Francisci Petrarchae Historia Iulii Caesaris. Auctori vindicavit secundum codicem Hamburgensem correxit cum interpretatione Italica contulit C. E. Chr. Schneider ..

181쪽

reserta hostibus castra atquc omnia circum turbata certioutes actum de Romanis rati fugerent ὶ victosque 7 illos ae doletos suae patriae nunciarent. Caesur, cum jubique semper magnus, tum magnis 'in periculis permaximus, ubi si seros intersectos, centuriones aut )cacsos aut saucios interquo alios Ρ. Sextium Baculumq), sortissimum virum, multis debilitatum vulneribus et iam pedibus suis insistere non valentem vidit, aliorum quosdam segnitor pugnuules tela tantum Iio- Ilium vitare, quosdam ' sensim cedere. quosdam pro lio excuderu, laolies in Itare ac premere ut Dihil omuino respiramenti satis darc, denique in extremo rem positatum intellexit nilque iam praesidii super se, quo vel pcrdita restauraret vel ruinae occurreret imminanti η), auxilium, quod aliunde non poterat, a se ipso eXige dum cogitans' quod ipse tum forte sine clipeo esset,

militi lentius 'φὶ dimitanti scutam abstulit et in primam

aciem provectus magna voce centuriones proximos suo quemquc nomine lucrwaus utque appellans, coteros

generuli exhortatione sollicitans nec praeire, sed se s qui, iubens redint raro Pugnam iam languorem 8 hinc amore ducis, hinc pudoro compulit. Crederes unius animi robur atque ardorem in omnes subita inspiratione disrusum; tantumque vox ducis ot cxcmplum valuit, ut legionibus sparsis in ictu oculi recollectis, quali luno luci perent 'i, servido omnes sortiterque pugnarciat; ct qui in fugam verti cooperaut ) ot qui

vulneribus tardabantur sit nul in holies vultu utque aui initi vcrsi mutatiouem rerum adeo repcutinam P serere, ut vix crodi posset exercitus illos esse, qui Paulo auto conflixeraui. Nervii, modo victorus, victi

fit cod. liaculium 73 haec septam cod. om.

182쪽

iuieo doletiquo sunt, non inesti tamon nec, ut dictu, sic et factu facile; nempe suorum cadaveribus iu- sistentos sectoque ex iis cumulo' , ut quasi do loco altiore pugnarent, usque ad mortem sorte propositum tenuerunt. Fregit lamen eorum pertivaciam Romana Perseverantia. Sic nutantem Iabentemque sortunam publicam unius viri virtus felicitasque sustinuit. Sones 9sto seminae puerique, quos cum sortunis suis omnibus Nervii in proelium exeuntes in paludibus procul ah-didorant, audita suorum clade ut nihil usquam clausum victis, sic victoribus nihil impervium') opinant communi omnium superstitum eousilio per Iogatos sese Caelari dediderunt ), et ut publicae prosessione miseriae facilius victoris misericordiam impetrarcnt, populum Nerviorum a sexaginta milibus ad quingentos, senatum a sexcentis ad ucs rediisse ' memorabant. Mi serius Ust Caesar sortissimae gentis et reliquias I) Iib ras suis uti legibus sanxit praecepitque sultimis, no quis corum calamitatibus insultarct. Aduaci ), qui, ut Iodiximus, opem Nerviis serobant, audito proclii huius eventu suam in patriam rediero sequo omnes uuum sorio ac munitum in oppidum 'st abdidere. Ibi Oos Cuosar obsidionc conclusit. Qui machinas procul iu-iuiti φ) irridebant ) quaerebant tuo de mino, quil, illas viribus moturi, quibus manibus laturi cssent, tant illac pracsertim homilies staturae. Solunt enim prausuorum mole corporum genios arctoae ) Romanumlpurnero mediocritatem. Postquam admoveri muris machinas coulpexcrunt ' , iussicio et Duuquam alias

183쪽

c APUT VII.

viso speetaeulo stupefacti legatos ad Caesarem destinarunt, quorum unus in hanc sententiam verba secit: 11 Credimus, o Romani, Vos non sino coelesti auxilio proeliari, qui haec hominibus ὶ impossibilia tam mirabili ) laeditate perficilis. Quamobrem resistero vobis non est nostri propositi, scd in potestatem vestram nos et nostra committimus. Unum hoc exposcimus, si tanta est clementia tua, Caesar, quantam fama Ioquitur, si salutem nobis tribuis, ut arma non aus ras. Vicini enim nostri omnes sero nos 'ὶ oderunt nobisque invident, a quibus nos amissis' armis prol gere nequeamus. Alioquin optabilius nobis D est, quicquid libuerit, a vobis, talibus viris, pati, quam suppliciis ad n em dedi ab iis ), quibus imperare con-usuevimus. Ad haec Caesar Servassem, inquit, vos Iibentius, fi vos dedissetis ante, quam muris machinas admoverem; sed et nunc servabo magisque in vobis

naturam moremque meum, quam meritum vestrum,

sequar, ita tamen, ut sine armorum traditione dedialio non procedat. Nam quod do odio vicinorum dicitis, curandum mihi linquiter ego indemnitati vestrae Providebo, ut Nerviorum 'in providi, iubendo finitimis, ne vos laedant. Iussu meo, quam vestris armis, eri ratis tutiores. Hoc praccepto vis armorum ingens ' tradita, sed et magna pars retenta atquc abdita, ut ab iis, qui metu belli, non amore pacis agebantur; tr ditum quoque oppidum; et quictus illo dies fuit. Nocto proxima Caesar milites suos muris egredi claudique portas iusserat, ne quid iniuriae cives a militibus paterentur. Sed heso Caesareae pietati hostium fraus ac furor obiectus orat. Itaque barba-

1 omnibus 8ὶ eod. hiis - et ita semper

ain quanta . m. s. 4ὶ eod. fere nos omnes 1M cod. Om. 5ὶ eod. om. Il) eod. ut nocte 6 om. 123 hoI . leatis ' obietus - host. 7ὶ cod. dederi fraus obiectus Lem.

184쪽

riea levitate 3 mutato repente consilio rebellarunt neque victori oppidum abstulisse contenti eastra etiam

invasere tanto impetu tantoque ardore non modo contra Romanam virtutem, sed contra iniquitatem etiam locorum, ut facile appareret desperantes do salute pugnare. Eo congressu ex illis ad quatuor milia e 14 eidere, ceteris intra oppidum compulsis, sc omni penitus spe abiecta, ut dio proximo ) frangentibus portas Romanis nullus obstiterit. Captum oppidum Venditique' omnes; quorum turbam quinquaginta trium milium numerum implesse compertum fuit. Per eo 15 dem dies a legato Caesaris P. Crasso, quem modo ad Venetos aliosque quamplures populos, qui exu

mum accolunt Oceanum, Praemiserat, nunciatur omnes

illas gentes sponte sub Romanum imperium venisse. Iamque' ad barbaros, qui trans Rhenum habitant,

Romanae Caesareaequo virtutis et elementiae fama pervcnorat adeoquo Percrebuerat, ut omnes ultro ad

Caesarem Iegatos mitterent ὶ, qui se et daturos obfides et iussa facturos sponderonis; quos ad se redire initio secuturae φὶ aestatia imperavit, cum ipso scilicet ex Italia rediisset, quo in deductis in Carnutes ae Turones νὶ in hiberna legionibus sestinabat, praemissis Romam literis do rebus a se gestis, quarum merito quindecim dieruin supplicatio est indicta, quem ho- inorem ante eum ducum nullus habuerat.

185쪽

60 CAPUT VIII.

Digresso Caesare ex Galliis Sergius Galba, quom

legatum in Sedunos alias tuo urbes proximas cum parte inuitatus et duodecima legione dimiserat, Seduno in aliorumque dOIeutium filios suos obsidum no-

regionibus consedisse aegro ) animo serentium eorumque paucitatem' contemnentium insperatis D insidiis circumventus adeo in angusto suit, ut consilium ipso suique omnes capercnt Erumpcndi seque sugac praesidio salvandi. Quo lameu consilio non resecto, sed dialato, elegerunt armis potius cxperiri, quam suga, si 2 qua esset ad salut- via. Cum vero hostes castra invasissent et multitudine secti sessis integros submittendo, quod apud Romanos non modo fessis, sed ne vulneratis quidem seri poterat, quibus nedum requiescere, scd nec ' loco arrepto Vel parumper cedere liceret, usque adeo eos attrivissent', ut oppugnatioue sex continitis horis I fine intermiissione protracta ) ros Romana iam ad desperationum ultimam spectarct, nec tam pro salute amplius, quam pro . ultione, Tosill rent, ne inulti perircui, P. Sextius Baculus, conturio primi pili' ), quom in congressu Nerviorum anulus inlictum vulneribus memoravi, Iimulque Gaius Voliis lenus, tribunus militum, conΙultissimi duo fortissimi- quo viri, praepropere λ) Galbam adeunt et Lua est, 1ὶ LIBER III.

mnensium. G.

- Scripsi nee i. e. uis quidem. GL

186쪽

CAPUT Vm. 61 . inquiunt, spes salutis, si consilium, quod primum

hic agimus laborantes 3 Longo isti nos numero antec dunt. Quin in hos barbaros violenter irrumpimusot nil talo cogitantes aggredimur 7 Aderit pio sorsitan fortuna conatui. Alioquin, nisi impotu Vincimus, pugna vincemur ordinuria. Acquievit fidis Galba consi-aliis, et erant, qui ') merito crederentur' . Mox od

militibus edicitur, ut respirent nequo aliud quicquam rei q) agant, quam tota holitum sustinere, intentiquo interim signum eruptionis expectent. Vix brevi hora laboriosao tradita quieti dato signo, quod convenerat, subito praeter spem castrorum portis erumpitur tantis animis, ut stupentes barbari ferre impetum non possent, et dicto citius pugnae status mularetur, ut, qui modo invadebant, invaderentur et , qui invadebantur, invaderont, quique in castris clausi oppugnatione te rihili ad captivitatem et supplicium petebantur, in modios hostes invecti 7 ferro obvia ) cuncta proste nerent, ita ut ex triginta' milibus barbarorum, qui I legionem unam δὲ circumstiterant φ), brcui tom-poris in spatio plus quam decem milia caesa ossent: reliquos morti non virtus, sed fuga, praeripuit. Sic virorum sortium prudentiumque consilia prosporis prosequitur fortuna successibus. His actis Romani v 4ctores sese in castra recipiunt. Sed Galba '), memorso illis in Ioeis a Caelaro dimissum non, ut bellum goreret, sed ut iter I illud ex Galliis per Alpes ad Italiam difficile ac mercatoribus onerosum et Pene O

43 credentur - F. crederetur. G.

6ὶ quod

13ὶ Galbam

187쪽

trunculis PMesacoret suaque tutum redderet praesentia, insuper victor licet, nolens tamen rem saepius fortunae ) committere et rursus extrema tentare, indastatim nullo obstante in Allobroges, Romanam pro-

5bornavit. Alia subinde belli materia per ducis absentiam orta erat. Publius Crassus, egregius adolescens , eum septima legione dimissus a Caesare secus oceanum hibernarat ). Is frumenti praecavens, inopiam ad singulas gentes' sinitimas Iogatos singulos, ad V notos I vero geminos destinavit, quod gens illa esset Oinnium eius Tegionis Potcntissima, cuius hodie. quod sciam sic transeunt ros humanae ne nomen quidem aut vestigium ullum extat I. Illi autem, cogitantes hoe fortassis modo sese obsides, quos Romanis nousponto dederant in , recuperaturos, legatos detinuerunt ac vinculis astrinxerunt. Hoc exemplo freti populi vicies ut quibus levia mobiliaque sunt ingenia, i gatos etiam ad se missos rediro ad suos pari propolitos votuere. Dumque 'ὶ haec adversus Romanos in Galliis contra fidem contraque ius gentium agerentur, Caesar nihil indo sollicitus, quod parata omnia extimaret, in Illyricum iam profectus orat, ut is ), qui terras incognitas ac remotas videndi infinita cupidino traher tur. Erat autem Illyricum provinciae suae pars lege

sibi Vatinia D superaddita, cuius latissimi sines sunt:

1 F. Obseruetum. G. minim . EP. rer. iam. L. Iul. ep. 6. p. 63II iisdem mox tramitibus obstrusis. n. L. I. ep. 2. p. 738: bello obstrusa omnia reppori. 2) fortunae saepius 3ὶ Om. - F. coloniam in Ro

manam. G.

5ὶ tranquillust s) et auolescena-Delo σε. c. Ti hibernavit 8 haec quinque Om. - cum aliquid dest. se restituἰ potest ex

188쪽

hine Ilesia superiorquo Germania, inde Macedonia et Thraeia et Epirus; hinc finus Adriacus ), iude maxi-

bellione Crassi literis nunciata remandavit Caesar, ut

et aquas in oceanum fert, classem navium longarum, quantam' potest, extruat D. gubernatores ac remiges ex provincia eonquirat, ut ipse, cum venerit J, his copiis ad hostes oceanum accolentes secundo alveo descendat. Et idem ipse illico, ut coeli Alpiumque conditio hominibus ullo modo permeabilo iter fecit, dimisso Illyrico sestinantisfimo remeavit in Gallias. Cum enim haud ') dubie ' cunctos homines ' omni in be lica virtute superaverit ), et alios et so ipsum sua illa ineredibili celeritate transcendit, quae saepe multis in locis cognita essecit, ut quantolibet absentem spatio semper hostes λὶ et praesentem et imminentem cervicibus cogitarent. Nemo unquam expeditior agiliorque non dieam imperator, sed viator, fuit. Caesare igitur 3 reverso Veneti 'in Gallique alii, factum suum reputantes, qui legatos gentis potentissimae barbarica imm nitate violassent, non ad Veniam petendam, sed ad vim inserendam sese apparant vicissimque se populi in bellum alter alterum cohortantur ε). Neque solum a proximis contrahunt auxilia, sed etiam a Britannis, qui oceani aestu semoti qὶ non magno tamen ') intem vallo contra illam Nagam habitant. Et haec faciunt non tam armis, quam locis sidentes imperviis atquo

IJ Trachea - cod. Tracia L. Thracia; aut, ut posteriores scripserunt, Trachia; fie Trachiam pro Thracum in inscriptioni hua .ntiquis. G. - correxi secundum

189쪽

palustribus, ubi nec expeditus pedum usus osset nee

lientes so navibus abundare, quibus egeant Romani. Dabat insuper animos aestus illo reciprocus, qui alter-

ni incolis notus cxlerisque terribilis, navium praeterea suarum robur et armamenta pro qualitate suctuum ac ) vculorum, quibus ogitandae crant ac pulsandac, propior quac maris hostiurn quo Violentino perscrin-sdac multo Romanis navibus aptiores viderentur. D rum omnium dissicultatum nulla Gesarem Ialebat: magna lamcn lacessitus iniuria veritusque. ne, si ista dissiliu lasset, reliquae nationes, ut sunt animi in superi, iam ac porsidiam proni, inultae 7ὶ rebellionis exempla sequerentur, hoc sibi nullaicuus negligendum') cxli mabat, scicias, quam ') naturaliter hominibus insimillibertatem amaro et odisso servitutem, ante alios Gallis ingenitam levitalem, ut de facili mobiles atquc ad subitabolla volubiles essent. Iam per extrema Galliarum Pra sagia novitatum variarum multa conceperat. Itaque V ne, ut sit, molus alii super alios orlacuturi solque yy ubi libui, qui cohortibus y occurrerct y). per diversa 10 terrarum divisit exercitum: Titum Labienum cum equitatu magno misit in Treveros; huic iussit, ut et Remis ot εὶ amicis aliis in obsequio conservandis ut Gormanis Rheni transitu cohercendis q) intenderet. Publium Crassum cum parte cliarn.cquitatus et duodecim legionariis cohortibus misit in Aquitaniam, cui iniunxit, ut curaret, ne qua inde in Vcnctos aut alias Galli 1ὶ post et

2) alterius - F. alaemnis. G. 3ὶ littus motibus

73 eod. inulta tu sine aliquid deletum est. 8 negligendi - F. negligendum. G.

103 eod. Ita a m. pr. qua int. ers. a m. r. habet. 11 essentque 12ὶ cohortis - L. coortia. G. 13ὶ occurrerent 14j eod. Labinum - σ - lat. Verna m. r. habet.)1Q cod. Om. IM L. arcendia. G.

190쪽

rum partes auxilia mitterentur. Titurium Sabinum cum tribus legionibus φὶ in Ulnellos vicinasque gentes misit, quibus omni studio continendis ut insisteret ), imperavit. Decimum ' Brutum adolescentem classibus pracposuit', et illi, quao se iubente in Ligeri yὶ faeta erat, ct illi, quam suo quoque iussu venturam ex Pictonibus' Santonisque') et ceteris tractus illius omciosisgontibus expectabat; huic praccepit, ut ad primum cxpectatae φὶ classis adventum cursum agat in Venetos. Ipse ad eos cum reliquis logionibus terrestri praece sit itinere multisquo passim oppidis cXpugnatis, quae inexpugnabilia videbantur, coeptis instabat alacriter sp rans pedetentim rem conficere. At Veneti viarum )11 usu ac peritia et navium abundanti copia impositis in eas φ) fortunis suis coniugibusque et filiis, cum prohiberi y) suga nullo modo possent '), liberi atque 'incolumes abibant in oppida alia atque alia, quo Romani locorum ignorantia et navium Penuria non poterant sequi, ibique 7ὶ se iterum atque iterum defendebant, rosque in longum ibat ct in laritum desinebat, nec belli finis ullus ostendebatur, eoque magis, quo Romanae naVestiliter fabrefactae occanique fluctibus impares tempest tibiis insolitis tardabantur '). Itaque ' rem Caesar 12 intelligens inefficaci labore praetermisso classem expectare duxit honestius, quoniam I res non vanis neo se dignis subterfugiis, 1ed uno φ) videbatur transgenda

certamine. Has inter curas eXpectata classis assuit alto euiens Oceano, quam cernentes Veneli suis litoribus