si a terram condidisset)quondam Paneas dicta: altera Herodi Antipatri filio restaurata, olim turris Strae. Hic topo-tonis. In his igitur cum historiarum scriptores, tum periti topographis oportet adhibeantur arbitri: ma xime,qui Palaestinam & vicinas reo iones descripSere. Etiamsi, ut proxime diximus in uripturis ipsi, , vel exposita utcunque situs ratio, vel aliquid discriminis icrgo adiectum consueuit plerunque inueniri.
Ediuerse, aliquoties plura nomina uni tribuun- .etur personae siue rei. Ex quo fit, ut nouo occurrente nomine,alia quoq; existimetur res,seu persona. Vrbs personae Ierusalem, Genesis. i . & ad Hebraeos. 7. Vocatur Sa- vel rei trialem: Iehostia i 8. i. Parali. ii. Iebusi. Raguel, socer Moia buxa,quo se, etiam Ietro dicitiis . Gedeon, appellatur Hieroab. Mons Thabor,alio loco Ilabyrium. Rursus montem Hermon,Phoenices cognominant Sanier, eadem caeli
plaga appellatur Nab , Theman, Darona.Testis est Hieronymus scribens aduersus Helvidium. Ad haec, Ahazianu nuncupatum legimus, qui alias Azarias ac Ioachim, e quibus primum nomen si cundo Paralip. za proximum cap. ai. Vbi numerantur fratres I horam. Item Petrum, Simonem, Cepham: Paulum,
dictum etiam Saulum: Matthsum,alias Levi: Iudam zelotem alibi Thadd. aeum: Ioannem, alias Marcum. Et qui Matthaei. i. Iechonias, Luc. 3. est Neri, in libro
Regum est Ioachim. Qui apud Lucam est Zerubabel, Noem, 3.dicitur sar as. Saepe Iacob & Israel pro. G 3 eadem
158쪽
eadem perina, eodemque popul trahente ex Iacob originem,usurpantur. Hai. s. Verbum misit Domunus in Iacob, dc cecidit in Israel. Idem de Zion &Ie rusalem est iudicium. Caeterum non potest hic certa
tradi diiudicandi formula,nisi ut diligenter conferantur loci, atq; ex antecedentibus ac sequetibus vel ex circumstatijs, praesertim temporum, locorumque,
euidens aliqua notetur ratio, declarans diuersa illa nomina eidem rei conuenire. Quamuis vix iniciet aliquid tyro, quando hac in parte se torquent etiam exercitati, & prouecti. Acquiescet igitur vel docti ci liuspiam, quem consulit, explicationi, Vel interpretum, quos nancisci potest, comentari js. Nos interea huius varietatis,qur errorem posset parere, duximus Theologiae candidatos admonendos
Nomina propria tum personis,tum locis,tum α.Iiis rebus frequenter ab euentu aliquo sunt primum
imposita,vel etiam immutata. Genes .i6. Abram V
catur Abraham, quia futurus pater multarum geriatium. Genes ai. & 26.Beerseba, oppidum,quasi gicas Puteus iuramenti,sic appellatum,qubd ibi Abraham α Abimelech iuramento foedus sanciuissent. Gen sis az. mons quidam, Dominus videbit dictus: quia Dominus ibi angelum misit, qui manum Abrahae retraxit, ne gladio seriret Isaac. Genes 26. puteus αsech, id est,contentionis: quia propter eum rixati fuexant pastores Gerar,& pastores Isaac. Genes r . Iacob nomen habet a supplantando, simul q) nasrens plantam Esau manu teneret, simul quod Esseu postea feta fellerit ac supplantauerit. Crebro obuia sunt huius generis exempla. Minime autem adscriosissem hane obseruationem, siue regulam nisi vidissem ab Ioane Chrysostomo positam nomilia. iue. in Genesi. Prodest autem eius meminisse, tum ut inter legendum exclaremur nonnunqua ad diligentius inquirendas histo rias, tum quod interdum ex ratione nominum utilis
159쪽
aliqua dom ina aut argmentatio apta sumi potest. m nodo Paulus in episto ad Hebr. cap. 7. MelchiZ dech recte interpretatur significare rege iustitiae. Ca que idem esset rex Salem, id est, pacis,ratiocinatur, in eo typum Christi post venturi, qui lusuerus fuit rex iustitiae & pacis,praeluxisse. . Obseruatio X. Neque vero negligendum, quod tam scriptura imsa,quam interpretes, nomina personis & locis accom--odant,quae nondum eo fuerunt nota tempore, quores gerebatur, sed diu post cognosse itur indicia. QDd quidem per νολη νι id est, anticipationem, fieri certum est. Qu9d autem ad scripturam ipsam attinet, vi-ceo diuum Augustinum libro Q,stionum super
uilicum,capit. a 3. scite adnotasse: Vestem, inquit, Iacerdotalem,quae magnum continet secramentum,
Aaron iubetur accipere, dc succes res eius summis tacerdotes in Exodo,antequam omnino aliquid de sana. ctificandis & quodammodo ordinandis sacerdotibus Pr piatur, quando Moyse ascendente in montem iubentur non ascendere sacerdotes, quos intelligere alios non possumus,nisi filios Aaron: non quia iami sacerdotes erant, sed quia suturi erant, hoc eos iam tunc scriptura appellauit e r anticipationem: sicut sunt pleraque talium locutionum. Nam & filius Nataue, Ie's appellatus est, clim longe postea hoc nomen et 'riptura narret impositum. Haec ibi. Caeterlim quod interpretes idem faciant, testis loco pletissimus est, de L X X. interpretibus, & de seipse Hieronymus, enarrans Ezechie. cap. 3 o. Sic namque ipse ex Hebraeo nuertit: Dabo ignem in Taphnis,& faciam iudicia in Alexandio, & effundam indignationem meam semper Pelulium.Septuaginta autem ita: Dabo igne super Thanim,& faciam ultionem in Diospoli, & ef sundana furore meu super Sain. Ad qui verba in comanentario: faciam ait,iudicia in Alexandria, quae ii
160쪽
No,quod Aquila, summachus & Theodotio sicut in Hebraeo positum est, transtulerunt. Pro quo nescio quid volentes Septuaginta, dixere Dios polim, quar Aegypti parua ciuitas eri. Nos autem pro No, Al xandriam posuimus, per anticipationem, quae Graea οληψιν appellatur, iuxta illud Vergilianum: L uinaque venit littora,non quod eo tempore,quando venit Aeneas in Latium,Lavinia dicerentur: sed quet posteά Lavinia nuncupata sunt,ut manifestior lociuferet lectoris intelligetiae. Et emundam,inquit, indignationem meam super Salia,quam nos in Pelusiuna ertimus. Ita Hieronymus. Existimavimus istud obiter adiiciendum,ut studiosi rerum sacrarum indagatores, si quando inuenirent diuersa locorum aut persinarum in libris sacris, siue apud interpretes , Vocabula secum disquirerent diligenter, utrum forte alta
quid per prolepsin adscriptum esset.
De impedimento ex pluribus vocibus simul iunctis, atq; insolita locutione. Cap. IX.
FIςxi autem potest, ut qui sic fatis seliciter se ex
tricauit e spineto, in quo haerebat ob unius di ctionis, tanquam interposita: vepris molestiam: progredi adhuc prohibeatur, propter OccurreteS n uas salebras aliquot dictionum simul iunctarum. Est igitur nunc de hoc quoq; impedimento dicendum, atque monstrandum iter, quo euadere liceat. Sit is tur huc deducens prima obseruatio. Obseruatio I.
sicut in d diximus de Hebraismis obseruandis in qui- vocibu, busdam vocibus solitarijs, & per se postis, idem L
solatarijs, cere conuenit in vocibus duabus aut tribus coniuga
ita di in iis siue in vocum constructione. Est naimque Hebrins ' ' sua quoq; propria constructio, & yocum quarudambi sinu, colligatio, a Latinorum more in multis dissentiens