장음표시 사용
321쪽
ustoc soc aduertendum in Apostolo, qu Ni non
nunquam oratio eius adsurgit paulo altius, atque se praepistolarem mediocritatem attollitur. Etenim dicendi figuras atque schemata graui generi orationis iiolarem apta sibinde adhibet: interdum quoque adfectus veta medioeimhementiores mouet,atq; nititur ad res maximas com talem a citare, adeoq; inflammare . Sed scire oportet, Paulum Aposto. primum natura fuisse vehementem, &val de serio, ardenterque omnibus in negotiis agere soli tum: quod sicut ex actis Apostolorum, ita ex ipsius quoque scriptis licet cognoscere : aliquando verb de genus negotij, in quo versabatur, aliquam postulasse Vehem etiam & concitationem. Hinc igitur fit, qubsubi tempestiuum iudicabar, maximeq; in disputatio arum confirmationibus & consutationibus, itemq; in redargutionibus, acer, instans. premens, Urgens co spiciatur,nusquam vel latum digitum de iure suo de cedens, tantisper dum causim semel susceptam, quo cupit,deduxerit. Qi propter quod Graeci de Periclerdicere sole at,eum smininare, tonare , de totam commouere Graeciam: id nos multo iustius de nostro di cemus Paulo, qui vere fulmina & tonitrua sua ora tione ciebat,quae in uniuersa Asia atque Europa, imo toto orbe qua late patet, exaudita sunt, & hodie qumque adhuc vox eius apud nos, per Dei gr. Itiam mag- 'nificum quiddam sonat. Haec autem idcirco a me ad notantur,ut intelligant omnes, se tunc quoque mul ta longe clarius intellecturos, cum acres intentiq; runt ad omnia : de modo tanquam si inter hostium vibrata tela periclitarentur,animo strenui erectique. modo tanquam si in dulcissimorum amicorum con. Etia Ino. sedeant coet blandi dc suaue pistolis Obseruatio VII. maximEQuod de aliis librorum generibus dictum est,de col ligendis iis, quae ad doctrina seu dogmata,ad redargutione ad correctiones,ad exhortationes,& cosolatio- niata per nes pertinent; id in his epistolis maximὶ obtinere deia tinet, con
322쪽
compraehendit, atque duas has portiones a sex disti secludit. Plurima vero de conciliandis Euangelistam scriptis, in speciem dissidentibus. D. Augustinus in m bili illo orer de consensit Euangelistarum
tua ngei L Habet hoc plurimum ponderis,qubd euagelist prostru mos b Christo gestas dum exponunt, in more habit,ad c5- , , probandum eum esse semen benedictum, & Messia. riii θε patribu Olim Promissum,atque prophetas multis a
Christo in te seculis praenunciatum: promissiones atque vaticia mediu ad nia prophetarum adscribere, & in memoriam redis dulere. cere. Ita Matth. posteaquam cap. i. retulisset Verba a
geli testantis de vir ine, quod concepisset virtute Spi ritus sancti,atq; illam parituram filium, qui saluum
laceret populum a peccatis suis, statim adiicit ex Isi . Porro torum hoc tactum est, Vt perliceretur quod . dictum fuerat a Domino per prophetam, ita loqueri tem. Ecce,Virgo concipiet, & pariet filium, di vocata tur nomen eius Emmanuel. Ca. a. profertur vaticiniri Micheae, quo demonstratur, diu anct praedictum sui se, Christum nasciturum in Bethlehem: Et tu Bethbe hem terra ludis, nequaqua minima es inter principes Iuda,ex te enim exiet dux, g reget populu meu Israel. Q Eodem cap. ex OZ.1 a, Ieremia, ' dictiones alis simili de causa attexuntur.Sed nullum sere caput eAtat in li . bris euangelicis, quod non aliqua Proplietabum testi monia in medium adducat. Idcirco autem obseruasi
da est: haec euaselistarum diligentia, simul quo fidem nostram de Cnrit o & in Christum conceptam animisque semel impressam muniamus, simul quo no bis in promptu sit instrumentirin, quo Iudaeos, alio que Christiani nominis hostes, possimus tempestiuε consutare. Chrysostomus in hunc usum, partim ex e ua elistis, partim ex prophetis, librum eruditum e mirit in lucem, inscriptum, Adpersus gentiles demonistratio quod Chri ilus sit Deus. rvangeli . Obseruatio IIII. 1 .
φ quido irando autem euangelisti: vaticinia vel testimo
323쪽
nia vlla ex veteri testamento accersunt, dispicere con ex veteri uenit, an eorundem tantum reserant sententiam, an test meto
etiam &verba:& si verba an iuxta veritate Hebraica, Q
an ex editione. LXX. interpretum,quod etiam in V ni. quid
uersis noui testamenti libris ex aequo fieri oportet. iiiij, eon- Apostolus ad Galatas tertio ait: Scriptum est, Male- sideranda
dictus omnis qui pendet in ligno. Qiiod Deuterono- mij vigesimoprimo, unde sumptun , nequaquam
ad veruum legitur, tametsi perspicua interina est sei tentia. Rursus eodem capite refert Apostolus ex Le uitici decimo octavo, Qui secerit ea homo, vivet in i l si quae ad verbum ipse trans ulit.Solent autem veta Solent Dum verbo reddere Euangelistae, siue Apostoli, quando argumenti siue probationis praecipua vis in verbis quibusdam sita est. Veluti cum Apostolus ad Ro- dere, qu1manos decimoquinto adducit ex se lidi Samuelis 2 2. do proba-Propter hoc coofitebor tibi in gentibus, de nomini tionis vis tuo cantabo. Iterum ex Psilino: Gaudete gentes cum in 'ς bis populo eius. Et rursus ex Psal. ii . Laudate dominum quibusd omnes gentes. Item Christus in Evangelio: Dixit Do minus Domino meo, sede a dextris meis. Quibus si- faciunt. nE locis ducuntur argumentationes ex certis vocibus, nempEgentium,& Domini. Apostolus namque probat atque reuincit, non Iudaeos modo, sed gente quoque promissionum euangςlicarum debere esse, iuxta veterum vaticinia participes. Christus vero demo strat,se diuina natura esse praeditum, atque patri per . omnia aequalem. Caeterum ubi nequaquam colligitur ratiocinatio ex una aliqua voce, ibi Apostolide Euangelistae fatis ducunt de diuinorum oraculorum
sententia redintegrare memoriam. Itaque Vt rite eX- amines, quantum ponderis argumentationes, quae
adhibentur ad causam aliquam confirmandam, habeant: prodest subinde aduertere, ad verbum ne, an adsensum t. antum , testimonia e veteri instrumento Hebraica proserantur.Sed refert insuper nonnihil, an Hebrai ca veritas proferatur in medium, an L X X. interpre
324쪽
' ant onendam, nec non momenti plurimum adser-. re. circa Vbi plerunque validiores atque ex verbis sumptae argumentationes contexuntur, ibi veritatis
Hebraicq prima cura est. Persepe vero Apostoli tranc LX 'R lationem lxx. usurparunt. .muis nominatim de Matthaeo testatur Hieronimus in eius vita, qubd pollo ii v bicunque siue ex person/iua, siue expersona Domi furpan t. ni fatuatoris, Veteris scripturae testimoniis utitur, non Natthae' sequatur lxx.interpretum authoritatem, sed Hebrai- fere semῖ eam. Equidem Apostolos iudico voluisse accommo versionε scribebant: itaque Matthaeum,cum imitatui Hebraice, & ad Hebraeum populum scripserit, de He ' hraeo exemplari libenter mutuatum testimonia:c t ros vero Euan elistas &A postolos, cum scripserint ad gentiles,ex iis libris citasse firmamenta, quos videbat sentilium manibus passim teri: Hi autem erant lxx.
interpretum. Sed necessum non est, plura addere. Pri
denter distinguenda esse miracula siue signa Christi, ab eiusdem doctrina & concionibus, atque illa plurimum subsequi veluti ad doctrinae antecedentis comprobationem,notius est quam ut adscribi vel explic chrisu ri plenius debeat. Admonuit quoque Augustinus limi r cula verbis Domini secundum Ioannem, sermonet ab eius ε Chxistus edidit corporaliter, debere et docilini. iam spisitualixerintelliguatq; qui in corporibus per
distitit ud acta iunt, ad animas esset raniserenda. Neq; enim tanda. iiim miracula faciebat, inquit, propter miracula, sed ligo Chri ut illa quq faciebat, mira essent vident ibus, Vera essent si exi spi intelligetibus. Quibus verbis Augustinus innuit,quatata Eii h rendas esse aliquando interpretationes allegoricas. i. Atqui nos tyroncm h. ac in parte Liboribus parcere malum uriabeo id impetratum maxime cupientes, Utet longe prestabilius est,aut de consectetur: hoc est,ut quε ad roborandam fidem de diuina & humana natura in Christo, de remissione peccatorum propter eudemi accipienda ladquq duo capita Euangelistae omnia sua dirigunt deinde ad explicationem ossiciorum charias tali vitamque pie ac sanct nstituendam conduculi ea animo
325쪽
animo atque oculis designare & excerpere hinc in de laboret.
obseruationes nonnullae introducentes ad lectionem Paulinarum epistolarum. Cap. X VIII.
DIssimulari non potest, verum esse quod Apo
stolus Petrus de Pauli dix)t epistolis: Nonnul la difficilia intellectu in ijs contineri, quaei docti parumque firmi detorquent, sicut & c teras scripturas, ad suam ipsorii in perniciem. Quocirca de ratione legendi hque intelligendi eas epistins, nos merito pluscula adnotaremus: sed quando praesens locus, vi id prolixa faciamus, non patitur, libet pro multis pauca subiicere. Extant sane plurimi tam Veterii,qua recentiorum in eadem commentarii, & quidam non iminus breues, quam dilucidi: Itaque consultum ego stola, pia existimarim,si pius tyro Vnum de multis sibi compa- li pii iniuret,cuius manu appraehensa,in penitiores partes, inti. 2 tyrone mosque recessus deducatur. QDdebdico libentius, diligero quo magis necessarium est, ut quicunque serio Theo Pς ipgψις l0gicari desiderant,plus in his epistolis, quam in aliis seu veteris seu noui instrumenti libris occupentur. inque sese exercere debeant in omnibus epistolis Epistola creberrime,lamen omnium diligentissime in graui it ad Romala ad Romanos, quam, quoniam grauissimos locos, adeoque methodum Vniueisae propemodum Theo logiae complectitur , omnes Theologia: candida- habete detos decebat tanquam digitos proprios tenere , edi- bent. stereque. Sed his omissis, praestat quae ad introductionem arbitramur conducibilia, breuiter expon
Obseruatio I. A breuio- Abreuioribus dc facilioribus epistolis vii semel a nobis dictum,legendi initium. In hi enim F.uii assuefies Paulino stylo atque phrasibus, quas multas habet sicut solent quicunque scriptores proprias,om lis exordines tamen cum phrasibus legis &prophetarum,atque um sume. communis praeceptoris Chrissi, pulchre consentien- dum tes.
326쪽
a tDE RATIONE sΥVDII tes. Deinde in iisdem epistolis quasi isigoge quaedan
ad reliquas accipitur. Mirabilis est in omnibus doctri nae consensus: sed quae in una succinctim eadem in alia prolixius excutitur. Obseruatio II. Prodest quasdam legere ordine eo, quo conscriptas
oidd. 14. py0b bile est . Floe autem ordine, quan 1edet quo 'ς ipsiui A postoli verbis, partim ex sa ia piae diorum patrum commetarin potui colligere, scripta
tuo ordi Ante omnes alias editae sunt duae ad Thessalonire ses,cum Athenis ageret: Acto. 17.ῖ Hinc prior ad Timotheum apud Laodiceam, qui 'Phrygiae Pacatiaenae metropolis. Ach. ig. Narto loco scripta est prior ad Corint. ex Ephesi ubi 3. annos prope integros docuit. Act. I9. Quinto illa ad Titum, ex Nicopoli Macedoniae.
Sexto, posterior ad Corinthios, Philippis Maced
Septimo,nobilis illa ad Roma. condita est Corin thi, in Achaia, paucis antEdiebus quam Hierosoly- niam proficisceretur: Actorum et O. In uniuersum scri piae ante captiuitatem, sunt numero septem. Iam Ro tuae agens scripsit has,atque hoc quidem,ut credimu . ordine: Primo epistolam ad Philippenses
3, ad Philemonem. 6. ad Ephesios. s. posteriorem ad Timotheum.
. siue Romae, siue alibi agens in Italia, ad Hebraeos. Rationes, ciuibus adducimur ad hunc ordinem c stituendum, longum foret in praesenti explicare de Prope superuacaneum: itaque alio in opere opporti . nius atque diffusius id a nobis factum est. Quisquis ait 'ordine epistolas eas legerit, atque intcrea ad .
327쪽
Iis,quantum fieri licet, ubi egerit Apostolus, quo in
statu res eius fuerint cum scriberet: propterea siue ex
epistolarum serie, siue aliunde quis status ecclesiarum ad quas scribebatidubium non est,quin ex hac seduli state depraehensivus sit, sibi non modicam lucem accedere,omniaque statim multo quam prius faciliora amparebunt. Dignum obseruatu quod Homilia prima paulinem in epistolam ad Colosadnotauit Chrysostomus: epia pistolaeo stolas h vinculis missas, nescio quid continere amplio vinculis
xis Patiae.Et revera, qui intente coiisiderat, inueniet
doctrinam grauemiadfectus vero, mirabilem fidei &charitatis spirantes ardorem. Qu9d & hinc factum il- ρε Ie addit. Nam in vinculis, inquit, ouasi si quis gloria tinent. Hi bellicae praecellens,inter medias hominum strages ει trophaea consistat, illinatque epistolis quae vult man data: sic sane faciebat hic beatus Apostolus. Noverat
plane,quantum momenti ea res esset allatura. Quare
Philemoni scribens,ita loquitur: Quem genui in Vinculis meis. Obseruatio III. Cum autem appellentur epistolae,& sint: nemo no ointelligi epistolarum decorum in ijs spectari debere. hostium Omnis quidem generis materia recte epistolis comit- spectad, titur: at interim retineri obseruarique semper decet praecipuas scribendarum epistolarum leges. Itaque in epistolis Paulinis inscriptiones seu salutationes in initio,& comprecationes in fine, interdum cum adiunctis mandatis de rebus familiaribu8 oportet prudem ter separare, ut & caetera epistolis accommodata. Obseruatio IIII. In paulia Sunt autem, volenti cum fructu lepere Paulinas e nis epist pistola haec maxima cura obsciuanda. Primum,adlis ingeno
quos epistola mittatur, & qui nam populi, quibusve re h*cco moribus fuerint. Qu9d modo ex ipsis epistolis, modo sdςxa geographis cognosci potest. Nonnunquam vero ad ' hominum, ad quos scribit,ingenia, attemperata Vi-E,όsto'
detur Apostoli oratio. Hinc iactum, quod ad Roma milu
328쪽
nos rerum Dominos,cernimus grauiter dc cum maiestate quadam tractata uniuersa : ad Galatas verb, tamquam ad leues de inconstantes, alius est sermonis ha bitus, nempe acris δc mordens,alicubi etiam perturbatior. Secundb despicias, quare scripta siue quae scribendi occasio oblata suerit. Hic vero disquirere oportet, quis tunc suerit ecclesia ad quam epistola datur, status: num qui controuersiae de dogmatibus ibi exortet:
num a pseudoapostolis suerint selicitatet ad desecti
nem: num constantes in doctrina accepta perseuerauerint: caeteraque his similia. Colligi aute haec non ponsiunt aliunde certius,quam ex iis,quae in ipsa continentur epistola, atque ex Apostoli sermonibus.Enimueris quae legit i. epistol. ad Corinth.cap. i. Significatum est mihi de vobis fratres, quod contentiones sint inter vos,&caei statim animaduertit, Corint. ecclesiam luctabefactari ac dissipari coepisse sectis dc factionibus,ataque Apostolum idcirco impulsum ad scribedum, quis
distidia tempestiue abrumperet, necnon ad concordia eos reduceret. Post aliquantum interuallum addit Aapostolus: Misit me Christus euangelizare non in fiapientia verbi, ne inanis reddatur crux Christi. Quo loco olfacit quiuis, fui ite ibi in statos eruditione atq; GIoquentia, qui moliebantur in contemptum adduc re simplicitatem docendi, qua Apostolus uti consum uerat, adeoque ipsam euangelicam doctrinam uniue sam,cuius is doctorem se profitebatur. In epist. ad Ga. statim in exordio Apostolus dices, Miror quod a Christo adeo cito transferamini in aliud Euangelium: n5 oblique significat a fana doctrina eoi desecisse, idque fraude atque imposturis quorundam hypocritarum, qui sese taliabant veros esse Apostolos, atque prim xum Apostolorum familiares: Paulum autem conicia dcbant noti esse verum Apostolum, & nunquam a Christo vocatum, nunquam cum reliquis Apostolis habuisse consuetudinem, nunquam de doctrina comtulisse. Eodem pacto progrediendum in caeteris. cnim arte quaerimus cautam dc occasionem scriben . in L
329쪽
in epistolis Ciceronianis, vel Plinianis: eadem proin ptum est inuenire occasioem scribendi in hisce Pauli nis. Tertio loco obseruabis, ed epistola contineat, siue , ou a quot sint pr cipuE eius partes. Compr henduntur a in ebtineat. tem sere singulis epistolis graues aliquae disputati sies, interdum etiam plures: deinde& alii tractantur loci, quos explicari ecclesiarum status poscebat. Qiram ob
rem operae est precium,summa animi contentione in
id adniti, quo prudenter distinguas ubi disputationis
sit initium, ubi eadem finem capiat. Deinde, utrum hanc sequatur disputatio alia, & quousque haec pro trahatur: qui praeterea loci subi jciantur. Nam incidui redargutiones falsorum dogmatum, repraehensiones errorum in ritibus, obiurgationes aduersus vitia dccorruptos mores. rum rerum luculenta exempla in Corinti sint obvia, veluti ubi doctissime disputat de resurrectione mortuorum, ubi repraehendit ac da nat propha nationem coenae Dominicae, ubi obiurgat
litipantes in foro magno, cum offendiculo, apud judices infideles. Quinetiam in singulis siue disputationi bus,siue i is grauioribus inuestigare oportet, ubi sit propositio, ubi csi firmatio, ubic6iutatio, ubi coclusio. Frequenter namque videas capita quaedam doctrinae Christianae hac methodo per Apostolum explicata. Qui artificii Dialectici Rettioricique peritus fuerit, is hac in parte aliquid prae caeteris praestabit. Quarto lo .Totius eo, haec omnia ad eum, quem diximus modii ubi suci epistolae rint pensitata, facit E erit colligere totius epistolae, aut uniuscuiusque nouae disputationis statum, seu propositionem generalem. Status distulationis in epist. ad RRoma est: hominem iustificari fide in Christum, abs que legis operibus,quem totidem verbis A postol. ipse cap.3.reddidit. Epist. prioris ad Corin. quandoquidem multae sunt in ea partes, non potest unus praefigi sta
tus,sed pro illarum diuerstate necessum cst Vniqu quoque status distingui. Quinto, prudenter decernas episto
oportet, ad quod genus causae, siue concionis Theolo- la resera-zicsepistola unaquaeque reseratur Enimuero omnes tur. sunt
330쪽
nunqua in oratio eius adsurgit paulo altius, atque se praepistolarem mediocritatem attollitur. Etenim dicendi figuras atque schemata graui generi orationis iiolateri apta subinde adhibet: interdum quoque adfectus ve medio ia
hementiores mouet,atque nititur ad res maximas com talem a citare, adeoque inflammare . Sed scire oportet, Paulum WR
Aposto. primum natura fuisse vehementem, dcval de serio, ardenterque omnibus in negotijs agere soli tum: quod sicut ex actis Apostolorum, ita ex ipsius quoque scriptis licet cognoscere : aliquando verb M genus negotij, in quo versabatur, aliquam postulasse Vehem etiam & concitationem. Hinc igitur sit, qubis ubi tempcitiuum iudicabat, maximeq; in disputatio anum confirmationibus & consutationibus. itemq; in redargutionibus, acer, instans. premen' Vrgens coriaspiciatur,nusquam vel latum digitum de iure suo de cedens tantisper dum causam semel susceptam, oetiere cupit,deduxerit. Q propter quod Graeci de Pericle V
dicere selent,eum fulminare, tonare , bc totam com
mouere Graeciam: id nos multo iustius de nostro di cemus Paulo, qui vere fulmina & tonitrua sua ora tione ciebat,quae in uniuersa Asia atque Europa, imo toto orbe qua late patet, exaudita sunt, & hodie quique adhuc vox eius apud noλ per Dei gr. 1tiam magnificum quiddam sonat. Haec autem idcirco a me adnotantur,ut intelligant omneK se tunc quoque mul ta longe clarius intellecturos, cum acres intentiq; runt ad omnia : & modo tanquam si inter hostium vibrata tela periclitarentur,animo strenui erectique. modo tanquam si in dulcissimorum amicorum con. Etia In sedeant coetii blandi &suauex pistoli, Obseruatio VII. maximEQuod de aliis librorum generibus dictum es de col ligendis iis, quae ad doctrina seu dogmata,ad redargu Autione ad correctioneMad exhortation dc cosolatio- mata pernes pertinent ; id in his epistolis maximE obtinere de- tinet, corarit. Ingentosa svuit bonorum stiritualiud iuitiae s4ςiano