De recte formando studio theologico libri quatuor. Ac De formandis sacris concionibus libri tres, omnes collecti & restituti per Fratrem Laurentium à Villauincentio Xerezanum ..

811쪽

nisi apud multitudinem, in qua permixti sunt pleriaque eruditi, qualem cernere licet in amplis ciuitatibu actum potissimum, quando haereses, vel errores vlli serpunt, quos dogmatibus illis dilucidius expositis expedit refellere, de hinc ea perspicuitate, ut non solum docti, verum etiam literarum rudes, queant assequi. Quo quidem pacto, Chrysostomus multost x cos etiam arduos, mira prudentia ac dexteritate excupec rati Homilia 6 o. in Matth. de pari lubstatia ac dignitate singularum personarum, in diuina Trinitate, in druersiis concionibus propter eius seculi Arrianos Nagian Zenus idem ostendit co lilium in pluribus orationibus,ex locis autem, qui ad vitae institutionem iniustitia, vel ad correctionem sunt comparati, semperii ante alios explicabuntur, qui depraesentibus concionantur moribus, atq; Ecclestatu. Qua de re nonnihil a nobis dictum est, cum de concionum materia dis serebamus. U I. Regula. Quisquis autem volet locos communes apte digerere, necessum est a n te omnia recte intelligat simplicem verborum Sacrae scripturae sente tiam. Deinde singula percurrens lectionis recitatae

membra,atque paulum ad ea subsistens, cogitet, sex uque repuer, ecquid ex iisdem verbis decerpi queat, vel ad doctrinam, hoc est, confirmationem verorum dogmatum, vel ad redargutionem dogmatum Lilso rum, vel ad institutionem vitae in iustitia, vel ad correctionem vitae iniustae actae, vel postremo ad cons Iationem profuturum. Nam haec quinque capita portet animis perpetuo obseruari, utpote ad quae tanquam scopum praestitutum, omnia quae utiliter depromentur, referri debent. Neque vero fieri potest, quin verba in contextu sacrae lectionis accurate expela,aliquid his capitibus subministrent. Sed libet exemplum subiicere. in quo regularum. quas hactenus tradidimus, usus declarabitur. Sume mus autem in manus historiam Euangelicam, idque

propterea,quod saepen umero dissicilius est locos com

812쪽

munes idoneos decerpere ex historia. quam ex concio . nibus vel exhortationibus facris, in quibus dogmata religionis ac fidei nostrae, aut praecepta de moribus, officiisque chari tatis apert E descripta leguntur.sup Dori igitur die festo, recitata est in sacro coetu, histo ria ex Marci cap. g. quae sic habet: Cum turba admo M xςL dum multa esset, nec haberent quod manducarent, occ. Colligam autem locos plures ac varios, quo nimirum viam utcunq; demonstrem, qua sit eundis, post ea indicabo,qui nam ex pluribus tracta di apud multitudinem recte seligentur. L Primum igitur, quando narratur admodum multam turbam confluxisse. ad audiendos Christi sermones, statini sese hic offert institutio, qua admo-

nemur, ut magno studio expetamus cognitionem verbi Dei,in quo voluntas Dei omnis, apertissime ecponitur. Revr hen

II. Deinde correctio seu repraehensio illorum, ditisit sa- qui ad ea, quae salutis sunt animorum, supra iram Iutis neglidum inueniuntur segnes, vixque semel intra mul Sς x tos dies de audienda salutari doctrina scripturarum, icogitant.

III. Quia vero additur, turbam non habuisset

manducaret,argumeto sane est auditoribus illis ma gis curae fuisse quae metis sunt, quam quae dentis se a ventris,atque spiritualia bona ardentius expeti uisse, quam temporalia,quocirca hic quoque nouum locum obseruo, qui pertinet ad institutionem, vel etiam do gma, nimirum 1 emper primo loco animum adiicere nos debere ad bona spiritualia,posteriore autem loco ad corporalia, in quam sententiam Matth. 6. ChrIstus, imum qii aerite. inquit regnum Dei.& iustio a P imum eius,&haec omnia adiicientur cibis. Qui i .eriam in quotidiana precatione idem docuit nos, primum postulare a patre cae leti sanctificationc ni sui nona Uis, docet. ampliationem si iiii uali igni, illa dium pcificaendet Voluntatis eius, postea vero Pancm n Oilium cunicξ-tcria YHae necessarηε.

813쪽

IIII. Rursus autem correctio intelligitur hic suta esse quoniam repraehenduntur,qui magis sunt intereti reb. terrenis δc caducis, quam caelestib.& qternis.SGquitur in contextu. Accersitis ad se Iesus discipulis suis, ait illis: Misericordia tangor erga turbam, quia iam tridub manent apud me, nec habent quod edat. 'Dogmata aliquot hic adnotabimus. De Dei mi V. Prim si,de Dei misericordia di prouidentia, qua sericordi' ipse nunquam deponit nostri curam,ante etiam,qua dip Quidς petanaus, nouit ille quibus rebus nobis opus sit, atq; .

Tatili ι nostris consulat,quod Chri .' stus etiam, Mail. 6. diserte expressit. Deu,6m V I. Secundum dogma, Deus prouidet nobis nomnibuς oin tantum spiritualia, dc generatim atq; uniuerse omninia neeen bus, sed etiam corporalia dc sigillatim unicuique. faria prae- VII. Tertium dogma. Illis pret omni b. Deus vult

pniu, diri eiusdem amore dc consessione perseuerant, omnem' sit Deus. spem ac fiduciam unum in Deum coni icientes Novit Do V III. Ex his vero dogmatibus nascitur certa αminus su- incomparabilis consolatio, quam decet pijs, perpetuo

talio de Qxij apud Deum manent,

ripere. atque toti eX Dco pendent, nunquam ab eo destituit tur, prius Deus plueret manna de caelo, quod olim se cit in gratiam Israeli tarum, vel angelum mitteret, aquam dc panem mini straret, ut quondam profugo Heliae qua vel unum ex pusillo grege piorum paseretur inopia perire. Multo pluris facit Deus homines

pios, quam coruos aut passeres. Mati. 6. Psal. 167. Ad-

. ditur deindE in Evangelio, Et si dimisero eos ieiunos in domum suam, deficient in via. Quidam enim exi eis e longinquo venerunt. In quibus verbis pariter dogmata & institutiones aduertimus. Nihil sine I x. Dogma quidem,quod miseri mortales, si De Deo pos- ipsos deserat. non possunt subsistere, neque in ipsoru Wm - industria vel virib.est positum, ut sibi quirant vel bona corporalia,aerumnos e vitae sustentandae necensaria

814쪽

ro RMANDI s. LIBER L

saria, quantb vero minus parare queant spiritualia lubi Deus manum semel retrahit de nobis, protinus actum est,quod testatur Psal. 126.i27. dcc. Institutio nes autem latent hae. X. Admonemur,cum sciam usinos sine Deo nihil quicquam posse, nostram ipsorum infirmitatem ag

noscere.

XI. DeindEadmonemur assidii. Deum orare, nEnos destituat, sed cum spiritualia, tum temporalia, Vt expedire nouit, suppediret. Et responderunt ei disci puli sui,Vnde istos quis poterit hic satiare in solitudineὶDogma siue doctrina. XII. Non potest assequi humana ratio, quomodo omnia vitae nostrae necessitatibus consuliqueat. Obstupescit Deo post de fallitur sapientia, quoties periculum, vel infestus bilia. aliquis casus inciderit. At interim quae hominibus sunt impossibilia,ea non modo possibilia, Verum etiam facilia sunt Deo. Quare institutio quoq; hic colligenda est. XIII. Debemus sane in periculis fidem in Deum omhist

collocare,atque illius sapientiae, ac bonae Voluntati, duet, eoianos nostraque omnia concredere, alioquin si nostra nia locandam timur sapientia, si prε ter rationes humanas nihil me docet in te voluimus, metuendum prosech b, ne i n desperatio nem praecjpites ruamus. Quo pertinet, quod Matth. ι 6. Discipuli anxij ob neglectos panes, appellantur Parum fidentes. XI 1 I I. Ex quo sequitur insuper quaedam redari perseuerigutio siue correctio,corii videlicet, qui si quid vident ii, neeeilavspiam sibi deesse, vel non statim experiuntur prae- m. sens in necessitate auxilium, sic agunt per animi im- fotentiam, quasi Eumenides ipsos agitarent, unde tadem de Dei ope prorsus desperare incipi ut, Sequitur, Et interrogauit eos, quot panes habetis Mili vel 5 di-Σeiunt, septem,&praecepit turbae dis umbere super terram. Adnotemus in his verbis priter dogma etiam locum consolatorium.

XV. &ΣVI. Deiu non patitur suos diu angi.

815쪽

Opportu- non permittit supra Vires tentari. t. Corinth. io. Ili R. mana quidem ratio, siue caro nostra temationum aui. ' obesi cumulum,ςogitque propemodum dissidere, quis,u,. poteri t,inquit humana ratio, istos satiare panibus insolitudineZat vero Deus continub ostendit paratum' subsidium. quodque humanis viribus deest. ipse mi tabiliter sarcit, sit modo nos fidem in ipsum coniiciamus,atque negotium ei uniuersum committimus. Ne igitur de Dei bonitate unquam dubitemus, aut rebus nostris subdissidamus,sed persuasissimum ha beamus, eum nobis tempestiuE, atque clim opportunum iudicauerit opitulari velle. Audiamus quae se

quuntur.

Et acceptis panibus septem, cum gratias egisset. fregit,deditque discipulis suis, Ut apponerent, &a' posuerunt, & habebant pisciculos paucos, & cum benedixisset, iussit apponi dc hos, en quando audimus C Η RIS TU M gratias agentem, itemque benediacentem, institutionem duplicem nobis propositam

cernimus:

' xςqIie XUII. Alteram, ut quotiescunque eibum potumve accipimus, DEUM precemur , ut eum vetauorale virtute sinctilicet, nobisque salutarem fieri

bemur, ut X VIII. Alterant,ut gratias semper Deo agamus, eum san- pro quotidianis beneficijs,quae nobis sua bonitate ii ob: v tef ς gy xudo at Onanes patresfamilias decet, seἡ ζ si messico docere, ne sine praeeunte benedictione, dc milia, su subsequentegi aliarum actione edant bibantue. Neeo, dometa modo pro cibo dc potu, verum etiam pro quibuscunasti eos eibsi que alijs beneficiis pari diligentia precari, ει gratias benedic agere nostri esse ossicii statuemus.. 2. iv X i*-i m&illud dogma sorsitan opportunEtra Gihin . quod nimirum Deus cibos crearit, adsumenda cum gratiarum actione fidelibus,& iis,qui cognou runt veritatem, quod item,quicquid creauit Deus, bonum sit, & nihil reiiciendum, si cum gratiarum actione sumatur. Sanctificatur enim per sermonem

l Dei

tti m

816쪽

lii,

is FORMANDIS LIBER I. 73s

Dei ac precetitionem i. Timo. Sequitur in contextu. Comederunt autem dc saturati sunt,ac sustuleriit, quae superfueran t fragmentorum septem sportas.Vide institutionem. Xx. Non satis est, agamus gratia quando eonti git nos saturari,verum vult insuper Deus,ut quae supersunt non prodigh turpiterq; dissipemus,auuroi,-eiamus contentim,sed studiose dc religiose asserum , Emesiamus atq; id quidem,quo semper apud uo liquum esse debe sit aliquod diuinae erga nos beneuolentiae testimo. nius benenium, qua ille etia largius, qua egemus omnia sup ficiorum peditat, praeterea quo sciamus Deu dare incrementu, Dei. necnon benedictione rebus nostris addere, etiam canon arbitramur. postreinb,quo habeamus, quod im partiamus caeteris indigentibi. Quicquid namque ex quotidianis sumptibus redii dat scire debemus nihil aliud,quam paratam esse exercendi pietatis materia. Subi jcitur tandem & istud: Erant autem qui comede .rant ferme quater mille.

bonitas dc potentia,illa quidem qua pascit omnes,si ueb nos siue malos, haec vero qua innumerabiles pascit paucis panibus atq; tum,iam summa Jaboratur

rerum omnia penuria.

perfecit, nobis est suspiciendum, venerandu, dc cel brandum. quod vero praestitit singulari sua bonitate nobis est etiam imitandu . Enimuerb nobis incumbit de quibusvis etiam de hostibus benE mereri. Itaque videmus in paucis verbis,partim dogma, partim institutionem latere. Postrema clausula: Et dimisit it los. Dogma hic colligere licet de Deo, pariteri pr*claram vitae nostrae institutionem. XXIII. Deus dat liberaliter,ec interim non exprobrat,non repeti t paria, Iacob. i. Non captat more ho- bux benε minum gloriam, non appetit populi fauorem quo re mereri dagis vel ducis dignitatem adipiscatur,sed fugit potius, bemus. utere cupiem. Iacob. I. Raa IIII. Iazu-

817쪽

Deu Jat XXIII1. Imitari igitur dc nos debemus hanc bonitas

m ib. li' te in coniuncta in humilitati,atq; pro virili bonis opebe aliter Libo sedendis inuigilabimus, nullam gloriam, nullan mercedem ab hominibus aucupantes. Matth. 6. En ibi obesi Mngestos a nobis in breuem historiam euangeboii, Dei licam. locos, ni fallor, Viginti quatuor, quorum Alisloria qui quidem dogmatum confirmationem. vel redarg aeuda est. tionem alij vero institutionem vite, vel correctione, alii deniq; consolationem complectuntur. Iam vero, qui ad populum verba facit ex tam multis locis re

cte duos tantum, aut ad summum tres, pro ratione loci atq; temporis deliget, in quibus' explanandis di lius institit. Itaq; cui propolitum est docere imperiatos ac rudes, quales sunt,qui angusta oppidula &p

gos incolunt,eos excipiet locos,qui auditorio maxime conueniunt atque decent. Tales autem Ioci sunt

. hi, sediligenter audiendo verbo Dei, de quaerendis iusti e ro prius spiritualibus bonis quam temporalibus,contrα dicanda. eos, qui sic inhiant rebus carnalibus, ut prorsus negli .gant spirituales, deprecatione & gratiarum actione pro cibo ac potu, alijsque quotidianis Dei in nos beanesicijs.: item si forsan praecesserit calamitas aliqua aut peliculum publicii, magno cum fructu tractabitur locus consolatorius,quod videlicet Deus non patitur suos diu angi,aut supra vires tentari dcc. Huius generis, inquam, loci, qui exhibet institutionem vel consolationem apposite &utiliter enarrabuntur ad' , plebem illiteratam cuius captui atque profectui invita ac moribus seruire uniuersa debet concionatori cub male viatio. Caeterum in ciuitatibus amplioribus, ut ne m doctio quentes habentur coetus, in quibus permixti non pauetibus pdi. ci eruditi,& plurimi e ciuibus dc plebe, qui iudicare Ud . de doctrina religionis possunt, rcctE quidem discutiuntur ijdem,quos recensuimus loci, quae enim do Orina pietatis intempestiue vel minus: falutari eri

bi tradetur, ubi omnium ordinum conueniunt homiaieshquamuis pauid instructiore, tam argumetorum

quam dictionis,hoc est,reru pariter ci veiborum sup

pelle,

818쪽

yellectile,sed praeterea etiam alii, qui in dogmatum

confirmatione vel confutatione versantur, quales nonnullos in praecedenti historia euangelica rcconditos ostendimus. Talis nanque ille est, de miserico dia dc prouidentia Dei,qua res nostras ipse indes nenter curat,& nobis nota iant , spiritualia, verum et iam corporalia assatim largitur, & quidem singulis necnon in negotiis quibuscunq; , ut ne pilus quidem

capitis praeter illius bonam voluntatem dc sapiente ordinationem nobis defluat, percatue. Mati. io. Luc. ra.dcas. Item de infirmitate humana, qua fit ut nos nostris viribus nodissumus subsistere aut nostra industria parare, quae sunt ad viuendum necessaria, ad

haec quod obstupescit humana sapientia in quibus.

Qinque dissicultatibus. In summa concio nator debet hac in parte singultui prudentia atque acumine uri,quo Omnibus haro nisaia, atque seruet quam plu-Timos. I. Corinth. 9- Apostolus Paulus ait se Corin. DCφxi: thiis locutum ut carnalibus& infantibus in Christo. lactis potu se hos aluisse non cibo validiore, quod Corinthia videlicet grauiori doctrinae percipiendae essent impa b etiam res, ut homines quaestui atq; iebus carnalibus dediti, qu saliis veris, qui plus profecerant, haud dubi halia doce Dδubdi ratione atque grauiori bus locis propos iis eua ngetium an nunclauit. Ad eundum igitur modum prudens verbi diuini dispensator, personarum, tempora atque locorum habita diligenti ratione de multis locis obuiis eos tantuni eliget,di quidem duos, aut ad summu tres, quos plus utilitatis allaturos in ecclesia credit,eosdemq; paula diffusius explanabit. Caeteros vel quam parcilii me attinget, vel prorsus praeteribitunam meminisse decet, si quos locos suis praesenti anno intactos,se eosdem utiliter enarraturum annis sequentibus, Vel etiam in concionibus breui tempore posthabendis. Nec vero decorum quoties in ecclesia recitatur eadem sacra lectio,toties eosdem dc eodem artificio locos communes ea ponere. Vere mi indixit

819쪽

Ridetur,chorda quea semper obemteadem Adiiciamus postremo & istud: Si decreuisti siue in enarratione libri integri,aut partis libri, siue in con .cione de negotiis incidentibus suscepta, unum tantii alitiem locum explicare, tamen provide feceris, si eum ipsum in partes certas distribuas. Exemplum G Mat.f. sto,ad verba illa, Matth. s.Sic luceat lux vestra coram hominibus ut videant vestra bona opera, glorificent que patrem Vestrum,qui est in caelis:ad haee inquam verba, si animus est populum exhortari ad bona ope ra,apte quidem haec diuisio adiungetur. Primum ex P0ςς ponam quam sit necessarium bonis operibus Vt insi- . .hEm' stamus, hinc quaenam Vest bona Deoq; accepta op sua ecele dici debeant. Postrenab de effectis & praemii; diue fastea: ram,quae tam in hac vita, quam post hanc vitam ex bonisoperibus consequimur A liud exempIum: oc currit historia Matth. iue .de Scribis& Phari Leisaccusantibus discipulos Christi quod no obseruarent traditiones seniorum. In hoc 'loargument qui volet orationem consumere,recte sic eam partietur. Demostrabimus obseruatione traditionum humanarumnqs es: obedientia iustificari apud Deum,ac primum quidem id euincemus per i uis sacrarum literarupronunciatis. Deinde etiam suffragijs atque sentem: tijs sanctorum patrum priscae Ecclesiae. Reliquum est de confirmatione ut agamus.

onfirmationis tractandaensi potest una & sim. plex tradi ratio. Vt enim concionum discreta . sunt generarita confirmationes in unoquoquo genere propriis argumetorum Iocas sulciuntur. circa,qui loci unicuiq; concionu generi maxime congruant, aliquanto post a nobis dicetur,cam ad explicandum concionum quot sint genera ventum erit. Nunc vero libet quaedam in genere in confirmati nibur obseruati digna,veluti in transtursu adnotam: t i. Sine

820쪽

I siue igitur unum locum communem,sive duos. gue tres placet per omnem concionem prosequi,me minisse in primis decet, singulos certa quadam methodo explicandos venire, adeoq; singulis peculiare

quandam confirmationis rationem debere accomodati. Enimuerb per se manifestum est alia argumenta quiri necnon eadem aliter digerenda esse,quando instituitiir consolatio,alia vero quando astruere vel destruere dogma,alia qua ndo auditores ad rem quapiam adhortari,alia quando vitia reprεhendere propositum est. Itaq; ad unam eandemq; cocionem pro locorum vel partium diuersitate artificiu diuersum

accersiri necessum est. . Conlata I I. Qiumcunq; autem locum in manus sumpseris mel eeelevide sic eum pertractes quemadmodum praesentire. siastes eorum statui iudicaueris maximE expedire. Publica ni ciones mirum consuetudo,"tidiani mores,ecclesi tra λ ά. 2 quillitas,aut perturbatio vitia passim emergetia,socima reipub. ciuitatis totius constitutio saepenumero postulant noua visorma utaris.Videas nanq; e ciuia

talibus,aliam florere aula principis, aliam illustrari isupremo totius regionis senatu, summoq; consilio.. in alia nobilem esse scholam,aliam celebrem esse e porto, in alia frequentia nobilium ac diuitum, alia a . quam plurimis incoli opificib.alia multos alere ho mines militares, quales sunt quibus in regnorum&prouinciarum limitib. imponuntur perpetub militum praesidia aliam aucupari a ciuib. quorum maxima pars dedita est agricola tioni. Deniq; in alia aliud hominu genus abundare ac dominari. Ergo quanta isteri dabitur, omne artificiu explicandi locos comunes,hominum, qui adsunt morib.& ingenijs statui

totius municipii accomodabitur,ita nimirum,Vtexempla, similitudines,comparationes, item vitiorum

repr hensiones sic parentur, quemadmodum prodibile est illos optime percepturos. Vam ad rem perfi- Qendam prudentia quadam ciuili opus est.

III. Admodum vero viniuribChrysostomo aliis-