장음표시 사용
261쪽
ex omnisus gentibus benedicentur aliqui, vel omnes gentes pro multis, quarum nimirum fides in Christa recumset. Q dque vox omnis in ea promissione posita sit pro multis, abundE docet D. Augustinus con tra Iulianum lib. 6.cap. 12. adserens probationis ergo, quod Genes 1 .dictum est ad Abrahamum,patre multarum gentium constitui te: multarum,ait, non Di niu nempe,credentium
Obseruatio XLVIII. δpQ Rursus aliqua est propositio uniuersalisquae tamenotam uniuersalem adiunctam non habet. Ad Rom. Qu. ha hi si Vnius delicto multi mortui sun multb ma hei post Patia Dei, di donum per gratiam, quae fuit uniustione unia nominis Iesu Christi in multos exubcrauit. In priori MersalEad membro, multi pro omnibus nam omnes homineri per peccatum unius Adami,rei facti sunt, excepto tini Christo, &ipsus matre virgine Maria. posteriori' autem membro vox Multi, proprie usurpatur: quia gratia Dei participes non fiunt homines uniuersi, sed in Christum credentes. QMd Christus quoque professus est,ubi ait: Effundetur languis meus pro vobis, M. Pro multis. Rursus in eodem capite ad Romanos: Quemadmodum per inobedientiam unius hominis peccatores constituti sunt multi: ita per obedientiam nius,ius isonstituetur multi. Iterum: Multi priore loco pro omnes,posteriore proprie accipitur. Ipse postolus suisverbis interpretatione ista adijcit, ne quis cauilletur, sicut per unius delictum propagatum est malum in omnes homines, ad condemnationem: ita ci per unius iustificationem propagatur bonum in omnes homines,ad iustificationem vitae. Atque illic quidem omnes propria significatione, hic vero pronaultis usurpatur. Videntur praeterea nonnullae pr Iudi sisti positione indesinitor, quas tamen uniuersales haberiit Vidhiut sent, nii; ratio postulat. Exod. ai. Percutiens homi- .es laute via nem Unde moritur,morte interficiatur. Ibidem:Per Dideriales cuti s patrem aut matrem suam,morte interficiatur.
262쪽
' Talao LOGICI LIBER II. et oi
seirit,&c. tum vero est,a quibusdam dialecticis tra ditum:propositionem indefinitam aequipollere uniuersali. inrado vero de indefinita propolitioe sermo incidit libet ad libere ex D. August. lib. de verbis Domini,sermone ii ad illa verba: Qijdixerit aduersus spiritum sanctum non remittetur ei, neque in pr se riseculo, neque in futuro: Quaedam inscripturis in dinnite poni,quae nullo modo Vniuersaliter, aut pari definiteti lariter poliis exponer Sententiam eius, quando- ponutu
quidem elegans est,& acuta, ipsius verbis apponemus: Non est necesse,inquisivi omnem blasphemiam,& o inne verbum quod dicitur contra Spiritum sanctum, Filii remissionem quisquam existimet non habere; sed ne- eularitercesse est plane, ut sit aliqua blasphemia, & aliquod exponi. verbum,quod si dictum sit contra Spiritum sanctum,
nullam unquam veniam remissionemque mereatur. Quia si omne acceperimus, quis nam poterit salirari3 Si autem rursus nullum putauerimus,contradicimus
saluatori. Est ergo sine dubio aliqua blasphemi. I, de aliquod verbum , quod si dictum fuerit contra Spiri
tum salictum,non remittetur. d sit autem hoc verbum Dominus quaeri a nobis voluit: ideb non expres sit. Qisri inquam voluit, non negari. Solet enim scripturae ita loqui,ut quando aliquid sic dicitur, ut neq; ex toto,neque ex parte dictum finiatur, non sit neces se,ut ex toto fieri possit, ut ex parte intelligatur. Ista ergo sententia ex toto: id est, uniuersaliter pronui iciaretur,si diceretur: Omnis blasphemia spiritus non xemittetur:aul,qui dixerit qualecunque verbum contra spiritum sanctum,non remittetur ei, neque in hoc secuto neque in suturo. Ex parte autem, id est,particulariter pronunciaretur, si dicereturi.Quaedam blasphemia spiritus non remittetur. caea ergo nec Vniuers liter, nec particulariter enunciata sententia est no Gnim dictum est Omnis blasphemia spiritus, aut qua dam blasphemia: sed latummodo indefinite dictum est,spiritus blasphemia non remittetur. nec di est, . runque dixerit quodcuaque vestum, aut,qui di x
263쪽
rit quoddam verbum' sed indefinite,qui dixerit ven bum, non est necesse omnem blasphemiam vel omne verbum intelligamus,sed necesse est plane ut quanda blasphemiam vel quoddam verbum voluerit intelli si Dominus,quamuis id exprimere noluerit:Vt petendo, quaerendo,pulsando, si quid recti intellemis acce
Wrimus,non viliter habeamus. Haec ibi. Addit eadem ratione accipiendum illud Ioann. iue Si non venissem, ec locutus fuissem eis,peccatum non haberent. Indefia nite dictum peccatum non haberent. Leuicula sbrtE. haec iudicet, sunt tamen non indigna auditu. Digessi mus hucusque,quantum seri potuit,obseruationes a liquot in certas classes siue locos: nunc sibijciemus lia quae constetudinem quidem scripturarum monstrati haud possunt tamen ad certos locos siue capita redigi.
Obseruatio XLIX. Ordo in narrationibus ita subinde inuertitur,vis an propositione loco diccbatur priore,in expositione 'describatur posterius. Gen. i. In principio creauit Deus caelum dc terram: statim vero stibijcit quomodo λαmata fuerit terra, ctim appareat praeire debWisse crea tionem caeli. Sed debebat illa praemitti, quandoquidem dc tempore terra prior extitit. Similiter Matth a. in hac propositione seu epigraphe: liber generatiois Iesii Christi filij D uid filii Abraham, Dauid locatur prio cuius tamen generatio contexitur posterius, si cui de tempore posterior est. Si quaerat igitur aliquis. cur David ita praeponatur in propositione3 apte ei respondetur: hanc en scripturae consiletudinem, Ut o do interdum inuertatur. Qui in alijs causi inquiret . dis occupantur,srusti a sese torquenti Obseruatio L. 3 dum ae Genus non raro ponituri ros iciatq; exaduersis,
264쪽
species progenere: Itemque pars pro toto,& vicissili in speei'ita. tum pro parte, Obseruatio seu regula haec late patet, Pac magnus est eius in scripturis usus, quod exemplis a ut
liquot docebimus. Leuit. decimonono. Statera iusta.
lapides iusti epha iustum, dc hin iustum erit vobis Leuit. vigesimo: Qui dederit de semine suo ipsi mo
loch, morte interficiatur. Psal. 3. Beatus visiqui timet Dominum . Hic species no minantur pro generibus certae quaedam mensurae pro omni mensura. Moloch, . pro quociuique idolo: Vir,etiam pro muliere, dc qumcunque homine. Amos. s. Quaerite Dominum ocu nite, ne sorte erumpat quasi ignis in domum Ioseph, dc deuoret,dc non tit qui extinguat in Bcthel. Et capi te sexto. Dolore non tanguntur, propter contritioem Ioseph Pars pro toto, Ioseph pro omnibus tribubus, t. Bethel pro viriuersa terra Iudaica. Item Exod. 22. Via
duam ullam aut pupillum non affligetis. Per viduam dc pupillum, intellige quascunque personas auxilio destitutas, dc ut iurisconsulti loquuntur mirabiles. Deuteron. 22. Non videbis asinum aut bouem fratris tui cadentes in itinere,& abscondes te ab eis, sed suble es uando sublevabis eos. Assinus aut bos pro quocunque etiam pro seruitiis, dc quibuscunque ladem, ex quorum pxscipitatione damnum proueniret. Sunt ubi haec autem longe maiori diligentia ista consideranda' promissionibus, comminationibus, quibusdam prae ς' δ'' b ceptis itemque in laudationibus oc vituperationibus. Etenim dici quidem multa videntur ad quosdam spe: ciatim,quae nihilo minus conuenit de quamplurimis generatim interpretari. Extant non pauca,ad Israeli- tim Videreticum populum quasi tum habita, quae tamen ad o- tur dici, qannes omnium nationum dc seculorum pios multo tamen derectissimE transseras si veritatem sententiae cimis ac sequi. Cuius generis sunt eae in primis promissiones, crux de beneficiis spiritualibus per Christum conseren . is aliquid continent. Rursus quaedam comminatio nes dicuntur aduersus Babylonen seu de incolis Ba bylonia quae interim in omnes genichomnesq; qu rumcunque
265쪽
rumcunque prouinciarum impios quadrant, adeoq; debent simpliciter uniuersis accommodari impiis, qtiando alias in sola Babylone haudquaquam cerni
tur persecta,quae de ea dicuntur.Ies i . Locus est inae
nisesbis, in quo dicta aduersus potetiam & superbiam regis Babyloniae, de quibuscunque tyrannis recth ecplicabutur. In praeceptis insuper idem fit manifestum. . De enim prima ad Timoth. 3. &ad Titi i. praestri buntur de vitae institutione, episcopis atque diacon eadem omnes pij in genere agnoscunt ad se pertinere. Quod ad laudationes ac vituperationes attinet, Apostolus Corinthios alibi laudat, quasi omnes boni, V reque pii fuerint: alibi verb repraehendit atque obiurii gat eosdem,'uasi omnes fuerint improbi. Vertim illi quidem tantum de bonis, ista tantum de malis intel ligentur, Apostolo loquente de parte tanquam de imto. Adnotauit istud D. August. epist. ue9. Ad quaestio
nem sextam a Paulino propositam. Hac item ratione nonnulla de Christoeeclesiae capite dicuntur, quae ni hilominus transferetur etiam ad totum ecclesiae coritui pus: atque e contrario quaedam de tota ecclesia, quae me ad to- accommodantur pariter ad singula membra,id est. tuui EG singulos credentes. Longum soret, empla de omnia clesiae cor bus subijcere: unum tamei addam luculentu, ex EZGria sui, in quo cum multa prius dicatur tantum α eotitia ctanti ad partem, siue speciem,mox ubi minime cre deretur transitio sit ad totum siue genus,eodem prorsus pacto, quo solent Prophetae a corporalibus subito
orationem conuertere ad spiritualia. Factum est, imquit, verbum Domini ad me dicens: Fili homini do mus t sit .ael, habitantes super terram sitam, polluerunt eam in via sita, atque in studijs sitis, quasi immundi
cia menstruatae suit via eorum cora me. Et estudi su rorem meum super eos, propter sanguinem quem Q.
fuderunt sirper terram: sed & in idolis sitis polluerunt eam. Et dispersi eos inter gentcs, disseminatique sunt super terras, & c. Post pauca sequitur: Propterea dic
domui Istael: Sic dicit Dominus Dem Non propter
266쪽
vos p saci o domus Israel, sed propter nomensa cium meum,quod violastis inter gentes. Sanctificabo nomen meum magnum, quod est propha natum inter' gentes, quod vos prophanasiis in medio eorum: de scient getes,quia ego Dominus, dicit Dominus Deusicum sanctificatus fuero in Vobis, coram oculis illarum. Et assumam vos de gentibus, atque congregabo vos de cunctis terris, & introducam vos in terram V stram,Etspargam super vos aquas mundas,& mundabimini ab omnibus inquinamentis vestris, atque a cunctis idolis vestris mundabo vos. Et dabo vobis cor nouum, atque spiritum nouum ponam in interiora vestra, & auferam cor lapideum de carne vestra,& d bo vobis cor carneum,&c. Hic sanhquae accedunt di cuntur proprie ad gentem Iudaicam, & Israelem cartanalem, quae vero siquuntur de emundatione videli cet ab omnibus inquinamentis) pertinent ad ods omnium nationum credentes,atque ad Israelem spiritua lem. Alias namque intelligere, quomodo vaticinio' eventa respondeant, non possis. Oculati proinde dc a tenti lectores in huiusmodi locis requiruntur, qui ex orationis scrie, atque sententiarum contextu, quando aut gedus pro specie, aut totum pro parte ponatur,aut quando fiat contrarium,aduertere valeant.
Obseruatio LI. Frequenter in scripturis conspici itur subitae persta In una e narum mutati Oes ita ut qui primum loquitur in suo denui; s ipsi' nomine, statim alied dicat in persona Dci: mox Miud in peribita alterius: Rursumq; aliud in persona
sua. Diceres dialogos, in quibus plures colloquuntur. Nisi aut mutationes accurate observetur, statim er nes. 'rorem inducunt. Sicut apud poetas, ita dc apud I sal mographos passim inuenias, i fail. a. primu loquitur pater celestis de Christo. Ecce seruus meu*cui inuitar, electus meus, in quo complacuit animae meae. Tum propheta. Sic dicit Dominus Deus, creator caelorum,
dccaeter. Rursus pater de Christo. Ego Dominus Voc ulteri
267쪽
ui te in iustitia. Hinc propheta,excitans omnes ad lin
dandum Deus: Cantate Domino canticum nouum. Iterum Deus pater, expostulans&interminans, T cui multo tempore,siluidc continui me, &QMox pro
pheta:Dominus pius est propter iustitiam suam, & e Multo breuius & argutius PsaL 2. Propheta velut ad mirans sic incipit. Qisere ad tumultum conueniunti gentes: Inde in persena impiorum tumultuantium, dirumpamus vincula eorum,&cae. Iterum Propheta. Qui habitat in caelis deridebit eos. Tum pater caelestis aduersus impios. Ego autem constitui regem meum Post quem ipse Christus, de sim cocionansofficio: Nax abo, inquit, decretum, quod Dominus dixit ad incatque ita verba patris ad se facta Christus refert. Po stremb rursus propheta, exhortans impios ad resipi centiam. Nunc itaque reges prudenter agite,& c. II bent autem magnam gratiam istae mutationes personarum, siue dialogismi, praesertim ubi ex adse uu vehemensia proficiscuntur, quod in proximo exem, plo factum multo elegantissime cernimus. Apud poeta qui gaudet adsectus vehemetes exprimere, videas, tib dissimilia. In sacris autem libris fit id magna cum λ utilitate, non solum quod animi lesentium mirabili
ter excitantur atq acceduntur: Verum etia ni,qubd
mnis generis homines tacite ibi de sua salute docetur, atq; subinde quasi aculeis quibusdam se pungi,qui leogunt,sentiunt.
Obseruatio LII seriptura scriptura de quibusdam rebus pronunciat ex vulgis pee cviil opinioe,hoc est, loquitur non ut res se habebat, sed ut gi opinioe imperitum vulgus tunc existimabat. Hinc fit, tuba qu*d m Maria virgo, quae Christum de spiritu sancto conce riQRuci xpit unquam cognouit,dicit ad Christum, Luc. a. Ecce pater tuus & ego, dolentes quaerebamus te, parrem nimirum Vocat Iosephum, quem tamen non esse reuera Christi patrem ipsa nouerat, sed viil gus tantum putabat, sicut alius euangelista de Chri
Mo loquens,ut putabatur,inquit, filius Ioseph. Eius degenerii
268쪽
generis est quod appellantur Prophetae, qui tales non erant sedisso credebantur: veluti a. Parasi .i8. Zid knahu Ierem. 28. Hanaritas. Referri etiam huc potest, quod Psal. a .dicitur, qui sundauit terram super in xia A super flumina praeparauit eam. Ex vulgi videlitacet opimoe existimantis terram innatare aquis, que L. admodum innatat scapha Vel linter. is Obseruatio LIII. e Σι Ga Solent sacrorum librorum authores de se tanquam
de alio quopiam loqui. sic de sese Moses Numeri duo ἡ ὸὸ
decimo, FuitMoses v r masuetus valde, prae omni ho- alio lo inine qui ibit insuperficie terrae. Et Ioannes Euange- quuntur.
. lista de seipso: Hic est discipulus ille, quem diligebat
ui: Ioannis decimo nono. Rursus hic est discipulus, qui testimonium perhibet de his, Jc scripsit haec, & ses ' mu qu id verum est testillionium eius: Ioannis vice simo primo. Nimirucus aucti homines loquuti sunt agitante ipso spiritu ianito qui lingua ipsorum tanta uana plectro usus est, testimoniacorum sic accipien ur,ut non ipsis, sed aspiritu sancto prosecta&enuriata Qirin eodem modo alias quoque persi'nas intro iducunt, perinde se loquente atque si de alio sermone ita, inito
sacerent. Ge. . Audite Vocem meam uxores Lamech, ducunt Ut dicere conuenisse Uxores meae. Hucusque a nobis sunt se loquenexpositae regulae atque obseruationes generales, quae in x . uniuersis libris sacris, ad eruendam Veram ac ceri r
sententiam,adhiberi in consilium opportun bique
poterunt. Ex libris aeris,alios aliis imaiori diligentia legendos: - dc quid iaciundum versanti in prophetis. ἰCap. XIII.
sic ordo postulat, i adiiciamus ea, tuae ante Deipyli dirimus in quibusdam libris si illatim nem mpe in s iptis propbetarum, in historiis, in psalmis, in libris qui sententias,ae disputa iones continet, . in euangeliis in Paulinis epistolis, ut legantur, atque . eum frictu intelligantur, obsseruanda. Etenim nemo ignorat,non ubique eadem via fas esse ingredi: dc qui
269쪽
sdam libri, maiorem diligentiam impendendania quam caeteris:quemadmodum videmus alios alijs ei H ό ό ' se dissiciliores, deque magis arduis rebus disserere riuior sit Itaque de prophetarum libris primo loco sermonem docturus. instituemus, atque docebimus quid facto opus sit, tr. Proplieticarum concionum intelligentia tibi enude *- tur, necnon utilitatem multiplicem ex diligenti ., Hindem euolutione percipias. Obseruatio I. SQuo maiori attentione ac reuerentia prophetam Cpns M libros testas, prodest in primis intueri, quodnam vitis
4 4. institutum, quom; functio apud Hebraeos sue . 'propheis Constat autem, prophetas diuinorum fuisse elo vitae in quiorum prae caeteris peritos, dc a sanctis patribus pie tutu,qudi miique in collegiis institutos, ubi a prima inde aetateque eoru sacris sanctisque sermonibus atque actionibus inser opud Hς' inabantur. Incumbeba utem iptis poeulum de V m u i i Dei,ex libxis legis docere: vitia, si quae oborie bbantur,aceria increpare,ac tempestiuE opprimere, i os in virtutum viam denuo reducere: atq; ut in o f. . . ficio omnes retinerentur, de implendis promissioni bus euangelicis ad patres facti certiores facere. Quod 'quo maiori authoritate, seliciusque perficerent,Deus nonnunquam facultate QEndorum miraculora illos ornauit .prieterea sic suo adflavit spiritu, t varias res futuras de Ecclesia, deque Rebus publicis sibinis pratari hetae uiderent unde dc videntes appellati sunt pi Uicerent vnae vi- que praxipue vero de iis, quae ad Mcisae, id est, Chri . dentes di tispectant gsoriam, plurima certissimaque prodi runt oracula. Nam de hoc uno omnes itiagno conici sit, & quidem perpetuo, varia suis aspergunt concio . nibus, quemadmodum reuera ad hunc annunciad uiri Praecipue mutebantur: QDmobrem recte quoque is iecerit, qui vaticinia pleraq; omnia de Christo inter pretari adnitetur. De Chri iso, inquit Petrui linia oidem aucuerat Christus ipse lex & propheta: omnes
scrunt testimonium . i. riu. t. Matthae. . Luc. i'. a
270쪽
Obseruatio II. Libri propselarum non sitiit eo conscripti ordine, i. quo positos insacro volumine videmus. Coducit aut Libri pia vehemeter ad recth iudicandum, nostii temporuitior phetarum dinent: hoc est, qui prophetae priores; qui posteriores sua scripta edide tinti obiter igitur quo ordine libri prophetici sint editi,adnotabimus. quoia' Abdias vixitn&suum coscripsit opus, aetate Achab bii: post regis Israe atq; Eliae prophetae. i. I egum. 17. tisauti Iona regnante Ieroboa,filio Ioas,in Israel,a m a.
te Elisaei. Iroph A mo regnate Vsa in Iuda, & Ieroboam in Israel. sichaeas eodem rege,Vsia inquam, incepit: dc sub his tibi. Ezechia finiit diu. octas Michaeae contemporaneus: itaq; sub Vsia in
te creditur incepisse, ac deinde prosequutus ad tempora usq; Mechiae annos, ut quidam Opinantur, o. Iaias vaticinatus est sub Osia; Iothan, EZechia,atque 'mam ad decimum usq; annum Manassae. Iohet,Ezechiae anno i . ante bellum illatum a Sennacherib.
Nahum eodem impore praedicat Miniuitis, relipsis in pristina scelera. Habacuc sub Manassessorinit, Erechias paulo an
erat velut communis Mecornas atque alumnus pro . irhetarum: Manasses verb hostis dc tyrannus , in eos . .
Zophonias, sub pio fere Iosia.
Ieremias, incepit eiusdem Iosi annota. Prolei iuritur verb etiam post captam ciuitatem. Daniel in Chaldaea, eum capto rege Ioachim echiel in Babylone, anuo quinto post migratio; l . item Ieconia Aggaeus, Zacharias, et Malachiae nomine inscrti plus liber editi sint in reditu ex captiuitate Babylonica,ad impexij Babylonio gubernaMa sedente Dariuc c . fropbesa isitur ordine sunt conscripti, eo etiam latexe tum libri O a illos