장음표시 사용
481쪽
digioru. Descriptiones dc imagines quomodo publicE aliquando
expressae. Imago patietitiae, alitiae.
atque virginem salua esse et quiete gaudere iubet. Aque haec nimirum a it magistratus Christianus, quo uis tempore, dum furiosos conatus haereticorum ac tyrannorum interuertit ac stangit. Dubium vero nemini est, picturas has a sanctis patribus in hunc usum proprie excogitatas. Apud veteres Theologos alleg Ticae interpretationes leguntur crebrae, quarum alia quas apparet exercitationis causa delineataM atque si militudinem habere cum eo quod nunc proponimunsed quando tyronibus non temere est concedendum, Ut in allegoriis cudendis, praesertim ad sacram scripturam enarrandam periculum ingenii faciant, placet a legoricas interpretationes sacrarum historiarum ab adolescentibus praetermitti, nisi forte aliquis de scho lae Theologicae moderatoribus', consilium ah iudi
cium suum prius interponat, quam aliquid in publi
co recitetur. Caeterum interpretationes picturarum addamus licet interpretationes monstrorum, qualia fiequenter nascutur, item prodigiorum & signorum. in astre, in aquis,& in terra apparentium, & rerum si . milium.
Animaduerto porrb descriptiones atque imagines aliquando a sanctis patribus perquam eleganter pressas. Tertullianus ingeniose depingit imaginem patientiae, in oratione qua patientiam piis commen dat Chrysostomus in Matthaeum, homilia vigesim nona, Graphice ante oculos ponit auaritiamo, essigie hominis tetri horrendique, cui caput sit partim ca ni partim lupi: oculi ampli, flammas de se quaquaversum eiaculantes: os antri instar late deductum: in ore pro dentibus a ncipites & aciuissimi gladii; de lin gua exerta, fons scaturien veneno lethali infectus. Pro brach ijs utrinque extenduntur dracones, qui ore hiante & aduncis unguibus obuia quaeque rapiunt ac dilaniant, manu vero utraque accensas gestat faces. Venter autem dc pectus inextinguibilibus flammis perpetuo aest ant, deniq; pedes alati, quibus quisl c
Ierrime quouis seratur & penetret. xossent igitur e dei
482쪽
de ratione studiosi descriptiones atque imagines quac
dam ipsi acute c5fingere,praeterea doctrinam siue ad . monitiones addere , quibus non delectarentur modo ditores, verum etiam de rebus grauissimis salutari ter commonefierent. Ac Rhetores quidem tradunt εικογας quibus res quasi in tabula depictae, aut potius vivae subijciuntur oculis, multb latissime patercinari personas,res gestas, Ut pugnas, conuiuia, ludos, specta cula tempora,loca, aedificia,animalia plantas appositate describi, quamobrem facile fuerit, de tam multis a- .liqua inuenire hoc artificio explicanda ornandaque.
Est quoque in Rhetorum libris parata exemplorum
copia. Conueniet nonnunquam, alienum dictum inter- , pretari, atque oratione illustrare. Quod exercitii ge- qubq; di nus cum Cicero coniimendet, usurpandum a studiosis elum no- Rhetorices, libro primo de perfecto oratore, dicens: nunquanst Omnium bonarum artium seriptores ac doctores le gendos S peruolitandos, & exercitationis causia lavi xδη dandos, vituperandos, corrigendos, interpretandos:
scient profecto Theologiae candidati, id minime esse a se ne isendum maximε cum ipsis postea crebro ii cessum erit etiam coram frequente ecclesia in alieno rum dictorum interpretatione occupari. Itaq; saepe de diligenter meditabuntur aliena dicta explanare, ne non exempla de veteribus scriptoribus insequenda si si proponent. illud fateri oportet non tam docte enarratas a CL cerone leges quasdam XII. tabularum, de paradoxa Stoicorum, quin Chrysostomus caeterique sancti patres in varia dicta ex libris sacris commentationes ad . posteros transmiserunt longe fructuosiores. Proponentur aliquando quaestiones seu problema. Quaestio-ta,atq; declamationibus enodabuntur: ut, An sit para nς se in disiis terrestris ab hoc qucio incolimus orbe separatiis , atque inaccessus mortalibus 3 Recte ne fecerit , '
483쪽
An alicuius boni causa, liceat,medacio aut simulatio ne viii Num liceat detrectare munus ecclesiasticu, ubi legitime ad id vocaris 3 Doctori ecclesiae num integrusit fugere tempore persecutionis 3 Vtrum plures sint caeli:quomodo Apostolus Paulus videtur innuere,ubi ait, se in tertium caelum suisse raptum. cosirina- Multus insuperest usus confirmationis ac destrii iere de - ctionis,m primis in genere didascalico,quoties de do struere no gmatibus religionis sermo habetur. nunqu*m siquidem vera dogmata oportet erudite consta 2 xxςx- nivei b validis argumentorum arietibus d strui. Conducunt item ad quaecunq; dicta factaue stabilienda, vel infirmanda. mobrem non minus momenti asserunt in illis argumentationes probabi les,quam necessariae Itaque Aleuerantur leges aliquet ciuiles, vel Canones Ecclesiastici,vel sententiae pr si lium hominum: veluti quod iusta sit lex, qua fures extremo afficiuntur stapplicio, quamuis lea Mosaica furtum morte nequaquam puniati Post hanc vitam restare quoddam iudicium extremum,in quo singuli pro meritis poenas aut praemia accipient, grauissimis rationibus ex naturali iudicio depromptis astruit homilia quadragesinia nona ad populum Antiochenu, Chrysostomus. Destruuntur e diuerso lege canone , sententiae haereticorum, aut philosophorum, & qui quid tandem improbare visum fuerit Destruuntur itur diuersa placita philo phoru de vera hominis felicitate,seu de summo bono. Confutantur epicurei, negantes Dei prouidentiam rebus humanis ene intentam. Euertitur error Tertulliani & aliorum, damna tium secudas nuptias. Falsum esse, quod Hieronymus fuerit iussu Dei stagris caesus, ob studium insumptum lectioni librorum Ciceronis Destructioni no abs re subnectuntur apologiae, seu defensiones ac purgationes: utpote,quibus itide retunduntur ac destruuntur salsae opinio es,dc iniqua iudicia aliorum. Athanasius sugam suam tempore pers cutionis luculento scripto defendit. Gregorius NaZa-
484쪽
genus &Chryse stomus se purgant in concionibus ad uersus illos qui sparserantii pis ambiuisse Constanti
nopolitanam cathedram. Dissertationibus in utramque partem concedere
Theologi in scholis suis locu possunt, non tamen quia pψgmR
buscunq; argumentis aptare. Etenim velle in utram que partem explicare quaevis dogmata, non Vacat pG tilare. riculo.
Liceat sortassis aliquando pro falso dogmate exercitationis causa, &assumpta videlicet persona alim ius aduersarij, heretici vel philosophi, propugnare: sed
enim quando in frequenti corona auditorum varia sunt ingenia, neq; omnes perinde valent iudicio, quo quid expetendum qui diue fugiendum sit, queant de cerner subuereri nos oportet, ne qine si nullate pro tepore asterimus,ea existiment plerique nos serio dc ex nostri animi sententia pronunciare,necnon rata nam dis omnibus habere. Ergo eiusmodi themata hic deli gantur,quae Vel adhuc apud multos adducuntur in cotrouersiam, vel de quibus sine bonorum virorum onfensione potest modo hoc, modo illud constitui. Hu ius autem generis sunt hae dc similes quaestiones. ἡ recte apud spartanos lege a Lycurgo lata, in urbe,&secus Deora templa sepelire permittebatur. Ab Vtro tranq; patsenatu, Ecclesiasticone,an ciuili, causae coniugales dic te tractati cutiendae sint. An poetarum lectione insciantur ado possunt.
les hium animi eamque ob Ausam praelegi in scholi debeant QDd non inficiant,quin potius ma- , in fructu legi queant,demonstrat eleganti se
mone magnus ille Basilius. Rectene dixerit Aristo telas Ethicorum libro primo capite octauo,haud fieri posse, aut non facit E fieri, ut is agat res praeclaras, cui facultates desint 3 Vbi pars contraria, ceu religioni
Christianae magis congruens, maiori acrimonia de- fendetur. Vtrum iussurandum metu extortum, quod tamen non sit cum peccato coniunctum, conseruari oporteatMudex sententiam ne seret secundum alle
gata & probata, an secundum conscientiam i v trum
485쪽
magistratus patietur in ciuitate, lupanaria publica. Vtrum aliquas Veteres lege ritus, caerimonias conues niat abrogari ZVtrum Christiano integrum sit suge. xe cum lues pestilentialis saeuit 3 Magnus est huiusmodi quaestionuin, de quibus adhuc lis pendet prouem tus. A Tertulliano iam Montanistis addicto astrui tur,fugam in persecutione non esse licitam; & praece pium Christi, de suga capessenda, tantum Apostolo rum seculo vires habuisse. Ex aduerso Athanasius, . gregia oratione euincit,fugam in persecutione esse ii citam, atque Christi praeceptum omnibus valere &couenire aetatibus. Athanasio stat etiam Augustinus
epist. igo. ad Honoratum. . , . - Pi 0gredientur Vlterius animosi iuuenes, atque tra
H i ypo quani Cicero propositum, alij consultationem dixe xheses. re)cotis id eratio & exquisitio alicuius rei propositoriser iciabsq; complexione personarum aut circunstan-riarum. Vt, An sit suci pienda iunctio ecclesiastiea An liceat bellum rere 3 An gentiles sint adducendi ad Christianam religionem 3 An idola subuertendas, Andeplorandi lugendique mortui ξ Hypothesis vero.. alias causa appellata, est, ubi alicui ex eiusmodi quo stionibus ad ijcitur aliqua circunstantia: Vt, An sacra xum literat una imperito an iuueni, sit capessenda suti
'io Ecclcii. r: lea i An Christianis liceat bellum gere re 3 An gentiles vi vel armis sint ad religione trahendi ZAn idola vi &reluctantibus idolola rui debeant Z 4n Christiani lugebunt suorum temὶ - - . . Dii seri autem Thesis a loco communi, ut obiteribebo 'δpp0n m l qu.d illa ad explicandam dc probandam dii assumitur, hic vero tantum ad amplificanda
& augendam: dc de illa disseritur paulo concisius, pr pemodum ratione dialectica, hic declamationi or roriae magis conuenit,atque adseruium admittit mo
486쪽
Misericordiam seu commiserationem, ut & indi- Miserierignatio item, Rhetores in genere iudiciali monendam seu cocensent, certa aliqua orationis parte, maxime qua ad finem acceditur. Et recte quidem,neque reprehende e do in ine id quispiam iure queat, Ego vero a Theologo, & futum data in ecclesis doctore minime alienum putauero,si qua-doque nitatur prope integram declamationem, ad in ducendam in animos auditorum misericordiam, apta parare. Conueniet autem istud tum fieri elim libebiti profugos, exules,bello; incendio, aut naufragio pericctitatos, vel alia de causa calamitosos, dc ad extremam redactos necessitatem,commendare, atque publice ii
retrare iisdem aliquid opis subsidi jq;.
Quoties autem hodie videmus, qui consilium& - xilium implorant nostrum atque patriae adflictaeque armisque decertandi aduersus rabiem turc cam sula petias mitti postulant, priusquam uxores, liberi, λαtunae omnes diripiantur,&fiolentissimae urbes solo aequiniurξNonnunquam etiam cogit necessitas pecuniam viritim colligi, ad redimendos fratres nostros Christianos,iquos truces & immanes barbari capi L Quos, necnon acerbissimo siqui tutis iugo presses dei nent. Frequenter Sc alia non miniis tristia de impro
iso incidunt spectacula,omnium lachrymis Jc publica miseratione dignissima. In his igitur & similibus 'casibus usui erit hoc artificium, e quo loquimur. Ad Ad indidim uendum indignationem tardiCres esse decet, ncque nationes adite assectabit quispiam hac in parte videri artifex: nisi serie, ubi propontum est dicere contra vitia, itu f i ' ς
deamus homines ad odium detestationemque eorun- dem vitiorum accendere. Sic vel b declamans adue sus ebrietatem,scortationem Vsuras, item contra tura
cicam feritatem, auditoribus odium atque indigna tionem opportunE concitabit. Vmis Chrysostomus, Ch ys quoties Vult, in Vtroqtie genere dominatur, vixque stomus in H io quem in mouendis adfectibus ei similem fa cias. mouedis
487쪽
dam exercendi styli gratia solere rescribere veteribuo orationibus, idque fecisse inter caeteros ait Sextiuque da ira qui scriptit contra actionem Ciceronis habitam pro Milone. Erit igitur ex re studio rum Theologi si non inquam ad alienum scriptum, vel declamationem, siue veterem, siue nuper habitam, meditentux iusta itidem declamatione respondere. Quin etiam licebit aliquoties noua declamatione plenius prosicqui argumetu quod alius quispia paucis anie dicbus declamando exponere aggressus fuerat, aut forte obiter. quasi . luq aliud agens, attigerat. Cum minime credis, larga suppeditatur dicendi materia, si modo diligenter, cuncta quae ab alijs dictitur, pensit . Etenim cepcnum exb sententia, vel exemplum, veri militudo, vel comparatio,vel aliud tale quippia, stet lulae aut gcmmae instar in aliqua orationis parte nutens, ac veluti sulgorem de se proiiciens, admirabiles suggerit audienti cogitationes, imo multa Vtilia atq; praeclara sponte obtrudit: quae deinde paululum di ducta, concinnata, di illustrata, in egregiam excresciit
Largiter item suppetent nobis apta declamationi repus quo bus argumenta, si ad tempora atque negotia Undique
occurrentia oculos intentius couertamus. Multa nataque quotidie ab aliis ad nos perseruntur, non paucateria sup coram cernimus, dignissima plane in quorum explicapeditet. tione ingenia scse diligenter exerceant. Ac nescio sanEqui fit, omnes auid illime gestiunt audire,& magnam commoditate arbitrantur se ex ijs percipere, quae opportune, proque praesentis temporis statu erudite di cuntur. Itaque hoc tempore conamqdum desseribet a . ' liquis uerelam de ins Oelici & misera da conditione ecclesiarum, inde passim patronis, ' idoneis pastoribus desertarum. Exhortationes ad principes vel ut
scopos,quo deicctis ecclesijs opitulentur,ciuis studia &hant, quo biblischolas Theologicas provehant, quo bibliothecas di
reptas instaurent. Praeterea. de Republica ordinanda.
de corrigendis iudicijs forensibus,de veteri disciplina
488쪽
nilitari: item de calamitatibus Germaniae, vel aliam prouinciarum & regnorum: de bellis & stragibus hae aetate commissis,de inundationibus: de varijs prodi gijs hinc inde c5spectis: de honeste aut turpiter factis,
caeterisque. quae in δdmirationem traducere audito res queant. Alia tempora, alias theses atq; causas sub ministrant. Itaque modus & sinis horia sit. I ii immense m namque expanderetur nostra oratio, si vellemus omnia genera thematum, quae modis utiliter& cum gratia in scholis per tyrones Theologos possent tra etare, ordine enumerare. Haec ipsa, quae cursim perstrinximus, occasionem dabunt,spero, meliora inue niendi. Illud autem secum unusquisque crebro &aliata mente reputabit, nunquam prenitendos forό labo re in studio bene & pie dicendi collocatos: utpote ex quibus non modo incomparabiles fructus, Verum e iam laus & gloria iii gens derivabitur. Erit nanulue semper magnificum ac gloriosum , unicuique in hoc pulcherrimorum certaminum stadio, si no datur primas vel secundas, at saltem quartas aut quintas, aut denique octauas consequi. In bonorum aceruditoruordine, aliquem demum sortiri locum est prosectis in bonis labii postremis ponendum. l nfelix vero est, qui ingerito vel mediocri praeditus, Jciani anth liberaliter eruditus bonarum artium studiis, dissidit se labore ac diligentia posse eodem quo alii penetrare. Ingenio ac
labore simul iunctis, omnia quantumuis ardua, tamdem perficiuntur.
De diuersis exercitiorum genεtibns, quibus unui quisque etiam priuatim facere periculum sui profectu, poterit. Caput VIII.
icit aliquis aisputationurn publicarit,ad quai admittantur Theologiae studiosi uolescen
tes,vix ulla in scholis habietur ratio. Vt verbiidem se exerceant declamationibus; quotusquisque curat 3Itaque superuacanea sunt, quae de disputatio: nibus ac declaniatiosibus proposititur,omnia: Edui
489쪽
dem lateor haec ita se habere: & paucas omnino esse scholas,in quibus hoec exercitia, quamuis excellentis sima, dc maxime necessaria,quomodo decebat, insti tuuntur. Ac scio sane alios causari, magnam esse se nitie, addamus & ingratitudinest, auditorum: alios vero clamitare,ex disputationibus pullulare subinde segetem periculosissimarum contentionum. Vnde redundare aliquid mali etiam ad ecclesias posset. Hi autem,qui exercitia haec moderari de bant, atque ad eam rem existunt prae caeteris idonei, praetexunt ni mis quam duros esse labores suscipiendos. Qui , in quiunt, sustineat tantum sibi imponi onus, ut statis diebus, quibus reliqui profesctores feriantur, ad horas plures in frequeti cic pulverulento c5cursu pr sideat: atque ibi iuuenem disputantium, horum languescen tem animum erigat, veluti subdens ad cursum calca xia: illorum vehementiam quasi freno iniecto com restat: aliorum castiget tarditatem & inscitiam: denique omnium ingeniis placide se accomodet: tum autem & obscure proposita illustret, inuoluta explicet confusE proiecta ac male cohaerentia in syllogismos apte illiget, nodosas quaestiones dissoluat: & quom docunque aliquid horum agat, totius theatri chola stici formidet iudicia,& susurros saltem tacitos expe- etctξΡraeterea, antequam aliquid in publico attent vir domi priuatim singula in suturum tempus ordi net, ac modo theses, de quibus disputabitur, modo de
clamationes recitandas, corrigat, immutet, ornamen ta ac dignitatem addat omni bas. Tot,inquiunt,labo
tibiis ac molesti js, quis se fatigari & frangi velitὶ Adii
ciunt idem, se nolle aliorum prosesi brum ferre aemu lationes obtrectationes,& exitialia odia. Iam illi, pe nes quos sumna a rei uin, ipsaque schole administratio existit, rarbsunt alienae operae aequi aestimatores, αgrauantur praemia tantis laboribus respondentia ina pendere. His, inquam, dc itin ilibus rationibus scio quosdam ut ad excusandam suam pigritiam &ne
gligentiam in Praeterinis . Pescherri cx excitijs,
490쪽
λtqui oportebat omnes sine exceptione consultar quomodo, quae exercitia nullus non nouit incred bilem adferre utilitatem, in s holas Theologicas in traducantur, dc sine intermissione excolantur. Nec ero possunt tam inultae excogitari. rationes , in eciem aptae ad impediendum , quin candidi ho mines in promptu habeant longE plures dc graui mxes , ob quas promoueri illa cum omnium appla su debeant. Ac videntur prosectb publicae utilita ti,imb saluti Ecclesiarum, ac proinde etiam gloria: Dei inuidere, quotquot laudatissimis studiis consi ha sua opponunt. Nos autem de exercitiis disputationum ac declamationum disserentes, non specti
uimus quid in praesenti passim fiat, sed quid quouiis
tempore ubique fieri deceat. Quomodocunque vero res scholastica sit constituta , etiam si exerci tia illa iaceandi,vel nondum sint introducta, minimε tamen habent bon7spei adolescontes, quod iuste conquerantur obstructum sibi esse aditum , ne proficiant atque emergant. inuis enim neque dispuras public neque declamas: aliis tamen, quisquis es, sarcire modis incommodum omne poteris, &quo striis, da optas feliciter contendere. si namque stylum do mi Ox ςε mi indesineti ter exerceas; non minorem; crede mihi, fructum reportabis, quam si per interualla, de forte se mel aut bis, intra anni spacium, disputares, vel decla mares. In te, in tri inquam, potissimum situm est, gregium in virum ut euadas & modo tibi ipsi non desis, deesse reuera nihil ad profectum potest. Itaque necessim est, totum te ad quotidie commentandum
scribendumque aliquid componas. QDqWς mygi id d.
feribae strenue in hac re occuperis, duo maxinropcie requiruntur. Alterum, ut teipsum Vsque extimules, citia duo'oc instiges, adeoque mulctam tibi indicas,&seuerti requitu ser reposcas, quando passus fueris diem xllum sine tur. linea abire Alterum; eo animo adsectuque cuncta ut elucubres, quasi quicquid priuatim sueris commenta
lata, constitutum surci propediem in publicum Pro-- ι Dd a sorti