장음표시 사용
171쪽
Paululum sermeti totam con 'rsionem sermentati . Corint. s. Canis reuersus ad ruum ipsitu visimitum: sus lota reuersa ad volutabrum coeni. Prouerbio. Σ6. Secunda Petri a. Sunt alia multa huius generis. Ergo accurate observetur, utru quo loco incidit ob
scruritas in eo lateat forsitan allegoria, aut parabola, aut aenigma, aut prouerbium. Sed dicis: Quo nam Pacto decerna, num hunc in modum figurata sitio cutio, an non hac deete audi regulam a fideli praece ptore Augustino de doctrina Christiana,libro tertio, capite decimo traditam. Obseruatio II. Iste modus est, inquit Augustinus, inueniend. e locita ouomotioni propriane, an figurata sit. cquid in sernam radi sedi. ne diuino neque ad morum honest. item,neque id fia nendum dei veritatem proprie referri potest, figuratuni esse figucognoscas. Clarius de eadem recap. iue. Seruabitur, rax ις ' inquit in locutionibus figuratis regula huiusmodi, ut tam diu versetur diligenti consideratione quod te ri
tur, donec alregulam charitatis interpretatio perdu catur. Si autem hoc iam proprie sonat nulla putetur figurata locutio. Et addit cap. 16. Si praeceptiua locutatio est, aut flagitiit,aut facinu' vetans aut Vtilitatem, aut beneficentiam iubens, non est figurata. Si autem flagitium, aut facinus videtur iubere: aut utilitatem, aut beneficentia vetare,figurata est. Nisi manducaueritis inquit Ioan. 6. carnem filii hominis, & sangui nem biberitis, non habebitis vita in vobis. Facinus velsas sitium videtur iubere: figurata est ergo,praecipies pastioni domini esse c municandii,& inauiter atq; viriliter recondendii in memoria, quod pro nobis catam eius cr'cifixa & vulnerata sit. Ait scriptura Proue. et s. Si esurierit inimicus, ciba illum: si sitit, potum da alii. Hic nullo dubitante,beneficentiam praecipit. Sed quod sequitur: hoc enim faciens carbones ignis conseres super caput eius: malevolentiae facinus putes uberi. Ne igitur dubitaueris, figurate dictu. Et clim
172쪽
aum, altero ad praestandum beneficentiam, te potius charitas reuocet, ut intelligas carbones ignis esse, Wrentes poenitentiae gemitus, quibus stiperbia sanatur eius,qui dolet se inimicum suisme hominis,a quo eius miseriae subuenitur. Haec ille. Neque vero haec tantum de prςceptis,3 erumetiam de quibuscunque tum
dictis tum fictis accipies: quod idem Augusti. adn tauit capite eiusdem lib. ia. dicens: quq quasi flagitio imperitis videntur, siue tantsi dicta, siue etia facta
sunt, vel ex Dei persona, Vel ex hominum, quorum nobis sanctitas comendatur, tota figurata sunt, qu rum ad charitatis pastum enucleanda secreta sitiit. Addamus nos etiam istud. Eadem via incedere opo tet in vaticinijs, promissionibus, narrationibus, quae
de Christo de regno eius, itemque de piis credentibus in Prophetarum libris occurrunt.' Multa namque de his dicuntur magnifica & praeclara, quae si verborum tantum specitetur sensus, incerta, immo falsa iudicari queant. Audis enim de Christo, quod Deus imposite rit capiti eius corona de lapide precioso: audis, quod gentes & populos attriuerit: quod dominari debue
rita mari viq; ad mare,&c. Haec autem cum non ita evenerin causim pr*uerunt etiam Apostolis dubi tandi de regno Christi. les aut descributur trium phi Ecclesitae quam augusta sunt omnia, qui promita tuntur pijsξ Atinterim minime videntur successus talibus promissis respondere. Iraq; operπrectum est, dicarnus in summa, tales locutiones omnes esse figia ratas : necno ex descriptionibus rerum temporalium dc ciuilium, tacite colligedam esse interpretationem de bonis spiritualibus, quae reuera affatim stippetere. in regno Christi, id est, Ecclesia, δοῦ apud pios abunda- .re inuenientur. Haec in praesenti sufficiant.
Obseruatio III. tenere oportet fertam rationem propris appositeque explicandi, quod figurate diminiani
locutioes naaduertitur. Sicut absurdureuera foret sententiam figura-
173쪽
figuratam interpretari, sequedo singularum vocum appositae natiuam significationem hac namque ratione videres explice quibusdam sententi js, quod antea audiuimus, dete xvi standa praecipi flagitia, pulcherrimas Hrtutes Verari, aliaque plura cum Veritate pugnantia sita peraequE absurdum fuerit, eam in medium adducere expositationem, quae pri mii ni in buccam venerit. Vtrumque ex aequo repraehensionem meretur. Diligens igitur i . danda est opera, ut in locis hisce intricatis solida, sta bilem, quamque tutum sit retinere, interpretationem inueniamus. Admodum turpe, iuxtaq; periculosum est quasi flumb. in alto essemus expositi, modo huc, modo illuc iactari, dc nunqua ad eam pertingere sententiam, quam probabile est scriptoris proposito re spodere proinde hac in parte ex re stridiosi ado lescentis esse ducam, minime dissimulabo. Principio Vnumquemq; admonitum velim, ne auidus ad explicationes figuratas accurrat, neue hac in recuriosius,animumq; audax sit. Nonnullos vidimus,qui sententariam quamlibet, in qua duae tresue occurrebat trans iatiuae dictiones, statim suspicati in totam figuratEaccipiendam: Post autem aliquanto eo prolapsisunt stultitis ut etiam ubi plana in verbis proprie acceptis conspiciebatur sententia, interpretationes tamen a legoricas intempestiue & valde anxie excogitarent, hinc vero perdite indulgentes adfectibus,scripturam pro libidine sita sitnt interpretati atq; quo volebant obtorto collo eam pertrahentes, falsis seruire opim ' nibus coegerunti August. refert, sua aet/te quosdam, qui nuptias aspernabantur, omnia, quae de diligenda ει regenda uxore in sacris eaetat literis, alio senui tan quam allegorice dicta exposuisse. Nos aliquando a diuimus simili persuaside imbutos, locum Apostoli de Episcopo vilius uxoris marito enarrantes, de Una Ecclesia,seu uno sacerdotio occupando: quam tamen interpretatibnem,ut a vero nimis abhorrente, Theophylactus diserte reijcit. Cavebit igitur Theologiae candidatus nebas interpretationes sequatur. Hac au-H 3 temii
174쪽
tem ingredietur via: ubi sermo figuratus non est, de alia interpretatione non eritis licitus, quam de ea, quae in verbis ipsis clare est reposita. Vbi vero sermonem figuratum esse planE constat, cura sit genuinam sententiam eruere, neglecta ipsarum vocum significatione. Rectam autem germanamque sentetiam,hoc pacto erues. Aduerte in primis,quibus de rebus,& que ad finem instituta sit tota oratio: deinde quaena prae cedant, sequanturq; sine inuolucris clare enunciata: hinc propositum sit, colligere quod cosentit cum regula fidei, quam catholica docet dc habet Ecclesia Romana, quodHue ad veram pietatem promouemdam utile est. In haec si mentis aciem intendas, pr euldubiis statim sibibit animum, quod ad scriptoris mentem quam proxime accedit. Necesse reuera est, omnis figurath dictorum interpretatio ad anteceden tia dc sequentia semper quadret. Etenim suam ipsa mentem scriptura exponit, atq; aut Vicinorum, ausi quod extremum perfugium, aliunde petitorum to corum inter se collatio, reddit manifesta,quae abstru La anse apparuerat. quidem recte Augustinus enar rans Psalmum octauum. Haec regula,inquit,in omni scripturq alle oria retinenda, Ut videlicet pro sentes, tia praesentis Ioel consideretur, qudd per similitudine dicitur. Haec est enim Dominica d Apostolica duci plina. Exemplo reddetur, quod dicimus, magis petauium. II verba ex Prouerbiorum. as. Ad Romanos duodecimo ab Apostolo usurpatur: Si esurit ini micus tuus, pasee illum: si sitit, da illi potum, hoe enim si feceris, carbones ignis coacervadis in caput illius. Perabsurdii autem videatur, caput cuiuspiam adobruere carbonibus: quare ad sententiae probrieta tem magis, qua ad verba, oportet respiciamus. Qim nia verb instituta est apud Apostolum oratio de non expetenda priuata vindicta, adeoque de diligendis inimicis, in quod tam antecedentia, quam sequentia non obscure argunt: par est intelligamus nihil quod
improbe fieret praecipi: itaque notari aliud potiti
175쪽
reserendum ad eius personam,cui bene si,quam qui bene facit. Interpretor igitur haec verba, Carbones Lgnis supra caput eius coaceruabis, perinde accipienda atque u diceretur: In benefaciendo ita urgebis, dc pre mes illius conscientiam, ut velit nolit, fateri tacitec tur . se inique secisse, se tibi iam obstrie tam te neri, & ingratissimu plane fore, nisi bene merentem vicissim amet dc revereatur. Caeterum qua ratione dicta fictaque sanctorum Patrum, quos scriptura cel bra per allegoriam explicentur,necnon praesenti ac commodentur Ecclesiarum statui, vel alias ad illistrandam doctrinam pietatis adhibeantur, alio diacemus loco oportunius: Alterius namque instituti
res est. De ininta attenta obseruatione singularam partium: nee non quatiandam rerum, quibus de agitur ignoratione. p. XI.
No N semel discimus,dissicultatem in tota sen
tentia subinde oriri ex minus attenta circumstitiarum, tum deinde causarum, exinde ali rum rerum, quae sunt his affines, conssideratione: vel : iesuri exeo,quod res uicidu'siquae a lectore non satis inteL da qua liguntur: veluti quando ex arte aliqua depromptae turig sun cuius ipse est ignarus. igitur omnes in hisce noratioς, res,us pensitandis maiore adsiberet inter legendum diligentia, visiim est hoc loco obseruationes siue nota rationes aliquot in numerato ponere, quae candida itos admoneat, nymon aliquo modo monstrent, qua
silertiaexquiri ungina debeant. Obseruatio L
Expedit nonnunquam ad mentem scriptoris, magis quam ad verba, oculos animumque conuertere. Solet vocum quarundam admixtio inconcinna ea η' , rundem collocatio,item I a verborum ambages, oci quam κοματω ν,id eri membrorum dc incisio ad verbanum multitudo inducere molastia. Atqui non fueris
176쪽
tiae paucis compraehendere. Tentare igitur norumna in quam oportet, num quod in speciem obscurius di est,aut aliis verbis paulo crassus, aut succincta ecphr si aut luculenta paraphrasi queat illustrari. Haec enim vera est explicadi ratio, quoties ad sensa magis, quam ad verba respicitur: nec fieri potest, quin hoc conatu aliquoties rcpetit ad authoris mentem clare perspiciendam paulatim deueniatur: Sic autem Cyrillus de Dei patris verbo ad filium, quod Psal. ito. legitur: Ex Vtero ante luciferum genui te: Non oportet naec inter iligi,inquisivi dicuntur,quasi uterus & dolores partus in patre deberent spectari,sed ut rebus conueniunt. Qin etiam Apostolos videmus, cum proferunt e VEL teri instrumento testimonia, saepenumeris de senten. tia magis, quam de verbis fuisse licitos. Id quod ocv. Hieronymus in enarratione capitis 3. epistolae ad Galat. subi verba illaex Deuter. ai. Maledictus omnis qui pendet in ligno, aliter posita sunt,quam leguntur apud Hebraeos, & lxx.) confitetur,& nos multis prae
terea argumentis docere, si necessum foret, possemus.
Sciendum autem,quod ad proserenda testimonia at tine nonnunquam a nobis idem, quod ab Apostolosa uim dicimus, posse fieri: non autem semper &quo uis loco. Etenim si de voce quapiam controuertitur,
vel ea occurrit,cui magna inest vis atquς emphasis,ut inde etiam argumentatio valid. M& in caussa,quae tractatur,essicax duci queat, hic proscctb non temere ali quid immutabitur,sed singulae voce accurate expem .dentur, maxime vero si aduersuI haereticos sineptumst certamen. Vbi autem nequaquam huiusmodi incia idit occasio,neque de re admodum ardua dis eptatur, , periunctus ille suo fiterit ossicio,qui genuinam seni tiam rei spicue & verbis non improprijs expresserit. Huc pertinet quod iureconsulti quoque in explicat dis legibus, potius sensum ac volutatem legulatoris quam ipsa legis verba intueri praecipiunt:grauiter et iam comminantes iis,qui contra iuris sententiam, scua praero aliua verborum fraudulenter se excusan
177쪽
T. Non dubium. C. de legib. & in sexto de regul. iuris: Certum est quod is committit in legem,qui legis verba coinplectens contra legis nititur Voluntatem. M mini autem legere irrissis aliquando Donatistas, qui vocati in Concilium, ac iussi considere, noluerunt id ficere, praetexentes illud e Psalmo: Non sedi cum consilio vanitatis. si vero Psalmographus non potius Verba iaciat de non consenti edis impijs cosilijsquam de non assidendo. Obseruatio II. Oratio sepe evadit dilucidiosiquando artificiu seu
Dialecticum seu Rhetoricum in ea excutitur. Solet haec res ad quaecunque scripta intelligenda magnam adserre commoditatem . quid ni igitur iudicem', pro futuram in lectione librorum facrorum 3 Ergo quotiescunques acra legis, vide in primis cuiusmodi sit o Tati quae est in manibus: hoc est, num iungantur cataptim plures sententiae,Vt in Prouerbijsmum perpetuqtexantur narrationes, ut in historiis: num concio aliqua longior: num grauior disputatio, ut in libris pro pheticis atque Apostolicis: num prorsus mixta dcv ria,qualis visitur cum in quibusdam prophetis, tum praecipue in psalmis, & Hiob. Vbi igitur de orationis qualitate constiterit,ex Rethoricis dispicito, ad quod genus causae quantum natura argumentorum patitur reseratur,ad demonstrativum ne,an deliberatiuit, an iudiciat an dida ticum. Liceat sane uti hac docendi ratione ει his causarum generibus, dum pleniora Escripturis ipsis proferri oportunum tuerit. Deinde, an
habeat distinctas partes, exordium,narrationem, pr positionem,confirmationem, confutationem, coclii sionem. Praeterea, num in his scita quaepiam argumentatio,eaque tripartita, vel quadripartita, vel quinque- Parista, aut compraehensa enthymemate, inductione, exemplo. Ex dialecticis vero cogites anquirendii, qu modo partes inter se cohaereant, quEm probe altera alteram subsequatur: quanta sit arguine torum oblato-xum vis atque essicacia,sicubi item argumentum at
Donatistarii ridiculii factu. S. scriptura quo ab ho reticis .
seu rhetoricii ex cu tiendum. Rhetori-cu quo excutiendri.
178쪽
quod in una voce aut paucis coniunctis repositum la tot. in ad rem cum primis utile fuerit, nonnun
quam quae fusius &spumdidius dicta extant, ea tem in angustiores syllogismorum formas crasse quodam filo constrinsere.Valere hic debet illud: ntumuis
rudi ter modo planius. Hinc pervideatur non oscita ter,ex quibus inuentionis locis argumenta ipsa fluat. Vtrum ex definitione nominis vel rei ex diuisione, ex artibus,ex toto,ex causis, ex signis, seu antecedenti us,seu consequentib. ex adiuncti ex similibus, ex c5 parati ex contrarijs,dc caetera: quemadmodum solet interpretes quidam in enarratione philosophicorum aut poeticorum operum facere. Postrenab iuvabit e
iam obseruare schemata, quae in primis ad ornatu de Latiam, maximeq; ad amplificandum vel illustra um,vel mouendos adiectus coducunt QDrum prosecto rerum omnium scriptura admodum diues est Exempla subijcere, nimis quam longum foret Nec vexo est quod anxie satisfacere, illis inoremus, qui ista ceu minutula vilipendunt.Fateor quidem lubens,ine minutula,sed sine quibus ad magna haud peruenia turiDiuus August. & Hieronymus,Theologorum Latinorum facilE princeps,ut de Graecis taceam, saepe mi: nutula ista admodum diligeter in scripturarum enar. rationibus excutiunt:nec pudebit tales duces imitam dos nobis proponere. Certe Augustinus de doctrina Christiana libro secundo cap. tristesimo primo:&lit, quarto longa oratione,quantus sit earundum artium in tractandis sacris literis usus luculenter ostendit, ad quem magistrum doctissimum,indoctos istos blaterones remittimus.
Obseruatio III. Aotecto Expendantur insuper, tu antecedentia, tum sequeneosetia. Hieronymus hanc regulam profert initio ca. i 9 L mentia, sati prophet . Moris est scripturarum,inquit, obscuris quo expς' subuertere, & quod prius sub qnigmatibus dixerint,aperta voce proferre. Vb; mox eam. declarat,
Prophetae verba exponens. Rursus super illo Matilis.
179쪽
p. 9.N6nne duo passeres asse Vaeneuntὶ Haeret, in quit,sibi sermo dominicus,& sequentia pendent ex si Perioribus. Item ad Matth. cap. et s. De verbis Christi: Vigilate, quia nescitis diem neque horam. Prudelem lactorem moneo,ut consideret priora, media,& sequetia,& nectat sibi uniuersa quae scripta sent. Plenius veris Augustinus epistola vigesi manona seribes ad Hi Gnymum,de illo Iacobi,qui seruauerit totam legem,
offendat autem in uno, factus est omnium reus. Ru
sus epistola ue . ad 0.qugitiones Paulini, ubi quaestione septima exponit illud Apostoli ad Colossecunda. Ne
tetigeritis, ne gustaveritis, & t. Hisc inquam,dum bus locis eleganter docet Diuus Augustinus, quomodo ad eruendam certam scripturarum sententiam, tu praeeunti tum subsequentia pensitari debeant. Numquam vero satis inculcari queat, quantopere sit neces imi regnsarium praesentis regulae ubique meminisse. Non est quod speres te in ullo scripti genere versari cum fru ctu posse,si eam negligas. Colliges fortassis piam ali
quam sententiam,sed an respondentem scriptoris meti, nes eruditos esto iudicium. Ac libenter quidem concedimus unum eundemque locum varijs modis
explicari posse: nec semper dum istud filia pietatis
norma dis edi. Verum hoc quoque oportet fatearis, parum hine utilem, pene dixeram seperuacaneam de periculosam interpretationem quae ab illo scopo a errat,in quem operis author mentis aciem dirigebat, Quid&cio
sic ad quem nos idem cupit deducere. Qua de re quae du si seria grauissime ab Augustino dicta sunt libro primo de
Cencsi ad literam capite vigesimo primo audisse non poenitebit. Cum Diuinos libros legimus, inquit,in 'tanta multitudine verorum intellectuum , qui de Paucis Verbis eruuntur,& sanitate Catholics fidei maniuntur,id potissimum eligamus,quod certum app ruerit eum se ita quem legimus. Si autem hoc late id certe quod circumstantia scripturae non imp di ει cum sana fide concordat.si autem scriptur cir
180쪽
solum, quod fides fana pr scribit. Aliud est enim,quia potissimum scriptor senserit, non dignoscere : aliud autem,a regula pietatis errare. Si Vtrumque Videtur. persecte se habet fructus legentis: si yero vitulique vi tari non potest,etiamsi voluntas scriptoris incerta sit, sanae fidei congruam non inutile est tenuisse sentenotiam.
Obseruatio IIII. Attente considerentur, quantum fieri potest, omnes circumstantiae. Notatio haec late patet,atque poc semus de singulis circunstatijs singulas quasi animaluersiones siue regulas praestituere: sed satis est uno capite complecti omnes. Sunt autem notae circunstam tiae: Persona,Tempus,Modus, Causa siue Consilium. Locus,Instrumentum. Non possiunus autem praetem mittere,quin de singulis aliquid in medium profer i
Cittastantiae personam quo pone
Prima circunstantia de persona, statim multarum erum nos commones aest. Primum, Ut perpendamus quis loquatur,sive agat: Propheta ne, an aliquis alius. Si Propheta loquitur: num in persona sua an alterius . Si in persona alterius: num Dei siue hominis: & num hominis pij,an impii: desnde, dese ne,an de alio. Et nim i penumero induunt sacrorum librorum scriptores personam alienani,&subinde etiam impioru atin hostili. In Ecclesiaste, ubi disputatur de summo bono, multa proseruntur nomine impioru,negantiu Dei ' uidentia, negantiu alia vita seliciore huic erunos euic celsuram: diceres ex schola Epicuri aut Diagorae Meli profectos, qui ibi disserunt. In libro Hiob,Qim multa: introducantur personae loquentes, eandem adhiberi prudentiam necesse est. Prophetae insuper crebro detegunt improborum hominum iudicia atque consilia. In scriptis Apostolicis frequentes aduersariorum o lectiones proponuntur. Historia Euans lica complectitur, hinc multa a calumniatoribus atque insidias struentibus Iudaeis dicta: inde non pauca a Christo a Jhsue pijs dicta religio E. Pius cunuchus Actorum 8.satctur