장음표시 사용
91쪽
tunc eluxit, quanto nunc maius agnoscitur Dei do num. si quempiam diuersis loqui linguis contingat. Quaecum ita sint,aequum sane est, Vt quantum pnilo GDiae Hebraeae, tantum &linguae eidem honoris de seratur, necnon huic assiduam det operam, quotquot serio cupiunt in philosophia caelestiae diuina secum fiuctu exercere. Apud veteres Romanos, antequam Cicero & Varro res philosophicas Latinis auribus donarunt,'emo agnoscebatur philosophus, ni si qui Gretos literas, quibus philosophia erat compraehensa,calleret,quare nunc quoque vix dignus erit consumma tis annumerariTheologis, qui Hebraicum sermonem ex quo Theologiae sontes scaturiunt, non attigerit. Tantum de linguae Hebraicae dignitate ae pristantia, Sed audio nonnullos dicere, minime necessarium esse;ut quis in addiscenda lingua peregrina se fatiget, R Necessi quando in nostiates linguas , Latinam , Italicam, '' 'ς Gallicam, Germ. anicam,&similes, traducti omnes li bri si cri in manibus nunc habentur, & quidem tanta fide,diligentiaque traducti, ut qui post dos linterpretes, meditetur aliquid concinnius reddere, per quErepraehensionem videatur incursurus, atque qui post Homerum nouam moliatur Iliada. Propter hos fine, qui ignauiae dc inscitiae videntur querere patrociniu. commo str. abimus, cognitionem lingue sancis cuia pientibus recte de rebus facris iudicare, ei te maximEnccei Cariam, petendamque. Ante omnia tritum est illud. Multu res erre, an e fonte bibas, an e lacunis. Si ut aqua initio scaturiginis suae dulcior & salubrior est,quam ubi procul per multos anfractus,& obliquos canales excurrit, ita gratior est sententia in ea Iingua sua primum est enunciata, quam in alienam transsu Deinde nunquam potest interpres,quamlibet laboris prodigus, pari cum Venust atri& eadem acrimonia aliquid reddere,qua primum natur.Si enim ad veribuni reddit, illico perit omnis gratia, propter duras horridasque Phrases,quae teretes aures ostendunt ma- gi*quam permulcent. Si tantum adsensum reddi
92쪽
metuunt ne a nativa vocum significatione usquani discedar,clim semper emineat aliquid in prioris tui guae vocibus, quod in aliena 'abditum manet. Animaduertimus insuper in authoribus, etiam qui eadelingua,Graeca,inquam, vel Latina libros a se conscria pros reliquerunt posteritati,mirabilem quandam Y rietatem,& Unicuique aliquam peculiarem in dicem do virtutem obtigisse,ad eundem igitur modum parestitatuamus, in libris sacris insignes virtutes atque ornamenta dicendi varia esse sparsa, at interim de is
iudicare posse neminem,nisi qui ipse genus' dictionis,
phrase tropos: Vniueisumque orationis Hebraeae. habitum,exploratum habeat.Qiram ob causam nonnulli existimantes se rem gratam Theologiae candidatis facturos, labore non paruu exantiarunt in phrasibus ει Hebrai siliis quibus tam explicandis.Sed demus,aliquem multo felicissime libros omnes conuertisse, a qui generosi homo spiritus tentabit, ut de bonis faciat meliora. Non debemus tam effoeminato esse M
oimo,quin speremus,posse nos aliquid Videre, quod alius non viderit. Pudendum quoque est, si quas alii
opes nobis cumularunt,e as ornatiores, de auctiores
non studeamus reddere. Nimis quam puerile est,semper alienis deduci brachijs, nunquam propria Virtute ingredi. Et multo iucudius est, cernere aliquid oculis Proprijs', quam audire, duntaxat ex alijs, ut sibi placet, narrantibus. Adhaec habet latentem nescio.quani ἐν ργειαν oratio eius, cum quo nobis res est, prae oratione cuiuscunque interpretis. Vt virum illustrem dc fama seper aethera notui videas,audiasque,longum iter haud grauatim suscipi verum quando ad exi v nis,nec potes loquentem intelligere,nisi per interpretem. id tibi vehementer dolet,quia nimirum nunquatantam dulcedinem ex interpretis oratione percipis. quantam sentires, si mutuis notisque verbis ille tecucolloqueretur, &ipse uti apud illum posses. Accedit his,qubdomnes veneres, lepores, lautitias sermonis. vocum harmoniam,oc
93쪽
universum appalatum,qui ex dicendi disserendique artibus peti solet, in libris sacris densim conserta que t ena habeo Hieronymum) licet inuenire
Qvinetiam Poeticam grandiloquentiam si citi re quirit, quoidam Psalmos, aliquotam partere Hi . videbit verssibus decantatam. Verum nassa ex his omnibus voluptas ad delicatas aures redit, quandiu tantunam orinsistitur libris de Hebraeo traducti atque ipsi archetypi Hebraei negliguntur. Qumto igitur creditis precio redemptum voluisset Ρ lemaeus Philadelphus, nominatissimae bibliothecae Alexandrinae conditor si libros sacros lingua Iliur audiret, dc intelligere loquentes potuisset, qui tamios fecit semptus O vere rcgiam imagnificentiam ut eos Graece loquentes acciperetὶSed inest pr terra multis vocabulis Hebraeis quaedam vis occulta, qua non selum rerum quas significant qualescunque imagun ,verum etiam naturae di caussae animis intellio tium tacite obtrudunt', atque ingeruntur. que maiorem admirationem meretur,sunt nonnun
quam veneranda mysteria in illis recondita. Ex quo factum apparet, quod Euangelistri & Apostoli, tam etsii sua Graece conscribentes: tamen Hebraicas cum phrases,tum voces quasdam squales sunt, Abba, Ra H Uosianna,& caelex.) studiose. retinuerint. Postr in frequenter in grauioribus disputationibus, ubi minime creditur, ex parum propria verssione mala sutati homines,so a erroris,aut impij dogmatis petatrahunt firmamentrum. Helvidius, ignorans vina. Vocis ad,id est, loneriquas non effudit tenebras virginis matris gloriae, abutens illo Matthaei i. Non cognouit eam donec peperit filium primogenitum
Augustinus quada epistola ad D. II ronymum scri bit Episcopum alicubi obvoce Ghalon in Iona Pro steta,aliter in sacro ritu reddita, qua tune sp h ebant exeplaria vulgi seditione periclitam. Ergo huius generis incomodaubi obueniunt,hoc solii su restremedium atque adcu, inςnnunc tisiuit ut Hebra
94쪽
cam consulas Veritatem neque vero sine causa ita veritatis nomine honestatur quae in hac parte iudicium serre debet, atque ex cuius sententia dubia definiri. obscura illustrari, aspera molliri, abdita erui, de- . prauata restitui oportet. Vides igitur iam plus sutis, quam sit linguae huius peritiasutum Theologo
necestaria. Iam vero procliue est demonstrare,haud ita impe ditum, asperum,& implicatum esse sermonem H braeum, atque nonnulli false imaginantur, causantur eum abundare vocibus polysemis, undevsuuenit, ut exercitatissimi etiam homines crebro hallucinentur, atque inter se de recta interpretatione dissentiant. si vero eius classis dictiones, tam apud Graeco' quam Latinos,non offendantur innumerae, atque uti apud hos vel orthographiae, vel accentus, vel quatit iis vel sententiae ratio,eruendae signia tioni praebet adminiculum,ita non idem praestet apud Hebraeos, punctorum mutatio,literarum seruilium appositio, aut aliud huiusmodi. Sicut animus est Graecis in i cumbere, Deus bone, quantum taedii deuorandum in late effusis coniugationibus ac declinationibus ver
borum dc nominum, maxime vero, cum discrimenqugritur,iuxta multiplices Dialecticos, Atticam, Ionicam,Doricam, Aeolicam, communemὶ At linsua Hebraea nullas habet huiusmodi intricatas labyrinthos, paucissimis coniugationibus,ordinibus, atq; id genus accidentibus contenta est. Ad haec, tam apud Graecos qua Latinos saepe mutatae sunt dicendi sormulae, di Elioes noul ciuitate donatGalil tuu exulare, quoties pessimus rerum administrandaruin magister Usus vo luit. Apud scriptores Hebrws,canonicorii libroru au thores inquam,tale nihil inuenias, utpote a cupidita te novandi sermonis alienissimos, dc sicut in doctri na, ita in dicendi ratione, similitudinis & concocidiae studiosissima assectatores. Quω quidam cauit flantur dissicilem esse cius proniiciationem, perquam Iane ridiculum eth cum coirata natura omnibus esse
95쪽
3nsitam, quam & omnes per sese senarenti nisi aliud
sermonis genus teneris animis per matres & nutrices instillaretur. Cuius rei experimenta aliquando acce rta esse, nonnulli commemorant.
madmodum vero apud Romanos Cato senio conructus Graecas, ita noster Ilieronymus grandis natu Hebraeas perdidicit,& sic perdidici quali in his maximam aetatis Urtem conuiuisset. Qua igitur ci estonte causabitur se eam no posse addiscere iuuenis, nio e5L. cui docile adhuc ingenium, & tenax memoria 3. Au. G-- sim verb polliceri, eum qui versex menses Hebraeae cas, Hiero Grammaticae impendere non grauabitur, id conse nym vero cuturum,ut deinceps sine cortice quod aiunt)nare id est, sine praeceptoris opera, quouis penetrare queat. Sed vereo ne iusto longius nos ra excrescat oratio. ii, didi. Reliquum igitur essi candidati Theologiae in has ra- cit. cones animii intendant, atq; ad amplectenda discendamque linguam sanctam ea animi serantur prona plitudinet qua haec a nobis in mediu allata sunt. Ex cellentia eius, Vnumquemque ad magnifaciendum eam merito impellat, multiplex eius usus atque ne cessitas, alacres reddat ad subeundum discendi labo rem facilitas laborem molliet, ac certam prosectus mollendet. Qiram Vellem equidem proponerent i adolescentesimistrium patrum, tam Graecorum quam Latinorum exempla sedulo imitada. Etenim seliola Min prima ac frequetissima Christiani nominis scho lexandri la Alexandrina, Graeci patres, in Panthemih Hexactas, na doctae, Origenes, literas Hebraeas diligentissimὸ & didie. hi xxi iri t& docuerunt. Panthemis Euangeliu . M. atthiel Hebraicae scrimini, eo ex India Vsq; attulit. M Orige- allatu A nes hexapta 5c octanta exemplaria s prior appellatio te, adria. ijstribulatur, teste Epiphanio ) in quibus quatuor Qui scriversiones Graecae, nempE Aquilae, Symmachi, Theo ploxes -- dotionis & lxx. lingulis columnulis digestae conspi ciebantur, addita praetereρ Hebraica veritate, semel , characteribus Hebraei Alterum characteribus Graeci , exeolus
96쪽
Gricae editione quinta inquam, & sexta non dicem dis vigilijs concinnavit, quae mox quovis terrarii diuulgata, omniumcoeperunt teri manibus.Qu-i in seculis insecutis, quamplurimi Hebraicis cognonendis insudarunt, quod licet videre in Epiphanio, Theodoreto, aliisque, quorum monumen s pastini Hebraea admixta cernas. Post hos ex Latinis, obtrium peritiam linguarum laudem egregiam meruit diuus Hieronymu' quem de alii in eodem certamia decierum tenipore, strenue sunt secuti. Ante an lin uae nos Veroaso. intelligentes Ecclesiarum praesides, ex irincipa- inscitia linguarum nec pauca, nec parma incommoda es, publi- in Ecclesiis exoriri, sanciuerunt inconsilio Viennensi h docere trecenti Episcopi, ut in publicis scholis, quas nunc Wniuersitates siue Academias appellant, viris doctis constituerentur stipendia, qui linaua Hebrae C audaxin GrFam, Arabicam, publice profiterentur.EM tat decretum Clementis lib. s.titui. de magistris. Haec igitur maiorum nostrorum exempla atque iudicia, ne quid addam amplius, pondus apud iuuentutem hubere debent, atq; ad amplectendum linguarum stu dium calcaria subdere. Quamuis praeceptorum in pu , , blicis scholis docentium munus est,bonae spei adoleta cistam crebro harum rerum admonere. C tertim di
linguam scet quiuisi ut obiter istud adiiciam quae ad linguam
quando Graecam attinet,lunc peropportune, dcficiliter,cum
adolesces Philo phicis disciplinis adhuc nauat operam, quas, como' 3 ut a Graecis hominibus primum sunt praescriptae, ita Pς distς , eorundem praeponi ac tradi lingua multisdecaulis. Dein He 'praesenti nequaquam per nos recensendi expedit: Ad Ilebraea satis fuerit eo accedere tempore, quo sacra Biblia in manus euoluenda sumuntur. qui dem pacto cum verbis res, cum linguis multi sex do ruina si modo adsit industria aliqua dc sagacitas,-- parabitur,necnon polliceri audeo prius frumini ali quantum in iudicado, quam laborem vel molestiam in discendo, pius rosentiet. Atque hactenus qui
deinde ubi , quibusadolescentem, antequamin
97쪽
e aram nostrae scholae admittatur, informari opori sumatiaiet. Ac sitim fateor,hac in parte aliquanto prolixio dictorum sed meminisse decet praecipuum laborem impen xvetitio. di deber: in eo, qui rudis atque informis aduenit, risead Theologiam praeparado. Certe vehemens cupidi Dicendo. eas iuuandi longius opinione nos deduxit. Nunc de monsulatum quomodo, qui sic satis est primis hisee φςμx-m c ciplinis imbutus, exercere se in re Theologica in cipiet. Institutu autem nostrum est, quod semel prae sitissimu sic partiri studiorum labores ac tempori , simul, quemadmodum incrementa in prosectu pie eatis de cognitione rerum spiritualium. decet obiser cari, simul. yti discentium ingeniis maxime condu coe tramur. Itaque ante omnia de legendis sacris Biblijs, necnon de audiendis Otiindem pWblicis in terpretibus differemus, qua in parte decet eum, qui inter Theologos aliquo tandem vult esse loco, aut numer summam de diu&m- . tum adhibere dili
98쪽
Consultum esse, statim auspirari ab auditione sacrorum, Bibliorum, de qui in id libri Canonici, primique euotiuendi. Cap. LV Α aetate idoneum ad distandum facin quempiam astitremur, non est scrupulose inquirendum. Num. quam intempestiuest, quod salii tariter fit. Sive a teneris incipia siue in ephebis, aut etiam aliqua to post acceda semper id opporti M scceris. Paulus in suo Timotheo vehementer pra dicat, quod a pueritia sacras nouisset literas . Nod etiam de Origene, Sophronio, Hieronymi conten roraneo, Petronio spiscopo Bononiensi, Honorato Massiliensi, &quibusdam alijs, scriptores nonnuli: Qfirmarunt. Ego vero praecipue considerandum estimo:primum, quando quis se sentiat Dei spiritu rimanda sacra afflari, impellique, hinc, quantum parentibus,sive ij qui parentum loco sunt,praeceptoribus,aut praelatis,incitari contigerit:denique, quam tum in disciplinis illis,de quibus hactenus elimus, promouerit. Ab hisce ni fallo rebus potius, quam ab annorum numero, aptus ne quis sit,an ineptus, iudi cium peti conuenit. Sed quocunque tandem tempo
A siblim re quispiam huic Philosophiae addicere se costituerit, eum statim ab ipsis sacris Bibliis initium discendi fa cie eadida , imodo scholasticorii doctrinis medio rus initia ad sacrorum sibliorum lectionem sumeti accedat. Ab ijsdem quippe petenda ducimus elemen-
99쪽
ta,in quibus de consummata inuenitur eruditio. Ea dem statim legi. relegi, repeti, anno primo, secundo. tertio, adeoque per omnem Vitam oportet ab eo, qui . serio&cum emolumeto Theologicari desiderat. In his discipulos nos esse Spiritus sancti, quamdiu vivi mus necesse est: cum semper occurrat, quod salubri . ter discamus. QDd igitur Deut. i . olim ad reges diactum, ut nimirum apud se haberent volumen legis inqua eo cunctis distus vitae suae legerent ac med tarentur, idem pius irro ad se vel maxime pertinere iudicabit Nec temeia quidem primo oblatum Bibliorum Exolae exesar sumet in manus, sed illa Biblia euoludda sibi vibliora comparabit, quae Ecclesia catholica Romana Chri stianis legenda proponit, quae probat, quae etiam V neratur di sequitur. Nam quum translationes Biblio . xum sint quamplurimae, vertentiumque sacros ii bros numerus indies magis ac magis excrescat, quiliabet quae conetur suam sentesiam & versione prae caruteris extollere ac commedare non arbitror opportunum sore tyroni Theologo tantam librorum farra lenem sibi comparare, si modo velit certam Sc indu tatam cognitionem sacrorum dogmatum assequi Constat enim apud ora, qui sana mete, dc sereno ann ino hac de re iudicium secerint Bibliora multitudine non certitudine doctrin sed perplexitatemdc ambi- gestatem, ne dicam coi fusionem periculosissimani parituram, no tantum tyrunculis oc imparatis sacrae Theologiae candidatis, veram etiam ijs, qui multum Devariis diuque in doctrinis sacris tractandis ac discutiendis vibliorufuerunt exercitati . Testatur Epiphanius Origenem suo tempore Biblia sacra concinnasse, in quibus quatuor versiones, Graecae nempe Achilae, Symmachi Aςhi: Theodotionis, & septuaginta diuersis columnis di gestie conspiciebantur, addita praeterea Hebraica dotionis ritate, semel characteribus Hebraeis,iterum charact .septua 'ribus Graecis, quibus praeter easdem duae aliae Graecae sima in- editioines, quinta inquam, dc sexta adiutagebantur, D 3 mani
100쪽
manibus omniti trita &rec ra. Biblia inconcparabili labore ita digesta, atque per Origenem in orcine redacta, prima quatuor primo hexapta, alia verbo tapla exemplaria non inabantur. Postea inter Hierony- Latinos emersit Hieronymus, qui ardentissimo st dio ad illos sacros libros ex Ilehraica lingua in L linum sermonem vertendos sue ornauit. Fuerunt de plerique alii sanctissimi patres, qui ut erat tantum nusquisque illumin Hebraicae atque Graecae Vel alterius limae peritus, ita sua prouia versione utendum in suis sanctissimis laboribus amitrabatur. Qime Tum monimenta nobis satis testatum faciunt,dc scitapturae, quae in suis sanctissimis lucubrationibus iα confirmationem eorum dogmatum, quae asserunt. ab illis producuntur. Refert etiam sanctissimus pater Augustinus libr. a. de omina Christiana cap ii. sua αtate innumeros fuisse,qui sacros libros ex Gret is La
tinos i Gerint. Extant hoc nostro tempore sacrorum librorum versiones variae atque diuersae, quae cum
innium palato minime arrideant, dc si a doctissimis elaboratae suerint, i qui aliorum fastidiunt labor
nouas gestiunt intrudere sacrorum Bibliorum ver siones. Interim tamen, cuncti clamant,suis laboribusi atque strudiis fidem, lectionem prae alijs sore praestaniadam,ut qui veritatem, summa religione in vertendo sequuti fuerint, dc negotii praesumpti scopu tetig versio uti xint.Vertit Pagninus sacros libros, qui tametsi surri buorum imam laudem inde sit consequutus, suiq; labores plex g'mi risque viris tum pijs, tum doctis probati fuerint,non Muineri. tamen placuerunt Sebastiano Munsuro. Nec illam versionem Pagnini digna existimauit, cui ipse fidem praestare deberet, quoq; eius animus deberet quiesce re. Idcirco illa praeterita, noua aliam diuersamque est
meditatus. Verii nec illa versio satiare Dotuit pectora. nouitatum, rerumque peregrinarum vehementer siti bunda. Fuerunt etia quibus graue atque molestum vi . debatur,debere se in re ta graui,ipsi,qui no inferiores