장음표시 사용
81쪽
tiim coram mundo, sed etiam coram Deo iusti, san etique sumus iudicium fieri let) exponuntur inscriptis sacris, idque cum sparsim in diuersis libris, tum vero multo expeditissimh in Ecclesiaste, & sane ab his petendum omne de summo bono verisq; virtutibus iudicium. autem in libris Philosopli
rum praecipiuntur de rebus externis,nunaerandisque inter medias seu adlaphoras,ea discenda retinend Alliet admittentur, quamuis nec citra salem & condi Theolo turam doctrinae Euangelicae. Enimuerb Philosophiagia Chri- perquam accurate ostendit rationem disquirendi mana, a actionum causas omnes, atque circumstantias, quod re vera mapnum est. Theologia autem his non con Lium, Ulteriuβ penetrat, ac docet inuestigare virum bono & proficis antur actiones ex si' in Deum i Utrum eri virtutib, citentur dc adiuuentur hominis. ad agendum virtu
trali. tute Spiritus sancti, an non ' Vtrum scopum sibi pro Aliud est ponant, gloriae Dei illustrationem, & proximi utili talem 3 itaque aliud est belle agere ciuiliter, & Phi ieid sit -- aliud benὸ agere Christiane demeritori iosophieὸ & ad normam doctrinae Euangelicat. Sed non est aliud be- quod de discrimine inter virtutes Philosophicas siueneagere ciuile atque Christianas, in praesenti uberius disputatemus. Si cui libet exactiora cognoscere, legat ori genem contra Celsum. Tertullianum in Apolo gelico. cap. 61. Cyprianum libr. .episto. r. Augusti num contra Iulianum libro. . Item de ciuitate Dolibr. iu. cap. las. Nam his locis cum indesinenter ac fastidiose obijcerent religionis nostrae aduersari, ni . hil de virtute praecipi in Eua elio, quod non tradatur pari modo in libris Philosophorum, neque ullas celebrari praeclaras Christianorum actiones, quas noliceat conspicere in gentilibus comprobarunt pij patres validis argumetis, multouiter disserere de sum ino bono,atque Virtutibus Euangelium, quam id sa
cit Philo phia,& multis parasangis distare honestas actiones credentium, ab honestis actionibus gentialium incredulanim.
82쪽
' oeconomicen op rtune discnt Theologus, ex O n sanctorum patrum Adrabae dc similium vitis praeter n; ἰς ira ex prouerbijs Salomonis & Paulinis epistolis, de 'nique ex mediocri domesticarum rerum usu. Operae pretium est, & hic aliquo modo discernere praecepta, quae de ossicio mariti dc uxoris, domini dc serui, de parandishonesta ratione facultatibus, praescribun
tur a Philosephis, ab ijs, quae edita sunt a Prophetis,4 Apostolis. Aliud enim in multis sapit caro, aliud spiritus. Idem de politicis est statuendum. Nam Theologi
non est,se curiose rerum politicarum tractationi im viis excine iuxta prouerbium, in alieno choro Videatur pedem ponere. Praesenti rerum statu, ac recepta confirmataque Reipublicae forma utatur, ac gaudeat,
sciat deinde, quae ad inculpate uiuen um apud conciues sunt necessaria, haud dubie in Politicis probEdoctus habebitur. Virtut vel vitia,si qua in ciuita
tum administratione existunt rectius aduertet etate prouectus, qua iuuenis. Simit iter quistiones obscuras, graues de quibusdam institutis consuetudinibus, contractibus, atque id genus alijs, excutere, prudenter ldisseret in illud tempusquo tam Theologorum, qua Iurisconsultorum sententias audire, deque ijsdem iudicium ferre poterit. De consummendis aliquotannis in Aristotelicis Met rhysicis, quod non nul los nostra memoria factitasse in Italia habemus compertum, adolescenti Theologicis stud ijs destinato go tibii in mentem non veniat, sed ijs omissis, cogitet Vera multum abs tutam Metaphysica in sacris literis sibi este pro seruit. posita. Sed ad sine semel ut decurrat oratio,iaturoetheo , Au thorialogo satis sore arbitramur, si has Cyclicas disciplinas Phil paucis, & velut ad maiora utilioraque properans, percurrat. Quod quidem celeriter efficiet, Ii ea tantum seligat decerpaxque, quae semper in promptu haberi debent,&quorum usus quam latissime patet. Sid
vix felix irinium, quod quas recensuim is perdi iai C a scere ;
83쪽
Theologiam sorinandam suscepimus, postquam eri scientias, acte perceperit Grammaticen, umul audiat unius&mmidiati anni spatio Dialectic' & Rhetoricen, quas duas artes palam est ita esse coniuncta , Ut altera sine te tabeat. altera perlecte addisci aegre queat ὶ Adiungere hisce Quomo
studium linguae Graece, eodem tempore, non opinor do breui ave futurum. Qirantulum enim id suerit, tres videia rem poroticet horas sinpulis diebus auditioni impendereὶ Ata pura certaque erit interea adhuc repetitioni, erit styli exerci
itinerit disputationibus locus. Tantudem Vero temporis,id est,annum dc dimidiarum,dabimus Physicis ctionu au atque Ethicis cum quibus Mathematum sustus ali- ditionem quis propinabitur. In quibus disciplinis, si authores perduc quidam prilegantur Graeci, fiet eadem opera, Vt Grata d-ca familiaria fiant,atque usu ipso confirmentur, siue taedio,&sine molestia. Cum autem adolestentes hoc , ipse tempore aliquousque progrediantur, necnon crescat in iis iudiciti, placet mihi, si tertio anno Theo logum quotidie audirent, ita quartam horam percipiendis rebus diuinis tribuentes. Qua quidem rati ne quarto demum anno sese totos sacris addicant ii teris,licebit. Ac possent proculdubio per fideles ac diligentes prosesseres tantillo tempore, quae ex Vniue
fa Philos phia candidato Theologil neces Iaria sunt, quam commodissime tradi. Certe ita tradi possent, ut qui vellent in posterii tempus, per sese citra praeceptoris opera, caetera omnia ad easdem artes pertinentia, & vel abstrusissima consequi cito possent. Quidlquod lectissima quaeque ex Phy sicis, Ethicis, MAGmaticis, ab erudito & graui quopiam viro possent
succincte in unum volumen contrahi, demq; compendiose dc magno cum fructu in scholis enarrari. 'iuod consilium ii quis putat aspernandum, is velim sciat non este meum, verum lonse doctissimi Theo toti Augustini de doctrina Chriuiana libr. a. cap.,9. . quo quidem loco refert excellentis ingenii virum Eus tum ea ratione colle isse,edidisseque, quae ex temporum historia cupientibus sacros libros degere, co- '
84쪽
gnitu digna sunt. Neque praeterea tyronem nostrum exactis tribus illis annis sic volumus in uniuersuin aumare a studiis Philosophicis, quasi nullum ania plius debeat cum eis habere commercium, quin potius hortamur, &suademus, ut Theologoruscholas iam ingressu certos ipse sibi praestituat dies & hora quibus dudu audita ex praeceptoribus praeceptaque, . vel priuatim legendo, vel apud inferioris clasiis com tubernales explicando, repetat. Certissimum naim; est, si istud secerit, amplissimam inde commodit tem sentiet, ac mirabilem in disciplinis humaniori Disput, progressum eo pacto faciet. minetiam in dispitioε, scho lationi is quas frequenter intra scholae parietes na-i m bere oportet, post siue proposita Theologica,
Im qi subinde utiliter unum alterumue thema ex naturali morali Philosophia attexetur excutiendunti Quae res non modo ad repetendum, & commenda dum memoriae,sentetias Philosophicas anse in scho lis exceptas, Vehementar proderit: verum etiam ad
inuestigandum grauiores subtilioresque tractatio , nes Theologicas, alacrem atque instructam iuuent
Postreinb decebat iuniores Theologos vel Vimicausa, quoties vacat, Philosophorum, in primis Pla acti, b Aristotelis, Ciceronis scripta haud oscitanter
diligeiei' euoluere,quo nimirum, quae per nos sunt prodita,adeuot edi nostrum usum, nostraeque religionis ornamentum, tinti quoad eius fieri quear, couertere assuescant. Siquidelauserit non modica ut seste Augustin. lib a. dedo
. ctrina Christiana cap. o. spoliare Aegyptios vesti-
bus,auro, & argento, atque ad ornatum tabernaculi
Domini ea conferre, quibus illi ad luxum di fastum. nec non ad phana salibrum deoxum fucanda, indi gne abusi sunt. Ad hunc igitur modum, quae ad Phi I sophiam humanam pertinent, ita pertractari meo iudicio possent,ut interea quam minimum corporis
. . decederet grauiori studio Philosophiae diuinx.
85쪽
Πῖstoria, Architectonica, Agricultura, atque aliis quibusdam artibus. Cap. VIII.
HIstoriam penξ prsterieram. Haec per se animos Histor Iavoluptate demulcet atque ad lectionem peta generalis trahit. Hanc vero ab adolescente non requiro. primum
Tantuni illud monere lubet. Qui sacram leset histo dςguo u riam, opportune adhibebit tanquam contabulandi causa aliquem scriptorem, regnorum dc imperiorum
externorum tempora atq; mutationes complectentem. Monarchiae namque aliae aliis longo seculorum ordine successerunt,atque diuersarum tit in libris sa cris mentio. Itaque utiliter fiet historiae factae cumsci iptis aliorum collatio, atque prudeter inquiretur, qui reges, de quam diu apud Babylonios, inde qui Myud Aegyptios hinc apud Medos, tum apud Persas. Deinde apud Graecos, tandem qui apud Romanos. imperium tenuerunt. Quae diligentia lucem non Paruam cupienti res sacras intelligere conferet. Sed de hac ipsa re alibi dicemus. Artium, quas mechaniacas sedentarias,ac manuarias Vocant,peritiam,ad in- eliani telligendos sacrae scripturae codice* non ducimus ne- Theolo- cessariam. describuntur quaedam aedificia, ut taber e candi-aiaculum Mose cum omni apparatu, templum, rmia d*xo: Π0RSalomonis,ciuitas noua, sed ita describuntur, ut sine nςς 'architecturae coge me percipi omnia satis queant.
Incidunt exem, iterdum vel similitudines, de re rustica, aut alio quopiam artificio, atque de iisdem rebus, ut recte iudices, modica experietia apud artifices sela inspecti6e parata. sufficiet. Qui ignorat quid sit, surculum olealtri inseri in oleam, ex eo qui agros vel hortulos colit audire poterit Si obscurum tibi est quid sit niodico sermento totam massam vitiari, in pistoris ossicina, fies certior . Vis intelligere locum . . Hieremiae. is. Aut ad Roma. . de figulo, qui ex luto omnis generis vasa sormat, &subinde is, e lutum, . varias inducit specie figulina ingredere,dc quid propheta siue Apostolus sibi velint, statim pervidebis ' η Sic aut ecde caetervi mechanicis artibus iudicand0m. si , Mago
86쪽
Magnoperὲ profutura inTheologo cognitionem linguarta praesertim Hebraicae & Graecae: Ubi & exhortatio ad si dium linguae Hebraicae. p. IX.
Vemadmodum vero omnes homines ad volun talis suae cognitionem Deus voluit peruenire, . ita singulari consilio sacros libros, in quibus vo. luntas illa explicatur, ijs li guis descriptos extare cu s seriptu- rassit,in quibus ab omnibus intelligerentur. Hae autetae libri linguae sunt, Hebraea dc Graeca, quae quondam toto orGit a & be erant celeberrimae, &summo habitae in honore, hς, Ili' quarum priore conscripti sunt omnes libri insto su* ς0ὲς ν veteri , altera omnes testamenti noui, pr. Euistellu euangelium Matthaei,quod Hebraica lingua filicnati liti scriptum constat,postea vero steste Theophylacto, Hebraica a Ioanne euagelista in linguam Graecam fuit conue lingua co- seni. Imb in posteriorem; sic nimiru ordinante Deo, stilpxum atq viam sternente ad vocandos gelites ad euangelu' cogniti5em omnes illi opera lxxij. interpretii ad votasti ciae I tolem i Philadelphi regis Aegipti, naeliter sunt
cam eonia conuersi,annis ni fallor, ante Clixi itum in carne in
uersu est. nis statum. 28 o. si Lusebio in Chronicis, dc Iosepho septu . Antiquitatum Iudaicarum libro ia. fidem habemus. Unx in- vel b postea in alias linquas transfusos esse no
terpretes uamus. quando verterint
Fuerunt autem plerique pare ris sacris, lingvix
quam ipsi optime callebant,seu c ca ea esset,seu Latina,scii alia legendiscontenti,& quod negari non potest, fructum haud p ruum retulerunt: Cartem si qui ex nostris ad summa conscendere,dc inter Theologos quasi arcem tenere cupia hunc admonendum excita dumq; putamus,summis Vt enitatur viribus, ad alia rum quoque lingu rum,Hebraeae in primis &Graecae ico itionem comparandam. Id vero plures &mini me leues ob causas. Primum,nunquam quis rectius asob varias sequitur alterius mentem dc germanam sententiam, causas in quam qui ipsas loquentes voces, S proprium sermo iamς ne- num audit, intellio itque. Habet namque non Hebr
ςςu- Ἀ Grata modo,sed omnino quaelibet lingua, selccti quaedam
87쪽
46 praeda & peculiaria vocabula, habet suos idiotismos, habet metaphoras,allegorias,& id genus tropo'quos in peregrinam linguam nullus interpres quamlibet alioquin sidus di sol ers,pari cum gratia queat reddere. Ac nescio qui fit, nunquam sic 1atis facit, afficitque oratio vel elaboratissima interpretis, Ut simplexu mo primi autoris. Sed & quoties amphibolia vel qua cunque ratione obscura in Bibliis Latinis, siue peregrina lingua redditis sententia occurrit, hic te protinus cogit necessitas diuersa exemplaria apud diuersos in terpretes in consilium adhibere. At si ni quod s penumero solent ipsi dissentiunt, nihil aliud quam nouos
scimpos tibi inijciut, dc incertiorem te reddunt, quam ante fueras. Quid igitur restat, nisi ut ipse adeas archi ua GxFa,&prscipue lxxij. interpretumὶ Nam horum amplissima est apud omnes ecclesias authoritas, etiasi Aquila Symmachi, Theodotionis, praeterea quae quinta appellatur, quae etiam sexta, apud Neapolim Orientalem inuent versiones, minime sint, si modo haberi postent, aspernandae. At quamuis omnes illae translationes plurimum Theologiae candidatum iu uare possint, quo facilius sacram scripturam intelli gere exactius possit, semper tamen pius Theologus traiisationi communi, quam uniuersalis receptam tenet ecclesia suam dignitatem, suumque honorem ii tactum relinquet. Vtpote quae veram Spiritus sancti mentem eiusdemque sensum contineat atq; exponat.
Quod si quaedam unt,quae non ita facith intelligiatur, ut quae inuoluta sint di abstrusa, id non sine causa dc grauissima,ab stiritu sancto ita actum existimabit, qui pietatis di sacrae doctrinae verus atque candidus fuerit cultor.Vel ita nostra refert, ut scilicet quaedam ignoremith quae intellecta no tantum spiritui nostro profuisset,vel ad Dei storiam extollendam ignoratia ina,quae nos nostrae ih ilitatis&diuinae maiestatis conscios nos fecit. Plus momenti quam sacramenti ia orati cognitio ad serre potuit. Quodsi ne hi quide dubitationem omnem ex animo reusllunt, ypitremu
S . scripturae sententiis patres refugiu ad linguatuproprietate semper
xima est apud oes ecclesias authoria
Cur in s. literis spiritus sanctus qua da abstrusa Nobstu
88쪽
Cur Deus vetus testamentu Hebraieri no
Titula crucifixiChristi cur tri-b, linguis scripta. Hebraicae linguet comedatio. Tria theologic cadidatos ad Hebraeae
.estas refugium habes ad veritatem Hebraicam, tanquamvad sacram anchoram,quam Deus mirabili prouidemtia per tot secula incorruptam seruauit. Itaque ex limpidissimo hoc sente suavem,& siti sedadae accomm dum gustum hauries, quem ex procul inde deductis rivulis nunquam eras percepturus. QD quidem rati ne dc D. Augustinus in obscuris locis veteris testamenti adire libros Hebraeos, in nouo autem testamento Graecos monui cuiusverba relata sunt in Canonibus distinet. 8. Can. Vt veterum. Nec vero credemus abs que graui causa factum,qubd totum vetus testanae tum Hebraice,nouum vero GrFrivoluerit Deus euulgari.Idcirco nimirum id factum, ut harum linguam discendarum cura perpetuo teneremur Nec dubium,
quin ideo plura Hebraic quam Graech,ut illi linguae candidati Theologiae aeque studiosE atque huic inte derent.Et venerandum eloquium cruci Christi impo. situm,tribus conscriptum linguis, Hebraica,inquam Graeca & Latina,tametsi adumbrarit, ex omnium ge tium nationibus accersendos sore aliquos ad Chrim regnum,quod est ecclesia,tamen signincauit quoque, harum trium linguarum dignitatem dc studium re tineri in ecclesia temper debere. Q d 5c cosensus iste ecclesiarum mihi videtur approbare, quo multis abhinc seculis receptum cernimus,in templis praeter Latinas etiam Hebraicas & Graecas voces quales Host na κύριε talισο dc similes sacris hymnis admis . . Qiras prosectb voces quoties generosi animi audiunt, toties ad earum linguarum comparandam teritiam, accendi debebant. Caeterum cum videas sic ratis mul tos linguae Graecae gnaviter incumbere, paucissimos vero Hebraicae dare operam libet nonnulla adij re, quibus pii adolescentes ad hanc quoque excolendana
Tria igitur sunt,quae meo tuaicio maxime debent. Theologiae candidatos prouocare ad linguae Hebraeae studium. Primum est,eius dignitas atque excellentia: alterum,necessitas, nam magis omnino necessariai L est,quani
89쪽
plerique suspicantur: rtium,facilitas.DLeani de his ordine. Haec illa est lingua, quam DE VS neu, Η
primam mortalium intellectui indidit,quamque ceu braea lin- naturalem ad mutuam societatem dc charitatem alegua locudam,communem esse omnibus voluit. Hac lingua Deus cum sanctis patribus colloquens usus est, neglecta plane Graeca Attica,qua Iouem locuturum finxe runt Graeci. neglecta Latina,Plautina,quam Varro dicebat musas electura ,si Latine loqui vellent. Hac lingua religionis doctrina iussu Dei primuim euulgata, et conscripta libris eae linpua omnibus religionis synceret antesignanis Patriarchis, Prophetis, Iudicibus regibus familiaris fuit,qui cum puritate linguae pura etiam coseruarunt religione. ras quidem ob res lim gua sancta deinceps appellata est. Nec prius eorudem lingua anctorum posteri ad superstitiones, siue ad idolola eur sanctatriam sunt delapsi : quam sese peregrinarum gem 3yprii x tium linguis passi sunt prophanari de inquinari. circa si nos quoque optamus priscam Sc vere sanctam religionem,qualis fuit illorum patriarcharum, restituere cogitentus, magnum ad id nos habituros adii mentum,si primum pares in nobis fuerint,atque quondam in illis, fidei ac charitatis adfectus, dehinc eam quoque teneam',& excolamus linguam,qua religio im se apud illos edita, & immense prope tempore consciuata est. Quam linguam quisquis didicerit , videtur stah ad Dei ipsius admitti colloquium, videtur satiactorum prophetarum iucundissimo interesse coetui, atque de rebus religionis viva voce disserentes avdire Q an non plane beatitudini caelesti est propriuὶ Quicunq; Si quid interea Graeci vel alij de uno De de prouid tu Dei, de immortalitate animorum, de praemijs brunorum,de suppliciis malorum, hanc vitam secuturis, recte diseriit,id omne ex Hebrm mutuati sunt, a qui- Hebraei,
bus quasi per manus ocs onflatu terram nationes,d mutuatictrina de rebus diuinis accepere.Qim pertinet. v Pla- λψxto philos bom gentiliu facile princeps, atq; omnia Plato mut
90쪽
braeis Zein sinceris*me docens creditur stestante D. Augustino
phoi mu Hebraeorum legisse comme tarios,&prophetas nom v xv nullos concionantes audiuisse, atque ex his sua, quae modo cum veritate sunt consentanea,hausisse. cuque tandem lingua aliquid de religione conscriptum extat,tutum non est pro certo confirmatoq; dogma ta recipere,quod non ad normam doctrinae & linguae Hebr sit examinatum atque ad adamussim eius c5-
uenire depraehensum.Vel minima ab ea lingua discessio,siue additione haec fiat siue detractione, ingens statim adducit periculum. Alijs linguis, & Graeca maxime edit sunt permulta, quae nos prius inficiat viiijAquam ad virtutem informent, i hac lingua quicquid . per eximios illos patres proditum legitur, sanctu pi ui inuiolatum manere debet. Porro sicut Hebrio ni uina rum philosophia mater est omnis fanae philosophia.
Ilaru maia ita linguam Hebraeam matrem esse omnium lingua
ierest. rum doctis persuasissimum est.id vero non solii quia antiquissima es & sola multis seculis cognita, verum etiam quia caeterae linguae omnes ab eaaliquid parti cipant. Hieronymus testis est,in Syra, Aegyptia, Ar bica, Persica, terisque Orientalium gelium lingui pleraque ex Hebraea permixta inueniri. Augustinus Iinsuam Punicam ei amnem asseuerat. Ab Aijs non
dissimilia afferuntur. Vnde prosectb, si Hebraei ad se recipere denub vellent suam a singulis gentibus supe
lectilem,certum es mulit in morem corniculae Aesopicae plumis quas aliunde silmpserunt spoliatae, nQteri inopiam suam cogerentur,&sortassis risum Θ-ctatoribus mouerent. Quid, quod reliquae linguae ab
irato Deo terris immissae videntur, ad secietatem dc concordiam, quae Unius linguae commercio optimEcoaluerat, dissipandam ad gentium prouinciarumq; imutua odia serenda: Nota est historia nefarij conatus cupientium turrim Babel erigere,ad quorum temeria . tatem compescendam Deus linsuarum confusione,
quasi paratum flagellum, subito induxit. Ac tanto i quidem euidentius irae Dei argumentum, ea in parte