장음표시 사용
61쪽
exigitur, ut artes liberales, linguas, caeterasque disci plinas multis vigiliis addiscamus: eas, clim res post labit, ad expedire intelligendum sermones diuinori in consiliu adhibituri. Deus hominem condidi t, qui log per sese possitiqua in primis re d iscernitur a bruatis animantibus: at interim linguam,nisi quam eum nutrices docuerint, miser homo nullam nat. It que Vt demus,aliquos planE ad rerum diuinarum c5- templationem esse natos & iactos: minime tamencosidet res sacras plenh percepturos, nisi eas artes,quet viam ad omnes grauiores disciplinas sternunt, prius ex fidis praeceptoribus & eatholicis imbiberint. Qiud verbis opus estὶ Euincit experientia, multb perspic cius in obscuris locis, qui apud quoscunque script
Tes occurrunt, negociorum causas,initia, progres ius, I sine circumstantias,dc quaecunque alicuius momeruti.ab illis obseruari, qui bonis artibus sent imbuti, quam ab alijs,qui has nunquam degustarunt. Itaque quisquis ad studia Theologica iam formatur, dum. aetas, dum occasio fert, ingenii vires liberalibus intendet artibus, & discipuli non ignaui partes in his subitabit. Auditioncirepetitione, legione,stylo, quoad fieri poterit, se indefesse exercebit,labore improboVince . re omnia conabitur. Atque ubi tandem aliquid profecerit, necessario res huc redit: numinis bonitati,
quicquid illud est, oportet acceptum serat. Siquidem x re humana Philosophia, Dei donum est: neque in ea .. - quisquam serio promouet, neq; quod post cogniti os , se paratam cum primis necessarium est, recte ea riaenus ad litur,nisi cui Dominus id, ut possit, largitur. Minime Theolo- vero in id Philosophia discitur, ut ad eius leges exssiam ne- minentur sacra scripta: multo minus,ut ab ea iudiciu ςςinii - . de religionis nostrae dogmatibus petatur : sed tam tum ad subleuandam nostri captus imbecillitatem. utq; illius adminiculo alter alteri milumus clarius
certiusque,quae mente conceperimus,exponere. Itaq;
Philos famulae quidem & pedissequae loco Philosophia adia Phia pe- mittitur i at ius dominae integrum Theologiae relin quetur.
62쪽
quetur. Quas igitur philosophiae partes Theologum dissequa. didicisse conueniat, & quatenus ei suturae sint usui ad at rheolores diuinas facile percipiendas,explicemus. x gm Triplex constituta est philosophadi ratio. Logich,
quae agit de sermone. Physic de rerum naturis. Ethi- iotophiae' de moribus ac vitae institutione. Prima hasce hata partes fu-bet partes,Gramaticen,Dialectice,Rethoricen,de qui ruro theobus iam dicendum. Grammaticae peritum esse debere Theologu,notius est,qua vi admoneri oporteat. Neq; in Latina tantum lingua volumus doctum, verum in
illa quoq in qua res iacias apud populum tractare, si
ita aliquando res feret,decreuerit. De lingua GrqcadcHebraea paulo post pronunciabimus. Α nonnullis Gramaticae adiungitur poesis. In hac Poesis, aliquot horas collocasse,ad parandam oratiois copiadi splendorem,haud fuerit poenitendum: maxime si in manus sumatur auctores casti, qui animum impijs de Deo opinionibus non inficiunt, atque in quorum scriptis tum de communi hominum vita,& personarum factorumque decoro utiliter multa expressa con- iciuntur : tum quae fabularum inuolucris tecta
Dint,ad naturas tamen rerum explicadas, vel ad ape-
riendaedoctrinam morum c6ducunt. Proru posteri quomodo apte fieri debeat, eleganter, ut omnia) D Basili min libello ad nepotes,de legendis scriptoribus gentilibus,commonstrauit. Multi autem sanctipa. Multi sati tres in poesi clari extiterunt . Apud Hebraeos in patres Iob dc psalmis quaedam versibus sunt exarata: apud in postsi
Graecos,& NaZiangenus, & Nonnus clari extiterunti si xxς t apud Latinos,Prudentius, Ambrosius,Damasius, Iuuencus,laudem non mediocrem sunt consecuti,res fa variolin cras versibus pertractantes. A tque Utinam tempus G enumer dis,aut hostium nostrae religionis malitia, non inuita tio.
disset nobis poesin Apollinaris Cyri,qui ad imitatio Ap0i in
nem Homeri, Heroicis versibus, dc libris 24. histo cI xiam sacram ad imperium usque Saulis persequutus est. Comoedias deinde ει Tragoedias atque Hymnos
edidit, argumentis sumptis ex diuinis scripturis, in
63쪽
quibus Menandrum,Euripidem,Pindarum, excellentissimos poetas expressit: necnon ut Zoetomenus scriptum reliquit) numeris, virtute,charactere dicedi, dispositione,atque omni sermonis Graeci ornatu & lai Foetarum titijs aequauit. Haec inquam sc ripta si essent in mani-xun0m bus aliorum non valde desideraremus. Caeterum si' aiieeb poetarum prophanorum figmeta velit per Alle aia ad teli accommodare ad res religionis nostrae, sciat
xionε n5 si citra pietatis iniuria id non factum. QDd iudicia
accommo non meum est,sed D. Aug. de doct. Christ.li. a . cap. 7.
danda. Dialecticum verb,qui prorsus Aristotelicus sit, nomi/iςως- expetimus. Suffecerit,qui definitione diuisiones, amgumentation aptae num sint,an secus,possit exam . nare,atque expeditam inueniendi iudicandique viam teneat,qua cum do re alios volet vel thema quodpia excutere,ingrediatur: denique qui cauere qu't,ne ab
x ε,1, s aduersarij ,Vexo similia pro Veris adserentibus capi seripturae tur. Extant multi libri,dc a doctissimis hominibus eo dialectiet scripti,qui quod satis est, paucis complectuntur. Nec sceptis ae improbatur mihi eorum diligetia, qui in gratiam tD
.modare ronum Theologiae,artis praeceptionibus exempla a commodante sacris hausta sontibus:quod solitum facere Origenem,etiam cum Gramaticen traderet sti
dio promouendae religiois,testatur Euse. Vsus autem disputad disserendiq;, quae artis sunt augebit,& co firmabit.Si quis tamen certamina olim fusceptum secum haereticis arbitratur,hunc tempestiue praemoni tum volumus,omni ut instrumento & apparatu Dialectico egregie se instruat,armetq;.Placet interea Gellianum dictum,lib. i6.cap. 8 huic midio si modii non feceris periculum non mediocre erit,ne ut plerique
iij.Si quoque in illis Dialectice gyris atque m andri'
tanquam apud Sirenios scopulos consenescas saeton: Rhetorice siue Oratoria,in eo, qui aliquando docturus est populum,uel primo loco requiritur. Reperimus patres diligenter sese in hac exercuisse, quosdaetiam publich prosesses,quod de Origene, Cyprian . Malchion Pierio, Arnobio, Lactantis. Augustin
64쪽
inanitatum est. Etiam si magis optabile, adesse bene Natina dicendi facultatem ingenitam, quam praeceptionia Rhetoriabus acquisitam.Q d interim natura non suppedita uit, studio atque arte pensari quum est. Ars naturis mula,naturam adiuuat. Certe cum libri sacri, in pri mis a Prophetis atque Apostolis conscripti,schemati bus ac tropis Undique scateant, atque omnia in sesse affatim largiterque contineant,quae ad docendum,sita dendum, mouendosque affectus creduntur prodesse:
sunt prosecto he dus artes Rhetorice inquam) & Dialactice,ubique in consilium adhibendae, utpoth quam potissimum ductu certas & perspicuas simientias licet eruere,easdemque fideliter, & quam fieri potest sim plicissim alijs explicare. Cuius rei argumenta in patribus,cum GrFis,tum Latinis,qui sacros codices cepere enarrandos,videre licet. Hi enim e paucis ver
bis crebro excegunt plurima dc grauissima argumenta,quq ibi latuiste alius earunde artium ignarus haud aflisset suspicatus. Rursus vero quod fuse, perturbatti intricateque dictum videri poterat,illi strictim & co . esse exprimunt: mirabilem rerum s biritualium varietatem,quae antea non animaduertebatur,deprome
res. 'ae omnia nos exemplis ploratis redderemus manifesta,nisi tam in veteribus smaximeq; Origene. Chry stomo, Augustino, Hieronymo quam in recentioribus qui biiciam: passim multa occurreret,quet quod dicimus luculenter comprobat. Augustinus di serth&copioseli. dς doctrina Christiana, euincit, in sacris literis consiimmatam reperiri eloquentiam: tandemque definit,Theologo omnia serE cum Ora tore esse communia. Ambrosius vero non dubitauit, ', epistolarum lib. s. epist. 8 3. asseuerare eo qui primi de arte dicendi scripserunt,praecepta omnia ex diuinis libris collegisse.
De artibus quas mathematicas vocant. cap. V.
Antibus autem Logicis adnecti solent, quae nominatur Mathematica. Arithmeticavideliceti
65쪽
Geometria, Musica, Astronomi tpote E quibus re quenter quaedam exempla ac demonstrationes in il ν lis admiscentur. Ac Grammatice quidem & Musice. quondam iuncti,si Fabio credimus, fuerunt. Nec admittebant veteres in scholam Dialectices,qui Mathe mathema mala non priegustasset: cum ad demostrationes, quasticae pollicetur Dialecticus, magnopere con Ai; Κὶε ducant. xii Oratorem formant,volunt Musicae hac rica duae imonia: dc Geometriae peritum. Arithmetica nullum theologo prope Vitae genus carere potest. PF proinde ex his ianctesiaca piis disciplinis necessaria sunt Theologo,strictim sub iunga. Arithmetices eam parte calleat,qua nonnullis
λογιτικὴν appellari placet: quae & facillima est, & omnibus usitata. Crebro aute res postulat, praecipue qua-do leguntur historiae, ut diligenter anni& tempora numerentur,atque diuersy inter se conseratur χrudit rum hominum supputationes. Geometria non videtur Theolosus magii meia e gerrinisi qua parte tenuia principia subministrat ad Ceographiam introducentia, nam in hac probE vertatum esse Theologum conuenit. Nisi enim partiunt terrae descriptionem, multarum prouinciarum &wsionum, in primis autem Palestinae situm teneat,ne que ullam historiam sacram, neque prophetarum vati opti . cinia & conciones plene percipiet. De disceda Optice quae ex Geometria fluit, non erit noster tyro solicitus. Caetera harum artium elementa,praesertim subtili Cur pa- ra illa, ad Theoriticen pertinentia,equi em no video tres anxia quid Theologo conducant. Non me latet,in prima de celeberrima Christianorum schola Alexandrina san ni duas da p*xxe, in quibus facile principes, Pantenus, Amaseientias monius, Heracla Origenes,DidImus, Anatolius ni ad theolo hil harum partium omisisse, sed scire decet id secisse Ua no usi eo non quod ad Theologica studia censerent artes irque adsto las necessarias: verum partim,ut tradentes eas audit
noςςii Π' ribus gentilibus opportune admiscerent,per quq hi adi nostra religione amplectenda perducerentur: partim
xiii. ' ut nostru viarum Marcii quemadmodum te tur
66쪽
Tusce . hist. lib. 6. qua aduersarijs,non tam h reticis
quam philo his occurrere ac falsa dogmata erudi
te confutare,si quandoVrgeret necessitas,possent.Εw- .nim circiter illa tempora, Artemonii. e haeretici Geo
metricis demonstrationibus Euclidis,praetereaAristo uti. 'telis,Theophrasti, Galeni argutiis sacra inuoluebant
α obscurabant dollinata, ante quos etiamValentiniani, Marcesii, Heracleonitae,de numeris nescio quae sue
rant stolide imaginati: alij alias subtilitates infrugife
ras inuexerant. Hos autem nouorum errorum archi
tectos nemo tunc oppugnare poterat cum spe victori nisi qui eodem genere armorum ijsdemque artibus uti nouisset. Hac igitur de causa nonnulli nostrorum hominum eas artes tunc diligen ter discebant. Α i ve ro nunc, ubi non adest eiusmodi occasio, venari in numeris mysteria, ex diagrammatis Geometricis a lesorias frigidasque probationes ducere, in scholis sane fuerit superuacaneum, in ecclesia vero etiam .ridi culum. Caeterum ex Musica decerpere poterit Theo logiae candidatus,quod ad iudicandum de hymnis decantionibus in sacro caetu usui sere existimat. Quyd quidem citra magnum negotium essiciet. Patrest taplorum cantum magni seceriit. Nam Athanasij tem Canta es poribus, Flavianus & Theodorus apud Antiochiam canendi ritum primi in Oriente svii ex Cassiodoro hist. tripart. li. . cap. 32. accepimus induxerunt. Quos
deinceps alii in alijs prouinciis, tandemque occidenta pila in
libus sinit secuti. A stinus meminit, suaserate sub Euctus. Ambrosio in Ecclesia Mediolanensi modulationem receptam. Vetus illa musica quam mi rifice celebratam audimus a Veteribus, &de qua ali quoties Plato,nonnihil etiam Aristoteles in Politia - cis, prorsas ob leuit. Astronomia obiter, adeoque velut oblectandi animi causa poterit attingi. Haud scio lan in libris facris,praeter paucos locos in Io dc in Re sum volitioine,nonnulla de horologijs, apud Euan resistas autem de horarum diuersitate, aliqua occur
67쪽
sit.Indiciaria autem, seu diuinatoria, non abs re ex . ploditur. Certe Augustinus Confessionii libro quar to, capite tertio: rursus de doctrina Christiana libr. a. cap. zo. grauiter queritur se receptum,& saepe in eam eiusq; professores acerrimE inuenitur. Sacris insuper canonias non semel prohibita est. z6. quaestione. s. c. Igitur seruus. cognoscenda Theologo ex Physice.
PArs philosephiae, quam Physicen vocant, non
pauca habet, quae rurpE seret a Theologo praete riri. Subtiles quidem illas disputationes de prin cipijs, de motu, de infinito, de Vacuo, de generatione& coiruptione, quae ostentationis plus haent, quam utilitatis, & quorum bona pars probabilibus potiu
quam necessariis nititur rationibus, sinet si voluerit Nalere: neque repraehendi a quoquam iure poterit. Caetera vel quae de caelo, de ima aer aqua, terra, demeteoris proseruntur: tum disputationes de homi laride anima,eiusque facultatibus ac diuersis functio nibus: item quq rerum naturas, in primis plantarum, lapidum,animalium, & similium explicat, plus sane momenti adserui,& cum honesta quadam voluptatea generosis animis percipiuntur. Palam namque est, ex istarum rerum visibilium cognitione, in notitiam inuisibiliu nos deduci, nec non quasi per gradus quocdam a creaturis ad creatoris potentiam, sapientiam, bonitatem contem plagam paulatim nos ascendere: Rom. i. Occurrunt autem modo in Psalmis atq; Iob,
modo in alijs libris permulti loci, de rebus sublimi
bus,de arcu caelesti, de ventis, de phasmatibus, dc coloribus in aere,de tonitru,grandine, tempestatibus, de pluuia, quae in terra Canaan, non autem in Aegypto decidere ad irrigandam terram describitur , de terrae motu,deque similibus. Item de montibus, de mari de aquis amaris dulcibusve,& quibusdam languores de pellentibus. Frequens insuper herbarum, fruticum,
arborum fit mentio, veluti Frsibri, si
68쪽
napi,siumenti,palmae, cedri,oleae, ficus, vitis. Ad haee feminarum no paucae species, tum ubi de sacris vesti us denφva ciuitate Hierusalem, tum alibi quoque
enumerantur. Postremo, ex animalibus quadrupe
de aues, pisces, serpentes describuntur, & munda ab immundis separantur. Quinetiam morbi, ut lepra,
paralysis, hydropis, fluor muliebris, sebris cum qui
Dusdam,locum in libris sacris habent. Passim ver ribi istarum rerum naturalium obuenitit nombia seu descriptiones, aut factum aliquod insigne narratur, aut latet retrusa quaedam rerum spiritualium signi ficatio,aut similitudo,siue comparatio texitur. Nunquam igitur aut simplicem verborum sententiam, aut reconditum mys herium, aut similitudinis ratio hiem proprie ac dextre eruet, qui in illis, quas com morauimus, Physiologiae partibus tempus aliquantatum non triuerit. Atque hinc factum opinor, quod inotanniilli patres vitae sanctimonia conspicui, viden s istarum rerum cognitionem a se exigi, ita perdi scendis ijs inuigilarunt,ut etiam in medendi faculta te iudicium sibi non mediocre pararentiatque Medi Medicinicinam cum Theologia coniungerent, utramque hanc quidem ad animorum, illam vero ad corporum cu rationem, publice cum laude tractantes, quod de A coniunxelsata & Luca testa tur literae facrae. De Basilio Ancyra runt. no Episcopo, Hieronymus. De Eusebio Episcopo A lexandri no, Rufinus. De Boas ine Episcopo Persidis.
De Theodoro Laodiccse Episcopo. De Cyro Alexandrino,alijsque historiae Ecclesia1ticae.
An Ethice, Politice Oeconomice,Metaphγsce ecessariae
Ea hicς, quae disputat de vita & moribus, ita ut a Philosephis, praecipueque ab Aristotele, quena
methodi magistrum nuncupant, tradita est,habet quaedam non aspernanda. Sed quando, quae a cognitionem unius summi boni, necnon ad vere boanas A vitae aeternae meritorias, quae Christianorum esse debent actiones pertinent ex quibu4, yt non tan- , C iiiiii
69쪽
llim coram mundo, sed etiam coram Deo iusti, sanoctique sumus studicium fieri solet)exponunturins riptis sacris, idque cum sparsim in diuersis libristum vero multo expeditissimh in Ecclesiaste, & sane ab his petendum omne de summo bono verisq; virtutibus iudicium. autem in libris Philosophorum praecipiuntur de rebus externis, numerandisque inter medias seu adlaphoras,ea discenda retinendaque admittentur, quamuis nec citra salem & condi turam doctrinae Euangelicae. Enimuero Philosophia perquam accurate ostendit rationem disquirendi actionum causas omnes, atque circumstantias, quod re vera magnum est. Theologia autem his non con tenta, ulterius penetrat, ac docet inuestigare virum proficiscantur actiones ex ficis in Deumi Utrum e citentur & adiuuentur homines ad agendum viri
tute Spiritus sancti, an non 8 Vtrum scopum sibi proponant, gloriae Dei illustrationem, & proximi utili talem 3 Itaque aliud est belle agere ciuiliter, & Phitalosophich: aliud bene agere Christiane meritorie,& ad normam doctrinae Euangelicae. Sed non est quod de discrimine inter virtutes Philosophicas siue ciuiles,atque Christianas, in praesenti uberius dispi
temus. Si cui libet exactiora cognoscere, legat ori genem contra Celsum. Tertullianum in Apolo gelico. cap. 61. Cyprianum libr. .episto. r. Augustinum contra Iulianum libro. . Item de ciuitate Dei libr. is. cap. aue. Nam his locis cum indesinenter ac fastidiose odijcerent religionis nostrae aduersari, ni
hil de virtute praecipi in Evangelio, quod pon trad tur pari modo in libris Philosophorum, neque ullas celebrari praeclaras Christianorum actiones, quas noliceat conspicere in gentilibus comprobarunt pii patres validis argumeti multo aliter disserere de stim mo bono,atque virtutibus Euangelium, quam id facit Philos phia,& multis paras angis distare honestas actiones credentium, ab honestis actionibus genti humi redularum. .
70쪽
oeconomicen op rtune discet Theologus, exstinctorum patrum Abrabae dc similium vitis, praeter eri ex prouerbijs Salomonis & Paulinis epistolis, de 'nique ex mediocri domesticarum rerum usu. Operae pretium est, & hic aliquo modo discernere praecepta, quae de ossicio mariti dc uxoris, domini &serui, de parandistionesta ratione facultatibus, praescribun
tura Philosephis, ab iis, quae edita sunt a Propheti , di Apostolis. Aliud enim in multis sapit caro, aliud spiritus. Idem de politicis est statuendum. Nam Theologi
non est,se curiose rerum politicarum tractationi iiii misceretne iuxta prouerbium, in alieno choro videatur pedem ponere. Praesenti rerum statu, ac recepta confirmataque Reipublicae forma utatur, ac gaudeat,
sciat deinde, quae ad inculpate uiuen um apud conciues sint necessaria , haud dubiE in Politicis proba
doctus habebitur. Virtutes vel vitia,si qua in ciuitatum administratione existiunt rectius aduertet etate prouectus, qua iuuenis. Similiter qu stiones obscurasci graues de quibusdam institutis consuetudinibus, contractibus, atque id genus aliis, excutere, prudenter ldifferet in illud tempus,quo tam Theologorum, qua uinconsultorum sententias audire, deque ijsdem iudicium ferre poterit. De consum mendis aliquotannis in Aristotelicis Met rhysicis, quod nonnullos ostra memoria factitas te in Itali. a habemus compertum, adolescenti Theologicis studijs destinato to non
in mentem non veniat, sed ijs omissis, copitet Vera multum
absolutam Metaphysica in sacris literis sibi este pro seruit posita. Sed ad fine semel ut decurrat oratio,iaturoetheo , Authorialogo satis sore arbitramur, si has Cyclicas disciplinas Phil paucis, & velut ad maiora utilioraque proieraim percurrat. -d quidem celeriter e sciet, si ea tantum l.hseligat decerpaxque, quae semper in promptu haberi debent,& quorum usus quam latissime patet. Si de
vix felix is,nium, quia quas recensuimVs perdi- .i C a scere