장음표시 사용
851쪽
di promittit se quicquid de quouis argumento labia to probabiliter dici queat, velle in medium afferre, Theologo atque imaginatur discipulos se habere philosophastros
omnium illarum quaestionum ductum anxie subii literque persequitur. Tlaeologus autem, in primis vero concionator,qui uniuerset multitudinis, di in hac qua plurimorum illiteratorum, se magistrum profitetur, non patitur cancellisadebangustis, orationem suam circunscribi sed veluti in libera agens regione, ea duataxat eligit negotiorum capita explananda, quae arbitratur intelligentiae auditorum, pariterq; loco ac tempori maxim E congruere. Itaq; et si domi in mu- O praemeditans, quaenam proponere in ecclesia expediat, quq stiones illas quasi cogitationum moderatrices in oculis habeati tamen postquam aliquandiu
cogitauit, in unius aut duarum aut trium questionuinuestigatione defixus haeret. Hinc igitur illa quorundam consuetudo, qua primo quidem loco, quid P0ςςt prisit res, qua de agitur exponunt. Eandemq; quaestione mox illustrant comprobationibus variis, veluti prO- nunciatis, scripture similitudinibus,exemplis, alijsq; de qua a- eius generis omnibus interim sumptis de sacris literis et urus Vel de lanctorum patrum cometariis. Absoluta quaeia est,stione. quid sit, progrediuntur ad eam, quae maximEVidetur loco, tempori, personis. accommoda existere, siue ea ex causis, uiae ex circunstantiis, siue aliunde e nascatur. Itaq; ordo ille a Dialecticis praescriptus, ει - . tim perturba tur, negligiturq; sicut reuera expedit e iam ubi ex arte discuti utur omnia, artem studiose to popularigere. Sed quin,adnotabimus breue exemplum3 Dissici cocionerendum igitur si tibi est coram Ecclesia de diuinistra turbatur. ditionibus: recte sane initio explicabis, quid intelli Σ ςmpi gendum sit nomine traditionum diuinarum. Forsitan etiam tempestiue adde quo tu plices eae sint, siue quot ea ru ndem species. Dehinc autem habita ratione praesentis tempestatis & status ecclesiarum, perges docere, quantas vires illae habeant, siue quousque distringant, obligentque hominum conscientias, qui
852쪽
quidem locus referri ad quaestionem de effectib. seu officiis queat. In hoc autem solo utiliter perstabis diutius, inio
totam finies concionem. Item instituit aliquis dice
cionanda re dc protri lcntla Dei ante Omnia exponet, quid ea
est de pro sit, atq; definitionem seu descriptionem dilucidiore
uidentia reddet, ac ci sitis diuersis probationibus. Hinc demostra bir prouidentiam Dei non tantum esse uniuersalem. sed etiam singularem, id est, mundum istum Jcres humanas sic a Deo gubernari atque administ i a ri, ut vel singulariim ac minutillimarum rerum sedula curam ad Ic recipiat, qua de re coniecturam iubet nos Christu, ex eo facere, quod ne passerculus quidem in tetram sine Dei voluntate cadat, dc singuli capitum nostror is pili sunt numerati, dc non nisi illo volente defluunt. I ii hac vero prouidentia particulari expli-Duae Vel canda consuin et praecipuam concionis partem. Que tres quae . quidem pacto in una aut altera quaestione abunde saniones in iis inuenit cocionator, quod cum si uictu tradat. Nec nacOn- fele solent plures quam duae tresue quaestiones siue loci de themate proposito, in una concione enarrari, y' aut si plures omnino tractari ex re fuerit ecclesiS Prudentis erit doctoris, aliquas in aliud tempus referuare. Causa consili j haec est: Nam in omni concione generis didascalici diligetia haec requiritur, Ut post de-c Larata dogmata, eorundem quoque usus perspicii Edemonstretur. Magnopere enim hominum interesti , scire, quare qliaeque sint cognoscenda vel credenda, ct quam itistitutionem, correctionem, vel co latio- Animad- nem pollini ex dogmatibus accipere. Etenim quod pysio di' ad laudem dignitatemq; sacrarum scripturarum mi
eoucibi , facit, ivxillum in iis dogma extat, in quo non sit
tore, no. recondita multiplex doctrina ad confirmandam fi t. dena,spem charitatem,ad excitandos animos, Ut ag noscant Dei erga se beneuolentiam, Ut gratias agant . pro immensis beneficiis, ut ad ossicia cnaritatis erga proximum reddantur alacres&erecti, ut consolatio-
lcuamen in publicis vel priuatis miserijs nan
853쪽
eIscantur. Atq; hanc rationem demonstrandi usum eorum dogmatum quae suerint expla nata, pastina licet animaduertere in concionib. prophetarum, Chri sti Apostolorum, in epistolis Paulinis,&c. cum prolectis nisi legitimusvsus teneatur, necno ad Vitam moresque Omnia trsisserantur, plane sterilis dc in frugi fera sit magnarum rerum cognitio. Ad Rom. S. continetur usus totius disputationis de iustificatione per fidem absque operibus legis . Ad Roman. Vndecimo, usus antecedentis disputationis de reiectione Iudeo rum 6c vocatione Gentium. Vae vero iam diximus de discutiendo themate simplici, eadem omnia ad moveri, etiam ad thematis compositi enarrationem contingit. Quamuis in themate composito satis iue rit statim in confirmatione probationes omnes ex Or , dine digerere, nulla prorsus partitione in quaestiones facta, nisi fortastis Quaestio aliqua peculiaris ex circu- stantiis. vel causis ilis enata incideret, quam pro ra- one loci ac temporis expediret populo plenius cognoscendam proponere. QMd si intcrea ex libro sa cro, vel parte libri locus scripturae diuinae eit in mani bus.qu i de fi n i ii o nes, proba t i o n es v et ca usas vel circustantias rei qu. I de agitur, satis distincte enuclear, o seruanda est methodus, qua a uilior libit ipse mostrat. Nec enim temere ab eo discedere quis audebit, etia si hic sequendum consiliit, ut quemadmodum ante admonuimus, unum membrum paucioribus, aliud
pluribus enarretur, prout ac postulabit necessitas ta Loespitet publica utilitas. Loci autem praecipui seruientes ex- pui huius plicationi thematum generis didalcalici, sunt hi, ad explicandam quaestionem, Quid est, adhibentur: Deia consilinitio nominis, Definitio rei, Genus, Species, Di ferentia, Proprium. Ad quaestionem, quot partes, siue quotuplex res sit: Diuilio, Totum, Patres. Ad quaestionein , quae cause: Materia , Forma , ciens, Finis . Ad quaestionem, qui effectus seu ossi cia: Eueta, Effecta, Destinata, Adiacentia, Actu sub-
854쪽
Coniugata, Contingentia, squae fere constat signis. quamobrem his tecte adiungantur dccircunstantiae pronunciata, similia,co parata. Ad quaestionem, quae Contraria, Oppo tua, Disparata. En locosa. Dialecti cis recenseri solitos, quorum interim usus no paruus est in sacris literis ita digestos, ut nullo negotio, per-sbici p*: iit, cuiquq stionum generi accommodari sit αguli debeant. Verum ipsa Theologia alios quoq; locos ad robotanda dogmata utile passim in libris sa cris offert. quales in primis sunt hi. Ab usurpatione vocis cuiuspiam in sacris literis,
siue aphrasi iaciae scripturae. A certa orationis seu locutionis forma. A significatione verborum,ad sententia si uernentem loquenti . A verbis antecedentibus & sequentibus. A sententia generali in Theologia. Ab Attributis Dei. A signo ad rem significatam, siue ab externo ad internum. Ab uno tempore ad aliud,Vel, a tempore legis ad tempus euangeli j. Ab uno tempore,ad omne tempus, a membris ad caput,a capite ad membra.
A corporali ad spirituale,a stirituali ad corporale. A comminatione Dei ad euectum, a promissione Dei ad effectum. Α necessiaria impletione vaticinii, a necessaria vetaritate definitionis diuinε vel propheticae. A perso ita unius pij, ad personas omni u piorum. A persisna unius impij, ad personas aliorum in
A typo ad veritatem. Ab allegoria, ad genuinam fgnificationem.
His & aliis similibus locis dogmata in libris sacris
comprobata,animaduerti possunt, quemadmodum in topicis theologicis ostendemus. Quare nihil dubitabit conesonator ijsdem in explanando themate ge
neris didascalici se Ati posse, faciat modo id cum
855쪽
prudentia atque iudicio. Qi d quidem dextele pre stabit.quisquis probationes in sermonibus dida hicisa Christo& Apostolis habitis, adnotare, atq; in suis concionibus exprina ere studebit. lam vero huic gene . si quam gratie est atq; dissicile, non abs te cautiones aliquot adiungemus, quod decretum est itidem face re in coetei is generibu F sequentibur. I. Eorum dogmatum praetermittatur ac vitetur Docet tractatio, quq ad pietatem parum conducunt, dc quOxum disquisitio cognitioque curiosos potius reddit auditores quam pios Quo i pectat quod Apostolus diuersis locis ad Timotheum dc Titum scribens prO- conducul. hibet locum dari in Ecclesia doctrin , quae non est sc-cundum pietatem, stultis & i neptis quaestionibus, cotentionibus, ac pugnis legalibus, quae sunt inutiles& sup ei uacaneae, quaeque distidia magis mouent,
quam aedificationem. I. Timoth. I. . Timoth. 2.
I I. Posteaquam de dogmate, quod ad salutariter QD,auto proponendum delegeris, doctrinainobseruasti libro- ies eo tulerum Propheticorum, ec Apostolicorum,quq sola furi re debet da metum est veritatis, ac norma quam sequi omnes conciona- necesse est, sapienter etiam aliorum Theologorum, qui scripturas atque dogmata in iis contenta in suis commentariis explanant,sententias ac iudicia consules,atque cum iudicio praestantissima qu que tuis a commodabis, inseresque concionibus. Qui labor duplici bono erit, primum enim intrepide, ac sine repraebesionis metu,etiam si nibillos authores in publico no
mi nes, de quibusvis rebus audebis diffinire deindE si
Declarabis eo pacto Ecclesiarum & doctorum hominum de eodem dogmate consensionem, qua quidem consensione dici non potest, quantopere auditores permoveantur, non tam ut obuiis quod aiunt vinis sanam doctrinam excipiant, quam Ut constat tibus animis eandem tueantur. Fotmet III. Dehinc de methodo quam dogmatum expli cociones i. Ccc s canem
856쪽
prout tem candorum natura admittit, quaeq; ad tempora, loca. P Iis ne- S auditora ingenia quadrar citra omnis suscipietur. cellitas Ie methodo explicari deside-N ' rat. Atq; hoc illudes evidetur, quod sibi voluit Ap stol. ad Tim. inquiens Stude teipsum probatum exhibere Deo, operarium non erubescendum, recte secatem sermonem veritatis. 2. Tim. 2. Cavebit IIII. Omni studio cauendum, ne probationes vllet Ecclesia- appareant duriter tortae, vel nimium lonve petitae. stes,n Edu Vbi namq; auditores. vel unam liuiusmod'. anima Lx xς i u eri u n t, ut i noris faci unt caeteras, a tq; doctorem protinus sui bectum habere incipiunt, necnon tacite ac
cusant, aut clora, aut inicitiae.
Allegorijs V. Cum vero omnia, lurb dogma comprobabitur. ectypis nu solida expressa, certaque esse oporteat, similitudinesquδm νς; pacie. typi atq; allegoriae nunquam, aut perraro accerpetr xQν' Deinde sicubi accersuntur, non fere nisi P
Cavebit V l. Ad haec prouidendum etiam atque etiam, conciona- ne quid uspiam misceamus , quod ob difficultatem,tor nudΡ- aut obscuritatem, pertrahi pollet ab improbis, ad ii P 'm P bilitatem fals sententie, vel ad sceleris patrocinium. haeretici quidem ratione Petrus dixit, quosdam indo sayiai. cto & parumdarinos detorquere ad suam perniciem, nonnulla quae Paulus Apostolus in suis epistolis re ligiose syncere luetia didit Occurri autem huic ma lo, magna ex parte potest, i qm considerath M pro pric loquendo, tum in tempore adhibendo aliquas praeoccupationes, quibus calumniandi occa sio eri
verus eius usus, tam publice ad uniuersam Ecclesiam quam priuatim ad stinguloru conscientias pertinens... Cuius doctrinae usus latet abditus,eius otiosa,& propemodum superuacanea est cognitio.
docontigerit concio natorem in explicatione alicui dogmatis a veritatis scopo aberrare, atque pro certis, incerta
857쪽
io certa salsaque exhibcre. quod quidem euenire potest, vel quia ipse, qui docet in rerum diuinarum contemplatione nodum fatis est exercitatus, Vel quia V--od num tantum aliquem scriptorcin sibi lectum, secutu st, aliorum iudiciis non auditis, Vel deniq;, quod no- conciona- nunquam in Ecclesia quaestiones quaedam, presertim tori I ne-VDcatae in controuersiam, temporis log inquitate pie gliguiuet. nius, ma nifestiusq; discutiantur,quam ante discus aefuerant haud pudebit eum confiteri, se pridem erro ri fuisse implicitum, atq; quod peccauir, minus recte docendo,vel nunc sarcire, sanio rena adierendo inter pretationem. Qui ducem se prebuit miseris, qua lapsi sunt in foveam, idem merito demonstrabit, qua rursus euadere queant. Nec vehementer offendi hac re auditores debent. Nam meminitIe omnes decet, homines elle cos, qui iniunctione Ecclesiastica politi sunt, ideoque humani nihil este ab eis alienum. Est
autem naturae humanae errare, ni alitiae vel insipientiae perseuerare in errore, aut singularis beneficentia:& gratiae Dei post lapsum ruisus crigi. mobrem
si qui in dionantur audientes se paulo ante fuisse se ductos, eosdem par est rursus laetari,& sibi. suoq; conia gratulari doctori. Dco Vero grates J maxi mas agere, quando percipiunt se iteria ex errorii tenebris in veritatis luce reduci. De hac verbcautio e non una Aug. de catechizandis rudib. cap. ii. dc lib. de verbis Apost.
Caeterum exempla tracta dorum dogmatum multata sunt in conspectu posita, Isaias cap. i. breuiter docet ex ernum cultum, sine affectu cordis, ac vitae pi cite esse inutilem. idem capit. 23. 26. 27. concio natur
de praemiis piorum,& de poenis impiorum. Rursus c. 66. de vero Dei cultu. Christus Matth. s. de vera beatitudine, de recto legis usu ca. 6. de fiducia in Deum, aut si mauis de prouidentia Dei. Cap. iii de pCena c5- temnentium Euangelium. Cap. 13. De verbi Dei dili genti auditio e de effectis verbi. Ca. 16. De fidei &ag
858쪽
magi strati by debito. i V. Qu3nta merces eos maneat, qui constanter Euangelio adhaerent. zo. Quod sola Dei gratuita misericordia vocari, iustificari. S glori- sicari credentes contingit. Σ di 2s. De fine&cosummatione mundi, de aduentu Christi ad exercendurn iudicium. Ioan .l .is .i6. de fortitudine & patientia in perlectitionibus religionis. ergo. de charitate di vela dilectione, &cael. In epistola ad Roman. disputatio altera de iustificatione per fidem operantem, per charitatem absque operibus legis. Altera item cap. v.
io. ii. De reiectione Iudaeorum. & Vocatione genti M.
proponi exemplorum vice possent, nisi magis scholastica ratione docendi, quam populari essent conscri- prae, etiam sit posterior ad popularem proxime accedit. Item iudicandum de disputatione,ad Gal. 3. quae per Omnia conuenit cum priore illa ad Roman. nisi quod populo magis seruit. A ccommodatissima autepraesenti negotio est assertio resurrectionis mortuo Lum, . Corintis. Item ad Hebr. i.&2. de duabus na turis in Christo, praeterea cap. 1. 6. 7. 8. 9.lo. De abrogatione sacerdotii ac sacrificiorum legalium, & succes sione sacerdotii aeterni, & unici factificii Christi. A
pud Chrysostomum vero plures huius generis co ciones occurrunt, in primis in enarratione Euange liorum. Matthaei ac Ioannis. Insignis est, cuius & ante meminimus, Homilia. 6 o. in Matth. ubi concionatur de causa peccati. I tem Tomo MNomitia 48. de tremendo Dei iudicio. Homi l. i. quod nihil prosat ieiunium ad vitam aeternam promerendam, si desit vitae innocentia. Homilia o. Quod non oportet lapsum desperare vel torpescere. Item conciones, vel potius libri de prouidentia Dei nam dc hos populariter esse coscriptos,palam est.
De genere redargutiuo. Cap. II i.
IN hoc gno ere quod institutu est ad redarguenda
falsa dogmata, frequenter i ta solent conciones digeri, Ut modo quidem oratio uniuersa in sola falsi
859쪽
dogmatis redargutione versetur, modo vero parte concionis altera confutetur , euertaturque dogma
falsum, altera asseveretur.& quanta fieri potest dili gentia urgeatur dogma verum. Quod si res postu lauerit, etiam plures conciones huic negotio destinantur. Asseueratio autem quoquo modo fiat, et ca pire praecedenti demonstra tum. Itaq; nunc confutandi, seu redarguendi ratio explicari sola a nobis debet. Ad hanc igitur rc ni vehementer prodest, quicquid a Dialecticis vel Oratoribus ad confutandum, de ad diluendas argum etationes est utiliter proditum. Et enim quin falsa dogmata obtrudiit silmplicibus, aut serunt, in Ecclesia s penumerb depr henduntur pro- Quibus a bationes plane falsas inducere in aciem, atque huma- mi cse ar narum virium prisidio, machinisque se vel maxime hae tueri. O uocirca quisquis cum eis dei uanabit, debet omni armorum genere atque certandi artificio, quo illi utuntur esse sic satis instructus. ducere. Pluribus autem modis falsa dogmata redarguuntur.atque argumenta non consistentia, imbecilliaci; labefabantur. I. Prima igitur ratio haec est, aduersariorum verbosas, nempe quinquepartitas, quadripartitas, similes que de comptas probationes, perutile fuerit, Vtinu
dige quid veri falsique habeant, syllogismis Diale
Elicis illigare. Hac nanque via compediaria, ecquid vitii siue informa, siue in materia argumentationis lateat, tu citato, tum certo depraehendi potest. Quomodo aute di judica da st forma,& ex ijs, quae decoficiendis syllogis.
mis, enthymematibus, ali jsq; argumentationum g neribus sunt tradita, quomodo vero examinada materia, ex locis initentionis adiunctisque quas conse . quentiarum vocant regulis,affatim cognoscitur.
Quod si igitur in aduersiariorum probatione aliqua, peccatum vel in forma, vel in materia concionator animaduerterit, nodubitabit id in publico significare atque detegere, sic tamen ut artem Omnem quoad
860쪽
fieri potest, quasi velo obtectam detineat. Si enim dii propatulo visendum artificium dialectieti exhibue riri quod maxime fit x ocabula ipsa artis e schola in replum educendo, periculum sane est,ne tug dilutiones peraeque fiant suspecta atq; aduersarii obiectiones II. Secunda ratio ad existimandas momento , suo ponderandas rationes eorum, qui falsa docent;
ex disquisitione pendet paralogismorum, si qui sorte
immisceantur. Itaq; videndum, num in dictione pa talogismus sit admissus, nimirum ex aequi uocatio ne amphibologia, compositione, diuisione, accentu, figura dictionis, vel num paralogismum contingat fieri extra dictionem, veluti cum affertur fallacia antecedentis, fallacia consequentis, secundum quod, dictum ut simpliciter , non causa. ut causa, Petitio principit. Interrogationes plures, ignoratio elen elii. III. Tertio obseruandae sunt insuper argumen lationes captiosae, Piales sunt, Anti strephon cera titiae, crocodilites, Vtis, pseudomenos, cacosystata, asystatata. Nam hae incidere nonnunquam in perple . xas disputationes soleat. Atque haec quidem omnia ad dilutionem dialecticis nostrae aetatis appellatam realem, requiruntur, quemadmodum in eorundem comentariis licet videre. Porro concio nator illa quo
que subinde adhibet in consilium,quq per ii ne i ad dilutionem vocatam personalem, di ab Oratoribus plurimum Vsurpatam.
IIII. rto igitur loco refellimus obiectiones re gestione, hoc est, ostendendo, quod non deceat ab ad uersariis tales obiectiones cauillatrices proferri, vel opponendo alias quaestiones aeqvh in speciem nodo sas. abs duos regestionis modos inscripturis licet aanimaduertere, priorem habemus ad Rom. cap. 9. Dices ergo mihi. Quid adhuc conqueriturὶ nam volun
tali illius quis retistiti Respondet Apost. Atqui olio
mo tu quis es, qui exaduersis, respondes Dcor: Quam
uis statim etia subjjcit aliam dilutionem directani, posterio