장음표시 사용
181쪽
t satetur sibi icrupulum obiectum, quod ignoraret via, trum Propheta verba illa Tanquam ouis ad occisio item ductus est) de scian de alio quopiam pronuncias. et Sed considerandum praeterea est,quo adsectu quis aliquid dixerit:qua de re dilucidius, ubi ad circunstantiam de modo peruenerimus. Ad haec etiam atque etia et Ad quos videre expedit,ad quos sermo habeatur: ad superiores sexne,an ad inferiores: ad omnes iacian ad paucos: ad bo nos ne,an ad malos: ad segnes,an ad alacres: ad hostes an ad amicos. Etenim pro ingenio de conditione eoru qui Gueniuntur,Prophetε atq; Apostoli solet oratio
nes siue conciones suas temperare, nec non in seruando personarum decoro esse oppido diligentes. Vnde longe aliam vides institui concionem a Christo ad tumidos Pharisaeos,scribas,legisperitos, quam ad humi leni plebeculam, vel ad paulo rectius edoctos discipu los. D. Paulus acriore&ieueriore orationis schemate utitur ad Hebraeos, quorum segnes animi debeb ni adhuc minis atque exemplis legalibus,quibus quom dam addicti fuerant, extimulari,quam ad Romanos vel Corinthios, tum diligentiores, tum nunquam antea legi obstrictos. Et rursus alio ad Galatas, seductos,
Ec in Iudaismum prope delapis,qua ad Philippenses, vel Thessalonicenses, in doctrina fana semel accepta constantes. Loquor de illis potissimum epistolarum partibus,quae praeter disputatiopes de dogmatibus co t
tinent repraehensiones correctiones,exhortationes, a ' liaci eid genus. Multa quoque dicuntur, quae ad Onia. nesiimul nordines spectant, multaque tantum ad paucos,certo gaudentes Vitae genere. Sic Luc. ia. Christiis
ad suos dis 'ipulos ita naimq; euangelista diserte prata Latur,ai dico autem vobis,ami is meis. Ne terream ni ab his qui occidunt corpus,&cae. sane Verba ad discipulos nominatim quidem dicta unt, sic tante de bent accipi, ut intellisantur ad omnesin genere G . dentes pertinere. At cum iterum ait Christus discipu- lis Luc. a z. Reges gentium dominantur eis,&qui ρο- testatem habent super eas,benefici vocantur,Vos aute
182쪽
non sic. Haud quaquam eodem modo verba haec ad omnes homines pertinent, sed propriE ad discipulos eorundemque successores, episcopos, & ecclesiarum acinistros. Hi enim sunt, quos alijs dominari minimEdecet temporaliter testante etiam Petro i. Epistol cap. s. quique relinquere debent prophanam pote tem ciuili magistratu cui per verba illa Chrini nihil detrahitur,nihil quicquam de dignitate derogatur,cualibi perspicuis sententi js eorundem functio approbo
tur. Q propter recte admonuit Augustinus lib. de doctrina Christiana tertio,cap. t . dicens: Erit hoc in obseruationibus intelligendarum scripturam,ut scidimus,alia omnibus communiter praecipi, alia singulis quibusque generibus perinarum ut non solum ad Wniuersum statum valetudinis, sed etiam ad suam ci iusque membri propriam infirmitatem medicina per
Secunda circunstantia est i nporis, in uniuersis tu reuum dictis,tum factis, non oscitanter consideranda. Alia tia tempo est oratio eorum,quae ante legem,alia eorum,qui sub xis quoc' lege, alia eorum,quae sub evangelio:&rursus alia,quq sdς id primitiua ecclesia,alia quae insequenti aetate pesta, vel praecepta,vel quacunque ratione exposita sunt.
Frequenter, quae apparent cum charitatis legibus non satis conuenire, vel alias absurda reputantur, ea ubi I temporum inspicitur ratio, inueniuntur nequaquam csse talia. Vnde oportune adscribemus, quod Augustinus scriptu reliquit de doctrina Christiana libro 3. cap. i8.qubd sorid in deliberationibus aliquando usui esse queat. Cauedum, inquit , ne sorte quod in scripturis veteribus, pro illorum temporum conditione, etiasi non figurate,sed proprie intelligatur, non est flagiatium,neque facinus, ad ista etiam tempora quis putet in usum vitae posse traxisserri. Et cap. 22. Multa sitiitque illo tempore officiose facta sunt, quae modo nisi libidinos fieri non possunt Sentit autem de polyg mia,sive de uxorum S c ubinarum frequentia, Θαlicet priscis patribus concessa sueri nobis tame milii-
183쪽
venit imitanda. Caeterii in grauissima disputati de iustificatione per fidem absq; operibus levis, Paul Apost. ad Rom. o. Dum prudenter animaneriit dictum fuisse de Abraham,quod credidisset,atque fides reputata esset ei ad iustitiam, multo antE tcpore qua circuncideretur, ratiocinatur & colligit ex ea circumstantia, iustificationem etiam sine circuncisione comtingere. em pacto ad Gala. s. promissionem id est. benedictionem ac iustificationem docet a Deo donari absque legis adminiculo,cirin lex annos quadringe tos & 3 o. post Abraliae iustificationem, lata esset. Plu inporirimum vero conducit huius circumstantiae obserua tio adconciliandos eos sacrae scripturae loco qui videtur in speciem diis dere. Vnde illud multorum ore tri, Verbis Domini,ser. i6. Distri VideruΠhuite tempora,& concordat scriptura. Ac mirabili se trarii sta, tertia idem beatissimus pater scriMns ad D. Hierony. reconcia,epist. is. ex obseruatide diuersitatis temporum locos illosconciliatiquibus Apostolus Paulus inculcat lege abrogatam: Petrum abstinentem certis cibis palaincrepat,ad Gal. a.& quibus rursus eo aduerse destri , bitur ipse Timothaeum circuncidens, Actorum 16. capite ras', pro more Vouentium, una cum caeteris in eo plo Hierosolymitano sese purificas, Actorum ai. 'concio'ibus igitur Pr phetam,in disputationibus UiHorijs, in Pialmis, in Evangeli oper rectum P est sapienter distinguere.primum quo tempore est tempu=legis,tempus euagelij,tempus miserico di tempus ir tempus pacis, tempus belli, lepus quo soret ecclesia,tempus quo eadem opprimuntur: d his de quo tempore,praeterit6nean praesenti, ans iuro:denique,&qua cuiusq; aetate,dictum factumue . aliquid sit. Declama Tertia circunstantia,modus est,quem pariter in di statia moetas di factis obseruari prodest. Ru d enim addicta di attinet,si modii respiciamus bilitur aliquando sen 'ς
teritia.ouae videbatur A ii: sistit vel
. teritia,quae videbatur aspera: δc vicissim, quae mollis
184쪽
Quod verbad facta attinet,commendabilis redditur actio, que alias sagitiosa existimari poterat:& rursu'
quae innoxia apparet, inuenitur aliquando cum crumine coniuncta. Exempla de modo in sentetia. Clari stus Ioan. secundo,ad virginem matrem ait: Quid mihi tecum est mulierZItem Matthii 12.23. vocat Iud os serpentes, progeniem Viperarum. Ioan. octauo, filios diaboli. Matthaei i6. Petrum sathana: quae omnia d ri aut impatientis atque iracundi esse videntur ani mi Quod si tamen in his spectetur modus instituto conueniens, depraehendetur nihil culpa dignum aes missium. Nam illa ad matrem verba continent per tilem admonitionem de agnoscenda diuinae naturae suae amplitudine & potentia, necnon de expectanda edendorum miraculorum oportunitate. Itaq, blandEpotius quam contentiose dicta sunt. Ad Iudaeos ver hemper mali aliquid machinante acerbas illas quidein speciem & vehementes obiurgationes,ex animo Vere studioso gloriae Dei,& salutis ipsoru prosectas, non est ei dubium, qui caeteras circunstantias, quq sequiti tur&praeeunt, intuetur. Quinetiam dispicere oporta, tet, 'trum quis aliquid dixerit,ut simpliciter propo nens & veluti dubitans: an ut affirmans ac definien vel ut in medio relinquens. Alibi namque inscripti .ris quaeda simpliciter proponuntur, veluti quod Christus ait Matth. i V. quoidam sese castrare P opter regianum Dei. Quaedam etiam suadentur,quomodo Al stolus amplectendam consulit virgipitatem, . Corin'. dam verb scueriter praecipiuntur,ut castitas et . iam in coniugio, qua videlicet seruatur thorus imma .culatus,&adulterij Vitatur crimen. iIn hanc prope sententiam Hieronymus ad Deme triadem, Scito, inquit, in scripturis diuinis quaedam prohiberi, quaedam praecipi:alia concedi, nonulla iudideri. Piohibentur mala, praecipiuntur bona, concedi
x 'p' tur media persecta suadentur. Exempla de modo in In odi i ' Videre lieet ubi Abraham quinque dubpli uit rege , α opimam abduxit Praedan Genes. i . ubi
185쪽
Israelitae spoliauerunt Aegyptos, Exodi ir. Hos eas
propheta recepit ad se meretricem, Hosaeae i. David comedit panes propositionis, sacerdotes Sabbatho mactabant dc coquebant, Matthar. i 2. in quibus actio nibus si consideres ius belli, vim charitatis, qua frater fratri auxiliari obstringitur, diuinum praeceptum atque ordinationem, necessitatem urgentem, denique pios adfectus animorum in agentibus, recte facta cile omnia proti pus decernes. Qium admodum vero,Vbi pauperum fratrum inopiam leuare quidam volunt quod sane opus per se multis nomini b. est praeclaris, Adiuinitus institutum)vsuuenit nonnunquam, Ut
alius id faciat animo vere pio, solam spectas Dei gloriam atque proximi utilitatem, alius vero non pio, captans nimirum suam gloriam apud homines, de forsitan nequaqua de suo tribuens, ideoque ille quidem iudicabitur rem facere Deo pergratam, hic Vcro etiam offendere: ita de de quibuscunq; actionibus est iudicandum: atque pro modo siue assectu opcrantist, boni num sint, an secus, iudicium serri debet. QDd autem de honestis, aut potius depijs actionibus dici 'oriis, idem de illis quoque, quae in speciem videntur
inhonestae, censeri conuenit: hac ratione, quae facinoxa in Abrahamo, Israelitis, Hos ea, Darii ci facerdotibus sunt habita decora, propter modii videlicet ad hibitum, atque similes circumst. alias: eadem in aliis qui nequaquam ijsdem mouentur rationibus, prObrosa iudicabuntur. QSi tacircumstantia, est causa, siue consilium: Ad Gala. 2. Paulus acerrime inucctus De ei rea
est in Petrum, quod aduenietibus quibus da fratribus stamiae Iudaea, ijs cibis abstineret,quibus antea, 'bi soli gen causis. tiles erant praesentes, libere vescebatur. Hoc si titio 1
Pauli iudicaret aliquis plenum improbitatis, & pene iseditiosum, quemadmodu Porphyrius odiosis lime ob id dignitatem Apostolorum, adeoque uniuersam religionem nostram proscidit atq; insectatus est. V xum si cui vacat explorare varias & graues quae Pau- mouerunt,causas, facilE is videbit, sapienter ad
186쪽
modum, nec minus iuste, eum ita suisse concitarum. Primum egit Petrus id repugnante propria conscietitia inani tantum inductus metu Nouerat quippe legem abrogatam, & nihil commune dicendum quod a Deo sancitficata esset. Secundo inducebantur eius exemplo statim in errorem etia caeteri, Ut coactHiint suspicari legem Mosaicam ad salutem esse necessa riam.Tertio, Laesae sunt conscientiae infirmorum fratrum gentilium, existimatium se iam reos forenae damnationis,qui tales caeremonias non obseruat
sent: aut certe cogitantium, sibi ad illud usqire tem pus doctrinam de aeterna salute nunquam fuisse synceriter propositam. Quarto, detrahebat ea res norum dignitati Christi: quandoquidem significari vi debatur hunc soluad iustificationem nostram haud sussicere, sed desiderari insuper legales ritus atq; o
Ad tam multa igitur incommoda, eaque haud Circustan leuia, uno in facto concurrentia, an non iusta obortalia est indio natio: uinta circumstantia, est locus. Scri bit Lucas Actor. Hierosolymis suisse fratribus o in 'nia communia: dc Act. s. Ananiam cum Saphira uxo re aliquid de precio venditorum bonorum repone tem, subita insperataque morte mulctatu. Ista quidecoloco apud Hebraeos, quorum facultates ab hostiabus crudeliter diripiebantur,&apud quos adhuc per multi erant hypocritae, minis legalibus perterres a ciendi,pro tempore fieri expediebat: apud ceteras a tem Ecclesias, praesertim gentium, nos erinde . SL
quidem talibus exemplis citius potuissent animi ab ' Euangelio alienari, quam ad id induci. Item Paulus rasit caput ad purificandum se Hierosisymis: quod proculdubib alibi nunquam secisset.
- Sexta circum stantia , instrumentum. Et hanc, Circussuri quoniam plerunque amplificat 5c illustrat,nonnun. i instru quam iuuat intueri. Sam n mandibula asini inter mςnti. secisse narratur mille Philistaeos, Iudicum. is. David
strinidabilem gentis suae hostem Goliathsbia funda
187쪽
prostrauisse. i. Samuel. 17. in hisce exemplis Dei potetitia & bonitas mirabiliter elucet, quando vilibus instrumentis res adeo insignes consectae praedicatur. Huc pertinet & illa: erant imbecilla in mundo, elegit Deus, Ut pudefaceret ea, quae sunt robusta, dcc, I. Corint. i. Experimentum quaeritis in me loquentis Christi. 2. Corint. 13. Dominus conficiet iniquum it Ium spiritu oris sui', dc abolebitur claritate aduentus sui, dcc. haec de circumstantiis in praesenti sussiciant.
Plura qui desiderat, aliunde petat licet: Nam orato. res de his copiose. Obseruatio v. Post circumstantias, etiam causarum habenda est Causare diligens ratio. Etenim causas tam in factis,quam indictis inuestigare, dici hon potest, quam sit utile ad Ribςn i
natiuam & veram lententiam emendam. In factis 3
quidem,ad cautam efficientem & finem potissimum' ' laduertere animum debemus,ut consilium,scopus at que usus amonum a nobis pcripiceantur. Interdum
etiam sorma siue modus optime considerabitur. Ali cubi vero in scripturis cause cernuntur interspersa , alicubi vero omittuntur, sunt nihilominus ubiqtu
quanta fieri potest diligentia, excerpendae , idque
vel ex appositis circumitantiis, vel ex ips, narrationis scrie. In egregio facinore Dauidis, cuius proxime fa cta est mentio,cause quaeda aperte proscruntur. Cau- , ca finalis quidem,quando ait Dari id, se venire ad vita ciscendii iniuria, quod incircuncisus probris affecisset Israelitas,&ruisus eii addit, ut sciant omnes,qui sunt in terra, quod est Deus in Israel, auditur alia causa annalis quae cesseri debet primaria. Causa vero sorma. Iis notatur illis verbis, Ego venio ad te nomine Do mini exercituum, Dei castrorum Israel. Generosus ni mirum adolescens, inermis, dc bello non assuetus, so
Ilus diuinae opis fretus fiducia, rem tantam aggredi tur. Efficiens causa est ipse David, instructus sua sun da ta lapillis i vel potius ipse Deus pro cuius nomi Me ac dignitate tum committebatur praelium utens
188쪽
causarum contenti, sed pergent adhuc, praesertim in excutiendi s locis grauioribus, alia ratione causas ab Cauta abstrusiores, scrutari. Intelligo autem causas abstru strusioressores, cum videlicet inquiritur, cur Propheta vel A postolus in hanc aut illam sententiam sic locutus: cur hanc ratione illi subiecerit, cur hanc primam, at teram secundam, illam Vero tertia aut quartam, col locarit: cur item huiusmodi locutiones siue voces v surparito Crebro namq; cum ista inquirunturm dc prae
clara doctri ita de dogmatibus, vel vitae institutione, di orationis vis, quae latuerat, sese prodit. Excplis siet istud manifestius. Qui audit Christum, cua legis dotactore rogaretur de magno madato, respondisses qu admodum iam diximus, inculcando videlicet atque Iurgendo causam sorinalem: scire etiam sorte percupit,quare Christus hoc modo potius,qua alio responderit. Caeterum huic ratione hanc licet reddere: qubdprobe viderat Christus, sibi negotium esse cum hypocritis, qui de lege quidem garrire praeclare poterant, di sortassis adsectabant haberi non segnes eiusdem,
quod ad externas actiones attinet,obseruatores: cum
interea vim ipsam legis ignorarent. &a praestandis ij quae legis sunt propria, abessent quam longis iniri . hos igitur, ut ad frugem, si fieri posse r uocaret, VO-luit causam legis formale ob oculos proponere: qua audita si manduerat illos ad peccati agnitionem in ducendos, necnon ad imploradam Dei gratuita misericordia quq sola quasi salutaris ancora ijs superest, qui cernunt se legi haud posse suis tantii viribus per secte satisfacer: alacriores fore. Rursus miratur aliquis xo, quare Christus ibidem dixerit secundum
Prieceptum simile priori,cum tame notum siliquantum diuina praestant humanis,tantum etiam prioris tabulae praecepta anteire iis, quae extat in secuda. C61node respondebitur, propterea dici simile, quod iuxta necessarium sit praeceptum posterius in commi ni vita,atque prius: deinde, quod fidem facere nemorossit ist exequi madatum prius, nisi rariter exequa-L 3 turde
189쪽
Loci obscuri conserantur cu alijs apertioribus. Srta innamque eadem,aut similia, diuersis tamen verbis, locis ob- aliquando etiam occasione dispari, in sacris literis scuris a- repetuntur. inod quidem eo apparet a spiritus an gζndum Eho ordinatum consilio, ut si quando res postularet, alter locus alterius collatioe dilucidior reddi posset. Ac tutissimum quidem est, scriptura per scripturas si scriptura quando id c5mode fieri potest, exponere: quando a ar scriptu- Lassi ad omne dissicultate, quae occurriticensuris hu- 'manae rationis stadum soret, prosectb omni tempore ἡhallucinatione & foedos errores metuere deberemus. Nihil enim homini ita est ingenitum, atque cScutire utilissi- 'α labi, praesertim in rebus diuinis, Ut propterea qui- mum. dam dicere non sint veriti: diuina nihil ad 3 os. Igitur si diligenter locos scripturaru inter se contuleris,quo modo pios Thessalonicen. Act.: . fecille te Iimu dubium non est, quin inuenturus sis, quo iiodum velintricatissimu dis tuas. Ad huc autem mo- dum multa elucescen in Epist ad Rom. ubi de iusti
sicatione per fidem absque operibus legis disputatur, si atteia discutiantur. pleraq; de eadem re in Epist. ad Galat Multa item in Episto. ad Ephes perspicua fient ex ijs,qu rosi ripta sunt ad Colois Sed dc de singulis
locis, ut de electione,de vocatione, de fide,d haritat de cruce, deq; omnibus adeo piorii ossiciis, & qu cunq; Theologico argumeto, in diuersis libris diue sos locos: atq; alibi quidem sententias, alibi exempla, alibi exhortatioes,&id genus plura inuenies, eX quo-Hun collatione certa doctrina & veritas percipietur. Hinc videmus iusta volumina de cossentientibus scripturam locis edita. Non parum aute ad hanc rem ty- Concora xonibus proderunt, praeter ea ipsa Volumina, excogita dati rumlatae a maioribi di in ordinem digestae concordatia: ribli 0xis,
ut vocant quaru aliquas subinde ad margine in si cris libris solent librarii adnotare. Eusebius Canones collegit ad quatuor Euagelistas: dignus proscctb tam Eusebi, to viro labor, ta Ecclesiae cum primis utilis.
190쪽
i di conssequentia, mox aliquid incipies olfacere dehine perpendito circunstantias. In his vero occurrit aduertendum tempus,quo utrunque dictum sit. Praeci ptia autem difficultas hic sese prodit. Ill id namque Gene seos 1 . dictum est loge ante tempora latae legis, illud vero ad Gala. s. tempore manifestati euangelii. Pro iunciabis i tur adhibita dist initione temporu, pocse conciliationem fieri Aliud quippe sacramentii v luit Deus extare atque usurpari in veteri foedere, aliud 4n nouo,atque in illo quidem circuncisionem stato tepore abrogandam, in isto vero baptismum, cui aliud sacramentum nunquam sit successurum. Baptismo Lsitur nunc sub nouo testamento locum habent ab lita plane est carnalis illa circuncisio: quam Christus semel omnium nostrum nomine in se pertulit, Vtinos ab ea liberaremur, nec cotenti essemus baptismo, qui circuncisionem spiritualem quae multo est prestatissima,in se complectitur. Quod si iam plures deci
cuncisione locos, partim ex veteri, partim ex nouo testamento libet inspicere, unus occurrit ad Colossia. qui conciliationem nostram clarissi me co firmat. Sic enim ibi legitur: Per quem Christum circuncisi esti circuncisione,quae fit une manibus,exui ais corpus circuncisionis carnis, per circuncisionem Christi, consta' pulti simul in illo per baptismu, iis quo simul dc cum
se illo resurrexistis. Et ad Rom. 2. Non ea, quae in mani-
' festo fit circuncisio, circuncisio est, sed circuncisio est, s quae spiritu constat, non litera. Aliud exemplum bre
Me subiiciam. Matth. io. dicit Christus, In viam gentiune abieritis,&cae. At Matth. as: Idem ait: Euntes docete omnes gentes,&c. Quibus locis, cum animaduerto. circunstantias, comperi prioris loci verba diu ante resurrectione esse habita, alterius vero, a resurrectio- ne. Itaque colligo hos locos sic conciliandos, ut intelligamus Christum ante mortem suam voluisse proprie Iudaeis,dc quasi solis, Euangelium annunciari, ne ipsis superesset,quo se excusarent: atqui a resurrectione
quando irustra omnia apud illos fuere tentat , I s praeterea