장음표시 사용
311쪽
THEOLOGICI LIBER II. a spraeterivit, similiter nonnulla a tempore, coenae ad in gressum usq; in hortum trans torretem hedron, quod adnotauit quoque D. August. in Evangelium Ioann. tractatu siue serm. Het. At idem loancs solus prolixa atque admirabilem illam concionem Christi a coena habitam. dissuse describit, solus recitat historiam de e qui 28 .annos morbo adfectus, ad probaticam piscinam decubuit. Interdum vero unus citra additioena, vel detractionem, plane idem narrat quod alius, alter tamen altero loquitur euidentius, ac verba magis idoneavstirpat. Exempla sunt pallim in conspectu posita. Illiusmodi igitur collatio, quando plus lucis,qua credi oicii suppeditat: & siue in reb' ipsis,sive in vetabis tantum fi .at mutatio, nunquam sine commodit te abit ea diligentia, merito admonendos candidos lectores censui. autem commodius collatio talis
fieret, Eusebius elegantes concinnavit Canone , qui Eusebii certo montuant, quid Euangelii ε singuli vel soli,vel nonu VK
cuin aliis de te quacunque retulerint. Quamuis non litas. mediocriter etiam ad uuant, quas ad marginem lL Concor-brorum adscriptas videmus, vulgo Vocatae concon
Obseruatio II. SInterea vero, tametsi Euangelistae in quibusdanari Licet Euaration rbus non concordant per omnia, minime tame gelistae in
suspicaberis eos loqui conir tria, aut inter se dissenti re quin potius de apta conciliatione eris Glicitus. Ex 0ςQnςox illa ipsa n stoma transformationis Christi coram tri bus discipulis iactae, exemplum instituto accommin traiijssit. dum sumi potest. Inter Matthaeum de Marcum conuenit,dicunt namque Christum post dies sex adduxisse discipulos in montem. Atqui Lucas ait. Facta est post haec verba,diebus serEoctinassumpsit Petrum & Ioannem & Iacobum. QMd igituri dissentiunt neὶ Mi me. Conciliantur autem hi loci nullo negotio: tum quod Lucas dicat, non simpliciter octo, sed sere octo: tum quod per synecdochen partem aliquotam diei Praecedentia, Arursus partem aliquotam sequentis 3 c Prata
312쪽
compraehendit, atque duas has portiones a sex diebus secludit. Plurima vero de conciliandis Euangelistam scripti in speciem dissidentibus. D. Augustinus in nobili illo oper de consensi Euangelistarum o Obseruatio III. xuangeIi- Habet hoc plurimum ponderis,qubd euagelist mspm moεὰ Christo gestas dum exponunt, in more habchadco-E, probandum eum esse semen benedictum, & Messiarii, sh patribu Olim Promissum,atque prophetas multis a Christo in te seculis praenunciatum: promissiones atque vatic mediti ad nia prophetarum adseribere, dc in memoriam redis
dui e. cere. Ita Matth. posteaquam cap. i. retulisset Verba asia
geli testantis de virpine, quod concepisset virtute Spi ritus sancti,atq; illam parituram filium, qui saluum siceret populum a peccatis suis, statim adiicit ex Ita.
. Porro torum hoc iactum est, Vt perficeretur quod dictum fuerat a Domino per prophetam, ita loque tem. Ecce,Virgo concipiet, & pariet filium, di vocabi tur nomen eius Eminamiel. Ca. a. profertur vaticiniri Micheae, quo demonstratur, diu antEpraedictum sui se, Christum nasciturum in Bethlehem: Et tu Bethle hem terra Iudi , nequaqua minima es inter principes Iuda,ex te enim exiet dux, g reget populu meu lsrael. Eodem cap. ex OZ.La, Iexemia,Pi a dictiones alis simili de causa attexuntur.. Sed nisilum sere caput eAtat in Il. bris euangelicis,quod non aliqua Pinplicta Eum test eph' monia in medium adducat. Idcirco autem obseruas
da est haec euagelistarum diligentia, simulqubsidem. i. nostram de Christo & in Christum conceptam, ani misque semel impressam muniamus, simul quo ii bis in promptu sit instrumentum, quo Iudaeos, alios que Christiani nominis hostes, possimus tempesticonsul. are. Chrysostomus in hunc usiim, partim ex e Mimetistis, partim ex prophetis, librum eruditum e imisit in lucem, inscriptum, Aduersus gentilas demon, stratio quod Christus sit Deus. rvangeli Obseruatio IIII
qu do foendo autem quangelis vaticinia vel testimo. in ulla i
313쪽
24snia vlla ex veteri testamento accersunt, dispicere con ex veteri uenit, an eorundem tantum reserant sententiam, an testameto etiam &verba:& si verba an iuxta veritate Hebraica, an ex editione. LXX. interpretum quod etiam in V ni- quid . uersis noui testamenti libris ex aequo fieri oportet. in i j, con- Apostolus ad Galatas tertio ait: Scriptum est, Malci siderandudictus omnis qui pendet in ligno. Q.od Deuterono inij vigesimoprimo, unde sumptunam, nequaquam ad verdum legitur, tametsi perspicua interim est sei tentia. Rursus eodem capite refert Apostolus ex Le uitici decimo octavo, Qui secerit ea homo, vivet in Lysis,quae ad verbum ipse trans ulit.Solent autem veta Solent mbum verbo reddere Euan elistae, siue Apostoli, quan u-Πgς' do argumenta liue probationis praecipua Vis In Verbis quibusdam sita est. Uelutic ina Apostolus ad Ro manos decimoquinto adducit ex se lidi Samuelis 2 2. do proba-Propter hoc coofitebor tibi in gentibus, de nomini tionis vis tuo cantabo. Iterum ex Psalmo: Gaudete gentes cum populo eius. Et rursus ex Psal. ii . Laudate dominum omnes gentes. Item Christus in Evangelio: Dixit Do minus Domino meo, sede a dextris meis. Quibus sa- faciunt. locis ducuntur argumentationes ex certis vocibus, nempὸ gentium,dc Domini. Apostolus namque probat atque reuincit, non Iudaeos modo, sed gente quoque promissionum euangclicarum debere esse, iuxta veterum vaticinia participes. Christus vero demo strat,se diuina natura esse praeditum, atque patri per omnia aequalem. Caeterum ubi nequaquam colligitur ratiocinatio ex una aliqua voce, ibi Apostolide Euangelistae satis ducunt de diuinorum oraculorum sententia redintegrare inemoriam. Itaque Vt rite eX- , a mines, quantum ponderis argumentationes, quae adhibentur ad causam aliquam confirmandam, habeant: prodest subinde aduertere,ad verbum ne, an ad senium tantum , testimonia e veteri instrumento Hebiaica Proserantur.Sed refert insuper nonnihil, an Hebrai ca veritas proferatur in in edium, an L X X. interpretum authoritas. Certum namque est, illam sempe ouiego
314쪽
' anteponendam, nec non momenti plurimum adsero re. circa ubi plerunque validiores atque ex verbis sumptae argumentationes contexuntur, ibi veritatis
Hebraice prima cura est. Persepe vero Apostoli tranc iLX lationem lxx. usurparunt. .muis nominatim dci, es, Matthaeo testatur Hieronimus in eius vita, qubd
pol toti v bicunque siue ex personψiua, siue expersona Domi surpan t. ni fatuatoris, Veteris scripturae testimoniis utitur, nbn Natthaes sequatur lxx. interpretum authoritatem, sed Hebrai
fere isti DP cam. Equidem Apostolos iudico voluisse accommota veisionε scribebant: itaque Matthaeum,cuniimi iiivi Hebraice,& ad Hebraeum populum scripserit, de He ' braeo exemplari libenter mutuatum testimonia:c t ros vero Euanselistas & A postolos,cum scripserint ad gentiles,ex iis libris citasse firmamenta, quos Videbat gentilium manibus passim teri: Hi autem erant lxx. interpretum. Sed necessiim non est, plura addere. Pr denter distinguenda esse miracula siue signa Christi, - ab eiusdem doctrina & concionibus, atque illa plurimum subsequi,veluti ad doctrinae antecedentis comprobationem, notius est quam ut adscribi vel explica ri plenius debeat. Admonuit quoque Augustinus ti bro de verbis Domini secundum Ioannem, sςrmonet . signa quae Christus edidit corporaliter, debere et iam spirituali iter intelligi: atq; qui in corporibus per- distingue sunt, ad alia masese traia,ferenda. Neq; enim tanda. tum miracula faciebat, inquit, propter miracula, sed ut illa quq faciebat, mira essent videntibus,Vera essent si ex spi intelligetibus. Quibus verbis Augustinus innui qua l. ii renda, esse aliquando interpretationes allegoricas. ρ Atqui nos tyronem hac in parte Liboribus parcere malum ut ab eo id impetratum maximEcupientes, Viae longe prestabilius eii avide consectetur: hoc est,Vt qua ad roborandam fidem de diuina & humana natu a in Christo,& remissione peccatorum propter eudem accipienda lad quq duo capita Euangelistae omnia sua dirigunt)deinde ad explicationem ossiciorum char ti vitamque pie ac sanctonstituendam conducit' b
315쪽
animo atque oculis designare & excerpere hinc in de laboret.
obseruationes nonnullae introducentes ad lecti nem Paulinarum epistolarum. Cap. X v III.
DIssimulari non potest, verum esse quod Apo
stolus Petrus de Pauli dirat epistolis: Nonniilla dissicilia intellectu in ijs contineri, quaei Octi parumque firmi detorquent, sicut dc ceteras scripturas, ad suam ipsorum perniciem. Qimcirca de ratione legendi hq; intelligendi eas epistins, nos merito pluscula adnotaremus: sed quando praesens locus, vi id prolixa faciamus,non patitur, libet pro multis pauca subiicere. Extant sane plurimi tam veterii,qua Commenrecentiorum in eadem commentari j, & quidam non iininus breues, quam dilucidi: itaque consultum ego stola, pauexistimaram,si pius tyro unum de multis stibi compa- li pii iniuret,cuius manu appraehensa,in penitiores partes, inti- ά tyrone mosque recessus deducatur. deo dico libentius, diligerer quo magis necessarium est, ut quicunque serio Theo pςxiegdiu logicari desiderant,plus in his epistolis, quam in aliis seu veteris seu noui instrumenti libris occupentur. inque sese exercere debeant in omnibus epistolis Epistori creberrimE,tamen omnium diligentissime in graui it ad Romala ad Romanos, quam, quoniam grauissimos locos, adeoque methodum Vniueita propemodum Theologiae complectitur , omnes Theologiae candida- habere detos decebat tanquam digitos proprios tenere , edi- bent. stereque. Sed his omissis, praestat quae ad introductionem arbitramur conducibilia, breuiter expon
Obseruatio I. A breuio- Abreuioribus & facilioribus epistolis fieri velim, uti semel a nobis dictum,legendi initium. In hiβ enim F. vii assuefies Paulino stylo atque phrasibus, quas multa ni,Episto- habet sicut lent quicunque scriptores proprias,om lis. exordines tamen cum phrasibus legis &prophetarum,arii se um sume communis praeceptoris Christi, pulchre consentien dum
316쪽
tes. Deinde in ijsdem epistolis quasi isagoge quaedam ad seliquas accipitur. Mirabilis est in omnibus doctri 'nae consensus . si quae in una succinctius, eadem in lia prolixius excutitur. Obseruatio II. Fauline M Prodest quasdam legere ordine eo, quo conscriptas editasque probabile est. Η autem ordine, quan d quo Verbis, partim ex famia si ae ctorum patrum commetarijs potui colligere, scriptas sunt. existimo. ordi Ante omnes alias editae sunt duae ad Thessalonicta ne sint se cum Athenis aperet: Acio. 17. Hinc prior ad Timotheum apud Laodiceam, quae Phrygiae Pacatiaenae metropolis Ach. ig. Uarto loco scripta est prior ad Corint. ex Ephesi ubi 3. annos prope integros docuit. Act. I9. Quinto illa ad Titum, ex Nicopoli Macedoniae.
Sexto,posterior ad Corinthios, Philippis Macedo
Septimo nobilis illa ad Roma. condita est Corin thi, in Achaia, paucis anthdiebus quam Hierosely
in am proficisceretur: Actorum 2 o. In uniuersum scriptae ante captiuitatem, sunt numero septem. Iam Ro
tuae agens scripsit has,atque hoc quidem, ut edimu ordine: Primo epistolam ad Philippenses.
3, ad Philemonem. . ad Ephesios. . s. posteriorem ad Timotheum.
.siue Romae, siue alibi agens in Italia, ad Hebraeos. Rationes, quibus adducimur ad hunc ordinem c stituendum, longum foret in praesentiexplicare Prope superuacaneum: itaque alio iis opere opporti nius atque distasius id a nobis factum est. Quisquis au 'tem hoc ordine epistolas eas legerit, atque interea ad
317쪽
Iis,quantum fieri licet, ubi egerit Apostolus, quo in
statu res eius fuerint cum serideret: propterea Hue ex
epistolarum serie, siue aliunde quis status ecclesiarii mad quas scribebat:dubium non est,quin ex hac seduli eate depraehensivus sit, sibi non modicam lucem accedere,omniaq; statim multo quam prius faciliora adiparebunt. Dignum obseruatu quod Homilia prima paulint in epistolam ad Colosadnotauit Chrysestomus: epi- pistolae estolas E vinculis missas, nescio quid continere amplio vinculis
xis oratiae.Et revera, qui intente coiissiderat, inueniet
dogrinam grauem: adfectus verb, mirabilem fidei &charitatis spirantes ardorem. d & hinc i actum il- tritiae etale addit. Nam in vinculis, inquit, Quasi si quis gloria tinent. Hi bellice praecellens, inter medias nominum strages ει trophaea consistat, illinatq; epistolis quae vult ma data: sic sane faciebat hic beatus Apostolus. Noverat
plane,quantum momenti ea res esset allatura. Quare
Philemoni scribens,ita loquitur: Quem genui in vim culis meis. Obseruatio . III. Cum autem appellentur epistolaen sint: nemo no intelligi epistolarum dccorum in ijs spectari debere. stoi, tum Omnis quidem generis materia recte epistolis comit. spect1d, titur:at interim retineri obseruarique semper decet praecipuas scribendarum epistolarum leges. Itaque in epistolis Paulinis inscriptiones seu salutationes in initio,& comprecationes in fine, interdum cum adium his mandatis de rebus familiaribu* o rtet prudem ter separare, v t dc caetera epistolis accommodata. Obseruatio IIII. In Paulia sunt autem volenti cum fructu legere Paulinas nix episto pistola haec maxima cura obseruanda. Primum, ad lis in seno quos epistola mittatur, & qui nam populi, quibusve re hxec moribus sierint. d modo ex ipsis epistolis modo iidςxa ex geographis cognosci potest. Nonnunquam vero ad , hominum, ad quos scribit ingenia, attemperata
detur Apostoli oratio. Hinc factum, q00d ad Roma mittania
318쪽
nos rerum Dominos,cernimus grauiter & cum male state quadam tractata uniuersa : ad Galatas Ver tam
quam ad leues dc inconstantes, alius est sermonis ha bitus, nempe acris & mordens,alicubi etiam perturbatior. Secundb despicias, quare scripta, siue quae scriben di occasio oblata fuerit. Hic vero disquirere oportet, quis tunc fuerit ecclesia ad quam epistola datur, status: num quq controuersiae de dogmatibus ibi exoris num a pseudoapostolis fuerint solicitatet ad desectionem: num constantes in doctrina accepta perseuerauerint: caeteraque his similia. Colligi aute haec non ponsiunt aliunde certiusquam ex iis,quae in ipsa continentur epistola, atque ex Apostoli sermonibus. Enimueris quae legit i. epistol. ad Corinth.cap. i. Significatum est mihi de vobis fratres, quod contentiones sint inter vos,&caei statim animaduertit. Corint. ecclesiam luctabefactari ac dissipari coepisse sectis & factionibus,ata que Apostolum idcirco impulsum adscribedum,qu5 dissidia tempestiue abrumperet, necnon ad concordia eos reduceret. Post aliquantum interuallum addit A postolus: Misit me Christus euangeligare non inciapientia verbi, ne inanis reddatur crux Christi. Quo loco olfacit quiuis, fuisse ibi in statos eruditione atq; Gloquentia, qui moliebantur in contemptum adduce re Limplicitatem docendi, qua Apostolus Vti consue- uerat, adeoq; ipsam euangelicam doctrinam Vniue sam,cuius is doctorem se profitebatur. In epist. ad Ga. statim in exordio Apostolus dices, Miror quod a Christo adeo cito transferamini in aliud Euangelium: nsi oblique significat a sana doctrina eos defecisse, idque seiude atque imposturis quorundam hypocritarum, qui sese iactabant veros esse Apostolos, atque primo rum Apostolorum familiares: Paulum autem conte- dcbant non esse verum Apostolum, dc nunquam a Christo vocatum, nunquam cuni reliquis Apostolis habuisse consuetudinem, nunquam de doctrina comtulisse. Eodem pacto progrediendum in caeteris. Qua
319쪽
i, in epistolis Ciceronianis, vel Plinianis: eadem proin otum est inuenire occasoem scribendi in hisce Pauli nis. Tertio loco obseruabis, a d epistola contineat, siue , ouia ouot sint precipuE eius partes. Comprehenduntur a in eo tineat. tem fere stingulis epistolis graues aliquae disputatioe interdum etiam plures: deinde& alii tract. intur loci, ouos explicari ecclesiarum status poscebat. Quam ob rem operae est precium,summa animi contentione in id adniti, quo prudenter distinguas ubi disputationis sit initium, ubi eadem finem capiat. Deinde, utrum hanc sequatur disputatio alia, & quousque haec protrahaturi qui praeterea loci subi jciantur. Nam incidui redargutiones falsorum dogmatum, repraehensiones errorum in ritibus, obiurgationes aduersus vitia recorruptos mores. Qirarum rei um luculenta exempla in Corintla sunt obvia, veluti ubi doctissime disputat de resurrectione mortuorum, Ubi repraehendit ac da nat propha nationem coenae Dorninicae, ibi obiurgat
lit leantes in soro magno, cum offendiculo,apud udices infideles. Quinetiam in singulis siue disputationi bus,siue locis grauioribus inuestigare oportet, 'b; iit propositio, ubi co firmatio, ubi colutatio,vbi cociusio. Frequenter namque videas capita quaedam doctrinae Christianae hac methodo per Apostolum explicata. Qui artificii Dialectici Rethoricique pei itus fuerit is hac in parte aliquid prae caeteris praestabit. arto lo co, haec omnia ad eum, quem diximus modii ubi fuerint pensitata, facilh erit colligere totius epistolae, uniuscuiusque nouae disputationis statum, leu prop0- uellisad .stionem generalem. Status disputationis in epist. ad Roma. est: hominem iustificari fidem Christum, abC, Que legis operibus,quem totidem Verbis A poliol. ipleop. 3. reddidit. Epist. prioris ad Corin. quandoquidem , inultae sunt in ea partes, non potest unusmaeligilt tus sed pro illarum diuersitate necessu incit diuexio ἶρkn, qutouoque status distingui. Quinto, prudenter ice nas que episto oportet, ad quod genus cause, siue concionis Theolo- la reserapi epistola unaquaeque reseratur Enimuero omnes tur.
320쪽
sunt didascalici siue dogmatici generis: exceptis pota steriore ad Corint. illa ad Philippen. & breuissima ad
Philemon. Quarum prima tota est apologetica, ideo que generis correctorij, vel utRhetorum more loqua nauti iudicialis: secunda hortatoria: tertia commemdaticia, seu petitoria, quamobrem generi institutivos accensendae. Sexto atque ultimo loco distinguentur Loei eo in notis quibusdam,praecipua doctrinae Christianae capitnunes pci ta, atque loci communesTheologici, quotquot in epi Pulanuὐ- stola explicantur. Quae res non solum mostrat scripti multi jugem utilitatem,Verum etiam instruit praefo matque animum,ut si quando dicendum si habeant studiosi quasi cellaria, unde paratam rerum Theol gicarum supellectilem expromant. Haec ita a nobis adnotata, cum diligerem, tum sagacem lectorem retadere queunt.
Obseruatio V. Est Apostolo familiare, epistolas secare in duas par Notandu tes principales, quarum priore ea tradit, quae perti nent ad doctrinam, id est, dogmata fidei: ut de tereri,uio i, ' peccato, de gratia, dc hominis iustificatione, de sua, ide, catione gentium ad Euangelium, de abdicatione I re in dua, daeorum,de ecclesia,depraestantia Euangelii prae phiarartes losophia humana, de baptismo, de coena Domini, de Principa- resurrectione mortuorii: posteriore vero exponitique ις. referenda existunt ad institutionem,hoc est, praecepta morum,& vitae in Vera fanctimonia consorinationervi de obedientia erga magistratus, de charitate ac fiade coniugali, de ossicio dominorum ac seruorum, de hospitalitate, de eleemosyna,& t. Breuiter in priori parte mostrat Apostolus,que sunt fidei: in posteriore, qu x operum : in priore docet, quomodo homo iustificcetur: in p'steriore qualis esse debeat hominis iam iustificati vita: in priore erudit hominem Internum, in posteriore externum, ut tot s homo integer atque
perfectus, laim apud Deum, qua apud homines, di sieci habeatur.