장음표시 사용
71쪽
scere omnes queat, mininE reiicimuAquinimo anu plectimur, exosculamur, terque quaterque beaturi' praedicamus,& nihil non de eo nobis pollicemur, sed
tamen nec reij cimus quod tale non est. Enimuerb admitti conuenit sine contemptu ad sacrarium Domini, etiam inferioris notae homines.
cum in consei sit, saepenumero spiritu sancta sum peditare, quod non valet artium humanitatis praei dium, deinde fieri haud posscivi omnes summi eua dant, sed alios debere consistere in medio, alios inferiore contentos fore loco. Qu'nqua eos quoque excet Theolog lere in Theologia posse confidimus,qui nec diu, nee coep0xςst multum in illis circularibus sunt versati. Exemplo sunt Athanasius, Basilius.& plures alij. Sic autem de Athana Athanasio NaZan nus. Aliquantum inquit)circi suti laribus opera dedi' artibus, ne illarum pepitiis esset
ignarus, quas contemnedas esse censeret. Haud qua. quam enim sustinebat, ut animae generosior & prae stantior pars vanis exerceretur studijs, ne idem ei usu veniret,quod in expertis athletis, qui cum aerem se litus verberant,quam corpora, a certamine principa
i excidunt. Et addit. In testamento Vero, tam novo, quam veteri, tantum se exercebat, quatum nec alius
B situ, in uno. Idem in oratione de Basilio magno, i m eum Magnus. appellasset Rhetorem inter Rhetores, Philosophum
inter Philosophos, de eloquentiae studio ita subjicit.
Eloquentia: studium ei superuacaneum erat, eX ea
tamen tantum decerpsit, quantum illi ad nostram Philosophiam opus erat quoniam & vis huius ad in telligendorum demonstrationem est necessaria. Η ille. R circa non possumus non etestari quorum. dam pGeptorum morem qui haud scio an augendi priuati quaestus, an alterius rei gratia, iuuentuteri per se docilem, tractabilem, & ad optima natam, iam sublimioribus destinandam studiis, gaudent ad annos plures, nempe septem aut octo in pistrino C mo licarum disciplinam detinere, prope dixeram eno
. ne, care. Quid prohibet, quominus pius tyro, quem ad
72쪽
Theologiam sermandam suscepimus, postquam ec scientiaK perceperit Grammatice' simul audiat unius& Themo- dimidiati anni spatio Dialectice, & Rhetoricen,quas duas artes Dalam est ita esse coniunctas, Ut altera sine iε tabes altera perte te addisci aegre queat 3 Adiungere hisce Qvqmo studium linguae Graece, eodem tempore, non opinor do breui raue futurum. QDntulum enim id fuerit, tres vide temporocet horas sinpulis diebus auditioni impendereὶ Ata pRπς taque erit interea adhuc repetitioni, erit styliti erit disputationibus locus. Tantiadem Vero tem pori id est,annum & dimidiatum,dabimus Physicis eliona au atque Ethicis cum quibus Mathematum sustus ali- ditionem quis propinabitur. In quibus disciplinis, si authores perduc quidam prileaantur Glaeci,fiet eadem opera, Vt Grata casamiliaria nant,atque usu ipso confirmentur, sine taedio,&sine molestia. Cum autem adolestentes hoc ', ipsis temi're aliquousque progrediantur, necnon crescat iiiijs iudiciti, placet mihi,li tertio anno Theo logum quotidie audirent, ita quartam horam percipiendis rebus diuinis tribuentes. Qua quidem rati ne quarto demum anno sese totos taris addicant ii teris,liceiat. Ac possent proculdubio per fideles ac diligentes profest res tantillo tempore,quae ex Vmucrisa Philolophia candidato Theologiε necessaria sunt, quam commodissim radi. Certe ita tradi possent, ' ut qui vellent in posterii tempus, per sese citra praec
Ptoris opera, caetera omnia ad easdem artes pertinen
tia, & vel abstrusissima consequi cito possent. Quid' quod lectissima quaeque ex Physicis, Ethicis, Ma maticis, ab erudito &graui quopiam viro possent
succincte in unum volumen contrahi,eademque compendiose de magno cum fructu in scholis enarrari. iod consilium si quis putat assernandum, is velim sciat non esse meum, verum longe doctissimi Thς 'logi Augustini de doctrina Christiana libr. a. cap. 39- quo quidem loco refert excellentis ingenij virum Eus tum ea ratione collegi Gedidisseque, quae ex tem. Forum historia cupientibus sacros libros degere, c C a
73쪽
gnitu digna sunt. Neque praeterea tyronem nostriim exactis tribus illis annis sic volumus in uniuersum au'care a studiis Pbilosophicis, quasi nullum ania plius debeat cum eis habere commercium, quin po tius hortamur, & suademus, ut Theologorii scholas iam ingressu certos ipse sibi praestituat dies de hora quibus dudu audita ex praeceptoribus praeceptaque, vel priuatim lmendo, vel apud inferioris classis comtubernales explicando, repetat. Certissimum nam; est, si imid fecerit, amplissimam inde commodit tem sentiet, ac mirabilem in disciplinis humaniori Disputa ' progressum eo pacto faci t. Quinetiam in disputatioε, selio lationibus quas frequenter iiitraholae parietes na-
'βψ 'bere oportet, post siue proposita Theologica,
alterumue thenia ex naturali' aut ex morali Philosophia attexetur excutiendum. res non modo ad repetendum, de commenda dum memoriae,sentetias Philosephicas ante in scho lis exceptas, Vehemenur proderit: vertim etiam ad
inuestigandum grauiores subtilioresque tractatio nes Theologi K alacrem atque instructam iuuent
Postremb decebat iuniores Theologos vel animi causa, quoties vacat, Philosophorum, in primis Pla th olodio Ciceronis scripta haud oscitanter diligetet euoluere,quo nimirum, quae per nos sunt prodita,adeuot di nostrum Vsum, nostraeque religionis ornamentum, tinti quoad eius fieri quear, couertere assuescant. Siquidelaus erit non modica ut sestE Augustin. lib. a. de do . . ruina Christiana cap. o. spoliare Aegyptios vesti bus,auro, dc argento, atque ad ornatum tabernaculi Domini ea conferre, quibus illi ad luxum dc fastum. nec non ad phana saliorum deorum secanda, indu ne abusi sunt. Ad hunc igitur modum, quae ad Phi dosophiam humanam pertinent, ita 'rtractari meo iudicio possent,ut interea quam minimum corporis
decederct grauiori Eidio Prulosophiae diuinae.
74쪽
v. Historia, Architectonica, Agricultura, atque aliis quia busdam artibus. c ap. v III.
HIstoriam penλ prsterieram. Haec per se animos Historia
voluptate demulcet atque ad lectionem peta generalis trahit. Hanc vero ab adolescente non requiro. primi in
Tantum illud monere lubet. Qui sacram linet histo πψο-'riam, opportime adhibebit tanquam confabulandi causa aliquem scriptorem, regnorum & imperiorum
externorum tempora atque mutationes complectentem. Monarchiae namque aliae aliis longo seculorum ordine successerunt,atque diuersarum tit in libris s cris mentio. Itaque utiliter siet historiae sacrae cumscriptis aliorum collatio, atque prudeter inquiretur,
qui reges, dc quam diu apud Babylonios, inde qui a pud Aegyptior, hinc apud Medos, tum apud Persas.
Deinde apud Graecos, tandem qui apud Romanos. imperium tenuerunt. Quae diligentia lucem non paruam cupienti res sacras intelligere conferet. Sed de hac ipsa re alibi dicemus. Artium, quas mechani cas, sedentarias,ac manuarias Vocant,peritiam,ad in- eli,nieae telligendos sacrae scripturae codices, non ducimus ne- Theol cessariam. describuntur quaedam aedificia, ut tabcta gie candi naculum Mose cum omni apparatu, templum, rmia d xo: hQR Salomonis,ciuitas noua, sed ita describuntur, ut sine Rς
arsit tecturae coge 'ne percipi omnia satis queant.
Incidunt exemplo terdum vel similitudines, de re vrustica, aut alio quopiam artificio, atque de iisdem res,us, ut recte iudice modica expericlia apud artis res sela inspectioe parata. sufficiet. Qui ignorat quid. sit, surculum oleastri inseri in oleam, ex eo qui agros vel hortulos colit audire poterit. Si obscurum tibi est quid sit niodico sermento totam massam vitiari, in pistoris ossicina, fies certior. Vis intelligere locum illieremiae. 18. Aut ad Roma. . de figulo, qui ex luto omnis generis vasa sormat, & subinde ii, de lutum, varias inducit specie fistulina ingredere,& quid pro- .
75쪽
Magnopeis profuturamTheologo cognitionem linguarta praesertim Hebraicae dc Graecae: Ubi & exhortatio ad studium linguae Hebraicae. Cap. IX.
QVemadmodum vero omnes homines advolu itatis siue cognitibnem Deus voluit peruenire, ita singulari consilio sacros libro in quibus vo luntas illa explicatur, ijs lipguis descriptos extare cum s. seri ρtu rauit in quibus ab omnibus intelligerentur. Hae auterae libri linguae sunt, Hebraea &Graeca, quae quondam toto orGit a & be erant celeberrimae, &summo habitae in honore, i, by 'in quarum priore conscripti sunt omnes libri insui su* ςψὲς veteri , altera omnes testamenti noui , pN Euigeliu euangelium Matthaei,quod Hebraica lingua sui Natil, i se scriptum constat,postea vero stine Theopnylacto, Hebraica a Ioanne euagelista in linguam Graecam fuit conue lingua co- sum. Imb in posteriorent; sic nimiru ordinante Deo. Qiipxum atque viam sternente ad vocandos gelites ad euangelueuinsidii ' cogniti m Omnes illi opera lxxij. interpretii ad vo
seu in Giae Ptolemii Philadelphi regis Aegipti, bdeliter sunt
cam eonia conuersi,annis ni fallor, ante Christum in carne in
uersu est. nis statum. 28 o. si Lusebio in Chronicis, & Iosepho 5πxΠρ- Antiquitatum Iudaicarum libro ia. fidem habemus synx in- postea in alias linguas transfusos esse no
verteiint Fueriint autem plerique pare 'bris sacris, lingux biblia. quam ipsi optime callebant,seud ca ea esset,seu Latina,scii alia legendiscontenti,& quod negari non po
. test,fructum haud p ruum retulerunt: Caeterii si qui ex nostris ad summa conscendere,& inter Theologos quasi arcem tenere cupia hunc admonendum excita, . dumq; putamus,summis ut enitatur viribus, ad alia rum quoque lingu rum, Hebraeae in primis &Graeco . Linguaia ςQpnitionem comparandam. Id verb plures & mini cognitio leues ob causas. Primum,nunquam quis rectius asob varias sequitur alterius mentem dc germanam sententiam ς- is ma quam qui ipsas loquentes voces, ct proprium sermo. EL ' num audi intellisitque. Habet namque non Hebr
vel Graeca modis omninb quaelibet lingua, set quaedam
76쪽
Deda & peculiaria vocabula, habet suos idiotismos, habet metaphoras,allegorias, dc id genus tropos,quos in peregrinam linguam nullus interpres quamlibet alioquin sidus & sol ers,pari cum gratia queat redde- 're. Ac nescio qui fit,nunquam sic fatis facit, afficitque oratio vel elaboratissima interpretis, Ut simplexo .mo primi autoris. Sed & quoties amphibolia Vel qua- In dubi iticunque ratione obscura in Biblijs Latinis, siue peregri S scriptuna lingua redditis sententia occurrit, hic te protinus sentencogit necessitas diuersa exemplaria apud diuersos in
terpretes in consilium adhibere. At si hi quod sispenu cinero solent ipsi dissentiunt, nihil aliud quam nouo proprietas: upos tibi injjcisit, & incertiorem te reddunt, quam te semper ante fueras. Quid igitur restat, nisi ut ipse adeas archi habuerui. -Gr ca,&prscipuElxxij.interpretumὶ Nam horum Sept ginamplissima est apud omnes ecclesias authoritas, etiasi Aquilae, Symmachi, Theodotionis, praeterea quinta appellatur,quae etiam sexta, apud Neapolim apud OE, Orientalem inuenta versiones, minime sint, si modo ecclesias haberi posient, aspernandae. At quamuis omnes illae authori- translationes plurimum Theologiae candidatum iu uare possint, quo facilius sacram scripturam intelli gere exactius possit, semper tamen pius Theologus
translationi communi,quam uniuersalis receptam tenet ecclesia suam dignitatem, suumque honorem is tactum relinquet. V tpote quae veram Spiritus sancti mentem eiusdemque sensum conrineat atque exponat.
Qisd si quaedam lint,quae non ita facilὸ intelligutur, ut quae inuoluta sint & abstrusa, id non sine causa dc y grauissima,ab stiritu sancto ita factum existimabit,
qui pietatis es sacrae doctrinae verus atque on sidus suerit cultor. Vel ita nostra refert, Vt scilicet quaedam oli abstri ignoremith quae intellecta no tantum spiritui nostro sa Nobsis. prosuisset, vel ad Dei storiam extollendam ignoratia ra relin-ina,quae nos nostrae fragilitatis 5c diuinae maiestatis conscios nos secit. Plus momenti quam sacramenti i i, mi
gnorati cognitio adferre potuit. Q dsi ne hi quidecubitationem omnem e arumore nunt, postremit . N.
77쪽
xesugium habes ad veritatem Hebraicam, tanquma ad sacram anchoram,quam Deus mirabili prouiden tia per tot secula incorruptam seruauit. Itaque ex limpidissimo hoc fonte suavem,& siti sedadae accomm dum gustum hauries,quem ex procul inde deductis rivulis nunquam eras percepturus. Qira quidem ratio ne de D. Augustinus in obliniris locis veteris testamenti adire libros Hebraeos, in nouo autem testamento Graecos monuit,cuiusverba relata sunt in Canonibus distinct. 8. Can. Vt veterum. Nec vero credemus abcque graui causa semam,qubd totum vetus testame inentu He Hebraic nouum Vero GrFe,voluerit Deus euulbraiee, no gari. Idcirco nimirum id factum, ut harum linguarulium vero discendarum cura perpetuo teneremur Nec dubium,
GraecEstri quin ideo plura Hebraice quam Graece,ut illi linguaebi vol-- eandidati Theologiae aeque studiosὸ atque huic int Titui, eiu νςncrandum eloquium cruci Christi imporis,ichii situm,tribus conscriptum linguis, Hebraica,inquam,sti eut uia Graeca & Latina,tametsi adumbrarit, ex omnium geb, linguis tium nationibus accersendos fore aliquos ad Chrim scripta. regnum,quod est ecclesia,tamen signincauit quoque, harum trium linguarum dignitatem dc studium retineri in ecclesia temper debere. Quod dc cosensus iste ecclesiarum mihi videtur approbare, quo multis abhinc seculis receptum cernimus in templis praeter Latinas etiam Hebraicas dc Graecas voces quales Hosi ita κυριε Mισο dc similes sacris hymnis admisceri. Qiras prosechb voces quoties generosi animi audiunt,
Nebrateae toties ad earum linguarum comparandam peritiam, linguet co- accendi debebant. Caeterum cum videas sic ratis mul medatio. tos linguae Graecae gnaviter incumbere, paucissimos Tria the' vero Hebraicae dare operam libet nonnulla adiicere,
togis ς di quibus pii adolescentes ad hanc quoque excolendam
vnjunu igitur sunt,quae meo tuaicio maxime debent, diu inelta Theologiae candidatos prouocare ad linguae Hebraeae se debet. studium. Primum est,eius dignitas atque excellentia: di .est alterum, necessitas, nam magis omnino necessiaria est,quam
78쪽
es quam plerique suspicantur: rtium,facilitas. Di eam de his ordine. Haec illa est lingo, quam DE VS neu, Η
primam mortalium intellectui indidit,quamque ceu braea lin- naturalem ad mutuam societatem dc charitatem alegua loci dam,communem esse omnibus voluit. Hac lingua Deus cum seinis patribus colloquens usus est, neglecta planEGrico Attica,qua Iouem locuturum finxe runt Graeci. neglecta Latina,Plautina,quam Varro dicebat musas electuras,si Latine loqui vellent. Hac lingua religionis doctrina iussu Dei primum euulgata, α conscripta libris est. linpua omnibus religionis synceriantesignanis Patriarchis Prophetis,Iudicibus regibus familiaris fuit,qui cum puritate lino uae pura etiam coseruarunt religione. Pras quidem A re lim Hebria 'nua sancta deinceps appellata est. Nec prius eorudem lingua Lnctorum posteri ad superstitiones, Hue ad idolola eur sanctatriam sint delapsi : quam sese peregrinarum gem appG x
tium linguis passi sint prophanari & inquinari.
circa si nos quoque optamus priscam Sc vere sanctam religionem,qualis fuit illorum patriarcharum, restituere cogitemus, magnum ad id nos habituros adi mentum,si primum pares in nobis fuerint,atque quondam in illis, fidei ac charitatis adsectus, dehinc eam quoque teneam',& excolamus linguam,qua religio imsa apud illos edita, dc immensb prope tempore consciuata est. Quam linguam quisquis didicerit, videtur sanhad Dei ipsius admitti colloquium, videtur sanctorum prophetarum iucundissimo interesse coetui, atque deres,us religionis viva voce disserentes audire.Qu an non plane beatitudini caelesti est propriuZ Quicunq; Si quid interea Graeci,vel alii de uno Deo,de prouide- Gxtri unqtia Dei, de immortalitate animorum, de praemijs brunorum,de suppliciis malorum, hanc vitam secuturis,
recte dixerat,id omne ex Hebrgis mutuati sunt, a qui- Hebraeis squasi per manus ocs onflatu terraru nationes,d mutuatictrina de rebus diuinis accepere. pertinet. v Pla ux
to philomphorii gentiliu facile princeps, atq; omnia Plato mul
79쪽
sit.Indiciaria autem, seu diuinatoria, non abs re exisploditur. Certe Augustinus Consessionii libro quartato, capite tertio: rursus de doctrina Christiana libr. a. cap. zo. grauiter queritur se receptum,& saepe in eam eiusque professeres acerritis inuehitur. Sacris insuper canonias non semel prohibita est. 26. quaestione. c. Igitur seruus. cognoscenda Theologo ex Physice.
PArs philosophiae, quam Physicen vocant, non
pauca habet, quae turpE soret a Theologo praeteriri. Subtiles quidem illas disputationes de prin cipijs, de motu, de infinito, de vacuo, de generatione& coiruptione, quae ostentationis plus habent, quam utilitatis, & quorum bona pars probabilibus potius, quam necessariis nititur rationibus, sinet si volueritrualere: neque repraebendi a quoquam iure poterit. Caetera ver quae de cael de istia aer aqua, terra, demeteoris proseruntur: tum disputationes de homi laride anima, eiusque facultatibus ac diuersis stinctio nibus: item quq rerum naturas, in primis plantarum, lapidum animalium, & similium explicat, plus sane momenti adserui,&cum honesta quadam voluptatea generosis animis percipiuntur. Palam namque es, ex istarum rerum visibilium cognitione, in notitiam inuisibiliu nos deduci, nec non quasi per gradus quocdam a creaturis ad creatoris potentiam, sapientiam, bonitatem contempladam paulatim nos ascendere: Rom. i. Occurrunt autem modo in Psalmis atq; Iob,
modo in alijs libris permulti loci, de rebus sublimi
bus,de arcu caelesti,de ventis, de phasmatibus, & colo ribus in aere,de tonitru,grandine, tempestatibus, de pluuia, quae in terra Canaan, non autem in Aegypto decidere ad irrigandam terram describitur , de terrae motu,deque similibus. Item de montibus, de mari,de quis amaris dulcibusve, dc quibusdam languores de pellentibus. Frequens insuper herbarum, fruticum,
arborum fit mentio, veluti Mandragorae, signi, si napu
80쪽
napi,stumenti,palmae, cedri,oleae, sicu' vitis. Ad hare enim xum no pauca: species,tum ubi de sacris vesti odenqua ciuitate Ilierusalem, tum alibi quoque
enumerantur. Postremo, ex animalibus quadrupe de aues, pisces, serpentes describuntur, & munda ab immundis separantur. Quinetiam morbi, ut lepra,
paralysis, hydropis, fluor muliebris, sebris cum qui
busdam locum in libris sacris habent. Passim ver V hi istarum rerum naturalium obueni ut nomisia seu descriptiones, aut factum aliquod insigne narratur, aut latet retrusa quaedam rerum spiritualium signi ficati aut similitudo,sue comparatio texitur. Nunquam igitur aut simplicem verborum sententiam, aut reconditum mysterium, aut similitudinis ratio hiem proprie ac dextrE eruet, qui in illis, quas c5me morauimus, Physiologiae partibus tempus aliquantatum non triuerit. Atque hinc factum opinor, quod nonnniilli patres vitae laticilinonia conspicui, viden Vs istarum rerum cognitionem a se exigi, ita perdi scendis ijs inuigilarunt,ut etiam in medendi faculta te iudicium sibi non mediocre pararentiatque Medi Medicinicinam cum Theologia coniungerent, utramque hanc μquidem ad animorum, illam Vero ad corporum cu- ii rationem, publich cum laude tractantes, quod de L eoniunxelsaia& Luca testa tur literae facrae. De Basilio Ancyra runt.
no Episcopo, Hieronymus. Te Eusebio Episeopo A lexandrino, Rufinus. De Boas ne Episeopo Persidis. De Theodoro Laodiccse Episcopo. De Cyro Alexandrino,alijsque historiae Ecclesialticae.
An Ethice, Politice Oeconomice,Metaphγsce recessaria snt Theologo. Cam VH.
Ea hicς, quae disputat de vita & moribus, ita ut a Philo phis, praecipueque ab Aristotele, quena
methodi magistrum nuncupant, tradita ei habet quaedam non aspernanda. Sed quando, quae a cognitionem unius summi boni, necnon ad Vere - .n dc diae aeternae meritotrias, quae Christianoruni eae debent, actiones pertinent,ex quibu , Vt non tanc tam i