장음표시 사용
331쪽
hic repostae. Alexandro magno opus Homeri, in reconditam omnes confitentur insignem literarues humanarum eruditionem, dignum visum est, quod pretiosissimo scrinio quod erat auro,gemmis. & mar Igaritis ornatum) inter praecipuas Darii opes iudica tum praestare caeteris, seruaretur : at qualibus loculis idem princeps dignum iudicasset nobilissimnm istud opus epistolarum D. Pauli, si quantum in Homero, tantum in his exerceri ingenium eius contigisset8Has obseruationes ad lectionem sacrarum scripturarum introducentes,hactenus tradidisse sit satis. Spes habet animum, hanc operam nostram tyronibus,ut perspi citas, nec non Vcras sententias ex sacris scripti dum ea attente legant, pro captu suo queant eruere, opis alia quid allaturam. Possent,fateor,aliae obseruationes his adiungi: pollent & E magnae eruditionis viro quopia longe, quam nos fecimus,artificiosius, dilucidiusque
e Uticari, sed qui recordabitur propositum nostrum elici iis tantum, qui primum ad sublime caelestis phi
losophiae studium sese accingunt, labore hoc nostro consulere: is haud dubie intelliget, nos, quantum satis
Horum librorum praeceptiones elemetaris sunt.
est, in praesenti praestitisse. Neque interea quenquam volumus hisce obseruationibus nimis anxie ,nhaereredi quodammodo superstitiose pueriliterque alligari Nam solis hoc genus regularum adminiculis in coim summatum Theologum nemo euadet: noli profectb magis, quam facultatem purE casteque loquendi se monem Latinii parabit,qui solas praeceptiones Grammaticorum didicerit. Enimuerbcandida tu nostrum decet insuper occupari multa & diuturna tum diui norum librorum, tum praestantissimorum quorumque interpretum lectione:ad haec continuis medi alionibus, necnon docendi enarrandique ad illorum imitationem praeexercitamentis ingeniti excoler prius, quam ad persectam rerum Theologicarum intellige
tiam conscendat. Quibus de rebus alio loco dissere mus. Accipient ergo studiosi adolcscentes istas obser uationes, tanquam elementarias quasdam ad teste da saclacra
332쪽
da sacra introductiones, utiles mea quidem sententiadi perquam neces Iarias, sed a quibus teporis progres
su ad altiora se conserre oporteat. Qimmodo ex ijs scripturarum locis. quos assequ eris, muntiplicem doctrinam atque fructum spiritualem decerpas. Cap. XIX.
R Lst x huc de eo tandem dicamus, quod omnis
lectionis atque operae in diuinis literis positae caput est, nempe ut sciat pius tyro, quomodo ex iis locis , quorum' veram &simplicem lentetiam sic satis suerit assecutus, spiritualem fructum possit capere: atque vel publico ad uniuersae ecclesiae, vel priuatim ad suae ipsius conscientiae Vtilitatem, quae obseri ous, uarit conuertere. Siquidem hoc demum est feliciter iiii id iis versari in sacris literis,&recte eas intelligere: ita acci S script dapere & interpretari eas, tanquam si propter praesente in versea Ecclesiae statum, nee non ob tuam Vnius Vtilitatem e ditae omnes forent,sicut reuera editae sunt. Istud igi tur, quomodo essicere expedite queas,ex ipsis libris ci cri' maximeque ex Paulo Apostolo: harum rerum ma sistro peritissimo, ideoque digno cuius sectemur conantium breuiter commonstrabimus. Ait vero Aposto lus ad Romanos sue. PTcunq, praeseripta sunt, in nostram doctrinam praescripta sunt, ut per patientianidi consolationem scripturarum spem habeamus. Ite rumi: ad Corint. decimo: Haec autem figurae nostri fuerunt. Et post pauca: Scripta vero sunt propter ad imonitionem nostri, in quos termini aetatum incide tulit. Sed multo clarissime. a. ad Timotheum 3: Artii
persistito inquit, in his, quae didicisti; & quae tibi con credita sunt,sciens a quo didiceris,&qubd a puerosa cras literas noueris, quae te possint eruditum reddere ad salutem, per fidem quae est in Christo Iesu. Omnis scriptura diuinitiis inspirata; dc utilis ad doctrinam, ad redargutionem, ad correctionem . ad institutione; quae est iniustitia, ut integet sit Dei homo, ad omne opus bonum apparatus: Sunt autem alii plures loci, inultiplicem diuinarum literarum utilitatem decla-κ fantes
333쪽
xantes, qui opportune his adiungi queant: sed in his
paucis continentur, quae praecipua sunt: quaeque rationem quandam colligendi salutarem animis doctrina aperiunt. Audis igitur clare dici, propter nos praescripta esse omnia,Vt consolationes ex ijs petamus: audis. quae in veteri testamento peracta sunt, nosti fuisse fi guras atque admonitiones: audis denique, sacras lite ras prodeste ad doctrinam, ad redargutionem, ad cor-- rectionem, ad institutionem in iustitia. Quae sane moiuleium uere omnes vehementer debent, ut magni eas faciat,' in tota nec oscitanter perlegant. Ceterum haec in summa ob Σ. scriptu- seruare in illis per Apostolum admonemur: Consista
a ad no- tiones, inquam, dodi rinam, redargutiones, correctio-
ά: ό nes, institutiones, alias admonitiones dictas: quae om- iiii Ezui nia ad salutem&conducunt,dc sunt perquani neces saria. Atq; ad haec capita reseruntur, quaecunq; usquaalibi sunt de scripturarum usu prodita. Atqui Nero precium est videamus, quomodo proprie haec capita distinguantur , &quid appellationes eae sibi velint. x. Consu Qvjd παρακληπις seu coniblatio significet, non es i. Obi rum. Et verba, tam antecedentia, quam sequem teri, signi oratione Apostoli ad Roman. i s. abunde id de
feci. clarant. Passim velo obviae fiunt in Propheticis & A postolicis concionibus apertae consolationes. Deinde historiae de piis hominibus, qui in adiici sis manserunt consstin tes, atque cx horicndis periculis fuerunt in irabiliter liberati, nos magnopere solantur, dum iubent simili modo sortiter eluctari, atque Dei opem cer-α. Admo- tamque salutem expectare. Admonitio ver νουθε nixiu sidi, per ad via institutionem, atque emendationem: quod exenipla,quae ab Apostolo ad scrutatur, to raque orationis series i. ad Corinth. io. testantur. Ait enim: Patres, qui ex Aegypto migrarunt, fuisse qui dem baptiZatos fetuisse item rescctos cibo ac potu spirituali, pcrinde atque nos: ait. amen quando a peccatis sibi non temperarunt, grauiter a Deo punitos, atquet
internecione d elctos. Eorum igitur exemplis vult A
334쪽
ehstolus omnes Christianos admonitos, ut quamuis baptizati sunt, atque corporis san uinisque Christ, spirituali cibo resecti, no' 'men id satis esse ad salu tem ducant, sed desiderari insuper, ut etiam pie inia centerque deinceps transigant: quod ni faciant, aequE . 'atque priscos illos perituros. Porro doctrina διδα. αMα significat dogmata, quae de rebus diuinis asseruit
tur, seu comprobantur. re doctrinae annumeraniatur onines articuli fidei, omniaque religioniis nostrae capita, ut quod Deus unus est, & omnipotens, Ac iuustus, dcaeternus,dcc. quod tres sunt personae distinctae in una diuinitate: quod Chrillus, Vt Vera Deus, ita v
rus quoque homo, quod Deus mundum in tempore condiderit. Item quae traduntur de ecclesia, de lege, de Euangelio, de fide,decharitate, de spe,de vita beata de aeterna, dc quae sunt eius generis,eodem spe hant. Crebro autem in sacris literis inueniuntur dogmata di sertis verbis, nonnunquam prolixis disputationibus di concionibus exposita crebro ex historiis,atque fati ctorum factis collietuntur. Dosma enim nositis reli- ionis est,esseans os,eosdemque ministerio Dei de stinatos: hoc vero aperte adseritur Psalmo io . &aa Hebraeost. Qui facit angelos su0s spiritus, inquit, &ministros suos ignis flammam. Atqui eadem do iri na iis quoque comprobatur historiis, quae narrant angelos a Deo ad homines vel docendos, vel consolan dos, Vel ex periculis eripiendos, subinde esse missio . .
Kλεγυς idem est quod redargutio: veluti eum redar . Redala
guuntur εc conuincuntur, qui non recte argumen s 'st tantur : Vnde Aristoteles partem Dialectices, qua monstrat rationeni retegendi dolos ac fraudes so
phistarum, de Elenchis, id est, redargutionibus f phisticis inscripsit. Et ad Thuna capite primo. Apostolus eum vult Episcopum, qui potens sit . ἀντιλ γοντας ἐλέγχειν, coniradicentes conuincer: Sententia igitur apostoli est , e s. icris literis peti debeaquae faciunt ad conuincendos falsorum dogma R a iuri
335쪽
tum magistros: quales sunt haeretici, Philosophi, &miles Enimuerbscriptura instrumentum omne sudiis. . peditat, non modo ad a. aruendum vera dogmata,
io sis etiam ad destruendum falsa. Q d deinde ait' Apostolus, prodesse sacras literas προσ παιδεῖαν, id est. ad institutionem: idem est atque si dicerer,ex sacris interis colligere nos debere omnia, quae ad vitam in V ra sanctimonia,coram Deo & hominibus, formanda conducunt, τα. ιλιι namque institutionem talem si gnificat, qualis solet rudibus animis ad sormandos mores breuibus praeceptionum formulis proponi. A
que id sibi velle Apostolum, arguit adiecta particula
ἐνδιημιο τυ η,in iustitia. Si bene aduertimus, no dis seri παιδεια a νουθεσία,prioris ad Corinthios deci mo. Nam de vita moribusque sormandis utraque vo ce Apostolus commonefacit. Est autem scripturas sua, Voerrimus solas,ex quo dulces praeceptiones de vi
ea. iusteque institvcda hauriri semper pos iunt. Aelatissime quidem patent, quae huius lunt loci. Nam sub institutionibus compraehenditur omnis doctrina de virtutibus&vitiis, compraehenditur quicquid ad
.. ethicen,politicen oeconomicen,ad ecclesiam, ad rem .
publicam, ad omnia vitae genera referri potest Deniqis Corre- correctiones λανορθοις ς non male dixerimus, si A OiψqM ' postoli mentem libet intueri,quae colliguntur ad corrigendum atque instaurandum quae invita actioni busque hominum neglecta vel collapsi apparent. In quam sententiam etiam Diuus Ambrosius hane A postoli vocem interpretatur. Hui' igitur generis sunt, cum proseruntur ex scripturis sententia: aptae ad re praehendendos homines, propter contemptam disci plinam Ecclesiasticam propter fastum, ambitionem, auaritiam dissidia deinde clim ostenditur, quomodo qui lapsi sunt, in viam redire, moresque emendare de possint,& debeant. Ad summam, doctrina & redargatio versantur in explicatione dogmatum: institutiosiue admonitio atque correcti de vita agunt, mori.
336쪽
busque ad illas duas reseruntur capita fidei,ad has v ro reseruntur officia charitatis sicut ad con lationes proprie pertinent, quibus spes excitantur. Illae duae colehuntur theoriticen, atque accommodatae sunt eruiendo homi ni interno: hae duae praxin, erudiuntque hominem externum. Illae duae discernunt veram doctrina a falsa quado altera strenue confirmat veru, Ltera argute consutat falsum hae duε discernunt acti
nes pias de honestas ab impijs & inhonestis, nam pias
quidem altera docet, impias vero altera seueriter ca
piliatque studet emedare. Ergo qui in lectione sacro rum librorum conabitur colligere, hinc quod pertinet ad doctrinam, inde quod ad redargutionem: prata terea alibi quod ad institutione seu ad monitioncialiabi quod ad correctionem conducit,deniq; qui passim
etiam eruet consolationes, & haec omnia accommota
data,vel publice toti ecclesiae, vel priuatim sue consciuentiae: is prosectb intelliget, se fructum multo uberrimum reportare, quandoquidem largiter sibi parauerit quo totus homo, tam internus quam externuS,side charitate, dc spe rite imbuatur. Null' Vero occurrit S. seriptu in libris sacris locus tam salebrosus, infoecundus,aut rae quanta sterilis, quin aliquae saltem fructus spiritualis partes, ubertas rehoc est, aut doctrina, aut redargutione aut institutio mulit 3 ne aut correctiones, aut denique consolationes quaedam sumi ex eo possint. Imb vero quibusdam in locis tanta est optimatum rerum seges, tam diues prouem tus, ut omnes ille partes simul & nullo prope negocio demetantur. 'Sed quo candidati nostri tandem asi . . quantur, qua ratione quod tantopere commendam'serficiatur, nos exemplum Vnum,ex quo tota re eua plurae ser- det illustrior subiiciemus. Sit igitur in manibus locus tilitatem. ex concione Christi, quem M atthaeus capite io. describit. Ne metuatis vobis ab his,qui occidunt corpus, Mnimam autem non possunt occidere: sed metuite magis illum, qui potest animam dc corpus perdere in genennam. Nonne duo passerculi minuto asse γεneuntὶα unus ex illia non cadet in terram, sine patre vestro.
337쪽
Vestri velo etiam pili capitis omnes numerati sint Ne igitur metuati vos pluris estis,quesn multi passiculi. Ex paucis hisce verbis quomodo multiplicem doctrinam erua non dissicile est demonstrare. Duos in primis habemus hic insignes doctrinae Christianae t Qvid eYE 'nobi. propositos: Alterum, de confessione Euan. pisi .pposi geli, excelso inuictoque animo coram hominibus e tu ad σο- denda: alterum, de Dei prouidentia. De quibus haructrina a- dogmata valde apposit cinecnon salubriter memoriae .Ei commendatur. Primo, necessarium esse, Ut cognitam ii. Veritatem quoties a nobis exigitur, publice profitea . mur, parati rationem nostrae fidei reddere, quςmad , modum Petrus loquitur, omni pos enti. Secund id
' autem faciundum,etiam cum fortunarum omnium
atque capitis periculo, si quando contingat tyrannos propter illam consessionem, tormenta, proscriptisies bonorum, exilia, deportationes, denique mortem in-- terminaris Tertio, unum Christum eiusti; veritatem pr. ae omnibus rebus quae in mundo sunt coledam, atq;. . prae ea etiam Vitam nostram contemni debere. QDr dilexerint Claristum,eiusque veritatem, & serte negare uon veretur, paratas aeternas poenas, ta anima, quam corpore luendas. Nam Christus quoq; eos olim cora patre suo in D caelis, sibi agnitos negabit. Quintb,ut Vero promptio res simus ad consessionem Christi constanter edenda; Deum gerere nostri curam, necnon rebus nostris re .gendisseruandisque valde esse intentum. Sext diicia . in insuper prouidentiam istam Dei non solum v . niuersaliter in rerum omnium conseruatione esse o cupatam, versim etiam minimas quasque res nostras ossiciose curare, nec spirituales tatum , sed etiam corporales externasque, adeo ut& capilli capitis nostri P numerati sint. Septim discimus eandcm prouidentiam, quarumcunque creaturarum vel abiectissima rum tutelam ad se recipere, eluti passerum, atque id. genu animalculorum, qua de re Psalmo centesimo
quadrigesimo quinto,dc Tantum de varia &mul
338쪽
tiplici ex paucis Christi verbis doctrina. Ad eundem uitur modum debes & tu passim in scriptura sacra,
sine concio occurrerit dida tica, siue historica narratio,certa dogmata religioni nostrae propria exsculpere. Verum operaeprectum est adhuc explorare, num i
dem locus contineat aliquid Valens προς ἔλεγχον,
ad redargutionem, id est, ad conuincendum errores philosopliorumvel haereticorum,uel quorumcunque aliorum, qui contra veritatem sentiendo, aut falsum adserendo, lapsi sunt. Nam falsa dogmata necessiim est in ecclesijs damnari,ac prudenter refelli,quo ab incautioribus vitentur, explodanturque. Itaque ex licdem Christi verbis redargutiones huiusmodi colli gentur. i. Redarguuntur, qui existimant satis se face- tionem. re, si fidem, re ictamque de religione sententiam ani- i. ino solo amplectantur, atque ita conscientiam sitam , Vni Deo probent: interea apud homines liberum esse
quiduis concedere, aut adfirmare,prout loci, temporis, dc per narum seri conditio, maxime Vbi ineui- .
tabile imminere videtur vitae discrimen. In qua falsa opinione semper multi fuerunt in ecclesia, praese tim quo tempore persecutiones propter iustitiam sunt palam excitatae. Atqui Apostolus diserte ait: Corde credi ad iustitiam, ore autem fieri confessi nem ad salutem: Romanorum decimo. Apud Vet res scriptores inuenias non pauca de ijs,qui metu potanarum fidem abnegarunt, ac postea iterum recipi ab
ecclesia postulabant. a. Redarguuntur item Philom- Lphi, in primis Epicurei, negare ausi diuinam prouidentiam, fingentesqueDei maiestatem sublimiorem,
quam cui res humanas curare vacet, aut conueniat.
3. Redarguntur etiam Stoici, qui contendebant g bernari cuncta fato. . Redarguuntur, qui casum M. fortunam sic constituerunt, quasi tumultuarie citraque ullius prouidentiae sapientem ordinationem res in mundo euenirent. s. Redarguuntur illi quoque Theologi, qui Dei prouidentiam tantum Vniuers
339쪽
uersa, verum ad minutiora & particularia haudquM . quam descendentem. 6. Redarguuntur omnes haere lici,quales in primis Pelagiani, plus iusto humanis tribuentes viribus,perinde ac si in nominum manu esses fidem pro arbitrio amplecti,in eadem constanter perseuerar eandem intrepide confiteri, metu pericul rum aut mortis nusquam angi: clim haec omnia cor
stet solius Dei esse dona, testante Apostolo, Actor. 17., Ephe. a. Philipp. a. . Repraehenduntur omnes, quipi' nituntur ac fidunt rebus externis , dc caducis opib amicitijhpotentiorum auxiliis, quam diuinae potem tiae ac bonitati, a qua tamen vel pili capitis nostri nu
, inerati sunt,& ne in terram cadant seruantlu. 8. Increpatur illorum temeritas, qui bonas creaturas conamtur perdere,quas Deus interim tutandas ad se recepit. Poterit quiuis hac via in caeteris locis redargutiones colligere,quantum natura rei, qua de sermo est, pati tur. Scite Theophylactus ad illa verba Galat. . Misit. Deus filium situm tactum ex muliere,redargutionem pariter & doctrinam adijcit hoc pacto. Factum non per mulierem, dixit, ne occasionem inueniant, qui per Virginem asserunt, tanquam per carnalean ali quem Dominum processisse in nitidum, id falὶ omnino existimates: sed ex muliere,hoc est,ex ipsius m lieris siubstantia corpus accipientem, virginalis Uteris ructum prodijsse. Perfacile est hac ratione adnotatas doctrinas, redargutiones, quaeque eius sunt generis. o si. . , i ''oOxum patrum scriptis obseruare. Tertio loco
an verba id est, ad Vitae morumque institutionem, cuius sanEChristi ad prinia cura omni tempore esse debet. Has verb hic tiabi institutiones habe. i. Cum audis unum Deum ti
linu d da hominibus, distis sane, omniferant. pro Virili enitendum, ut verum Dei timo t. Versari declares: disces, quomodo animum perpetuis meditationibus de seueritate di uini iudicii de poenarum magnitudin qui timorem
Dei obijcientibuhec Christum negantibus sint pari
340쪽
m, informes atque exerceas, quo promptior fias ad vita corrigendam. a. Ex eadem ratione concipe,
re animo debςs rerum terrenarum contemptum, ac
statuere,omnes qualibet eximias em: eiusmodi, quas alacriter vesis relinquere, ut Christo in caelis iungi. α pro bonis momentaneis adipisti aeterna queas. 3. Consideratio diuinae prouidentiae efficit, ut in omnibus actionibus praesentiam Dei inspectoris mens cogitet, eiusdem auxilium saepenumerb imploret, deinde iu- uari ac regi amoes ab eodem persuasissimum habeat: denique nullum periculum tam formidabile instare, a quo ille non possit & Velit clementer eripere, qua do opportunum iudicabit. Hoc genus institutiones
non tantum cognitionem rerum diuinarum auget. sed vitam ipsam instruunt: necnon ad puritatem imnocentiamque,stae qua Deo placere nenao potest, induςunt. Qu3rto loco veniunt obseruandae λανορθω eua lcorrectiones, quas hac ratione concinnabis. Haerebi naus autem in eodem exemplo eX Matth. Io. i. Corri sunt ea verba Christi illorum negligentiam,qui non elant. contendunt precibus a Deo impetrare synceram dile- 1.ctionem, qua inflammati non detrectent vel vitam propter nomen eius profundere. Quin etiam excitant atque urgent nos ad orandum, quo tantae dilectioni iungatur verus timor, qualis generosos & morigeros filiolos decet. 2.Taxatur quoque horum segnities,qui non postulant in periculis, maximeque propter Euangelii consessionem ingruentibus, sibi donari insuperabilem fortitudinem,atque ad finem perseuerantiam. 3. Verbis autem illis de prouidentia, grauiter seriuriatur, qui mentem non exercent confirmantque coni platione diuinae potentiaci iustitiae, bonitatis, quae in . conditione, gubernatione &conseruatione Vniue sarum rerum ita sunt ubique oculis expositae, nullus but possit ignorare, nisi qui iusta Dei ira prorsus excata catus fuerit. 4.Quinetia arguuntur admonenturq; mnines, qui Deo non agiit quotidie gratias,qui nos,hoc