장음표시 사용
241쪽
erat perfecturus praedicuntur: & tamen verbis praete riti temporis, prorsus perinde atq; si res diu ante gesta narraretur. Psalm. za. De Christo humiliando ad mortem, dicuntur permulta: sed eo orationis habi
tu,quo solent trans aitie commemorari. Circundiae runt, inquit, me boues multi, ingetes tauri Basan cim Xerunt me, aperuerunt contra me os suum, sicut leo rapiens&r iens,&quae sequuntur. Ad Rom . Io. An non audierunt: atqui in omnem terram exivit senus eorum, dc caei. Et tamen constat, nondum ubiaque terrarum fuisse Euangelium tunc praedicatum, sed secuturis seculis praedicandum. Adnotauit nomnulla huc pertinentia. D. Augustanus Epistola go. ad:
Hesychium, de supremo mundi die. Et Chrysost
mus in Genesin, Homilia s. ait, morem csse prophetarum omnium, de non factis, ut de factis loqui, qui mentalibus oculos videbant, quae post multorum a ob hila, mxxicula erant futura. Duae autem idoneae eiula, reddi possunt cauta, ob quas scriptura depromissio seriptura nibus futuris disserens, talibus utatur loquendi sor hunc mo- mulis. Altera est,qubd apud Deum quidem, quae si
Re se ueri. tura sunt, perinde se habent, atque iam praeterita. SL quidem Deus omnia ex aequo videt, aestimatque: α apud Deum unus dies, ut mille anni, Altero ex quod eo pacto declaratur hominibus maxima promisi num certitudo. Intelligere namque debent, non munus esse certas, quam spiam essent exhibitae, perfectae
que. Quocirca dc fides piorum ijs locutionibus acui non miaiocriter debet.
Obseruatio XXIIII. Qui sacrorum librorum lectioni incumbit,septem ter diitinguet, quid hinc de bonis,inde de malis scri batur. Perfacile est, hac de re serre iudiciti. Scriptura passim dc sine inuolucris distinguit senerationem fi liorum Dei ac lucisi a gcncratione illi'rum ius si culi.
242쪽
obseruatio XXV- . Familiare est sacris scriptoribus, impiorum res an explicare, quam piorum: quod maxime fieri solet in comparationibus, Vbi iacta piorurn atque impiorum inter se conseruntur, Genes . prius disseritur de solet qua sacrificio C in,deinde de sacrificio Abel Pr terea po- piorum. steritas Cain priore loco recensetur', qua sequitur posteritas Adae. .i6. ante habetur sermo de divite,qu
Obseruatio XXVI. Obseruare decet,quid de bonis reseratur Vt be se uo indactum,quidue ut male factum,atque e diuerso,quid desedebo malis ut malefactum, quidue ut benefactum. Nosta- nis reseratim omnia bene fiunt,quae a bonis fiunt, vicissimque tur vi b non protinus ceu male factum damnabitur,quicquid a malo fit. , he ctum νς Quocirca sci iptura aequissimi iudicis hingens orti- dictum clo,omnium ex ξquo,tam bonorum,quam malorum solet & recth & iniqQ ficta commemorare. De Saule multa impih facta narrantur : atqui hoc praeclarum de eo striptura non tacuit, quod pythones atque dia vinaculos omnes sitstulerit. s. Samuelis 2s. Pius nul ouam non celebratur David: sed quae in eodem re David. praehendit propheta Nathan, scriptura noluit ab ho ininibus ignorari.2.Samuelis iet. A Pilato audiuimus Pilatus. Christum excusari, nec non pro liberatione Chrim
nihil relinqui intentatum, sed paulo pbst audimus
eundem serentem iniquam sententiam,qua iubet a duei Christum,& cruci assigi. Ioan y 9 petiui. Laetis admonemus idem de dictis quoq; intellige. P trus recte loquitur,ubi confitetur Christum filia Dei
vivi,quanibbrern tunc audiuit, Beatus es Sunon,iaciona,quia caro dc sanguis non reuelauit tibi. At qua
do conatur impedire,neChristus eat Hiero lymam, mortem pro salute humani generis subiturus, non rectς loquitur, ideoque audit. Abi post me Sathana, obstaculo omihi, quia non sapis ea, quae sunt Do
243쪽
Matth. I 6. Sanctos veris homines interdum quaedam pronunciare in perina sua, quaedam in aliena, supra retulimus, ubi de circumstantijs agebamus. Obseruatio XXVII. ini aci protinuβ ad mores pertrahendum, imitan inoiez s. dumque,quod a bonis etiam bene factu legitur. Samtrahendes sola sibi ipsi accersivit mortem, idque spiritu sancto quod a bo suggerente, & ad rem arduam adiuuante. Abrahamnis benὸ ferrum stringit mactaturus filium, offeredum in s factu te- crificio. Atqui,aut se occidere, aut filium immolare,
fani seri gitabit nemo. Qvqd enim viri illi sancti
Abraham perfecerunt iussi nouo & singulari mandato Dei, id alijs,quibus praeter ordinem non est praxeptum,nul la licet ratione imitari. Vbi enim illi fidem sua atque obedientiam illa perficiendo declararunt: nos si paria in causa non pari auderemus, incredulitatis,perfidiae, atque inobedientiae de nobis praeberemus argumenta. Similiter, etsi Iacob metitus est apud patrem asseverans se Esau, clim non esset, eoque facto benedi Obstetri- ctione de ius patriarchatus obtinuit: obiictrices item
ces He- Hebraeae apud Pharaone vietes mendacio, mercedem
hys0 ψ pietatis a Deo accipiunt: non tamen nobis ideo indulgebimus metiendi ulla in re facultatem. Sed de tota hac re ipsum Augus inum audiamus. Sic enim csita a secundam Gaudentii epistolam lib. r. cap. 23. scribens ait. Non debemus, quicquid in scripturis, etiam Dei. testimonio laudatos homines fecisse legerimus, coim sentiendo approbare, sed considerado disce ere, ad hibentes iudicium, non sane nostrae auctoritatis, sed Cripturaru in diuinarum atque sanctarum, quae no nec illorum hominum, quibus illic bonum atq; prata clarum testimonium perhibetur, omnia vel imitari
vel laudare facta permittit, si quae no recte ab eis fatacta sunt, vel huic iani tempori non conueniunt. Qimbus D. August. verbis addamus nos: aliud esse, quoasanctis fit, singulari quadam Dei dispensatione, aliud
quod fit iuxta ordinaria praecepta. Certe ordinari rum praeceptorum opera ad omnes ex aequo pertinet,
244쪽
τHEOLOGICI LIBERA II. . Ig3 sngularis aute dispensationis opera, no nisi ad paucissimos. Ex his igitur recte colligimus no esse tum qu illa sequi exempla. Hinc apud multos usitatum est diactum: Actiones bonorum non facere legem uniue salem.
Obseruatio XXVIII. In parabolis & similitudinibi, quibus scriptura abuda non est necessum res comparatas per omnia inter
se conuenire. Nullae enim conferri res possunt, in qui- deparabo bus non inueniatur aliqua dissimilitudo.Vnde in dia li, non est Iecticorum scholis decantata est regula. Omnis simi necessum litudo claudicat. mobrem astruxit infirmas ex si 'copara
militudinibus duci argumentationes quamuis ad do
cendum rudes mire idoneas. Sciamus igitur in similitudinibus istud tantum requiri, Ut res comparat* in simili eo potissimum conueniant, ad quod approbandum ludinibua assumuntur. Exempla sunto,Matth. 2 o. parabola ex- quid potat de laborantibus invinea,quorum singulis post ex xissimum actum opus impenditur denarius. Ibi autem quidam : Τ odiose obmurmurat,expostulantq; cu patres amilias. Luc. is. filius qui semper patri fuerat morigerus, indi gne fert,& quiritatur, in alterius prodigi reducis grata etiam mactari vitulum saginatum,ac lautum ins tui
couiuium. Atqui quis nescit,in regno caelorum no es se murmurationi,inuidiar,odio, indignationi,quaere Ii locum. Omnium vero minime cum Deo, quasi i
iuste aliquid agat quenquam posse disceptarei Sed si iis est,in parabolis illis ea inueniri,quae dilucide exponiit gratuitam Dei erga nos peccatores misericordia. 3Quocirca recte Chry sostomus, ubi priorem illam pGra iam enarrat, Homilia in Evangelium Matth 6s. Quid,inquit,dicemusrnemo talia in regno caelorii facit .emo de iure disputat,aut alios cri minatur. Et subiicit. Paraboladixit. In parabolis aut no oportet nimia in singulis verbis cura perangi. Sed cum quid per parabolam inundat didicerimus, index tilitate collecta,
245쪽
telliged Meet smilitudines dere, bo
nihil ulterius anxio est conatu investigadum. Od0 leoitur Prouerb. it. Monile aureum in naribuar porci est mulier formosa, quae destituitur iudiciora tionis. Magnum sane est discrimen inter porcum ocmulierem, inter monile dc corporis pulchritudinem. ει tamen similitudo coluievit instituto 2 quandoquidem&monile vel si aureum sit, porco obest potiunquam prodest:& egregia forma,simul ipsi mulieri imremperantis ingenii, simulque multis alijs, adsert sub inde exitium. Qimdque de limilitudinibus & parabilis dicimus idem de comparationibus quoque constituetur : veluti quando Christus comparatur cum Moyse,cum Melchisedech,vel agno,ieone,& cxt. Huc pertinent, quae Diuus Augustinus adnotauit contra Faustum libr. 16. capit. lue. Clim simile aliquid dicitur,
nequaquam ex omni parte atque ex omni modo simile intelligatu r. non ea tantum, quae Unius
iusdemque naturae stat,dicuntur inter se esse similia: sicut gemini homines, vel filii, parentibus, VeIomnes homines omnibus hominibus, in quantum homi nes sunt,si miles utique sunt,quod & in caeteris animalibus intueri facillimum est,uel arboribus: veluti olea oleae, aurus lauro, similis dicitur: veru etiam naturae disparis sunt,&dicuntur multa similia,ut oliuae ole ster, & far tritico. Obseruatio XXIX. Etsi parabolε & similitudines de rebus bonis ac laud tis instituunturi. non tamen omnia,quae in illis p sita sunt,pro bonis ac laudatis debent accipi. Hor ola siue obseruatio fluit ex praecedenti, atque ani maduersa est a Diuo Augustino in enarratioe Psalmi iuxta Heb. 18. super illo versis. Venenum habent in si militudinem veneni serpentis,instar aspidis surdsque
obturat aurem suam. Non undecunque,inquit, datur
similitudo a scripturis laudatur res ipsa, sed tantum inde similitudo trahitur. Nec difficile est de his iud care. Christus proposuit Luc. ii . Parabolam de eo, qui dedit accommodato tres sanes Propter improbita-
246쪽
cem postulantis .capit.i ue .de filio suas facultates tua, o ter ablioriente .cap. 16. de dispensatore iniquo. Haprosecto & similes parabolas no ita accipiemus, quasi facta illa lavdentur,atq; ad mores nostros Possimus Dertrahere,vt videlicet Mnh non faciamus, nili molestiis multis prius fatigati:vt facultates nostras nego
clando prodigMrius,asducti spe recuperralienas nobis concreditas inique dispensemus, adestram commoditatem priuatam: sed in bimus,quod prFipue in illis intenditur, veluti Dei bonitatem admirandam,& gratuitam erga nos miseria cordiam,quam parabolae illae potissimum delineant, innae Utque.
obseruatio XXX, uni rei in Neque illud silentio inuolui debet,frequeto in stri p. plute,
Pluris de una eademque re pliares condi parabolas, seu adhibe vi militudines,Mati. i3. plures ordine recensentur para lux p x - ibol omnes autem de ecclesia, quae regnum caelorum appellatur. - eadem ecclesia,apud prophetas, alibi cum vinea, i cum torculari,rebusque aliis compo iutur.Quinetiam Christus conserturcum Solomone, cum vinea,cum Helia, cum Moyse, Aarone, Melchiae decli,item cum agricola,cum pastore ovium,cum in here,quae amisit arachmami&c.
Creberrime autem & passim asperguntur similitudines de piis & impiis.Quod visum est hoc loco obiter adscribere,qub,vbi,plures similitudines seu parabolae incidunt, in mentem pio lectori veniat,eas inter de una eademq. re perapte exponi posse, & non ubique noua qu*rendi argumcta. Meminit Augustinxis P que in enarratione Psal. S. Obseruatio XXXI. saepEInsi saepenumero repositae sunt in sentetiis similitudi militudines,in quibus tamen particulae har, Quemadmodum, sicut quomodo,ita, sic, desiderantur. Quod ad phra
quidem Hebraeae linguae pertinet: dignum tamqn est sint,&α, cuius hoc loco fiat meatio. Gencs 39. Iudas habitauit desidet, h
247쪽
Ieo id est,sicut leo. Non raro etiam litera capti,quae est similitudinis nota,quando duae res inter se comparantur, in Vtroque membro exprimitur. Geneseos 4 . Sicut tu, sicut Pharao: pro quo nos diceremus, sicut Pharao,ita&tu: aut,tues veluti alter Pharao. Isa. 2 . Et erit sicut populus, sicut sacerdos: sicut seruus; sicut Dominus eius: sicut ancilla,sicut domina eius: sicut C. mes,sicut 'endens,&c. Vbi nostro more dicendii.Sicut populus, ita sacerdos: quemadmodii seruus, ita domi nus,aut potius quemadmodum agetur cum populo, ita etiam cum sacerdote. C terum interprete ubi hoc genus Hebraismi obuiam veniunt, consuetudine limguae Latinae sarcire fideliter solent. Fortassis non im tempestiue hic addiderimus ex Cyrilli commentariis in Ioan. cap. s. ad illa Verba, Pater omne iudicium dedit filio,vt omnes honorent filium,sicut honorant patrem: vocces id est,sic,sicusinon semper notare in
sacris literis similitudinL Quando enim de rebus dicitur diuersis, ac natura disserentibus, tunc non aequalitatem, sed similitudine significat: veluti quado Chri
stus consertur cum aEno aut oue, homo cum arbore.
do autem de ijs dicitur,quae eiusdem naturq sunt, tunc vltimam similitudine,imb identitatem & aequalitatem ostendit: hoc pacto deChristo aliquid dicitur, sicut de patre. Quod ille adnotauit, ut doceret,ex lo quendi formulis, quibus filius confertur cum patre, adhibita Particula non posse conuinci, filium latum este aliquo modo patri similem,sed potius esse prorsus aequalem,& per omnia parem: quandoquidev. καθα in his locis de rebus dicitur naturae. Ergo nequis eos locos perperam interpretetur,adnotatiunc Ia hac cautiores reddimur.
Moxenv- QDd ad numerorum attinet rationem, mos est Hebraeis minorem numerum in supputando pro 'i Latia. na maior Verbiubi,cre:contra atque Latini ia ciunt.
248쪽
ciunt. Gen. .exempla non pauca inuenias: Seth vixit tini edita quinque & centum annos: & postquam genitit Enos, Du faciut. vixit septem dc octingentis annis, &c. Interpretes au tem,ne iis, qui non assueverunt,asperior videatur oratio , suae sequuntur in vertendo linguae propriethtem : ac Latini ex usu Latinorum maiorem numerupriore loco plurimum statuunt. Obseruatio XXXIII. Non raro finitus numerus exprimitur, ubi intelli- Numet ei debet infinitus. Quod relaturn videmus ab Augiti finitus smiuno de doctrina Christiana libro tertio capite vigesimoquinto. Exempla Prouerbiorum et . Septies cadit iustus, Jc resurgit: impij autem corruunt in malum. Psalm ii . Septies in die laudaui te,Sep ies, id eit,vati . de crebrb. Isaiae quarto. Appraehendent septem muliexes virum unum, id est, plures mulieres. Psalm. 9o. C dent a latere tuo mille,& decem millia a dextris tuis:
id est,innumerabiles. Est ubi depriliendas Vsurpari nu Numetu, merum aliquem multiplicatum,iiue in se ductum, in in se muti
eandem tamen sententiam. Matthaei decimCoctavo. tiplicatus Domine quoties in me peccabit frater meus,& remitiam ei3nuni usque septiesὶ Dicit illi Iesus : Non dico tibi usque septies,sed usque septuagies septies.Septu
sies septies, perinde est atque si diceretur, quotiesquo ties peccabit. In Apocalypsi cum recensentur ex tilia stulis tribubus Iudaicis centum quadraginta quatuor millia sionati, numerus profertur,ex duodenario mes tiplicato seu ducto in sese. Duodecim namque sit per duodecim multiplices, summa proueniet centu qua- draginta quatuor. Significatur aute hac summatim- .pliciter numerus infinitus. Suntque omnino quidainnumeri prae caeteris celebres,atque a scriptoribus maxime frequelati: veluti septe,dece, duodecim,septuaginta,centum,mille,& similes:qui plerunque omne pro . infinito numero usurpantur.
Obseruatio XXXIIII. Rursus econtrari infinitus numerus aliquado in lasMius
nitur pro filuto Excinylacum alibi, tum in q
249쪽
rado solet seriptura mulieres, he pueros, Fiaterire.
ulis locis sese offerunt, in quibus videtur commendi ri lex Mosaica ceu in aeternum duratura, Gene. I7. Vbi agitur de circuncisione. Exod. ia. de Paschate: Exodiat. de sabbatho,& alibi de alijs seriis & c remoniis semper additur, in aeternum, in seculum, vel simile qui' piam. s tamen locos palam est non simpliciter ita intelligendos,sed de eo tantum tempore, quo lex VLres erat habitura: id quod in omnibus scriptis Apostolicis clarissime docent disputationes de legalium c remoniarum abrogatione. Ne vero Iudaei nobis hic lite intendant, quasi a genuina significatioe vocem olari quam Vertunt tempus aeternum, siue seculum in i que detorqueremus: illis opponimus plures scripturae iocos, ubi eadem vox pro tempore sinito posita inu nitur. l. Samuel i. Hamia ad virum suum de puero Samuele: Qbusque ablactatus suerit puer, & tunc dii ca eum ut appareat ante faciem Domini, de maneat ibi leolam in seculunt. loco seculum non notat supra so. annos, quod Levitis ad ministrandum prae scripti a nomino suerant, ut Nil mororum ca. s. Vide. relicet. Rursus Deuter. is. Et erit, si dixerit seruus tuus ad te, Non egrediar a te, quoniam diligo te, de famL tiam tuam: puerit4; ei bene apud te assumes subulas, dc pones ad aurem eius, atque ad ostium,& erit seruus iuus in seculum. Hoc vero est, ad spacium vitae suo: uantulumcunque id foret. Sed neq; Dauid hinhi id
ciatur, eandem vocem Isaia: o. pro certo ac termi
nato tempore accipi. Dignissimum istud est,quod memoriae infixum haereat, ut multi loci clarius intelli
Obseruatio XXXV. Est praetera usitatum scripturae quoties ingens hoc minii memoratur multitudo, seruitia, mulieres, puel las & pueros praeterire: idque, ut apparet quadam synec doche: Colligunt nonnulli hanc esse scripturae consuetudinem,ex eo animaduersam quod Exo. ra. cum mi merantur exeuntes ex AEgypto ad sexcenta millia pe
ditum, si ijcitur, ab eo numero excludi paruulos, dc s
250쪽
promiscuum vulgus, nec mulierum ulla fit meniatio Similiter Matthaei l . ubi narratur quinquies mille viros saturatos de quinque panib', mox disserth additur, praeter mulieres & pueros. Haec igitur verba de exceptione mulierum, paruulorum,& promiscui vul gi alibi quoque, ubi de magna hominum frequentia agitur, eruditi existimant subintelligi, Omnium vero minime nomina mulierum exprimuntur in texendis generationibus: quod adnotatum video ab Hieron ario ad capit. i. Matthaei, ubi Seruatoris nostri Christi genealogia explicatur: aut si qua in illis nominatur mulier, id propter aliquod insigne factum, vel certEquia aut ante,aut paulo pbst eiusdem iterum si me lio. Ita plures filisse filias patriarcha: Iacob, non est dubium, praesertim cum id testetur Gen. . 6. dc tamen de nulla, nisi de Dina, quicquam est literis sacris proditum. Genesis.
scripturae consuetudo est, quando res aut persenae plures veniunt ex ordine describendae, inter tu non re censeri uniuersas, sed tantum praecipitabatque eas, 'uarum cognitio maximopere est necessaria. Exponitur haec regula ab Hieronymo in commentarijs ad caput undecimum Prophetae Danielis: Nostri, inquit, haec omnia de Antecni isto prophetari arbitrantur, qui ultimo tempore suturus est. Cumque eis videatur il lud opponi, quare tantos in medio reliquerit sermo propheticus a Seleuco usque ad consummationem in unai: rcspondet,quod & in priori historia ubi de re gibus Persis dicebatur, quatuor tantii reges post Cyrii Persarum posuerit: dc multis in medio transilitis. repenth venerit ad Alexandrum regem Macedonum: hanc autem esse scripturae sanctae consuetudinem. non uniuersa narrare, sed ea,quae illustrant obserua tionem vicesimam primam supra traditam,digna san quae adscribantur. Quanquam multa, inquit, quae
postea lectitri & exposituri sumus,superantiochi peritona conueniam, upum in volunt Antichristi ha re, ci