장음표시 사용
291쪽
THEOLOGICI LIBER II. quasi in sela familia Sem hospitium nidumque ha- lbuit: tantisper dum Abraham ex idololatriarcuoca tus tenebris, ad lunam Veri cultus diuini perducitur. Huc vero ubi is promouit, incredibile quanta peric Ia ei fuerint adeunda. Nuc enim velut extorris,ab Vna prouincia ad aliam migrans oberrat: modo ita ab mmnibus hostiliter insidioseque impetitur, ut vix uxo rem videatur posse retinere: modo cum vicinis regi bus cogitur ancipiti bello experiri. Denique quid nor χEt tamen semper euadit ille superior, semper Deu habet propitiu, nusquam omni prorsus ope destituitur. Vbi in Aegypto familia ecclenastica incrementu coeperat,nullum human lentiae consiliu praetermittatebatur, quod ad oppressionem ecclesiae profuturum putaretur Iarnque de necandis omnibus masculis p blico edicto cautu & prouisum erat. Sed quid sitZ Nunquam ecclesia magis propagata est, nunqua angustior euasit. Praeterquam enim quod mirabiliter ex tristi seruitute emiberata,tum verbpost paululum temporis quotidianis Dei cum Mose colloquiis atq; signorumultiplici varietate freta coniirmasaque est: accepit etiam a Deo prccepta de religione,de c remota ijs atq; eius generis institutis,quibus nulla unquam ges vidit prs lariora. Quo longius in sacris literis progredieris,eb magis illustria exempla de ecclesiae conseruatione
occurrunt. Haec Vero consideratio prouidentiae atque potentiae Dei, eius denique bonitatis in conseruanda huius ol ecclesia,non cognitionem modo veritatis de salubria seruatiois dogmatum, verum etiam fidem in nobis auget,alitaque mi autem obseruat ecclesiarum in pietateyrbitactum,ientit is se quoque ad proficiendum in eade nomediocriter excitari. Porid qui perpendit etalesialuminam,admo retur,Vt Deum sedulboret, ne praesen-
tis temporis ecclesiam, aut se quoque deficere a veritate,vel cadcre patiatur. Obseruatio XIJ ῶ ν Hoc sco- , Sit hic scop pr stitutus,&huc labor omnis tendat, po hist x rem ut eruditioem spirituale ex diyite segete Hi rix leaen-
292쪽
storiarum demetas. Narratio nulla ta est sterilis, quin ex ea dogma, aut redargutio salsae doctrinae, aut vitae institutio, aut consolationes decerpi queant. Quonam
do vero istud apth fiat, Christus & Apostoli in illis l. .
cis nos docuerunt, in quibus exempla sanctorum petitatrum suo instituto accommodantes, argumentatio num formulas ad quamcumque rem inde ducunt.' Locos aliquot velut digito commonstrabimus. Mari
niuiti de regina Austri & Solomone. Matthaei. 2 de temporibus Noah. Mar. ia. de verbis Dei ad Mosen, rubo loquentis. Luc. . de Elia apud solam viduam Sareptanam diuertente, de solo Nahama Syro mund to per Helisarum. Luc. D.de sanguine Abel iusti,& Za. charia: intersecti inter aedem & altare. Luc. i . de di bus Loth,eiusdemque uxore. Ioannis 6. de patribus m ducantibus manna,& interim mortuis. Ioan. 7.deci cuncidendo etiam in Sabbato. Act. . Plurima reseri tur a Stephano,ex quibus de Christo atque euan relici testimonia & comprobationes nititur colligere. Act.
tiochiam Pisidiar. Ad Rom. 4. 9 ia. r. ad Corin. Io.& Iibi deinceps in singulis prope epistolis, varia ex hist si sacris admiscentur. Ex quibus prosectb locis om nibus discere quiuis potest, quomodo exempla Histo rica tractari deceat, hoc est,quomodo a Gmodabum tur instituto qu6 de agitur,qua forma breuiter & siil inde uno quasi verbo indicanda argumentati aut latius diducenda , quomodo denique ad adierendum dogma,ad redarg'endum falsas opiniones, ad insti tuendam vitam inoresque,&ad quamcunque utili tatem explicandam, expediat inflectere. Caeterii non tantum ex tota narratione siue facto decerpentur hui modi rationes,Verum etiam ex partibus, &singu- lis adeo membris. Quo sane pacto Videmus ab Ap stolo ad Rom. ex paucis is verbis Historiae Abrahiae Gen. is. Credidit Abraham Deo dc imputatum estri ad iustitia rursus ad Gau. 3. In semine tuo benedi
293쪽
centur omnes gentes, tam foecundam,tamq; grauem doctrinam erui,quantam ex paucis verbis, iisdemque in speciem sterilibus colligi, nemo crederet. Nam dic. i. similiter ad Roma. o. ex historia Abrahae, Iacob, & E sau, Pharaonis Aegyptiaci, item ad Roma. i i. ex histo ria Heliacilectissima,nec minus valida argumenta ii Guto suo seruientia congerit. Sed neque in ics unum eundemque locum ex historia vat iis argumentis explicandis adhiberi. Sic enim verba illa Ge. z. Eriit duo in carnem unam, in Euangelicis scriptis inueni mus ad diuersas causas translata, neque interea usquς a germana sententia eorundem discessum est, aut de tortum dici aliquid potest. Primum quidem Christus ea usurpat Matth. 10. ad probandum,quod non liceat uxoreia, quassis de causa, more Iudaeis recepto, reputadiare,& alteram in matrimonium ducere. Haec insi knis doctrina est. Ex iisdem verbis Apostolus ad Eph. s. ratiocinatur, arctissimam esse mariti &vxoris coniunctionem, ςharitatemque indis lubilem. Vbi sand regia institutio commendatioque est Vitae coniugalis proposita. Sed prioris epistolae ad Corin. 6. colligit
ex illis verbis, eum qui scortatur, membra sua facere membra meretricis. Faciunt igitur eade verba ad ino rum correctionem. Hoc autem pacto, ex quacunq; historia, multiplex & varia eruditio spiritualis, ab iis, qui diligentes sunt,colligi potest. Nonnunquam sin gulae circunstantiae;prope dixeram singula verba, supseditant .ouorum argumentorum, nouaeque desti ia
nae materiam. Opus Psalmorum legentem,quaenam obseruare deceat. Cap. X v.
Caeterum qui in Psalmis Deu immortalem qua ipsal
insigne opus sese volet exercere, in tan- mis oesta varietate argumento , & breuissime quide neruos expositorum exploranda, omnes ingenii sui neruos ex tederei tendat necessum est. Complectitur enim liber Psai
morum,quemadmodum recte ait Augustinu'omni b. ita gencris doctrinam, ex lege, ex historijs, ex prophetis,
294쪽
olsorum ex prouerbiis denique ex omni sacrorum scriptorum
librorum poenu, ut quicquid alibi praeclare dictum est, repetitii . 'V-s epi' llic videatii catque unus hic liber iusta quaedam o xψmς ς:x' sacrorum librorum Epitome agnosci possit. circa qui hunc legit, omnes legit,& qui hunc in diocriter intelligit,stratam apertamque habet Viam,
295쪽
nibus adminiculum aliquod, ad percipiendam sent tiarurn vim capitur. Quamuis de his ipsis psalmis re cte quoq; monuit Hilarius, in praefatione ad psal. lib. non idcirco corporaliter eos intellige los,quia corpo ralium negotiorum nificatio an resertur: quin pota tilis debere nos spiritio leni intelligetiam sub rerum gestarum commemoratione sectari. Q d quomodonat,ex quibus d. am commentarijs in psalmos conscri pii quales sui Augustini dc Arnobi j cognosci potest. Neq; nostri est instituti, de hac re in praesenti plenius a cre. Tyrones non necesse habent, ultra simplicem& apertam sententiam aliquid perseqiii. i Obseruatio II. Plurimum aut conducunt ad aperiendam psalmo- Areu menrum germana sententi. a, argumenta, que singulis psal ta unguiomis adiuncta a religiosissimis ac doctissimis quibus rupta imodam viris conspicimus. Athanasius perutilem saneti iud: ligenbellum dedit, in quo usum & sine quorumcunq; psal 'ν ς0SRQmorum compendiose monstrauit. Post quem nostra memoria quaedam argumenta multo utilissima exhibuerunt, quae vel Gla,ei qui in lectione psit morit vo let proscere,commentarii Vice esse queant. Commendantur prae caeteris, quae congesta a Vito Theodoro, multorum teruntur manibus. C; uterum no , quo Vt- psalmoiacunq; levaremus Theologia: candidatos la re ali- oti niua quo conati sumus psalmorium argumenta in breuem sutilenta quandam summa & tanquam in tabula propositam, in sex o . contrahere. Psalmi igitur omnes ad sex ordines siue dine br
clatris appositE rediguntur. Quidam sunt simpliciter : ''dida Fici S paraenetiei, qui viaelicet docent, quid ii '
xta legem ac voluntatem Dei sit expetendum vel tu viendum commendant virtutes,damnant vitia,ac delinibus bonorum excellenter disserunt. Cuius generis
Quid a continent oracula & orsdictiones, de chri, tino, de ecclesia,de diueri ecclesiae de sanctorum statu, de persecutiombum& in his pioru liberatione, impio xum verb
296쪽
Quidam sunt precatorii, in quibus nimirum pro pheta vel sancti quicunque implorant Dei misericor diam, petunt remitti peccat liberari a periculis, eccle
Alij sunt consolatorij,concionantes de poenitentia, de expectanda certa piorum liberationcide promissonibus, nitate, iustitia, iudicio Dei, de impiorum scicuturo excidio. Ad hunc ordinem reser Psalmos, . 31.
: Nonnulli sunt in stri ικοι, quibus videlicet postli rationem piorum e variis periculis, post attrito hostes impios, post accepta beneficia, & auersa mala, aguntur Deo gratiae. Horum non est paruus nuna
Postremo aliqui sunt mixti, quandoquidem conmstant partim precationibus, partim consolationibus, partim gratiarum actionibu partim praedictionibus . partina denique doctrina atque exhortationibus. T . les indicauimus nonnullos, utpote quorum numero videas ad diuerQs ordines haberi adscriptos, uti ma- . teri .a in illis comprehensa poscere videbatur Tantum de psalmorum argumentis.
Obseruatio III Praecipua autem opera in id poni debet, ut psalmo - .rtalmoia rum partes scite distribuas. QMd quidem haud maserio is efficiet negotio, qu i, quemadmodum supra ad- hei se 'naonuimus,obseruare assueuerit artificium Dialecti- . cum & Rhetori uni. QDamuis eo maior quoque dii . . . gentia in psalmorum lectione requiritur,quo plus a
297쪽
lis modo, verumetia ex poetarii felici ubertate in illis Palm; sta
admixtu notitia riis. Scatent enim psalmion his genα xut omni ris elegant ijs,siquidem nusquam adfectus, praesertim
vehementcs, mouentur crebrius, nusquam frequeti res personarum loquentium mutariones, nusqua am- cis.
plincation vel extenuationes magis appositae: nucquam ιanta in figuris scrinonisvarietas atq; dulcedo, aiusquam proprias Theologia: phras obseruare da tur commodiu ,denique nullum scripti genus extat
pari tractatum ornatu,acrina onia, maiestate: ut profecto appareat,omnes tam Vciboru quam rerum Theminicarum opes, in Unum psalmorum opus, tanquam irrediuitem quendam Thesaurum a Spiritu sancto cogetlas. Ergo est volia me Psalmorum ab omnibus quia de Theologicari volentibus. dc quasi quotidie de ma gna cum diligentia legendum: quod tamen n6 nisi ii intelligent,qui artificium omne dicendi. & scriptur xum consuetudinem, locosm Theologiae praecipuoM probe tenuerint. Habebunt sane tyrones illud neque ter in manibus nec dubium quin in eo aliquid eon se quentur. Sed ad mysteria pertingere non prisis dabitur,quam Paulo altius in rei, sacris progre,si fuerint. Obseruatio IIII.
Nihil erit pio lectori vel prius, vel posterius, quam, 'i'
ut quod nusqua non factum oportet) ubiq; adnotet, quod ad doctrinam, hoc est,ad dogmata, Vel redarga. faciedumtionein,vel conectionem, vel institutionem, Vel conia sit. Diationem ecclesiae, aut suae priuatim coen scientiae, aptum iudicauerit. Faciet vero illud dexterrime, qui Animi adsectus suos accommodarcitemperare, insicctere di mois ac
dicerit, ad eorum adsectus qui in Psalmis ipsi loquun sensus ad tur. Si quis deplorat in Psalmis sua peccata,ac petit a sexipy0 D E O veniam, cogitet lector, suum quoque ibi agi negocium , hoc est, sua ipse peccata pariter deploret, xeum se coram DEO sulat, misericordiam studeatim , Petrare. Si quis Psalmographus agit pro acceptis bene Acijs gratias, eum oportet adfectum induas, atque legat, tanquam benencia in tς quoque collata agit
298쪽
Quod si alios animaduerteris si cus numerare, habent proculdubio certas causas quibus permoventur, libe ruisique esse illis debet, quod voluerint statuere, nos tamen sequuti sumus quantum fieri potuit scripti
ra: sacrae authoritatem, cui adhaerere tutissimum esse nouimus: atque in eadem contineri, quicquid ad haci rem pertinet,extra controuersiam est positum. Nonia.' nulli quidem in eo a nobis disientiunt, quod 7o. -- nos captiuitatis Babylonicae supputare incipiunt a spontanea deditione lehiachim Iechaniae: ubi nos eos ordimur undecim annis tardius, quibus gubernacula tenuit Zid hyahu,quos ex ordine 7 o. annorum nos r movemus, nitentes nimirum narrationi posterioris libri Paralipomenon,ca. vltimo. Rursus heodomades Danielis quibusdam placet supputare ab anno Darii et O. quo misias Nellemias ad ciuitatem reparandam: cum nos interim deducamus eas a muro ciuitatis co- summato, hoc est, Dari j 3 a. Ex quo sit, vi 23. annos plures quam illi nos statuamus. Cuius rei existimavimus pios candidatos candide admonendos, quo ipsi ac nus rectiusq; de omnibus valeant iudicare.
3nnos sup Reliquum est, de ratione supputandi per Olympia
puta di ra- des paucula ad notemus. Graeci quidam hoc pacto, per Olynapiades inquam,annos digerunt Huod, si Iluta si 'P ' cho redimus, primus secit Hippias Elaeus, quamuis rise o Viri nullo adi'Ddum subnixus, ut idem Plutarchus memipiade, dii nit, necessario ad fidem argumento. Significat autem inerare es apud eos Olympias lipacium ani rum 4. hac nimirupi in uin- de causa, quod eo interuallo recurrete receptum olim FP ix ierit, publica in Olympiis certamina, ad quae tota Graecia auidistinae confluebat,edi. Caeterii apud inui tos scriptores legitur, Christum natum ex virgine αlympiadisi 9 . anno 3. Ex quo intelligitur, si annos Ct risii natalem proxime antecedentes partiaris Per
quaternarium centies nonagies atque ter duobus annis superadditis,pxodire illum ipsuin annum, quo Pripa una per Olympiades numerari coeptum est, Unde
nullo negocio Oly mriades frigular disternes. Incidet ni fallor.
299쪽
ni fallor prime Olympiadis annus primus, in annum Romani ultimum regis Achas,id est, quarti millenarii annum plurima Ois. Caeterum Romani plurimum per consulum annos numerarunt, quod facere sunt adorsi post exactos reges, neph annis aqte Christu quide in carne manis: tanti statum so . ab urbe Vero condita et s. anno Darii opinor octavo, post templum periectum. H. xc ad suppi tationem annorum sutura Theologo necessaria, arbi tramur sussicere. Si cui visum est tabulae. quam digec simu , tempora prophetarum, initia regnorum & monarchiarum aut alia qu dam huius generis hinc inde apponere,facile id poterit, eritque labor haud poeni tendus. Nostra fine non interes plura in praesenti aesdere Satis est, quod viam utcumque mostrauerimus.
Ad reliqua pergamus.' Obseruatio X I. I 'Ori bin toto annorum decui sit anxie notabitur, In ann quomodo ecclesia Dei indoctrina & spiritio libus ex 'ercitiis prosecerit: vel ab ijsdem desecerit: tum quomodo a Deo desens a suerit, conseruataque, vel pro tempore neglecta Opcraprectum est animos legentiu hec sit. duo capita defixe intueri: quo & sciant, in qua doctria ita uniuscuiusque pii mens possit tuto conquiescere,& certi sint,pios, siue ecclesiam, nunquam a Deo prorsus deseri. Hic vel pri marius est finis ob quem libri se ςri sunt editi, asseuerante Apostolo, quaecunque sexapta sunt ad nostra a doctrinam & cosolationem scrupta esse Certum vero est, non aliunde plenius aut rectius, quam ex sanctorum patrum historiis, posse haec - .
percipi. Sed age, excplis quod diximus comprobemu' qao aeei.
Gen. . legimus,aetate Seth, ac fiiij sui Enos coepta im uerit&deuocari nomen Domini. Cum aut natus sit Enos anno creuerit.
mundi et 36. argumeto est, intra breue illud tepus, adeoq; statim a morte Abelis, vires nimiru colligete potetia atq; malitia familiae Cain, sana doctrina & veru De i cultum fuisse ubiq; extinctu: tale aut Seth atque Enos, coepi se, ecclesiam h. abere melius, necnon doctrina de Vera inuocatione, atq; exeicitia pietatis denuo astaurata ac Loruusc. Ruitius quado Ge. c. s. scribitur . 'P nominis.
300쪽
THEOLOGICI LIBER II. etai quasi in sola familia Sem hospitium nidumque ha-
buit: tantisper dum Abraham ex idololatria: cuocaintus tenebris, adlum Veri cultus diuini perducitur. Huc verb ubi is promouit, incredibile quanta pericu Ia ei fuerint adeunda. Nuc enim Velut extorris,ab una prouincia ad aliam migrans oberrat: modo ita ab minibus hostiliter insidioseque impetitur, ut vix uxo rem videatur posse retinere: modo cum vicinis regi bus cogitur ancipiti bello experiri. Denique quid raor χEt tamen semper euadit ille superior, semper Deu habet propitiit, nusquam omni prorsus ope destituitur. Vbi in Aegypto familia ecclesiastica incrementu coeperat,nullum human lentiae consiliu praetermitatebatur, quod ad oppressionem ecclesiae profuturum putaretur. Iamque de necandis omnibus masculis p blico edicto ciuiu & prouisum erat. Sed quid sitZ Nunquam ecclesia magis propagata est, nunqua angustior euasit. Praeterquam enim quod mirabiliter extristi seruitute emiberata, tum vero post paululum temporis quotidianis Dei cum Mose colloquiis, atq ; signorii 'multiplici varietate freta coniirmasaque est: accepit etiam a Deo precepta de religione,deceremoti ijs atq; eius generis institutis,quibus nulla unquam ges vidit pr clariora. Quo longius in sacris literis progredieris,eb magis illustria exempla de ecclesiae conseruatione
occurrunt. Haec vero consideratio prouidenti u atque utilitas 'potentiae Dei, eius denique bonitatis in conseruanda huius ob ecclesia, non cognitioncm modo veritatis & salubriu sei ualidis dogmatum, utrum etiam fidem in nobis auget,alitaque. Θi autem obseruat ecclesiarum in pietate 'inse Eium,sentit is se quoque ad proficiendum in eade nomediocriter excitari. Porro qui perpendit e testatu ruinam,admonetur,ut Deum sedulb oret, ne praesentis temporis ecclesiam, aut se quoque deficere a veritate, vel cadcre patiatur. Obseruatio XII. . Hoc sco- ,
Sit hic scop'pr stitutus,&huc labor omnis tendat, po histo 'γberem ut eluditioem spirituale ex diyite segete Hi- ria Iesen-