장음표시 사용
141쪽
142쪽
De dissicultate nata ex ignoratione argumens Cap. IIII.
SAFpenumerb igitur usu venit, ut quidam no imtelligant, quae legiit, quod non satis accurate comsiderat initio qua de re sermonem scriptor insti tuat. Ne quis igitur hac de causa impediatur, est haec regula, siue obseruatio retinenda. Obseruatio. Prima cura sit,ut libri, cuius lectionem aggrede Tis, argumentum,atque authoris scopum,ad quem sum tibii mnia diri Funtur, teneas: deinde in lectionis progre tui ante sim crebro ad eundem scopii respicias. Quidam pin omnia te- denter monet,volente aliquod opus lectua ignum ins lucem ederet saepe animo versandum operis titulum: quo subinde recordetur,quantum studij in rebus con gerendis sit ponendum. At nos idem ei quoque fa ciundum ducimus, qui ab alio edita velit cum iudi cio perlegere, intelligereque. In sacris autem libri Montantuni titulus Vci argumentum libri, sed sin i gulorum capitum, rectius dixero singularum comcionum, narrationum, disputationum, quae aliae at que aliae passim instituuntur, argumenta hoc pacto.
obseruare operaeprectum est Nubitationem interdum prouenire ob mendum scriptu. -
rae quidque tum faciundum. Cap. V. . . .
HADet aliquis, nec potest se extricare, dc sortE non ob aliud, quam quod mendum occurrit
in codice. Ad vitandum igitur hac ex parte in commodum,quidam obseruatu digna adscribamus Obseruatio I. ligenter expendito, num in loco obscuro er- i eodex rorem inducat, codicis in literis, vel syllabis, .vel di depraua- ctionibus deprauatio. Aliquando mim aliquid ex R sit a d his praetermittitur, vel stipei additur, Vel transponi 1- ς04M tur: ut autem restituas, consulere oportet exemplar
aliud castigatius:vel recurretur ad sontes ipse id est. libros Hebraeos, siue Graecos: vel postrenab adhibe buntur aliquot melioni nutae commentarij. Huc
143쪽
pertinet,quod D. Augustinus de doctrina Christiana
libro secundo,capite i . adnotauit: Codicibus emen dandis primitus debet inuigilare solertia eorum, qui scripturas diuinas nosse desiderant: ut emendatis non emendati cedant, ex uno duntaxat interpretationis genere venientes. Et paulo post: Latinis quibuslibet emendandis Graeci adhibeantur. Hac vero de cau sanos sipra suasimus, ut tyro sibi comparat exemplar Bibliorum, quam inuenire possit emendatissi
Obseruatio II. Non ignorare insuper debet tyroni , nomina pro- Propria pria se uenter alijs literis describi apud Hebraeos, nomina 'quam apud nostros interpretes. Cuius rei admonen aluerin- dos duxi, ne si sorse incidant in diuersos interpretes, quorum alius nomina propria des ripserit totidem bito, alia sere literis,quot apud Hebraeos, alius Vero eadem eX- ter apud hibuerit cum quadam ad Graecum aut Latinum ser . Latinosinonem deflexione,suspicetur protinus mendum in ii scributur. teris syllabisve inesse aut sorte res prorsus diuersas significari huius generis,quod apud alios quidem legimus S dona, AEmora, Iriad,Arba, Mamre, Median, . Nebaioth,Iehosua,Schlomoth, Pesali: apud alios vero Sodoma,Gomorra, Arbec,Mabre,Madiam, Nabaoth, Iosue, Splomon, Pascha. Infinita possent proferri. V ζ hης Hinc vero nascitur haec varietas , quod Hebraei quas . dam literas habent a nostris nonnihil pronunciatim varietas nis proprietate dissidentes: quales in primis apud eos nascatur. sunt,quae adspirationem subeunt, aut cies rasura gulae proseruntur. Habent geminas adspiratas: Π he, &he habct duas, nostra A quodammodo repraesen lates N aleph, &rrain,quas quatuor obsoni modum gutturales appellat, habet insuper triplex λvarie enuciandum: D samech zadde 7 7 schin, ubi Graeci
α Latini unum tantum habent,reserente Hieronymo in epistolae ad Titum Nite tertio. Punctorum
quoq; que illis Yocaliu vice ninguntur, dissimilitudo
144쪽
non parum hic efficit, dum alios apparet sine pune is quaeda lesisse, alios cum punctis,quae priscis sui quorundam fert opinio, atque subindicat Hieronymus in caput tertium Habacuch, fuere ignota. .
Obseruatio III. Dubitatio Vide insuper, num eiusmodi incidat figura, quae oritur per desectum unius alteriusve dictionis, aut membri ad- aliqua si- mittit. Fieri namque istud solet in anacoluthis, hy- auri aposiopesie quam reticentiam nostri diani, vel ,1 S similibus. Ad Roma.cap. s. anacoluthos siueterius di ανανταποδοτον est: Quemadmodum per unum limGiQis ah minem peccatum in mundum intrauit,ac per pece mixtςβxς- t mors,& sic in omnes homines mors pertrasi t in quo omnes peccauerunt. Addendum alterum coeDtae collationis membrum, hoc pacto: Sic per Vnum n
minem allata est iustitia in inudum, A per iustitiam
Vita aeterna, cuius omnes homines sunt participes,
quatenus in Christum vere credunt & operibus ipsas mereri procurauerint. Eodem capite elypsis est: Et non sicut per unum qui peccauerat, ita donum. DG sunt priori membro haec verba: venerat mors. Ad Galat. s. vos in libertate vocati fuistis fatre' tantum ne libertatem in occasionem carni perficitur, addendo: detis. Ac solent interpretes Latini, ubi paucarum V
cum substitutione id fieri potest, lilsnter simplere.. Ad Romanos s.occurrit hyperbaton: Quod si Deus
volens ostendere iram, & notam facere potentiam suam, tulit multa animi lenitate vasa irae, apparata
in interitum, & ut notas faceret diuitias gloriae erga Vasa misericordiae quae praeparauerat in gloria. Hinc subivnsti necessario aliquid debet, Veluti num pro . pterea dicendus erit Deus inius E agereὶ Aposiopeses non rarae sunt. Christus Lucae is. pr dicens ac deflens ruinam & excidium Hierosolymorum, si cognoui cses,& tu subaudi fleres. Psal. . Fiiij viri,quousque gloria mea in ignominiamὶ intellige: per Vos conuertiatur, vel simile quippiam . Harum igitur figurarum
oportet lector a subinde meminita ne perturbatus haesitet.
145쪽
haesite atque mendosiam codicem esse suspicetur,ub tamen mendum nullum subest:sed studiose, idq; am plificandi ac mouendorum adfectum gratia, aliquid est praetermissum.
Q d distinctio no in loco facta, aliquando remoretur lectorem: & quomodo huic impedimento o
INterdum fallit lectorem inepta & transposita distinctio. Veluti si hoc pacto inuenias distincta illa --
in euangelio: In principio erat verbii,& verbii erat apud Deia,&Deus erat: ut hic fiat colon Deinde subij ciatu Verbum hoc erat in principio apud Deum. Ex hac incomoda distinctione non modo obscuri ras oritur,vertim etiam firmamentum colligi potest, ad stabiliendum periculosum d Sina eorum, qui negarunt Vestum hoc esse Deum,asserueruntque,tantum apud Deum fuisse Scite dictum est a quodam distin ctionem aptam esse commentarij vice. Cautos igitur nos reddat haec obseruatio. Obseruatio.
Placet explorari in loco dubio, nil sorte distinctio osiodi non suo loco posita,scrupum pariat. Q d si omnino ueluti
coniectura est,distinctionem esse interuersam,an te trasbosita milia volumen emendatius adhibitum errori mede corrige
bitur Piod si nec hac quidem ratione satisfit: expcn datur iuxta D. Augustini consilium de doctrina Chri R stiana libro tertio,capite et,virum distinctio inducar, quod religioni aduersatur. Q d si fit, remoueri illa, atq: eo transponi debet, ubi constabit fidei consenties oratio. a d si non inducit contrarium fidei, poterie crestitui, aut ex obseruatione vocum propinquarum, aut ex ipsa sermonis serie: aut certe nihil oberit, quominus pro diuersi distinctioe, diuerso modo sentetia explicetur,du tame a principali scopo no discedatur.
Habendam esse rationem pronunciationis,qudd haee quoque scrupum in lectione pariat. Ca. vli.
J Roucoit aliquado absurditas ex pronuciationes ex
minus conuenienti. Quod dico,est huiusmodi. Duci ii
146쪽
Legit quispiam & pronunciat cum interrogation seu percunctatione,quod simplici enunciatione dictu idebet accipi. Sic verba Christi ad Pilatum, Tu dixisti, Rex sum ego: si cum interrogatione legantur, statim
pariunt sententiam veritati contrariam, atque deci xant Christum non agnoscere suum regnum,sed negare, uo quid absurdius 3 Similiter istud Pauli Rom. cap. Ergo quod bonum erat, mihi factum est mors: si
cum sono inerentis recitetur,& non forma percunctandi,impiam audis sententiam: nimiruta ,legem es.se per se malam. Eodem autem pacto, dum quae per subiectionem addita sunt, connectit quispiam praec dentibus dum quae per admiratisiem,aut Votum, aut ironiam,aut mimesin dictitur, recstat aliquis tanquasimpliciter atq; cum asseveratione in persona loquentis di sta,necessarib alienus a mete authoris sensus prodit.Ironia usus est Pilatus, dicens: Ecce rex vester, R
gem vestrum crucifigamὶ Vbi si ironiam dissimules, vox fuerit plane seditiosa, si respectum habeamus ad
mentem Pilati & impiorum Iudaeorum. Ex pronum ciatione autem ironiam esse iudicandam, testatur D. Augustinus de doctrina Christiana libro tertio, capiate vigesimo nono.Illa porro ex Col. secundo. Ne tetigeris, ne gustaris,neue contrectaris: Per mimesin,res Tuntur in persona aduersariorum & Hypocritarum. Quod si mimesin non admittis, videtur Apostolus contra atque alibi docet,vsum & contactum quorundam ciborum prohibere. De qua mimesi diffuse D. August. episto. 19. ad quaestiones Paulini. In his igitis ει similibus est quaedam vocis adfectusque tum In latio,ium moderatio necessaria: quae nisi uti debet ita adhibeatur,fieri non potest, quin subitb incommodum non mediocre in sentetia proueniat. Quidiquod accentus mutatus, adspiratio addita vel sublata, sena , tentiam plane variat3 Ergo non abs re, qua harum rerunti Omnes admoneantur, adij ciemus obseruatimnem.
147쪽
Caue ne haesitandi occasionem prebeat inepta pro Pronucla- nunciatio Placet autem D. Augustino cuius vesti 'orati
gijs libenter ingredimur de doctrina Christiana libro 3. capite tertio. Si quid hic peccetu corrigi aut ex re- habebiti. gulis fidei, si quando pronunciatisiis mutatio aliquid tenda. cum fana fide pugnans, nai:aut ex ip so sermonis c6 1.
textu, quem antecedentia & consequentia declarant. 2.
Addamus nos, utiliter etiam dispici, utrum figura ali aqua,veluti Ironia, Mimesis, Sarcasmo aut similis in cida ob quam nouum adhiberi sonum ac gestum ne cesse foret.
d variis modis nascantur errores ex una aliqua dictio ne: e quomodo euitari queant. Cap. VIII.
A tenus detis disseruimus dissicultatibus,quae
quodamodo sortuito & casu in scriptis emer gunt: superest nunc de illis dicamus,quae si peia numerb obueniunt in ipsis verbis atque sententiis. Cum autem, modo in una quapiam dictione, modo
in pluribus simul iunctis, id eil, in ipsa constructione
contingat haerere lectorent: opere videmur Iacturi precium,si primo loco explicemus,quae ad discutiendam dubitationem unius dictionis causia enatam, conducere arbitramur. Qiumadmodum autem Variis modis eis. error in dictione nascitur,ita aequum est, plurς quo- di ex unaque obseruationes, gulas, siue admonitionc cong dichide et
Errorem frequenter gignit vox e peregrina lingua vox pere- non proprie nobis reddita. Istud no eis in lens. Interia grina non Pretes nonnunquam dormitant, nec semper habent promptu quo vim vocis Hebraeae, vel Graecae,signi sicarer satis exprimant. Propter hanc causam monuimus deligendam eiusmodi versionem, qui veritatem Hebraicam lucidistime refert. Nam ipsi lxx. interpre-WS habent non pauca, quae his quoque dubitationis praebent materiam,qui sitiat non Vulgariter eruditi. - . . Extremum autem perfugium hic est in veteri testa mcnto inquirere vocis Ilcbraeae, potio autem Grae-ine torum Go, uati- deadurata,
148쪽
i cocinatiuam significationem.) irca D. Augusti contra Faustiun lib. ii. cap. z. censuit si de fide exemplarium quaestio vertatur, sicut in nonnullis,quae de paucae sunt,de sacrarii literarum midiosis notissimae sententiarum varietates,vel ex aliarum regionum codicibus,unde ipsa doctrina commeaui nostra dubitatio dijudicetur: vel si ibi quoque codices variant , plures paucioribus,aut vetustiores recentioribus prε- tur & si adhuc est incerta varietas,praecedens lingua. unde illud interpretatum es consulatur. Sed multo
est praesenti instituto accommodatissimum, quod idescriptum reliquit de doctrina Christiana,libro tertio, cap. . Rarissim inquit, & difficillime inueniri potest ambiguitas in proprijs verbis, quantum ad libros
diuinarum scripturarum spectat, qua non aut circun stantia ipsa sermoni qua cognoscitur scriptorum i tentio: aut interpretum collatio,aut praecedentis linguae soluat infectio.
Obseruatio II. Quado 6 Interpres nonnunquam Unam rem diuersis reddiena eadeq; vocibus,ex quo fit ut lector subsistat, iuspicans fortas res diu - sis rerum diuersarum mentionem fieri, ubi tamen dess vocib' una tantu sermo habetur. Exempla sunt huiusmodi:Wddi ix Hebraeis vox est berith, significans foedus siue pactu,
ac vertunt eam stestante etiam Hieronymo, in commentario ad 3 cap episto ad Galat.) modo foedus,modb pactum, alibi vero etiam testamentum Vetus: δί' foedus,pactum, testamentum nouum, Genesis 1 . LGuit. 26. Deuter. 7. Iere.3 i. ad Hebraeos g. Item de
filio Dei Christo,alibi redditum legimus sermonςm, alibi verbum. Et in Psalmis. Lex, mandatum, prae optum,item iudicium,iustitia, pro eadem prope repenumerb usurpantur. Caeterum quisquis utcunq; potest iudicare de synonimi autVidere quomodoVoces. quaedam assines sibi sunt inuicem, necnon altera in alterius locum subinde substituitur: is nullo negotio se hic expediet.
149쪽
Rursiis quando voces admodum amnes adducum Quado votur in medium,existimat aliquid diuersum nihil sim cosmagnificari: cum tamen in rebus ipsis,de quibus sermo in
stituitur,discrimen haud paruum sit positum. Hadi *μμ- φgitur de causa solertis lectoris ossicium fuerit,diligenexcutere vocum,quae amnes videntur,proprias difIerentias. Prioris ad Timoth.cap. a. Adhortor,inquit
Apostolu' ut ante omnia fiant deprecationes, obsecration interpellationes, gratiarsi actiones, pro omnibus hominibus. Nonnulli vero arbitrantur δέησιν προσευχ ν,ἔντευξιν,ευχαsι7ίαν,planE inter se con uenire nulliumque discrimen intereas ponendum Atqui Augustinus in episto. ues .ad Paulinu, docet,δiκσιν deprecationem proprie esse, cum petimus prohiberi P xς
atque auertia nobis mala, ne eueniant: obsecrati benivero,cum oramus ut dentur bona interpellationem 'h cum non pro nobis modo, verumetiam pro alijs, vel intra uti intercedere cupientes precamur, Vt quando popli latio Q d. Ius a ministro ecclesiae ben edici tur,gratiarum vero a
ctionem fieri post beneficia interpretata, acceptaque Quo pacto etiam alij nonnulli easdem voces discreve
runt,quemadmodum meminereTheophylactus atq; Primasius. Sic vero illas Voces,lex,praeceptum, mandatum vel iudicium, iustitiam, vel Verbum, testimo nium,eloquium, uanquam assines admodum appa reant, tamen recte quidam admonuerunt, quando cospiciuntur inuicem sibi adiuncta uti saepe Psalm iis esse prudenter distinguendas. Lex generale est voca bulum:praeceptum est,quod lege i a iubetur: mandatum est praecepto adiunctum, veluti appendi aut cerinterpretatio: verbum similiter generale est: eloquium,respicit praecipue promissiones: testimonium additur ceu ad comprobandum easdem: iudicium eth nium. quo danantur s5tes: iustitia,qua insontes ab luutuc ludicium.
Obseruatio IIII. Iustitia. Interdum occurrit dictio id est, plura Dictio
150쪽
Mi signifi in loco qui manibus est,accipi debeat. Hic iterum vacationes, ipsa orationis series,vel aliud vocabulum non procul inde constitutum', de conueniente significatione te In hac dii certiorem faciet. Videmus quosdam ponentes Vocabitation ς bulum Spiritus modo pro flatu seu Vento, modo pro cotidςr n sancto: prorsus ad exemplum vocis Hebra edό b R ulia,que illas ipsas quoque res diuersas significat, vesequetia. qui aduertit a ntecedentia dc sequentia facile de I. cernet,quomodo intelligendum vocabulum Spiritus veniat. Quod si sese offerat dictio, de cuius significatu controuertitur etiam inter eruditos, dum alius hoc notare eam contendit, alius diuersum quiddam,& fa .rist hic caRtione & moderatione quadam opus. Sunt autem eiusmodi voces,lsa. 1 . quibod. Is a. i. schitali j Ion hil .aeon. E quibus prima nonnulli interpretan tu ericium , alij crinacium,alij echinum, alij noctua, alij animal degens in aquis,alij deniq; fibrum, utcumque autem sit,prophetam animal intelligere,quod se litudine g. audeat,sententia ipsa loquitur. Secundu aut vocem, quidam conuertunt spinam, quidam vero bis xum,quidam adhuc aliter. Tertiam autem Vocem, liquibus placet cucurbitam, nonullis hederam,quibus danr alium esse fruticem. In his igitur,dc similibri no ii te scrupulosa inquisitione macerare. Sequere quod vides ab eruditis pluribus receptum, aut certe quod doctissimus aliquis validis & perspicuis argumentis' si E sentiendum. Neque illud ignorandum, apudi, Hebr Os frequenter V nam aliquam vocem iisdem de dii tersita pictam literis Hebraicis,Varias quidem res significare: te acce tuu atqui certam significationem ex accentibus atque punia signisca- ctis vocalibus cognosci posse, testis esst Hieronymus. tion Πν -s ribens in Iezechielis cap. et . ait: Damastum siet nificare bibentem sanguinem, item san inem citi cij & sanguinem osculi. Tandemque subiici infrequen iter Hebraea nomina pro diuersitate accentuum ocmutatione literarum,vocaliumque,vel maxime, quae apud illos habent. proprietates suas, Varie interpre