장음표시 사용
471쪽
runt abdere sub modio,sed super candelabrum, ubi tu ceat omnibus purae doctrinae auidis, attollunt: deniq; his maior cura est efficere quo sola triumphet insuperabilis veritas, quam,quo ipsi victoriam de aliis reportare, dc gloriolam consequi existimentur. De hinc a
gula breuitas,& in breuitate perspicuitas,ex comm ni, puro tamen, loquendi usu paratae, non docent mo do, verum etiam honesta quadam voluptate afficilii.
Longa certe uti praefatione: hinc per ambages ad rem descendere: dein illud ipsum, quod rei caput est,inu lute enunciare: praeterea verborum p5pa dc strepitu abducere aduertarium, vel ipse digrlai ab instituto: praeterquam quod inciuile est, atque auditoribus op I idb molestum, etiam inscitiae, aut maligni, versi pel is, ac veterator ij ingeni j suspicionem ingerit. Quocir
ca vehementer probatur consuetudo, qua tum opponentes iustis apertisque syllogismis vel enthymema tibus suas strictim comprεhendunt sententias: tu ruta sus a respondente singulae partes pensiculatE discit tititur,atque aut i luctando, aut concedendo, aut di stinguendo,aut alia ratione breuiter resoluendo, summa nesotij cvoluitur, Sc dilucide explicatur. Postrenab, modestiam tam in verbis, quam in gestibus, omnes virtutem ducunt primo atque ultimo lo cospectandant: quippe quae si dcsit,gratia destituitur quicquid sit. Atqui ut quis syncere,& breuiter,& perspicue,& modeste in disputando agat omnia, magnopere omnes disputaturi, in primis Vero qui partes respondendi sua inent, adiuuabuntur, si ad aliquot dies antequam in arenam publice dc scendant, priuatim
domi cum studiosis collegis,qui de Thesibus defendedis quaevis vltro citro ue in medium producere queant contulerint. Dici non potcst, quantum compeia
dium, utilitatem, postea etiam laudem, modicus hic bibor sit allaturus. Et iane qui iam probe callet genus argumenti, in quo decreuit versari, is synceriter agere poterit, neque necesse habebit, sbphistice adhibita in
consilium diuerticula, siue effugia vlla querere. Qui
472쪽
deinde aliquoties repetiuit priuatim pleraque omnia argumenta,quae pol ea in publico proserentur, huic Irocliue erit, tum breuiter ac perspicue ad omnia re pondere. Haec vero simul iuncta, ut modestiam quo rue idem possit retinere,essicient Si quae praeterea de derantur, praeceptores pro sua fide ac candore indi cabunt. 'Ad hunc autem modum disputationes Theologi eae frequenter institutae,quantas utilitates sint pariturae toti studiosorum coetui, plenius,spero,certiusque docebunt experientia & successius, quam ego ulla ratione quamuis prolixa possiem persuadere.
De Declamationibns. Caput VI l.
IAm declamationes non minori diligentia, quam
disputationes, proponetur,& quidem eadem properatione, qua in Rhetorum scholis fieri id con sueuit: quando ex his ipsis artificium omne docendi, delectandi, mouendi,& quicquid ad polite dicendum pertinet,peti aequum est quatenus modo rerum diui narum sublimitas hoc admittere intelligitur. Quanto. autem haec exercitatio Theologiae candidatos deceat, non ex eo solum liqxiet,qubd eo qui docturi sunt pO tio ea didipulum in ecclesia, Valere bene dicendi arte atque usu tos deel necessumsit, verum etiam, qubdex praestantissimis mationuTheologis veteribus plerique Rhetoricen publice o ex ςrcitiatim sunt proseisi, necnon praeclara exempla orationsidςς t- incredibili artificio elaboratarum post te reliqueruli quae profecto optaremus tyronibus declamaturis, in- Theologiterdum proponi, maximiallustria illa & imitatione Rhetori dignissima,quae apiid Chrysostomu Basiliv,Gregoriu ce publiρε
Naaan num, Hieronymum licet cernere. No est aut docuerur. nostri instituti, praeceptiones vllas de ratione decla Cuius- mandi in unum conge re, tantum admonitos Ona-gumentanes initio volumus,primum uti argumenta deligant pio deela digna Theologorum sodalitiis, S ad imbuendos axm malioniadi torum antisios rectis opinionibus idonea,deinde sic bus 'ut omnia pertractentur, ut semper admixta hinc inde deliseo. sic e incant,
473쪽
Habeat & emineant, partim dogmata exposta, partii nexhor - Cotineant lationes quae ad pietatem ac Vitae sanctimoniam, diuinque sy ncerae religionis inducunt. Nam praeexercitiisti: citametorum Theologicorum, id est, tam disputatio nae. num,quam declai tiolium scopus esse debet, cognitationem doctrinae religionis, eiusdemque Verum 6sum,qui in side& sanctis consistit actionibus,promo
Caeterlim ne quis praetendat,argumenta declamationibus apta sibi deesse,aperiemus lati stimum quen ihil 'campum,ex quo non aliter, quam ex Prato amet af,deel, colores,dc suauissimum afflantes odo muttonu rem leguntur flosculi: poterit unusquisque variam & varia argu multiplicem dicendi materiam,quoties libebit, decermeta sibi pere.Quam autem Inueniendi, disponendi, eloquen
dς ς;ς dique viam studiosi dudij didicerunt in ossicinis RheP0M torum ea ingredientur, atque exempla sty li sibi prora
figent strenue imitanda,qua pas mi teruntur omniumanibus:quorum alia progymnas malum,alia decla mationum inscriptionem ostendunt, atque a doctis simis eloquentissimisque viris in gratiam adolescen tum elucubrata,ac scholis aptata conspiciuntur. Indiacabo interea aliquoties, qui nam ex fanctis patribus; argumenta nonnulla eodem se: Epacto quo Rhetores tractauerint: idque ut eadem argumenta pii adolesco tes consulere, si qua liceat, studeant. Sin aurem, Bibliothecae seu publicae seu priuatae destituti praesidio, face re id prohibebuntur, at cognoscent tamen,labore sua minime sore conicinnendum,quali puerilem, aut ullo prorsus modo poenitendum, quandoquide aduer tent,in labore non dissimili summos viros summacu laude versatos. Paulo insuper commodius perspicier, qualia argumenta Theologica Vel nonnunquam et . . iam philosophica, maxime cx ethice, politice, oecono Hice historiis eligere ad declamationes contexendas
conueniat. Erunt denique, quae ad seremus eiusmodi, Vt saltem 'ccasionem plura & meliora excogitandi subminis rare, eaercitum stili amantibus queant. . Anta
474쪽
u Ante omnia igitu recte incipient candidati Theo Faciet pes Iogiae periculum facete in laudationibus di vitupera itionibus quippe quae etiam Rhetorum iudicio, omsolent iuuentutem diutius det mere, quarum denique bu,.
exempla plurima sunt in manibus. Itaque laudabunt Persona fersonas: ut Iosephum, Danielem, Athanasium,Bas lium, Chrysostomum, Hieronymum, Augustinum, Imperatorem Constantinum, Theodosium, dc simi Ies eximios homines, de pietate, de Ecclesia, de Reputablica benemeritos. Exempla autem post illa,qu e scholae oratoriae magistri exhibuerunt, inuenies apud Gresorium NaranZenti,cuius extant orationes de Atha Osito,de Basilio magno, de patre suo Gregorio, defra mationutre suo Caesiario,de sorore Gorgonia: ite apud Ain bro exempla,sium,de imperatore Theodosio, de imperii tore Valetitiniano. Proponi eodem pacto possunt nonnull. econciones a sanctis patribus dictae de sanctis Martyribuqci Consesseribus: veluti Chrysostomi, de Iob de Ne lia,de Machabaeis,de tribus pueris coniectis in rnace
geni de Cypriano,& Machabaeis: B stlij magni de Iu lita, de Barlaam, de Gordio, de Mamante. Hierony mus in epistolis ornat multis laudibus Nepotianum, ibens ad Heliodorum, Asellam, ad Marcellam: Schanc ipsam ad principiam virginem: Paulam ad Eii Bochium, Lucinum Beticum ad Thiodoram: Fabio
Iam: ad Orcanum, Bonosum, ad Ruisi una. Nec dessit Ex pla vi exempla vituperatio is peribia arum, ii quis desiderat. tuperaticitiam Nazanetentis inuecti uas edidit in Iulianum. Du pucio
Chrysostomus eundem depiligit suis coloribus in ii bro de Babylaniartyre: & adiungi forte huic ordiniqueat increpatoria homilia Chrysostonii, adue iis
Eutropium praesectu . Dehinc facta etiam ut illicr i Laudatio dantur, ut factum Ezechiae regis, qui serpenteni aeneu ne secto atque e idola omnia comminuit, subuertitque, factum Eliae, magno animo decertatis,&quaeuis pericula ob-
euntis pro restituenda syncera doctrina&rcligione Cc et ines icc
475쪽
4oz DE RA in ecclesia,factum Cyri Persarum Gis, qui permisit Iudaeis,ut redeuntes in patriam, templum &pristinui
cultum diuinum instauraret.Multa egregia facinora Christianorum Regum, Principum, Episcoporum, gna sunt. Chrysostomus hospitalitatem Abrahae, pa . s. tientiam Iob celebrat. Ab eodem, cum episcopus An- btiochenus Flauianus,pro ciuitate Antiochena, in qua Iseditio fuerat exorta,& in seditioe quidam magistrata ltus occisi, apud Imperatorem Theodosium intercec isisset,atque ut imperator condonaret ciuitati noxam iimpetrasset,quadam homilia, pariter imperatoris &episcopi factum mirifice extollitur. Naganaenus de lyace & reconciIiatione partium dissidentius acta, tres lelevantes sermones habui t. At cauenda rerum enco mia si cui libet Acedere, magna earum est copia,quas quis vehere possit laudibus. A Tertulliano & Cypria nomagnopere laudata est patietia. Basilius quadam epistola ad Gregorium Naganaenum, tollit ad astra ', vitam litariam. Idem argumentum persecutus est IHieronymus in epistola ad , eliodot uni: qui virgini
. talem quoque magnopere commendauit, scribens ad ' ii ' Demetriadem. Chrysostomus miris modis effert elee imosynam, ubi docet eam esse artem omnium artium ras quaestuosissimam Idem lib. . complexus est dignita Item sunt fionis episcopalis. Itaque ad eundem modum tractabit aliquis ἐγκωμιον vitae scholastic celebrabit . paedagoaorum,laudabit coniugium, vi
finitate,c ibatum, linguam Graecam, linguam He
raram, prophetia, id est, facultatem interpretadi scri- . turas,aliaque id genus dona,ossicia,sunctiones, qui .us Deus ecclesiam suam ad humanae societatis sola tium honestat. Item cum Christus ipse commendarit serpentinam prudentiam.& columbinam si molisti tem,Opportune conscribcolumnae, herbaru,regior ruditorum hominum in historijs praesertim ecclesiasticis leguntur, quotidie etiam nonnulla audiuntur, quae commendari, & iustis orationibus praedicari di
476쪽
Laudationi & vituperationi affines senti atq; sub- Exhorta- inde aliquo modo permiscentur,exhortationes ac d hortationes: quare illis merito succedent proxime. Instituentur ergo exhortationes ad Episcopos, ut conentur sibi concreditas ecclesias ordinare, ut instau rent scholas Theologicas, ut conducant doctores, ut
reparent publicas Bibliothecas, ut curent describi dc superioris & praesentis aetatis historias ecclesiasticas. Inde ad principes: ut semel tandem sopitis tot annorum bellis, foedera perpetus pacis stabiliant: ut corru piissimum sorum & constuprata iudicia in ordinem redigant,ut viduarum & pupillorum mandent in iu- idicijs & publicis oneribus haberi rationem,ut disciplinam militarem restituant: ut no nisi bonos & specta tae fidei viros ad quaestiiram,praeturam, & similes sunctiones provehant. Tum ad iuuentutem,ut studia literarum statim &alacriter amplectantur, ut literis adiungat pietatem, sine qua se profecturum sperare nemo debet: ut lin
guis Latina; Graecae, Hebraicae navent operam: ne dii improbis, ne cum foeminis aut puellis habeant co suetudinem. Item ad parentes: ut liberos suos tempore in ludum literarium mittant. Hinc parabuntur dehortationes,ad deterrendum a malitia, a mercatu, a strepitu negotiorum forensium,dc similibus, prout res postulabunt. -Hortatoriae orationes ad poenitentiam,ad charitatem ad beneficentiam erga pauperes, ad contemptum rerum terrenarum: apud Chrysost mum plures extant. Gregorius Nazangenus valde elegantem transmisit ad posteros de suscipienda cura pauperum. Basilius exstortatur ne qui baptismum fata crum recipere in longum tempus disserant, ne rebus temporalibus astixi inhaereamus. Hieronymus in Gpistolis exhortationes habet, deseruanda viginitate ad Demetriadem:deseruada viduitate, ad Saluinam, S ad Furiam de quo argumento ante eum copiosETertullianus, scribens ad uxorem monogantia:)De iugiendo seculo,ad Marcellam: de sectanda Chri- Cc 3 stimili
477쪽
dam fortii natum, scripsit exhortationem ad ma ty- rium: quamuis idciri in epistolis quoque crebro ex- hortatur ad constantiam , & sortitudinem in fidet confestione, ac libro tertio, epistola vigesima quinta , rapariter laudat & cosirmat cos, qui partim in carceri- bus, partim in metalsis, propter veritatis consessione
actatio Ab exhortationibus & deh6rtati nibus transi
uia, . tu patet ad t actationem loci communis, ut Rheto ra res appellant. Huiusmodi autem sunt orationes per- duulgatae pro virtutibus,& contra vitia, ut de sortitu dine de iustitia, de liberalitate, contra iram, contra a iniustitiam,contra sordidam parsimoniam. Ex ethi ce, politice, coco: Omlae, promptum est, varia huius 4 ordinis themata depromere. Itaque Theologiae stu
diosi nullo negotio ex i jsdem disciplinis, simulque ex
quotidianis euentis, locos communes mutuabuntur
declamationibus explicandos : ac dicent contra imκum in cibo ac potu, in vestitu, in supellectile, in aedi.
., scijs contra ebrietatem,contra consuetudinem pei randi, contra obtrectationem,contra adulatione,contra ferociam de inpudentiaria iuuentutis, contra eoA i 'iii negligunt sacras audire conciones, contra auariatiam, contra bellum siue de calamitatibit bellicis. Ltem dicent de officio magistratus, de ossicio concio natoris, de orscio mariti, de parentum ossicio erga. liberos, ac vicissim de liberorum ossicio erga paret ltes,de vita activa,de vita contemplativa, Referri huc debent e ani huiusmodi themata. Senum in primis audienda sequendaque esse consilia: qu signa bonam. spem de adolescentibus iubent concipere, de author tare legum ciuili uni: de aut horitate Canonum Eccle sai icorum: de utilitate ac moderatione disceptatim i l num scholasticarum: de inuidia inter eruditos, quα laudat: da, dc quae improbanda,&c. Basilius, Chrys stomus, terique in huiusmodi locis commvn.
'tilitatem dc aedificationein ecclesiae pertra
478쪽
multi ac diligentes fuere. Apud Bassilium habes se mones de ieiunio de fide,de humil itate, de poenite
tia, rursusque contra auaritiam,contra inuidiam, contra ebrietatem. In operibus Chrys stomi occurrunt plures aduersus detestandam peierandi consuetudinem, tum aduersus iram, ambitionem, inuidiam, brietatem,luxum,praeterea de mansuetudine, de humilitate,de charitate,de ieiunio,&c. . Iam quia etiam ad consolitiones oportet eum qui Tractandi sunctionem ecclesiasticam est aditurus, esse instructu, loci cola- non abs re Theologiae studiosiis adhuc in schola haere latorij. tibus,praefigentur tractandi loci con latorij, ij que ac commodati ad tempus belli, famis, pestis, ad tempus persecutionis tyrannicae, item in morbis, in egestate, in captiuitate in exilio, aliisque periculis. Cyprianus orationem habuit c5solatoriam, cum grassaretur ptastilentia inscripta est de mortalitate: Bassilius de fame& siccitate. Gregorius Nazan Zenus, cum aeris intena-
peries & grando calamitatem attulissent. In epistolis Hieronymi consolationes extant, in morte filior. ad Paulam:in morte uxoris ad Pammachium in cecit te,ad Abigaum,& Castrutium: in aduersis, ad Iulia num. Cyprian. libr. .epist' .coniblatur pios fratres
Erit subinoe iucundum Themata aliqua per com- hq
parationem aut contentionem illustrare. Accopara tione quide ea conseruntur, quq quandam habent in- eo lentio ter se sit militudine & aequalitatem: contentione Vexo neillustra conferuntur res dissimiles, & quodammodo contra re. rite. Coparatio ostendit,quomodo res per omnia concomtara ueniant,vel quomodo, licet una siit maior altera mi nor cognatione tamen aliqua si ni coniunctita contentio ostrait quomodo lono iiiii me distri discrepentq;. Conte i Chrysostomo asscribitur a nonullis coparatio ququa uQRR . monachi cum rege: ad cuius imitatione D. Erasmus Roterodamus comparatione edidit, Virginis &Martyris. Diuus Augustinus contentione demonstrauir,
479쪽
quantopere disiungantur virtutes Christiane a viri tabus philosophicis, contra Iulianum lib. . de ciuitate Dei& lib. 19. cap. 18. Eode artificiol Chrysostomus in quadam homilia, non tamen tota,depingit diuersam conditionem diuitis & pauperis. Nihil igitur prohibet, quin excercitationis gratia coparentur, Elias pro- Baptista, Theologia, & Medicina: schola Theologica,& ecclesia: Dilaopi munus cum munere regio: homo i qui μiκρόκος αος appellatur)cum mundo Iniuerso, philosophia Aristotelica cum
Platonica: ludi puerilis moderator, cum Imperatore excercitus: virtus aliqua, cum virtute alia, vitili cum Vitio, res gestε cum rebus gestis, person cum persenis, tepora cu teporibus, animalia cum animalibus,atque ita deinceps, nam infinitI prope res apte inter se copara tur. Contentione Vero coponuntur, Vel potius opponuntur:bonus pastor ecclesiae,& mercenarius, ecclesia Vera,&syna , a, vel ecclesia hypocritarum seu haereticorum,eccbes status praesens,& vetus, primus Adamus de terra terrenus, & secundus Adamus Celesti Christus Lex,& Euangelium: adsectus spiritus, & ad-ectus carnis: homo siue sapientia huius mu-
te, pienter ue dicta . desunt ibes aera
Sumi pol unt pleraque huiusmodi,de prouerbiis. Solomonis,de Ecclesiaste de disputationib2 1ob. I 'qμe ellectilem scith dictorum,sicut & reliqui libri '
sacri omnestostentant. Omitto autem exempla Rhe
480쪽
ledi nisi a semetipse Erasmus Roterodamus proue bia aliquot enarrauit, non facile cuiquam ea in parte αθμον cessurus. Sunt in manibus omnium. Dulce bellum inexpertis, Scarabeus cum aquila, Herculani
labores,Luna quarta nati, dc caetera.
A poetis confictae sunt non paucae fabulae, quibus
subinde adduntur interpretationes, demostrantes
liquid,vel ad morum institutionem,uel ad explicationem naturae conducibile & appositum. Qua ratione mythologias multas videmus a quibusdam evulgatas, a Palephato nimirum apud Graecos, & a Fulgentio apud Latinos. Simili autem artificio in declama Exponentionibus exponetur,quid sibi velint picturae, &confiactae quaedam histori veluti pictura Christophori, tuqadumbrat Euangelij praeconem, qui dum Christum risi oliue
extollit & circumfert visendum, cognoscendumque Pictura omnibus , periclitatur ini procellis & fluctibus hu S. Christet ius mundi, atque a malis hominibus,tanqua monstris ac beluis marini undique infestatur, sed tamen indesesie respectans ad lucernam verbi Dei,quam Sancti patre propheta & Apostoli de Ecclesia prodeun- .
tes accensim ostentant ac protrudunt, nixus prSterea
spe iucundissimorum structuum in posterum & vel posthanc vitam recipiendorum quos baculus sitire virens Ec florens promittit & contentus tenui sorte victu nimirum ac vestitu testantur id in pera panis & pisciculus, vili parabiles,item Vestis curta,& mi inime laciniosa) tandem ad littus dc stationem con tedit, ubi quiete& gloria a terna o i Christoque gestauit, fruetur. Item pictura Georgij docet, quomodo- magistratus ciuili gerere sese debeat in iuuada tueda que ecclesia. Diabolus immanis & crudelis draco,sine ρ . in termissione dc mille modis insidiatur γirgini E clesia quam viaetur simul cum agno immaculato, sponsb videlicet Christ o, deuoraturus, ac iamiam actu creditur de ecclesia, nullaque amplius spes filutis su perest,sed interuenit pius magistratus qui sita pruden xia,fortitudine, potentia,fide , draconem opprimit, sic i atque