장음표시 사용
401쪽
V. usque ad occasum Tolis, vicitque ille incomitatus Caesar, ut Iolchali illao divorsis ex gentibus
consertissimae acies ellugere. Sub idem tempus seu tempestat ibus advorsis seu motu classum liostilitim eum o Sicilia commeatus ac Sardinia tardarcnt, tanta in eastris Caesaris fuit inopia, ut equitem, qui diu agendo omnia et patiendo extremis necessitalibus extrema remedia adhibero didicissent, algas litoreas dulcibus aquis ablutas' iumentis apponerent eoque cibo 14 doseientia in sestentarent. Erat et vulgaris opinio non Caesarem in Africam venisse, sed unum aliquem ex togatis suis cum parte copiarum transmisisse, ad quam tollendam litteras nunciosque Per omnes provinciae eivitates misit adventumque suum omnibus notum
fecit. Quo audito statim multi viri nobiles suis ex urbibus profugi in castra Caesaris venero sibique de hostium saevitia atque intoloranda superbia questi sunt. Quorum querimoniis no solibus motus Caesar, quod Deero per se ipsum in animo hahebat, magis ac magis acceleraro disposuit litterasque consethim in S
eiliamq) misit ad Allienum 7 ceterosque ), qui ibi pro
partibus suis erant, ut excusatione qualibet reiecta ad se omnes copias traicerent'), Africam enim, si auxilium disseratur, irreparabiliter vastari, ut nullis 0 15 postea romediis Ioeus esset. Ipse autem in hanc unam rem pronus adeo totus erat atque intentus, ut pene transformatus in virum alterum dies noctesque maria prospectaret, quin et dio proximo, ex quo litteras miserat, morari classem atque eXercitum quereretur: sc eius animum pungobant populorum ac nobilium iniuriao et homicidia et oppidorum eversiones et villa-1 quint
n eod. Mirentum - e corr. Alienum 8ὶ eod. certoIqu. 9ὶ traiicerent
10ὶ nullus 11 remedio 12ὶ eod. transferant
402쪽
rum incendia et rapinac, quae per totam provinciam suorum hostium φὶ avaritia et crudelitato servebant, quorum malis prosundissimo tangebatur et miseris opem ferro atquc illorum indemnitatem non mianus, quam suam victoriam eXoptabat. Ipse se in- 16 terim eastris validissimis continebat, non quod do
victoria dubitaret, sed post y tot 'ὶ res gestas et totiens fusos hostes do reliquiis belli cruentam victoriam adipisci dedecorum in libi seque prorsus indignum i dicabat; nequo interim ullum q) diem intermittebat,
quo non vel per alios ablens Vel sub oculis 1 uis exo citum et praecipuo tironos militaribus institutis imbueret ' , in qua arto nulli hominum secundus fuit. Fingebat sese pavidum, Practerea et pavore sapientiam ' amplecti, quasi suis viribus dissidontem, et hostes do hac dissidentia multantos aequo animo tolerabat, donec mutandi consilii ') tempus esset, usquo adeo, ut Scipio, qui aliquamdiu paratus ad proclium fuerat, Caesarem sperncus exercitum in cestra reduceret et pro concione diiudentiam ac desperationem Caelaris praedicaret victoriamque certissimam, quasi illam in manibus haberet, proximamque Polliceretur. Getuli interim Scipionis Itipeudia deserentes alii in re-17gnum sutun, alii in Caesaris castra perveniunt, eo maXime praetextu, quod et ipsi et patres δ') eorum G. Marii beneficiis obstricti essent, cuius amnem Caelarem opinareutur. Id, quamvis sub eo aliquoties militasset, tam procul a vero tamen aberat, ut, cum Caesar nobilissimus Romanorum esset, Ma-G. - Pavorem sapienter Lem. Nil mutandum; lingebat se pavidam et Pavore motum l apientiam et cautionem pro audaciae amplecti.
10ὶ parente II Sex. - C. Marii. tamen etiam paulo infra dicit Sex. Marii.
403쪽
rius rusticanae et no Romanao quidem fuisset origi -
Interim quoquo et Crispus Salustius q) praetor eonu hendis commeatibus cum classe directus a Caesaro ingentem frumenti vinique copiam transmisit, ct Alli nus 7 proconsul, ut diximus ovocatus a Caesare, dua-
maturae mille φὶ in naves impositis classem solvit a Lilybaeo cumquo his copiis et altero commeatu navi gatione usus prospera quarto φὶ die in portum ad Rus pinam, ubi Caesar expectans castra habebat, applicuit. 18 Legionum fimul et commeatuum gemina cura liberatus Caesar ac gemino gaudio persulas iubet eos qui te alterna maritimum expurgaro fastidium sequo gerendis robus corporibus φὶ atque animis praeparare. Creverat aulom in dies Scipionis ac suorum admiratio super dilatione Caesarea, quid'' ita lacessero solitus lentosceret, ut lac scrotur, eXpectans; iamque superior illo contemptus in sollicitudinem μ') et in metum verterat. Itaque Gotulos duos ex his V), qui secum erant quosque fidissimos extimabat, multis promissis oneratos in castra Caesaris ire et explorare, quid illic geratur, imperat. Hi comprehellii et ad Caesaremi perducti potierunt, ut de se loqui fine discrimine sin Hrentur. Permissa licentia haec locuti sunt: Saepe quidem, imperator, Getuli non nos soli, sed alii plures q), qui a duorsis in castris militamus, clieulcs G. 7
Ill expugnare 12 corporalibus - L. corPori bus. G.
404쪽
Marii, sero omnes cives Romani ad te transtro decrevimus, sed custodiis praepediti nequivimus. Nunc ad tua castra explorandi gratia venire iusti paruimus non libenter modo, scd ardenter. Eo enim mittebamur, quo iam dudum ire cupiebum . Caesar et laude illos et stipendio prosecutus est. Eorum verbis exitus fidem sedit: dio insequenti multi eiusdem gentis a Scupio ac ad Caesarem transfugerunt. Incidit tu hos dies movidentissimum militaris erga Caesarem fidei argumen-
se sedi cot Allioni ), do qua supra diximus, dum e Sia
ilia in Africam traicit '), navis una, cum a reliquarum tramito deerrasset, ad Aegimurum insulam delata in manus hostium venit, in qua et veterani et
tironos ot centurio δὶ linus erat, qui I sub fida custodia I), sed siue iniuria ad Scipionem cum ' perducti essent, ille eos verbis sic aggreditur: Scio ego, ait '), Os non vestra voluntate seu consilio, sed illius vestri nequissimi ducis imperio atque instinctu φὶ coutra rempublicam ) couturasse. Nunc quouiam vos casus optabilis nostri fecit arbitrii, si quod ultro facere deberetis, orati facitis, ut dimissis sceleratis atque rebellibus cives bonos et ') rem publicam ') denudatis, et salva vobis vita erit et Parata pecunia. Dicito ergo, quid vobis est animi. Haec ') dicens minime dubit bat illos sibi pro tanta oblatione gratias esse acturos.
At centurio ille, vir μ' immobilis fidei dignusque, qui 21
iam. G. 2ὶ L. imperat. G. Minime. cr. Iter. memor. L. III. cap. 3. p. 457: et brevit te et gratia, ne excludantur. impetrant. ib. I.. IIlI. c.
4. p. 477 r huiusmodi quidem vi Iso- Italiae miserabilia strages, ut
vera suisse videatur et inter verna reseratur, impetrat. Similiter Obtinara politum est Ep. rur. sen.
14 et haec 15 cod. vir ille Diuitiam by Corale
405쪽
280 CAPUT XXIIII. Pro deo faceret, quod pro homine faciebat, Ego,
inquit, o Scipio, nequo enim te imperatorem Voco, cum unus mihi sit imperator Caesar, ego, inquam ),
pecuniam offeras, quam dare nullo iuro teneris '), et vitam, quam iure belli possis eripere, et fortassis - hoc beneficio tuo uterer, ni 'in flagitium illi ingens et munero ipso maius esset admixtum. Quomodo enim ego 7 contra imperatorem meum Caesarcm, a quo
eXercitum, pro cuius Victoria et gloria XXXVI. annos et co Plus decertavi, arma D portaremi Istud ego nunquam faciam neque tu, si me velles audire, istud saccres, et valde to hortor, ut desinas et lac pio inutili pedom retrahas . Nam, si nescis, contra quem ducem contraque quom cxercitum pugnes, cxperiri iam nunc potes. Sume de tuis omnibus cohortem unam, quamcunque iudicas firmiorem rogo do commilitonibus meis, nuno captivis tuis, X. solos eligam. Iube nos confligera tuque imparis proelii spectator ex eventa iudica, quid tibi da copiis tuis omnibus dequo belli exitu sit sperandum 22 Ηaco cum centurio aliter ac sperabat q) constanti in tu atque animo et 7ὶ clara voco dixisset, iratus et contristatus Scipio suis conturionibus signum dedit, ut in illum irruerent. Quo occiso reliquos veteranos a Tonibus segregatos et suppliciis multis assectos iussit intersici, infando scelero maculatos et sanguiue civium
406쪽
impinguatos vocans, tironibus, velut innocentibus, vitam liquit eosque suis legionibus iussit aseribi.
non posset, in eos, qui cum navibus longis ad Inaris custodiam deputati orant, iram effudit eosque gravi infamia notatos ') oxautoravit, quod eorum segnitio navis illa cum militibus suis in potestatem hostium vorti 5 so videbatur. His diebus portonium admirabile rain castris Caesaris accidit inr nocturno tempore nimbus lapideo imbre diffusus', simulquo legionis unius telorum summitates a nemino immissus ignis concrem viti Iuba rex, qui dudum optaverat in partem bellivmiro et copias suas cum Scipione eoniungoro, sed bellis propriis regnique laboribus revocatus coeptis ablii lorat, venit tandem cum ingenti hominum multitudine. Verum non in numero, scd in virtuto militum victoria et belli gloria sita ost. Dia Oxpectatus igitur cum 73 fuisset ηὶ adventus magna cum spoutque opinione Romanorum, mox ut venit, qui jIlupori fuerat, coepit esse eontemptui, sociiquo pra sentia φὶ, quod solita est: auctoritatem et famam regis imminuit. Caesar vero, ubi coactis in unum )r. Iocum omnibus hostium copiis ) intollexit nullam bello amplius moram sore, omni opo se ad bellum Parat. Contigitque ), ut Caesare cum legionibus progresso Iuba et Scipio simul et Labienus summa vi equitatum eius invaderent. Quod illo sentiens ex ili-nero Versis retro copiis iam terga vertentibus opem tulit, qua firmati restiterunt et Numidas insequentes mutato statu proelii si sudorunt multisque eorum
11ὶ eod. scilicet auctoritatem eiticea int. vers. R m. Pr4
407쪽
caesis in castra conlagore coegerunt; et nisi noX superveniens Pulvisque vento valido ini pulsus pugnanti bus obstitisset, parum absuit, quin Iuba cum Labieno oppresso omni corum ) equitatu ci consumpta lotara levi armatura in Caelaris manus inciderent ). Malii tamen tu dies do exercitu hostium ad Caesaris caltra
leu aliter inutiles bello viros notatos insatiata a se I hostque exercitu abdicavit atque abiro confestim iustit ex Africa centurionibus traditos 7 , qui cos nonnisi cum lingulis servis separatim ') in navibus asportandos im-Ρonorent. Dum haec in Romanorum exercitibus fi
rent, Gotuli in patriam suam 'ὶ missi fama Caesaris
cuncta compleverant suis quo Porsuaserant rebellareusquo ideo, ut armis arreΡtis contra regem absentem agere Praesumerent; quod ille audiens necesso habuit partem suorum auxiliorum, quae 'q) in Caesaremta comparaverat, pro regni defensione remittere. Obsidebat in interea Caesar Ui Eittam, Africue urbem,quao regio Getulico praesidio tenebatur et, quantum intelligi datur, Scipionis ac regiis castris iuncta erat, eamque 'ὶ et aggcribus et machinis et halillis astrinxerat. In ea obsidione cooperant in Piniaci, ut sit, cum extrins is colloqui, idque Caclari non molestum erat cogitanti, quid boni ci colloquio inesse posset. Nompo regii equitatus nobiliores, filii eorum, qui votoribus ) Marii beneficiis obstricti fuerant, eoque ot
408쪽
nomen et memoriam viri illius amantes nocta prima sace misso Vel circiter cum equis ac F) servis suis φὶ in Caesaris castra moenibus Vicina transfugere. Quo ritam ') insigni transitu, nec immerito ' , perturbatus Scipior et qui secum erant cooperant ObserVaro, ne id fieret, dum interea M. Aquinium cum C. Saserna colloquentem adverterunt; misitquc ad eum Scipio, non pedire eo tompore cum hostibus colloqui. Illo nuncium parvi Pendens coutumaciter respondit: Et stabo, inquit, adhuc, donec cXpleam, quod incepi. Tum rex motus viatorem suum iii sit, qui audictite collocutore ei dicerct: Rex colloquium illud damnat ac prohibet. Hoc audito paruit at suo abscessit. Mi 28 ratur huius 7 scriptor histortuo, unde hoc civi Romano, ei praesertim, qui honores a populo percopisset, adhuc stante re publica ') Iubae, rogi harbaro, potius, quam imperatori Romani eXercitus paruisse. Mirum non inficior. Sed haud dubio valdo in dies, quantum mihi apparet, Scipio et inter I uosvilcscebat, quod ita esse sequens quoque actus indicio est. Nempe Iuba non in Aquinium modo, exiguum lunatorem, iustum imperium considenter excreuit ), sed iniustum atque arrogans in ipsum etiam Scipioncm, non dicam imperatorem eo tempore, sed praetor imporium honoribus gellis et vetuli issimae sumilias splendore venerabilcm. Qui cum ante regis adventum velle purpurea uteretur, dixit ei Iuba voI diei seoli non decere illum eadem veste secum δ') uli. Et paruit ignavissimo homini, licet regi, miser illo et ma
ioribus suis dissimillimus; qui, si ibi μ' eslent, Iu-
12 cod. litteram c int. vers. habet.
409쪽
CAPUT XXVII. ham 3, vere ) hoe mihi videor dicturus, haudqua
quam 'in pari amicitia dignarentur. Stulta res prorsus et inopia cum Caesare illum velle contendere, qui parareret in Iubae. Iam sortuna reliquias Pornpeiatiarum partium campis explicuerat, ut eas ultima saloe d motoret. Hoc temporo multi fuerunt ' insultus Labieni et Afranii non lino periculo, multa Caelaris vigilantia iugisque sollicitudo in docendo minutissima si quoquo militiae et milites etiam Veteranos et rebus in D maximis comprobatos, non quali imperator φ), sed quasi magister Iudi armorum, quorum magis iurvere omnium summus suit. Sollicitabat enim φὶ eius animum suorum atque hostium condilio. Timebantcnim equites pugnam Propter ') equorum iacturam, quos hostes sagittis occidebant, et pediles more Romano armati et armorum mole praegravati levis armaturae hostium velocitato satigabantur. Timebantur etiam elephantes tam a peditibus, ne Proculcarentur, quam ab equitibus, quod eorum stridorem at- quo odorem insolitum equi horrebant. Sed huic parti remedium adlii huerat adducendo elephantes in castra in et aliquos in Italiam mittendo ad eruditionem novorum eXercituum, ut et pedites disceroni, ubinam armati etiam vulnerari possent, et equi ho rifieao ) beluae δ' assuescerent . ct horrore desti rent q); atque ita essectum est, ut formidabile animal manibus pertractatum interfluo cquos Versatum Pro-30specta sua tarditate vilesceret. Illud quoquo provi- deutissunt ducis augebat curam, quod inlidiosissima cum gente 7ὶ rem gcrebat assuetus dimicare cum GH-
15 eod. belluae 16 cod. et horrorem sinerent 173 insidiosissimo cum regn
410쪽
Iis, apoetis hominibus et insidiarum nesciis noe Daudibus, sed virtuto bellantibus. Timebat, ne militum
suorum, quorum virtuti satis fidebat, circumspectio contra insolitum genus hostis non susscset, ideoque colli die 'in per exportentiam circumducebat, ut diice xent hostium mores nosse, quam diversi ossent ab antiquis hostibus, discerent' semper intentis animis raso, omnia circumspicere et cavore. Has inter ducis curas 31 atque exorcitia iam supremae pugnae tempus appropinquabat. Et primo quidem Caesar exercitum diligenter instructum secus hostium castra deduxit et a quo in loco ordinatis aciebus illos ad proelium invitabat expectabatque 'in eos usque ad vespcram: ubi illos videt pertinaciter recusare, sub noctem in castra revertitur. Uscedens autem inscctanto eum qὶ Labieno, fugato tamen nec insequi desistente, improbo quidem transfuga et malo, hos .es iam inde digressos et satis promentibus ad Tapson I) castra habentes invenit ad pugnam dispositos et aciem instruentes. Instruit et Mipse suam aciem consestim 'ὶ omni arte, qua pre summum ducem inlisui acies ulla potest. Quin etiam ex equo descendens inter ipsos peditos pcdibus ambes bat atque omnes et singulos Verbis Pro tempore bro-vibus, sed emcacissimis, hortabatur. Oro vos, aiebat,
veteranorum Virtutem aemulamini et eorum famam
tot paratam ' victoriis possidero nitimini φ). Haec victoria gloriosos vos faciet ac famosos. Haec et smi lia loquens exercitum ambiendo ct sempor oculos habens ad castra hostium advortit illos trepidaro ct moro paventium nunc egredi, nunc regredi '), utrumque
23 Addo eos. G. - cs. ad XXI, 12 3 cod. distarent 4 expectabat ad - L. ev
113 haee duo om. - Supplo EX Hirtio r nunc se recιPere. G. Ea verba Lem. imperito post Pamventium collocavit.