장음표시 사용
831쪽
ipsi negotio adiunm. adhaec comparationes, similia tudines,cbtentiones,contraria, & si quae in hoc sunt igenere a Rhetoribus explicata. Sed enim mutuatur insipereoncio nator multasamplificandi rationes ex lipsa Theologia, quae locos proprios speraeque atque alia quaevis disciplina non paucos habet, ad unum- quodq; argumentorum penus habiles atque aptos. quemadmodum paulo post indicabimus. -circii qui populariter docet, crebrbamplificat ab attributis lDei,veluti quod Deus scrutatur corda, quod falli ne- 'queat,a praecepto Dei, a propositis promissionibus. lA comminatione poenarum , a vocatione, a cooptatione in Ecclesiam Dei, ab acceptis donis spiritualibus, a sententia generali in Theologia. a vaticinio Prophetico,abeo quod res sint spirituales , a tepore lesis,a tepore euangelii, a signo ad rem significata a re spirituali ad corporale, vicissimq; a corporali ad spiritualem, dcc. QEod quo Vtcunque planum faciamus.
exemplum Vnum alterumve placet subiicere. Exempla. Iesaias cap. is vaticinans suturum, ut praestantissimae quique ciuitates Moabitarum vastentur,oratio' ne non longa quidem,at eleganti, ampli fica i pericu laquae impendere praeuidebat. In omnibus,inquit. ea pi tibus eius est caluitium, dc omnis barba est deto A. In plateis eius accincti sunt facco, & in tectis eius a ue in vicis unusqui'. vlulabit,descendens ad fle tum. Vociferabitur ridesbon&Eleale, dcvsque ad Ia haz audietur vox eorum. atque ideo, qui ad militia accincti sunt in Moab. vlullabunt,&anima cuiusque docet. modo qui peierant, sed totas etiam eorundem do mos iusto Dei iudicio puniri atque subuerti. probat generatim exemplo excidii Sodomorum, in quo propter quorundam peccata non tantum homi.
pes, sed ipsi quoque muri, ipsa tecta,ipsa deniq; terra.
ululabit apud se. Et reliqua toto eo capite. Chrysostomymgx--Ηomi l. io inscripta, ad agrscolas, dc de vitando
iuramento,ut doceat,quam graue sit peccatum pei tuitum rare, seu tu iurandum violare,principio ait, non eos
832쪽
acerbas poenas dependere visa est,extantibus in hune usque diem fiuillarum & cinerum reliquijs ac perpetua sterilitate. Hinc addit se demonstrare,velle,etiam speciatim,quod propter periurium, dc quidem unius hominis,non tantum domum aliquam,sed amplam riuitatem, imo vero prouinciam Vniuersam diuina: N, . vltionis seueritate vastari contingat. Igitur statim profert historiam ex a .Regum. 2 α aue de rege Zedechia siue Zidkiiahq,qui cum costitutus fuisset rex Iudiae pei Nabuchadnezar regem Babylonicum, in si- , de non permansit, sed inito foedere cum rege Aegypti,meditatus est anno regni sui nono dcfectionem,
quam ob causam regnum Iudaicum, quantum erat,
paulo post a Babyloniis excisum ac deletu est. A sper
git vero plures rationes ad exaggerandum Zedechiae peccatum, sed inter eas, quandam speciosam dc illu- inrem sumit ex prophetia Ezechie . Capite. i . Clime Ezech. I nim sorte aliqui dixissent, non fuisse punitam Iudeta propter violatum iuramentum, sed potius propter asia peccata,recitat Chrysostomus de ea re sententiam Egechielis, qui diserte testatur Iudaeorum excidium . propter fidem regi Babyloniorum non seruatam e- l.
uenisse. Qua occasione parabolam prophetae de duabus aquilis&vinea,quarum altera aquila regem Babylonium,astera Aegyptium, Vinea autem regnum Iudaicum significabant, eleganter exponit & scithinterpretatur,dehinc prosequitur, quae ad historiam
pertinent. Cum autem reseratur in historia, quod se re triennium obsessa fuerit ciuitas, ex ea circunstan tia malum exaggerat. admonens ex diurnitate tem poris,itemque coniunctorum periculorum, hinc ita
inis inde belli magnitudine pensari posse peccati grauitatem. Sed addit praeterea ibi aliam rationem da ' iam a prouidentia atque ordinatione Dei,dicens, idcirco Deum voluisse tali temporis obsidione premi ciuitatem, quo rex resipiscens,confiteretur peccatum,
nec non ab incolis persuasus ecimpulsus, se Babyloniis sponte dςderet, quo quidem pasto remedium a-
833쪽
liquod tantis mabis adferri posse videbatur. Itaque Inter an longo temporis spacio pertinacem in malo persi uustias Ucre, non duci poenitentia, praesertim ubi DEVS ut
nolle con rnodis inuitat,vehementer execrandum est, facit vetauerti ad ro illud ad agendum crimen,quod rex interea tem0 RV poris. vera praedicantes, & recta monentes, noluit
qu in ima , δε - i. noluitium ili. addire Qu3 de re subiicit Chrysostomus vaticinium S consilium Ieremiae, quod extat Ierem. 38. I. enim spiri tu Dei afflatus, regi consilium petenti praedixit . &ima sit, si se Babylonio sponte submitteret, recipiendum in gratiam atque regnum ea ratione incolume mansurum, sin facere id detrectaret, capimum abducendum , non ciuitatem igne conflagraturam. Sed Ieremias surdo cecinit tabulam. Itaque di hoc nomine rursus grauiter accusandus Sedechias, post haec velut per spoliationem di prophanationem templi, incendium ciuitatis, dirutos muros, es ablatas manubias, obtruncatos principes, abducto; captiuos describit, subinde inculcans periurium, di fractam fidem omnia haec mala induxisse. His non contentus progreditur Vlterius, atque enatarat poenas, quas luit ipse rex, easdemque geminas re censet, alteram excaecutionem, alteram captiuit tem . Utramque V rd protinus ampli Mat, priorem. I ex eo, quod filios antequam exocularetur = a Videre debuit in conspectu suo iugulatos. Posteri rem Vero, quod spectaculo, adde dc exemplo dein li ceps esset futurus Vniuerso mortalium generi maxi- vero ijs populis, per quorum ditiones captiuus rat deducendus, ubi rursus artificiose duo vatici- pugnantia conciliat, atque utrunque et Verum esse necnon successu ipse comprobatum stendit. Contiliat h autem erat,quod sedechias non esset vi- clito vati ei Babylonem Alterum quod in Babylonem ab 1, ia in spe ducendus foret quorum illud quidem perfectum ait et ea pu- quoniam in ipsa Iudaea sedechias suit exoculatus. I
, suducro similiter persectuna,quando mox in Baby-
834쪽
ionem auectus est cum multis alijs captiuis. subne ctit denique aliani ana plificarionem ad auditores, tractam ex comparatione temporis legis, cum temporE Euangelii. Si sub lege agentes adco aspere propter periurium plexi sunt, qua latae poenae eos manent, quos nunc posteaquam claia assulsit lux Euangelii, peietare non pudet ὶ Sed de lino plura adnotate in eum locum omni sic a tentem artificio . Ex his vero fatis superque intelligitur, amplificationes sub inde ex iis locis colligi , quos Iheologia sibi proprios vendicat . idcm Chr 'sostomus incredibili prucentia atque arte, amplificat fidem atque obedientiam Abrahae, palati unicum filium immolare quod in te illum quoque secit Origenes ) Homilia quadragesima sexta in Genesim, quarxi quisquis attentEleget aegin tibi, certo scio, a lachrymis temperabit. Rursus Homilia decima quarta, de temerario iura ' qmento Saulis, quo iurauerat.i. Samuelisi . de medio tollendum quicunque ante Vesperum gustaret s)anem, ex diuersis locis Theologicis ductas amplifica tiones,promptum cst plures obseruare. De mouendis A flectibus. Cap. XXII i Lon postremam curam ponet concio nator iunio uendis affectibus, quem eruditi omnes cofitentur, nulla sane re magis egere,atq; hac v-na facultate. non aliter docent in templo,atq; so 'μ lent profestares in scholis, haud potest fieri, ut mag-riorum fructuum spiritualiu aut Lotes sint,& perpau
ci aut nulli conspiciuntur talibus indu ci concionibus ad resipiscentia ac vite emendatione. Quamobrequisquis docendi munus in ecclesia semel sus epit; dies noctesq; in id incubet, ut Eacin parte aliquid se praestare posse tandem sentiat. Nos interea nonnulla ibiiciemus quae huc conducunt, ac primu quide di chmus quasso affectus mouere conueniat, dehinc ubi siue in qua orationis parte. Postremo quib. locis quoue artificio id fiat. Nolii verbest ex rhetoruosicinis Ibb a con
835쪽
com unes affectus. Laetitia. spes. metus.
communes affectus enumerari quatuor: Laetitiam Spem, Metum, Aegritudinem. Ac sub laetitia quidem ordinatE ponuntur, delectatio, iactatio.Sub spe,de iiderium, indigentia. Sub metu, pigritia, pudor,terror, timor, pauor: conturbatio.Sub aegritudine sunt initidia, ita malevolentia, ium,aemulatio,inisericordia idolor, lamentatio, solicitudo, molestia, desperatio,&c.Vt autem scias quando mouere affectus sit opportubum & consultum,ante omnia quidem debent a Aegritu' nimo compraehendi atque in ordinem redigi uniuersae concionis partes atque praecipui loci, quos consti tutum est inculcari. Cuius autem loci tractationem iudicaueris magis esse statui ecclesiae aut tempori ne, gotijsque occurrentibus utilem ac necessatiam, in eo prae caeteris illustrando diligenter elaborabis, necnon assectus mouere auditorum adniteris. Quod dicimus . . est huiusmodi,enarras integrum librum sacrum aut partem libri, in iis autem verbis,quae prae manib. sunt varii loci utiles inueniuntur reconditi, quorum alii quidem dogmata continent, alij redargutiones, alii ὴ institutiones,alii correctiones,aut cosolationes. Atq;. in his quidam maximE idoneus est ad eximulandos. Immines ad virtutem Vehementer in hominum vita. . . maximeque in rebus praesentibus necessariam,itaque' hunc ipsum scies ita tibi explicandum, ut assecius c5 mouere seu vehementiores seu mitiores, quantum conii, tu e pedire Videri studeas. QiF igitur tempore homi.
nes animaduertis Iuxui & crapulae deditos, si in comcione locus uspiam incidit de sobrietate ac temperantia,vel contra luxum, in hoc fanE diutius commoraberis atque in exhortatione, vel repraehensione asse De filii 'auditoxum ad expetendam sobrietatem. ad auerperia eae sandum luxum concitabis. Praeterea ubi multi Eple. quo ani be premuntur inopia, summa est ubiq; caritas anno Ino feren- nae, atque interea refriguit, tantumq; non emortua da, Micharitas, si sane tunc locus sese offert commodus .ir de beneficentia, hunc omnibus neruis conaberis ple
nius exPlicare, ali animos quanta poteris industria ad
836쪽
ad beneficentiam, ad misericordiam pauperibus tria buendam, inducere. Ad haec incidit sorte locus, quo De amore significatur Deum velle ut paruuli ad se Veniant, hic parεω et apposite de amore parentum erga liberos, oratio in sa filios
stituetur necnon aliquanto etiam vehementius, de cum animorum concitatione Urgebuntur parentes,
, t liberos suos tempestiue in scholam mittani,inque elementis pietatis curent recte institui. Denique siquando historia vel praeceptum vel sententia propo sita est,quae parit locum de constantia sortitudinei 1 consessione fidei, hic quidem locus merito expli vetet fidei cabitur tanto uberius,quanto ob publica pericula. inprimis vero ob ecclesiae perturbationem, pauciores nunc inuenias, qui audent Veritatem asserere, atqui hoc ipso in argumento tempestrue artificiu mouen- idi affectus omne proseretur, atque homines magna Verborum sententiarumq; acrimonia ad constantiaci fortitudinem in confessione veritatis, prouocabu- . tur. Aliquando vero etiam extra locorum commu- alium tractationem aut scripturae explicatione miscetur, vel initio concionis,Vel in sine,vel per disressio- in medio aliqua exhortatio,aut obiurgatio, in qua oratio assurgit ad affectuum usque concitationcm. exempla apud Chrysbstomum non raro inuenias. Ex his vero perspicuum euadit, qua in parte coci nis moueri adiectus deceat. Non in confirmatione tantum sed in exordio quoque & in conclusione, 6c non modo ubi ad finem confirmatio properat, sed Nota. ubicunque eorum quae dicuntur ratio postulare id videbitur,commodum erit, animorum motus ciere, Maior est concio natori maior omnino liFertas, quam oratori concedi debet, quemadmodum concionator multa alia quoq; cum decoro facit, minime attedenda in te ibit,. rim Rhetori. Etenim concionator mandat, impe- Cocion rat, duriter obiurgat, interminatur, dicit tanquam tor. loco praetorio,N tanquam iudex, excornmunitionis sententiam. Rhetor nihil horum sibi perminum Rhetori arbitratur, sed potius costi tur iudicibus interdum turi
837쪽
piter adulari aliqliado etiam se quasi supplicem ante tribunal prosternere dc quid noni Chrysost. Eo m. et G. cui titulus. quod ex minimis nobis incipienda sit vir tus, Ec quod non sit iuraridum, statim in ingres concionis multa grauiter, ἴ cum episcopali quadam dis nitate repulit quibus ad metuendum diuini iudicii necnon disciplinae ecclesiasticae seueritatem inducis
auditores. Porro quibus locis argumentorum,quaue arte concio nator animorum motus auditoribus micccre atque agitare valeat, nunc dicemus. Ante omnia
quidem necellarium plane et pse qui incit tales a melius animo concipiat atq; in sese suscitet,& quodampnodo visendos caeteris exhibeat, quales cupit in aliorum mentes transfundi. Etenim qui se dolere quorundam vel communem omnium vice verbis, Voce, vultu, Ic apto gestu decla- qt, is solus reliquos ad misericordia videtur cito prouocaturus qui ipse totus ardet atq; ad praeclarEallida gendum est inflamma; us is alios poterit sua orati ne,& quasi sab exemplo, ad idem audiendii accend re,qui ipse ex animo vitia aversatur,atq; hoc animi sui iudicium c gruenter exprimit , is alios haud dubie tande ad odium vitioru pertrahet. Caeter aevi citat quispiam in seipso affectus diuersis modis. Primo diligenti rerum, quae ob oculos positae sunt, ςonii deratione,cum nimiru quis singula, quae rei iuncta sunt, valde accurate excutit, atq; animo petas crutatur. 2d tamen no potest, nisi ab eo fieri, qui genus negotii probe exploratum habet. Secundo vehementi imaginatione siue fantasia, quando admodum attenta cogitatione quispiam appraehendit sibique depingit rerum, de quibus serna nabetur species cicimagines , quas deinde animo sic infigit suo tanquam si priuata i psius causa ageretur, di tanquam si ea sola de re sibi perpetuo cogitandum
Tertio adiuuantur imb & augentur haec ipsa si 'πιι locu alique ariete perterat Priisertim in libris sa
modis exHta tali suis in se affectus. ximo.
838쪽
eris in quo affectus artificiose moueri iudicatur, cuici tandiu in hae: ere erit conueniens, quoad men con stulanda ceperit quae cum instituto congruunt. Qua quidem tit Alexis ratione narrantur Imperatorcs quidam,& in his etia dereotini Alexander Macedo, quoties con sigere cum hoste hac cabebat in animo, sese lectione versuum, quibus hono 'QVς
rificum aliquod bellum gestum a poeta quopiam describebatur, ad dimicandum inflammasse. Quart' ut&ipse assiciaris,&alios possis pariteras. Quarto.
scere, studebis ardenti precatione sub concionis ini lium a Deo patre caelesti impetrare. Enimuero quasi cognatione coniuncta est haec facultas, cum Virtute illa spiritus ac potetiae, quam initio diximus concioiana tori maxime necessariam atq; inter eximia Dei dona, numerari. Ato; hoc sane fateri omnes debent,vim quo eo ouendorum affectuum non sic in exquisitis verbis atq; elaborata oratione esse positam, quin multo magis proueniat pendeatque a peculiari quadam dicen i mou. narratia, nonnullis diuinitus concessa. Atq; hinc profe- dorum.
Ab fit, quod quosdam videmus prorsus sine arte ac simplicissim Edicere,& interim pertrahere animos, quocunq; voluerint. Quanquam id quidem dissimulari haud potest quantum viva vox, ct gratis diccntis
estus, tantum etiam inter m rcfissas ad motus aiani morum excitandos momenti adferre. . Quaedam nanque res sunt plane eiusmodi, ut illab' rata earundem narratio in auditorum pectora peni- . tissim hirrepat,&summopere afficiat. Exempli loco accipiatur narratio ad Ioseph,cu de reipu. Aegyptiac sederet gubernacula,fratres suos agnoscente. Gen.
43. 4. i. Quam quis obsecro,ni si ferreus sit, sine fle- ibi victu perlegati Hoc igitur primu & efficacissimum est,
admouendos affectus instrumentum.
Secundo ad eandem rem instituti sunt certi loci a Grificiales, quorum non pauci ex Rhetorum quidem
institutionibus sed multb plures quoq; ex ipsa I heol ogia,&libris sacris petiti videntur. Cuiusmodi a
riniloci sis hoc quibus adsectibus mouendis qui
839쪽
serutant non pigebit paucis percurrere . Excitare igitur solent concio natores auditorum animos, non ad qua su is ad sectuum species dudum a nobis enumera- . tas, ted inprimis ad solicitudinem consequendae falatis,ad dolorem seu indignationem ob admissa scele- ira in & odium peccatorum, ad amorem viri metum diuini iudieii ad spem misericordiae. ad miliericordiam de charitatem erga proximum. Ec
bE 454;6 mς um diuini iudicii ad spem misericordiae.
nitor po. In cii QOi Giamdccharitatem erga proximum. Ecad eos praeterea adsectus,qui his sun t quam simillimi vix autem ad ullos alios.Ac tales quidem adfectus isti per se existunt, ut primo aspectu discernere quilibet queat, negotiis theologicis, id est, ad hominum salutem pertinentibus, esse quam commodissimos ocquasi desti na tos. Itaq; si quando conesonator oratione perlicere desiderat, ut homines proph perditi d plora lique in solicitudine sint salutis aeternae adipisc dae,ab his locis, qui sequuntur argumenta quaedam accipere nautuo poterit. Ab honesto. Valde en im inhonestum ac turpe fuerit i n eo vi tae genere perstare,cuius merito omnes bonos pudeat. A peccatoxiim turpitudine ac mastnitudine. Utra que ex lege Dei discitur. Ab agnitione humanae fragilitatis. Quae est hec vita, nisi vapor subito evanescensὶQuin intur vite cor xigendae in imus rationem3 externi tu interni'quae vitae cri mini b. sunt adiunctet. Magna est miseria magno a re in conleptu,& perpetuo discruciari animo. A damnis quae vitae turpitudinem plo unque --mitatur,qualia sunt amissio famae, & existimationis dilapidatio & iamra rei familiaris,de gradu ato; ho
A bonis innumerabilibus, quae a melioris vitae proposito contingent. Vbi meminisse decet diuinarii
A necesiario. Nisi resipiscamur, actum de nobis
840쪽
. Hanh fuerit, nihilq; aliud quam mala malis accumulabimus. Et nihil ne moueant nos tot inscripturis propositae ipsitus Dei comminationes A facili. Deus omnium inserit animis, quoddam salutis expetendae studium. Idem nos omni tempore , inuitat,allicit trahit.facillimum ci ad salutem aditu nobis patefacit d multauum hi .lum alii quoque loci obseruari in concionibus Prophetarum. Christi,ci Apostolorum habitis,de poenitentia ac vitae emen8atione possunt. Petrus in prima sua concione. Az. nonnullis huius generis locis usus, sic protinus c mouit audi tores,ut statim compungerentur corde, oc percupide peterent scire,quid iacto opus soret, adiutςm consequend n ra Porris,partim ijsdem,partim aliisqvibvldam lotis utetur concionator, siquando studet auditores an . dolorem,seu indignationem ob admisia peccata, ut ad odium,non quidem calamitosorum, dc miserabi- lium hominum, quod facere assueverunt oratore
sed vitiorum ac latanae nos sine intermissione ad vitia instigantis. o Etenim Theologia docet etiam hostes, omnibus mi dpietatis officiis esse adiuuandos,ac iubet Christus pro edit siet,1duersariorum salute Deum patrem Vt precemur. Theola-Ceterum obseruauimus apud rerum diuinarum ficii Pa. ptores ad concitandum odium,ac detestationem alicuius viiij vel aliquorum vitiorum huiusmodi locos ceu idoneos usurpatos . . Ab authoritate ac diligentia eorum,qui ante nos , modis omnibus laborarunt ad vitia,illa E grege credentium extirpanda' . I; IAb eorundem vitiorum magnitudine,quod via licet non sint vulgaria,quod raro audita,&c. Apersonarum,que vitiis illis laborant,qualitate. Ab ipsa vitiorum forma modo,ac reliquis circunsantiis quae foeditatem eorundem,atque indignit rem declarant.