장음표시 사용
491쪽
ferre,atq; quominauis iudicium censorium subire. Altero excitabitur in te assiduitas, altero cura, Vtroq; vero simul acumen, & iudicium non mediocriter coim firmabuntur,& augebuntur. Et quamuis initio dissi cilia ac laboriosa isthaec apparebant: tamen tempore atque assuetudincoinnia fient mitior ut non dicam quod fructus qui sequentur,laborem omnem merito mollient Siquidem lingua in te mirifice expolietur. memoria reddetur vivacior, persectam multarum rearum cognitionem senties accedere, ad inueniendum promptus, ad disponendum, eloquendumq; paratus, ad disputandum declari adunaue quouis tempore ecpeditus redderis: ad summam . ad quasi unque grauca causas erudite & cum gratia explicandas, instructus euades. Non pigebit autem formas aliquot priuatis styli exercitiis accori .mod itas reducere in memoria.
ι - atque enumerare: nequis obtendciis se ignorare vi Hedoitie de scribendi sumat materiam, lepus in turpi octo tra
sici exei ducat, atq; nobilet ingenium suum miserabiliter ipse citi j. perdat. Epistolae Principio igi ur epistolas omnis generis, in qu bus admixta sint nonnunquam grauia quaedam argu doctrinam religionis & synceram pietatem 'spirantia coscribere etiam atque etiam meditaberis. Ac modo quidem in genere demonstrativo aliquas
collaudatorias,vituperatorias commendaticias. Miulatorias, narrationes, item descriptiones person xum, negotiorum, locorurit,aedificiorum, temporum, . itineruiaa,colloquiorum cum aliquibus habitorum,dei quicquid his amne es omni benEdicedi studio dc cu
ra contexes: Hiodo vero in genere deliberativo suaso
i aetas, dissuasorias,exhortationes, dehortati5es piliti nes, lamentationes, reconciliatione consolationes pa I xabis, modo denique in genere iudiciali descendes ad querelas, expostulationes,exprobrationes, obiurgationes,comminationes,accusatioes,inuci tuas,d sensio nes, seu consutationes, expurgationes, deprecatione .
Ninuepreternutastur genua epistularum familiaris.
492쪽
iniusmoisi sunt,ossiciose, nunciatoriae, mandatori iocosae, gratiarum actiones mixtae. Vides, in quam lutam planiciem exercendi styli statim protrudaris: e iam si nihil dum dictum est de genere epistolarii do ctrinali sub quo col locata tur quaestiones atque earun dem explicatione disput. ationes de rebus Varijs, praeceptiones, partim de diuersis artibus,e demq; ad theoriam pertinentes: partim de vita ac moribus, quae r serri adactionem sue praxim debent. In omnibus v ro epistolis, si orationem cupis puram,ornatam, et digantem, praeterea plenam ciuilitate, nullum rect usumitari studebis,quam unum Latinae lingua: principe Ciceronem: si desideras admiscere res nostrae retiolo ni & verae pietati accommodatas,consules post libros io exere saccos inquam Basilium & Hieronymum,apud quos do pei puὶ de qu ui genere epistolas nonnuli s inuenies. imit adus. Exi as a tem vehemente si laborem consci ibenda rum epist larum arbitraris puerilem esse, virisque in dionum. yluximas res sublimes atque ardua negotia committit epistolis,etiam familiaribus Vulgo appel- io modo . lati incomparatalis vir Cicero. Qilam porro facile' pueri taquam amoenae, quata humanitate, vi banitate quam etianstiua varietate resertae sunt prae caeteris epistolae C loquentissimi, grauissimi&sanctissimi Criptoris Ba sibj. Et Hieronymus laudem vete magnam ex epist lis con secutus eae Quod si tam beato & Deoido ingenio es a Deo per Spiritum sanctum exornatus, ut etiam verssibus Valeas, subinde piis cogitationibus de amplissimis Dei operibus, tantisper immoraberis, dum arcano afflatu impulsus, ad canendos nouos vel sus erumpas,atque suaves pios 'e hymnos aliquot moduleris Duces ad laudatissimum hunc conatum habes Gregorium Na-
etanaenum, Damasum, Ambrosium, Prudentium, lu- .uencum, Aratum. Tantos verb heroas in eadem me
rasi non datur assequi, tamen inc qui pulchrum exili Nec des in t huic aetati poets pietati prqstantes,& im
493쪽
Est insuper usitata quaedam ratio tractandi themata per causas tum antecedentes, tum consequentes: vehetiam per materiam, formam, essicientem & finem ex quibus duae posteriores multiphariὸ ab Oratori bus dc Dialecticis diuiduntur. Idem praetereά fit eum do per omnes circunstantias, ut videlicet disquiram.
tur personae, res, loca, tempora, occasiones, instrumenta, modi,causae, & quicquid his coniunctum piru
Ac connectimus sane causas & circunstantias: quod amnes inuicem existunt, ac saepenumerb pe miscentur: adde,qubd aliq alias parturiunt: chio alias duo discreta exercitiorum genera, alterum nimirum de causis, de circumstanti js alterum institui apte poscsent.Excutiuntur verb causae ac circunstantiae, tum in rebus, ut in virtutibus, Vitiis, artibus, herbis, genia mis,oc similibus: tum in factis, ut in facto Abrahami, cum paratus esse nicum filiit Isaac immolare. Quoa factum sacci cte de argute ab Apostolo ad Romanos quarto, copiosE ab Origine & Chrysostomo exponiatur,de per circircunstantias artificiosissime amplifica tiu.Itaque tam ad simplicia, quam ad compotata in
Dilata,haec conducet exercitatio. Frequenter quoque excutiuntur themata, maxime verb simplicia,& quidem de omni disciplinarum lienete sumpta, ductu quaestionum Dialecticarum, ococoruni ad easdem quaestiones pertinentium. Qu stiones autem sunt hae: An sit, quid sit, quot partes,si ve quotupim res sit: quae causae, qui effectus, seucia. quae affinia, quae cotraria. Singulis aute hisce quγstioriib. explicia is certi loci destinati sunt. Ad quesitionem an sit,consilienda est experientia, vel sapientum hominum asseveratio & consensus. Ad enucleatimnem quaestionis. Quid sit, prosunt, definitio no minis,&desinitio rei: tum genuri species, disserentia, proprium,accidens: deinde praedicamenta, ex quorum sexie genera, pecies, isser iae, acciden a collugua. i.
494쪽
Adq estionem, causae, materia,serma, essi eiens,finis,cum membris subiectis, in quae singulae si cantur. Ad quaestionem , Qui effectus seu ossicia, ordinantur hi loc euenta,effecta,destinata, adiacentia, actus, subiecta. Ad quaestionem, Quae assinia. spectant,coniugata contingentia, pronunciata, similia, comparata. Postremb quaestioni, in contraria, solent adhibere, disparata, & opposita. Per hasi ritur quaestiones & locos ordine progrediendo, naturam quarum uis rerum explorare his procliue est,
qui priorem Dialectices partem nominatam Topi een, probe didicerunt. Exempla philosephica ex Aristotelis Physicis atque Ethicis, & Ciceronis ossiciis peti possimi. Nec desunt, qui locos Theologicos permultos pari methodo , planE didactica, enarra-
Dimia praetereaingenuis adolescentibus & inuesti In bono gatio:rtifiei j Dialectici& Rhetorici in bonorum au rsi a utota thorii scriptis, qua videlicet notatur. Vbi nam disputatatio vel oratio noua instituatur: tum ubi exordium, ubi propositio vel diuisio, narratio,confirmatio, con sutatio sit modo id genus partes adsunt) conlusio. IemedeκHinc,quibus ex locis ducta argumenta singula, quo- amiaida. modo eadem efformata, quae probabilia,quque nece saria sint, di si quid p&eterea ad bene instructas Dia lecticorum vel Rhetorum ossicinas pertinet. In Cico ronis, liorumque illustriu virorum scriptis, multi via rua ingrediundum sit,ostenderunt. Theologiae candiati simili tentabunt in quibusdam orationibus vel epistolis sanctorum patrum,ueluti Basilii, CV so - . mi, Hieronymi. inuis multo quoq; rectissime collocabunt eadem operam in concionibus Prophetam, in philli Christi, Apostolorum,& in Paulinis epistolis. dc meo intinetiam commoditate aliis, laude vero sibi non phrasi et paruam conciliabi qui aliena scripta con. ibitur dilutacidiora reddere paraphrasi,aut nactaphrasi . Est aute Paraphrasis, cum quae ab alijs resata sunt, latina orationis sic mutata exponuntur, ut omnia di Dd 4 cantur sit.
495쪽
πιο - cantur copiosius & laxius consiliis nimirum & ratio. nibus, comprobationibus, caeterisque consentanei ' pastina interiectis. Metaphrasis vero exilior est, conclasiorque qua paraphrasis,qui pequq vix aliquid addit
ad sententianira& magis in quaerendis nouis aptisque verbis,quam in augenda seu locupletanda sententia occupatur,ac paulo dilucidiorem reddit orationem. non autem pleniorem. Qirantam verb gratiam ha beat paraphrasis, praecipucque in argumentis sacrisi D. Erasmus Roterodamus patefecit,qui, Novi Testa metiti omnia paraphrasi expressit longe doctissimae,. Comendatur inter laudatissima quaeque exercitia Authoisi etiam Epitonae,qua quae ab alijs fusius sunt enarrata, scripta in in angustum contrahunturi atque praecisis consiliis, epiton E comprobationibus amplificationibus,caeterisci; orna ς00xra he mentis summa tant hin rerum retinetur: quo pacto
iustinus prolixos libros Trogi Pompei, Florus Titi Livii paucis de breuibus capitibus constrinxerunt. Pol Ont eadem ratione candidati Theologiae libros ali quos didacticos veterum aut recentium autorum, ii compendium redigere. Iam ἡθοποι:ας ηδωποhctfας. π οσωποπcthcis
quae afanitatem inter se habet, quam fieri potest eu . dentisiit me reddere, elegantis&anacenici ingenii.
ηθοποι ' vocant,orationem confictam ad expri mendos alicuius personae mores, notas,atque in causa aliqua adseclus: Eιδωλο cri , quum persona mortua introducitur aliquid loquens: Προσωποποιι ,cum. 'etiam pei sona assingitur, atque selisus ac scrmo ei trim buitur,cui tamen per naturam minime conuenit.
Primi generis est, si conemur prolixius exponere, . . quae Verba secerit patriarcha Iacob,cum si iij nuncia ι. : rcnt,a isera quapiam dilaniatum Iosephum, atque ve stem eius tinctam sanguine ostenderent. Vel quae ide. Iacob s uerit cisatus,cum laetum nucium acciperet de Iosepho adhuc vivente in Aegypto, atque rem publicam ibi magna cum gloria administrante. Ite in quos sermo
496쪽
D mones proruperar senex David,audiens ex Chusi, sum esse Absalonem.Tum quales cogitationes suerint Abrahami, cum a Deo iuberetur unicum filium charissimum mactare,&quibus argumentis restiterit illis carnalibus cogitationibus, animumque in ob dientia ac fide confirmauerit: in quo sermone eleganter lucta carnis de spiritus ante oculos ponetur. Secundi generis fuerit, si quis sumpta occasione ex verbis Christi,quibus Ioannis octauo obiecit protervis Iu daeis,qubd quandiu impie viverent, non essent legitimi fili j Abralis introducat Abrahamum grauiter ex. postulantem cum Iudaeis, qui non se gerunt quemadmodum decebat filios, parente pietate dc sanctii mo ribus reserentes: ideoque se haud posse illos agnoscere filios, neque ipsos vicissim illum iactare patrem. Isai qcapite decimoquarto regi Babyloniorue summa dignitate deiecto ad inferos, insultare finguntur mota tui varijs sannis & laedorijs. Apud Decnielem capite decimooctauo, filii infelicitatem suorum tempori reflagella a Deo immissa imputant peccatis parentum,
seque innoxios re immerentes puniti clamitant. O portune agitur introduceretur aliquis ex demortuis parentibus, nomine omni redarguens & increpans
filios. quod abs re ac falso insimularent suos maiores, cum suis ipsi sceleribus Dei iram in se concitassenta item ubi nunc adeo perturbatus undique est ecclesiae status, non inepth in medio ita tueretur Propheta tazechiel, arguens infidos de auaros pastores huius tem- pcstatis. Tertii generis erit, si ecclesia inti oducatur ςonquerens,qubd nunc miserandis modis ubique dicsipatur,omniumq; est iniurijs exposita: si quis fingat. Germania adhortantem Principcs dc Episcopos, quo permoti tot malis calamitatibus pubi cis, delibe ren t tandem de sedandis bellorum tumultibus, vel de ordinandis ecclesiis, de instauranda republica, de r sti tuenda religione. In concinnandis porrb, modo amplificationibus. modi, extenuationibus, ex causis, signis, circumsta
497쪽
tiis,praeterea in mouendis adfectibus, crebro Jc multatum omnes rerum diuinarunt studiosi periculum sua - xum in dicendo virium facient, persuasim habentes. , sibi valde nota ac trita haec esse debere, si populum mlim cum gratia excitare ad virtutes, dc deterrere a Vitiis desiderant. Nec tantum misericordiae vel indignationis mouendae curam exemplo Rhetorum suscipient: verum etiam alios motus ciere studebunt, atq; inducent animos auditorum ad dolorem ob designa ta peccata,ad odium peccatorum, ad amorem Viri
tum, ad solicitudinem de impetranda Dei ope, ad spem misericordiae impetrandae: ad studium eme dandae vitae.ad misericordiam dc beneficentiam erga egenos,de ad eos insuper adfectus, qui his existimatur cognati, atque subinde sacris adhibentur concionibus. Etenini concionator audet sibi nonnihil indulgere,ac liberius agit, Dequerer etiam longius egreditur praeceptionum scholasticaru limites, quam Oratori permissum est. Caeterii ex scriptoribus ecclesiasticis Chr1 stomaficaxioni' amplificatioibus,& in mouendis adfectibus domumo regnare quod de supra a nobis dictu est)inficiari pytest nemo. Homilia inscripta ad Agric
Chrysost. lns,& de Vitando iuramento, amplificationes admota Pr donii- dii elegantes continent Adsectus verb in reliquis Πας tur. iiiiiijs,de vitando iuramento, dc contra diuersa vitia.
. ite in quibus solatur Antiochenos timore perculsos, cum Imperatorem offendissent, dc passim alibi in uentur,arte prope inimitabili. Dialo: dicam de Dialogis, quorum nondum se eonse libε est mentioὶ Nulla materia dialogis explicari resu ritidis etiam Ac possunt ea argumenta deligi, quae redacta in il a
pilus exei logos, non minorem largiuntur frugem, quam subtu gndus. les vllae disputationes , &pleraeque elaboratae decla mationes. Taceo quod malari cum Voluptate, pr pter libertatem in iis ςoncessam,&scribuntur&legi rur. Itaque ad hos adornandos, meritb quiuis sua si 5
procurret: re si quando animum seniserit factum
498쪽
emissiorem redintegrabitur studium delectis arm mentis & nouisoc iucundis. d si malis interdum grauiores locos excutere ipse excerpes,vel curabis ab aliis tibi proponi quaestio nes aliquas de rebus seu philosophicis, seu Theologiacis:atque de iis pro ingenii tui captu, atque eruditionis gradu respondebis. o san. pacto nunquam
deerit, in quo bonas horas bene colloces. Isis autem,qui paulo maiores fecerunt in Theolo
pia progressus, suadeo, Vt potius, quam se non habere de quo scribant, conquerantur, epistolas perlegant ad justitiuir Diuum Augustinum perscriptas, in quibus pij qui- seraptaedam quaestiones nonnullas proponunt ac petunt e Theolo-
nucleari. Tales sunt,epistolassecunda quae est Volusia giae candini: . Marcellini j:s3. Macedoniae iudicis: ,8. Paulini: 9 Nebridij .3 8. Hilarij:98. Euodij.i13. Publicolae: quibus S addatur& s. quae Augustini quidem est, sic tamen distincta, ut quaestiones excerpi separatim singulae iqueat. Eas de igitur quaestiones aliquot suo Marte coim tendant ante explicare, qua quid ipse Augustinus de iisdem pronunciet, degustaverint. Vbi vero quanta licebitnde ac diligentia quaestiones eas tractauerint, tum illa quoque cum iudicio euoluent quae iescripsit Diuus Augustinus. Hinc suas commentationes cum Diui Augustini dictis accurate conserentes, statim dubio procul experientur,ecquid recte fuerint assecu ti.iterumque quanto interuallo ab illo distent. At que habituri sunt hac ratione ipsum Augustinum
fidum praeceptorem,qui eos suorum erra;orum commonefaciet,&quid ipsis adhuc desit, sine dissimula tione commonstrabit. QuM autem dico exempli causa de literis datis ad Diuum Augustinum,idem intel ligi par est de his quoque, quae ad alios eximios viros datae sunt. Q didco operae precium est adiici, nequis suspicetu bi in iis esse questionibus laborandii, de quibus nullo modo potest iudi tum facere. Cuius igitur captum excedunt quaestiones propositae Diuo Auguiuno, alias eligat minus arduam intricatas
499쪽
Huius vero exercitationis satis stimari nunquan potest utilitas quamobre neque laboris in eam insumpti fastidium debet obrepere. Et quamuis quod cupis
non statim assc queri' nequaquam tamen coeptis desistes. vel animo frangeris. Fieri non potest, quin crebrius tentando aliquid tandem admiratisie dignum perfecturus sis. Fabricando fabri essicimur, vulgo triatum habet Proverbium Restat, nonnihil subnectamus de commentatione ac sermone extemporali: quae cuiusmodi sint praeeriercita meta,paucis amiam.Tria omnino sunt dictio num genera cruditis usitata. Primum, striptum ad quod post pr. aefixum thema,satis temporis concedi portet,quo pleniora & emunctiora excat omnia. S cundum,est subitum, ubi videlicet,simulatq; aliquos est argumetum propositum, statim nulla meditatio ne interccdente,de eodem disseritur. Tertium est ii ter haec medium,in quo si acium quidem cogi radi datur, non tamen tantum uti riptioni di castigationi liceat indulgere. Ergo primum genus ad omnia par tum est exercitiorum genera, de quibus sermo est hactenus habitus: secundum genus orationi seruit exi .porali tertium nomine commentationi insignire e ruditis placet. Caeterum om n ibus his qui se ad ecclesiasticam, vetetiam politicam praeparant functionem, quoniam negotia de improuiso occurrentia sepenumero P studant. ut vel modica tantum praemeditatione permissa,vel omnino ex tempore,oc quidem de rebus a duis pcrorent apud multitudine, vehementer est ne ces Hum,ut tum quoque, um adhuc in siliolis versantur, nonnunquam & commentatione, dc sermone extemporali praestare aliquid assuescant. Et poterunt sanου studiosi in iucundillimo sodalium consessu, in di, a prandio,modb a coena animi ca isse, di veluti perluium,tentare, paulatimque in Vimque genere nonia nihil evicere: si tamen argumenta de rebus familiari 'aur probe notihmaximinue ex locis communi
500쪽
ei istini. Lepidae narrationes, laudes, vituperatione asseverationes, destructiones, item tractatio thema tum simplici uiri per quaestiones & locos inuentionis Dialecticae, descriptiones, amplificationes ex causis, signis circunstantiis collectae: , rationes mouendorum adfectuum, multo accommodatissimae huic erunt negotio. Magnaque in his inerit gratia, etiam clim bre uiter, argute tamen & perspicue explicantur. Atque initio quidem contenti erunt studiosi, tenue quidda& exile in hac parte exhibere,. succeden te autem tempore proferent omnia ampliora, dc angustiora.
d si plures ad Olcscentes, quasi ex pacto , indLctaque ei mulcta qui repertus suerit negligens, assueccant statis diebus horisque conuenient , nunc in modum ex ordine dicere: aubium non est. quin placidus hic congressus omnia leuia & suauia sit effecturus. Atque haec quidem exercitiorum genera hactenus enumerata, proprie intra parietes priuatim vii pari volunt,utpote declamationibus minime apta. 'tqui addamus oportet, omnia quoque quae cap te praecedenti recensui, & ad formandas declamatim nes dixi esse idonea, merito his ad iugi. Tametsi namque spes non sit, omnes cogitationes Sc commentati ones tuas posse abs te in publico recitari: prosccius ta men tui in facultate dicendi, si habes, quemad modii decet,ratione, omnibus in illis generibus per troes a dis, non immerito styluni exerccbis. ltaque in genere semel moneo & hortor, ut laudationes personarum,
rerum, factorum, eorundemque vituperationes, ex hortationes dehortationes, locos communes, coris lationes, comparationcs,contentiolius, sententias siue
γνο λας prouerbia, ci Ei cc apophthegmata, iniexpretationes fabularum, tabul.irum,scu picturarum, monstrorum, prodi torum, &similium descriptiones, si ue imagines, alienorum diciorum interpretationeri quaest iones, icii problemata, confirmationcs, dcstr ctiones, apologras , dissertationes iis utramque par-