장음표시 사용
71쪽
Ratio propositionis a probabili: Ini, ,eium Medirim de messio tollere uolebat, quo sibi non taurus imum periculum metuebat. confirmatio rationis a contrario: Videbar illo incolum, e incolumen non uturum. Sperabat illivi morte, es lutem sibi comparare. A uitu: consueucrat,si iure non poterat,quauis iniuria inimico exitium machinari,cisi rei mors indigna Palamedis redimonium dat. A causa ratiocinatiua: Ergo metus periculi hortilatum eum interimere,a quo siupplicium uerebatur: γ coHuetudo peccandi,imul sc fuscipiendi remouebat duluasionem.
Exornatio a minori ad maius: Omnes enim cum η
nima de causa peccata suscipiant, tum uero illa quae musto maxima sunt maleficia, aliquo certo emolumento ines hi, suscipere conantur. Si multos induxis in peccatum pecuniae fit sol complures scelere se contunatiauerunt imperqcupiditate,si milli leue compendium fraude maxima comminuerunt, cui mirum uidebitur, ictum a maleficio propter acerrimam formidinem non temperasse s A coli tione: Virum forti uinum,integerrimum, inimicitiarum persequentissimum, iniuria lice, stum,ira excitatum, homo timidus, nocens, conscius uipeccati,iniuiosus, inimici incolumem esse noluit. cui tandem hoc mirum uid bitvrs A simili: Fiam cum stras bessio uideamus alacres,
O erectus uadere,ut ulteri bessiae noceant, non est incredibile putindum istius tuoque animum ferum, crudelem, dis inhumanum cupide ad inimici perniciem profectum: praesertim cum in besti' nullam nes bona m nes malum
rationem uideamus : in ino plurimus, oepellimus rationes semper fuisse intelligamus. complexio:Si ergo pollicitus sum m daturum odii a mei a
72쪽
qua inductus Vlubes accesserit admissicium, filaimi
iniuram acerrimam rationem, O periculi metum inte resisse demon nrari, non est dubium, quin coroeatur
AN EA ARGUMENTA-tione semper uti λleant. Absoluti fima argumentatione non semper necesses MLTum enim complexionesupersedendum est,si res brevis est,ut Acire memoria comprehendatur : tum exornatio praetermittenda est ,si parum locuples ad amplificandum Or Oxornandam res uititur esse. Sin breuis erit argumentatio, ' res tenuis,alit humilis, tum G exornotione,γcomplexione lipeisdendum est. TRIA ARGUMENT tionum genera. Sunt igitur argumentationum genera tria: unum aras plisimum, quod partibus conflat qisinque: alterum bre-nfimum, quod habet partes tres, sublata cura exornati tione, tum complexione. Deinde mediocre, cuius partes sunt quatuor,subtili aut exornatione, t. mplexione. DE ARGUMENTA-tione uitiosa. cognitio uitiosarum argumentationum duplicem MD sitatem habet, Nam uitare uitium in argumentatione admonebit, Cr ab alijs non rutatum commode reprehen dere docebit. - e 3 εμ t
73쪽
c Vm ,qμod ab aduersiridi reprehendi potest, id, pese
sunt autem duo genera I tinet ad causam. uitiosuram argumenta- Alterum, quod tametsi nu tionum: fgatorium est, tamen non in dici reprehensione.
si cum ab aliqua, aut a maiore parte ad omnes confertur id, quod non necessario ob omnibus attributum: ut, omnes qui vim pertatesunt , malunt muleficio parare disse. tu quam incla paupertatem tueri. cum id quod raro fineri omnino negatur: l iit,Nemopotest uno Dectu spraeterismi in amorem incidere. l cum omnes res oriensemm nos regisse, faliquam rem idoneum praeterimM: litit Qqonium hominem occisum constat epe, ' cesse est aut a praedonibus ut ab inimicis o cisum esse, aut abs te, quem ille haeredem te stamento ex parte faciebat. Sed praedonestir illo loco nunquam sunt uisi nimicum nulli habebat: relinquitur ergo, ut abs te sit in
me constat ex fissa enumeratione: ut si, cum plura sunt,pauciora diramin,hoc modo: Duaesunt res iudices,quae homines ad mal sis sns tu luxuries,Gaxaritia. Vel, clim
74쪽
modo: Tres res sunt,quae omnes homines s licimi, metus,cupiditM,aegritudo. Quae nimium longe repet tur: ut, omnium
malorum stultitia est niater,quae parit immensus cupiditates: immensae porro cupiditates infinitae, immoderatae sunt, hae pariunt ali ritiam: auaritia porrι hominem ad quodvis maleficium impellit igitur auaritia inducti ad--. uersurij nostri,hoc tu se facinus ad Ierunt. DE VITI Os A RATIONE. Vitio a ratio est, quae ad propositionem non est accommodata,vclpropter infirmitatem, vel propter lignitatenti, vanae siue insulsae oestolidae,quae ex - . t fissa causa constant: ut, Amor fugiendus' . non est: nam ex eo ueri finia nascitur i micitia. philosophia uitanda est: osert, enim 'cordiam γ dcsidiam. infimissiue debiles, quae non neces-l surio ostendunt ita esse, quemadmodum sunt igitur in propositone expositurni cil: ut, A m
vitiosae cum cantare propositio pluuiiuu bnes aliae ' meritam noxiam, immane facinus hi,vel rum in aetate utile ρο conjucibile. Nami ego amicum hodie meum non castigabol pro commerita noxia. Rutio est infirmari quoniam ex eo quod inefacturus est,non I ex eo quod feri conuenit, utile quid si ratiocinatisri
75쪽
Eius infirmae rationis ingue non necessariam causam QRu p positionis,uelut Pacuuius: Fortunam insanum esse, ' caecam, or brutam perhibent plui phi: in unam quia atrox, incerto, instabilisssis: caecam, quia nihil cernat quo sese applicet: brutam, quia dignum ais indigium ne queat internoscere. aeuidetur pro ratione afferri, cd idem dicit, quod in propositione d uim es ut, Magno mala est omnidi auaritia, idcirco quod
homines magnis oe mustis incommodis consefidlantur propter immensim pecuniae cupiditatem. Quae minus idoneum, quam respossint,
cui m sub citpropossitioni: ut, ut dis est sapientia , propterea quod qui sapientes sunt,
cage uelagis propositioni accommodari potest : ut Pacuuius,qui eundem abfert rationem, quare caeca: eariam, quare bruta fortuna di ritur. DE VITIOSA CONFIR-matione rationis. In con lamationerationis multu uitanda in nodra, O obseruanda in aduersariorum ratione sunt vitia, pr
76쪽
LIBER II. Datimentasionem. Utimur autem in confirmoda rati ne dumet conclusione,quae Graecis δακμμα,Dialecticishllogismiu cornatus, ciceroni complexio, hoc est. argu-racistum quod cupit utrius aduersarum appellatur: ut, Iniuria abs te victor indigna pater. 1. Concliasio. Nams improbum Threspontem existimauerus,cur me huic locabas nuptipsit. contasio. Sin est probus, cur talem inlium injustum cogis lisquere. Ratio confutandi in hisce comclusionibus.
Aut ex sinplici parte, si ex duplici
concla ione alterutra pars diluitur: ut, Nam si improbum Threspontem insuerus, cum me huic locabas nuptqu Duxi probum, errani, post cognoui, σIfugio cognitum. sumitur dum j ex coturario hoc modo: Nulla tetem confuta- indigna nata ascis iniuria. si probus est,tio huius eou benelocaui: sim est improbus, diuortio te elusionis: l sit erubo incommodis. Ergo refutatio hu- ius conclusionis duplex est: lina acutior,
quae conclusi em ex contraris conuem
tit. Astera facilior ad excogitandu quae alteram partem cum reprehei fione dissoluit./ e I Quando
77쪽
Quando consequens in rationis confirmatione uitiosum sit.
- cum ea re, qgae plura significat, ausimum pro certo unis rei signo: ut, Necesse est,quoniam passet,
aegrorisse: aut necesses peperisse, quoniam sustinet
puerum insentem. Cum ues in alium, uel in eum ipsum, qui dicit id quod in aduersarium dicitur potist conuenire: at, Niserisunt, qui uxores ducunt, vi tu duxi li ulteram. inita uulgarem habet sensionem: ut, Ira n dia inducticis peccauit,aut adolescentis,aut amore., cum id pro certo sumitur, quod inter omnes non
constat: ut, Threspontes ad socerum: Eho tu, dij, quibus est testas notus superum,atque instrum, psecem inter kse conciliant. Ιαs nofra nec studo debet conciliare te mihi. Quod iam quasi sero, dis acto negotio dici uid tur: ut, In mentem mihi si uenilbet Quirites, non commisissem, ut hunc in locum res ueniret: nam hoc, aut hoe ficissem. Sed me tum haec ratio Agit. cum id, quod in aperto desidio positum est,tamen aliqua leui tegitur de in 'ione: ut, cim te expetebant omnes, forenti simo regno reliqui, nune d tum ab omnibus ummo periculo solus ut restituam,paro. Quod alium in partem ac dictum fit, potest accipi : ut, si quis potens,ac Actiosus in concione dixerit, . Surius di uti regibus,quam malis legibus. Fallis,aut uulgaribus drfinitionibus uti. Fullis, ut
si quis dicat iniuriam nullum esse, nisi quae ex pulsatione, aut coinctio constet. Vulguribus, ut si qViadiicia
78쪽
dies quadruplator ut breuiter describam, capitala est. est enim improbus, polistr ciuis. Pro argumento fumere, pod in disquisitione posῖ-ι- est: ut si quis quem furti arguat, dicat eum esse
hominem improbum,auarum, stalidi i tu , et rci te
stimonium esse, quod sibi furtum strerit.
controuersiam, controuersia dissoluere: ut, Non conuenit censores illum uobis satiscere , ex eo, quod
ait se non potuis eudis, ita ut iuratu fluerat. quod si
ad exercitum non uenis et , id ne tribuno militum dicca et scura id, de quo summa controversia est parum expeditur, γ qu i transactum sit, relinquitur: ut Aiax pro Achillis armis udis scendis, in Graeco rura coissio Apollinis oraculum exponit hoc modo:
Aperte atur dictio, si intelligas, Tuli duri urina,qualis qui gesti fuit, iube potiri fistudeamus Pergamo,
Quae ergo proficor esse in . nam me aequum estfia Fraternis armis,mibis adiudicarier, - Vel quod propinquus, uel quod uirtute aemulus. Jpsum causidicum fue oratorem sibi in ua oratione dissentire, G contra ea, quae ante dixerit, dicere: ut, Qua causa accusem hunc iudices nulla enim causa est cur hunc accubem. Nam, si ueretur,quid cum accusGu, qui est probaues Sininuerecundum animi ingenium posssidet, quid eum accusem qui id parui auditu existimet quid quod postea diis Nunc ego te a summo iam deri
rum exordio. Quod dicitur contra iudicis voluntatem, aut eorum
qui audiunts aut partes,quibus i illud haut homines
79쪽
nes,quos isti charos habent, udantur, aut aliquo huiusmodi uitio uritur auditoris voluntas. Non omnes res confirmare, quas malicitos si in propositione. De alia re dicere, cum alia de re controuersast, aut ad rem addere quid, aut quippiam de re detrahere, arat tota causa mutata in aliam derivare. Vti apud Pacuuit Zetus cum Amphione, quorum controue
sti, cum de musica inducta sit, si utilio in supientia
rationem,oe uirtutis utilitatem consumitur. Cum aliud accusatoris criminatio continet,inred d
sensoris ratio purgat, ut si quis accubetur ambitu magistratum petisse,ab imperatoribus sepenumero se apud exercitum donatura esse dicat. Artem, istientium,aut diis quodpiam uitu rare, propter eorum uitia, qui in eo studio sunt, ueluti
qui Rhetoricam uituperant propter alicuius oratoris uituperandam intam. Ex eo,quod perperam sectum consta putare ostendi a quo homine sectum est: u Mortuum deformatum, tu Orepraeditam, corpore decoloratum constut fulse. Ergo umeno necuim quod nequiter ictum esse satis constes, de reo autem is an scerit necne, nihil conuincitur. In comparandis rebus alteram rem ferre, de ali ra mentionem non Dere,aut negligentius distulare,ut
si comparetur, utrum satius si populum fumentum
accipere. an non accipere, quae commoda fiat, inalterare curet enumerare: quae in altera re incommoda sint, uelut depressa praetereat, aut ea quae minima sunt, acuti In reb
80쪽
, in rebus comparandis necesse muri, alterm reri uituperaria ulteram laudes. De nomine , oe uocabulo eius rei controuersis struere, quum rem consuetudo optime potest iudicare: uehit Stilpicius,qui intercessera ne exulis,quibus casesam dicere non licuisset, reducerentur. Idem posterius immutari uoluntate, cum eandem legem Ierret, aliam sese ferre dicebat propter nominum commutationem. nam non exHes,sed ut eiectos e reducere aieba quasi
id fuisset in controuers quo tili nomine appellaretur. DE VITIOSA EπOR-
Simillisus. Simile uitiosum est, quia ex aliqua parte disimile est,nec habet pa rem rationem comparationis,auisbiaesi E xomatis V obest,qui affert constit ex Exemplis. Exemplum uitiosum est,sidui'sum est, ut reprehendatur: aut simprobum, ut non sit imitandum, autinam,aut minus,quam res pos dabit. Iudicum rebu3. Res iudicata uitis
profertur,si aut dijsimili de re nostr
tur: aut de ea re, de qua controuersia nol est: aut si improba, aut eis modi: ut aut plures, aut magis idoneae res iudicatae ab aduersarus proferri possitit. Amplificationibus, oe celeris, Daepertinent ad exaggerandam, oecolloc platandam argumentationem. In his iis