Eduardi Wunderi emendationes in Sophoclis Trachinias

131쪽

sis, ita ut a duobus est eniin ἐκ δ. eodem sensu positum quo vulgo ino δ. ponitur, orbatum se iri Hyllus dicat,

ἐκ δυεῖν εσοιτο ωρφανισuένος , si substantiva, quae Sequuntur, πατρος τε εὐώπὶς τε, non, ut res ipsa p0Stulat; appositionem esse statuimus nominis δυεῖν, sed cum Hermanus apta esse ex subsuintivo βιου esse volumus, hoc iam deplorari

ab Hyllo patet, simul a duobus se a patro et a matre, vita parentum i. e. parentibus) orbatum iri. At qui tandem, quaeso, ab iis ipsis parentibus, quos iam interituros seit, dici Hyllus potuit orbatum iri iisdem parentibus suis luaec qui consideraverit, eo minus dubitabit, quin verissimo Wakeheldius μον restituendum esse viderit, si et pr prium verbi ορφανιων significatum et usum eius poeticum recordatus erit. Significare autem ' proprie Oρφανiζω τινα constat aliquem orbum reddo, i. e. facio, ut suis, Sive parentibus sive liberis, careat. Porro a poetis parentes dictos esse e vita discedentes ορφανi ιν τον των παίδων μον, ita ut esset vitam liberorum orbam reddere, id est liberos semet ipsis privare, liberos in orbitatem coniicore, apparet ex Euripidis Alcest. 397 sq. προλιπουσα δ' ή μητηρ ἀμιον βίον ώρφανισεν τλάμων. Idem si passive efferendum erat, non potuit aliter efferri quam hoc modo, uno των γονέων ορφανiζομαι μον, a parentibus in orbitatem coniicior, i. e. parentes amitto. It que quod scripsisse Sophoclem iam certum est: κλαιων, O υνεκ' ἐκ δυεῖν ceuci, πατρος τ ἐκεiνης τ, ωρ ραHσμίνος μον, hoc signiscat: dolens, duobus simul, et patre et matre, morte amissis in misero orbitatis statu soversat strum esse. 'omparari potest Hom. II. χ, 490.: ηααρ δ' Oρφανικον παναφηλικα παῖδα τίθησιν.

Ρostremo tenendum est, nec demonstratum ab Hermanno esse nec demonstrari facile posse, μον ορφανις εσθαι eos tantum dietos essa, qui tenera aetate essent. Quod si verum esset, ne adiectivum quidem ορφανος do aliis dici potuisset quam de iis, qui tenera aetate uterentur. Quod Secus esse inter omnes constat.

132쪽

Exclamat ita chorus, postquam Deianiram interisse, Herculem autem statim interiturum audivit. In his duo sunt, quae scripta esse a Sophocle non possunt, nomen τέλεα dico et verbum μελλομεν. Quod prius nomen attinet, non est difficile demonstratu, probari non posse, quae propositae ab editoribus- eius numiuis interpretationes sunt. Musgravius haec adnotavit: se Plutarchus τελεον ut epithetum eum κακον coniungit in Crasso p. 555. D. : παντων ἴσα συνήνεγκεν εἰς Oλεθρον ητε χη κακά - τρλεώτατον γενο&ενος. Nec absurde Mudgiusa τέλος deducit, quud Suidas per πραζιν exponit, Ε m lugus per πραγμα. Si neutrum placuerit, in promptu erit legere μελεα. - In eandem conlecturam incidit Waheseidius, probatam nemini eorum virorum, qui postea hanc fabulam ediderunt. Immo omnes tuiti vulgatam Scripturam sunt, probata, ut via detur, IIermanni interpretatione, quae haec est: . se Scholirata: ποτερα χαλεπωτερα καὶ περαιτέρω δεινο- τητος. Etiam recentiores haec male intellexerunt. Tελεα est τελευmis. Aeschylus Ag. IbI3. τέλεον νεα ιγῖς ἐπι- et Jσας. Hoc dicit: utra priora gemam, utra deinceps postrema, misera nescio. Eriurillius signum interrogandi post περαιτεροι posuit. Ita recta erit interrogatio, quam sequetur responsio. Sed simplicius est, eontinuari haec omnia, et pendere e verbo δυςκριτα.

133쪽

At primum negari nequit, Aeschylei loci longe aliam atque

huius Ioci rationem essΗ. . Iu illo enim loco cum τελεον uD-miui νεαροῖς oppositum sit, quis non assentiatur Bullero et

Blomsiel diu, adiectivunt illud, id quod et usus flagitat et loci

sententia, consummatum id est adultum interpretantibus Inaudita igitur ratione Sophontes adiectivunt τέλεα usurpaSSet, si significare postrema voluisset. Quoid quominus eum secisse existimemus, illud etiam impedimento est, quod primum totus Versus 948. ποτερα τέλεα περπιτiρω inutilis esset, si iste, quem Ilermanuus putat, eius Sensus esMi. Etenim si quis dicit, id quod chorus versu praecedente dixit,fποτερα προ tερον ἐπιστενω, utra 'mala prius gemam, id ipsum satis iam significat, ambigere se, malorum illurum, quibus , conssicietisr, utrum prius, utrum posterius gemat. Ac nullus quidem ut relinquatur dubitandi locus, quin salsus sit vir summus in tractando hoc Ioco, facit adverbii περαιτέρω significatuS ususque. Neque enim uni tisam etiaραιtίρω aut significavit aut per naturam suam significare potuit deinceps, nihil ut dicam de molesta tautologia, qua usus pueta esset, Si duo istiusmodi nomina hic coniunxisset, quae postrema deinceps significarent. Imnio ipse IIermannus facile nunc cuncedet, περπιτεριο ne hic quidem alio posse sensu positum esse, quam hoc, ut e8Sui aut ultra aut supra id est supra mod um vel supra quam fas est, decet. En locus omnes, in quibus eo comparativo poetae tragici usi sunt: Aeschyli Prom. 247.:

134쪽

Itaque hic qnoque mγατέρω necessario cum aliquo eorum,qnae apposita vocabula sunt, ita doniungendum, ut eins rei, quae nomine illo, ad quod referundum, Significatur, modus nimius esse indicetur. Cum Verbo autem ἐπιστένω cum coniungi propter loci sententiam non possit, unum ad quod per tinere iudicemus, nomen τελεα relinquitur. Continuo illud sequitur, liuc quidem recte vidisse diermanuum, Substantivum esse τίλεα non posse. Itaque fingamuS pauli Sper, adiectivum hic esse τελεα. Quod si ita est, περαιτέρω τελεα non licet per usum linguae graecae aliter explicari quam sic, ut sit Supra modum perfecta, consummata. IIoe igitur chorus hoc versu diceret: utra calamitas interitus no Deianirae an instans mors Herculis, supra modum persecta est i cuiusmodi sententiam ut a Sophocluoldiam credant, qui nihil antiquius putant, quam codicumscripturas etiam insulentissimas defendere, ego certe ut aliter Sentiam, eo adducor, quod una litterula mutata eiusmodi vocabulum restituere p0SSumus, quod n0u solum Sstnsum egregium praebeat, sed lectum etiam a Grammaticis Alexandrinis esse, e scholis ad hunc locum scripto appareat. Scripsit S phocles, ut recte coniecit MuS aViuS: . ποτερα μίλεα περαιτερω '

hoc sensu: utra supra modum miserat Hesychius: μέλε οπι ματαιον, or iς, συνετον, κοκον. Sophocl. Ant 977. καδ ει τακυφιενοι Gλεοι μελέαν παθαν κλαιον. II minos enim saepe diei μελέους, qui rebus miseris utantur, non opus est ut uno adstruamus esemplo. Scholiasta ad hunc locum: πουοα, φησὶ, στένω, τα κατὰ τον Ποακλέα, ητα κατά τὴν Inserti νετοαν; ποτεοα χαλεπωτερα καὶ πεοαι-τinω δεινοτVτος; dvςκαταλοπτά ἐστιν, Mouεγέθη οντα,

135쪽

Quae adnotatio tam bona est, ut ab indoetis illis retentioris aevi, saeculi dico septimi vel stetavi post Chr. n. , interpre-sibus prosecta esse , non possit. A Grammatico antem antiquiore et doctiore, Didymum dico, si scripta est, ut scripta

esse existimari debet, certum illud est, non potuisse versum 948. sic explicari, ποτερα χαλεπωτερα καὶ περαιτερω δε- νοτητος, si legisset ille, quod nunc in codicibus scribitur, ποτερα τέλε α πεοαι rερω. Immo ut legisse illum pro τελεα adiectivum eiusinodi, cuius is ipse significatus esset, quem μέλεα habet, vel inviti interpretatione eius statuere cogimur. Tota igitur stropha prima sic scribenda et interpungenda est:

ποτερα προτερον ἐπιστένω; ποτερα μέλεα περαιτερα 'δυςκριτ' εμοιγε δυστάνιυ. rhoe sensu: utra prius gemami Utra supra modum miserat Vix possum in mi Suria mea di Scernere. Multo enim gravior auiiuique assectui, quo chorum nunc essis convenit, accommodatior est oratio, si versus 947. et 948. diroeta efferri interrogatiove putamus; ita ut ἐπιστενω coniunctivus sit deliberativus, quam si Hermannum secuti verba versuum illorum pendero e verbo ὁ κριτα exiSumamus.

Progredior ad v. 951., ad quem Ersurditus: se Legendum

eSSe, inquit, Wλὀμεν', quae curae nobis sunt intellige Herculis mortem), ostendit metri ratio. Ρossit etiam μένομεν scribi. Similiter Hermannus: si Miλλοιιεν, inquit, quae librorum ei Schuliastae lectio est, Ersurditus ex mea emendatione, distinctis strophis nam primi sex versus antea pro epodo habebantur , tu μελυαεν' mutavit. Id autem non tantum metri, Sed etiam sententiae eausa iaciendum erat. Νihil enim putidius foret, quam illud, κοινὰ δ' ενιν τε καὶ μελλειν, si eadem praecessisset horum verborum distinctio. Cuius viri auctoritatem quamquam plerique, qui hanc sabulam postea ediderunt, secuti μελοαεν scripserunt pro μέλλομεν, tamen ego quidem in ea sum sententia, ut nullo modo

136쪽

ita scribi a poeta potuisse censeam. Quod ipsum quidem IIermannum pro Eumma sua sagacitate intellecturum fuisse persuasum habeo, si explicare verba illa, ταδε δἐ μ ελψζιεν ἐπ' ἐλπισιν, explicationemque illustrare exemplis similibus conatus esset. Quod cum sacere omiserit, ne illud quidem scimus, Erlaretione assensus sit, quem vidimus μελορονα explicare, quae curae nobis sunt. Is igitur verbum finitum huius membri, ταδε δῖ - ἐπ' ἐλπίσιν, idem esse atque praecedentis existimaverit necesse est, verbum dico εχ μεν. Quod si intelligimus coniungimusque eum verbis in ἐλπίσιν, hocium poeta dixisse censendus est: hae e quidem habemus oentis usurpanda domi, illa vero, quae curae nobis sunt, exspectamus. In qua interpretatione, ut toleramittam, quis est quin videat, et languere miro m0do participium μελορονα et molesti Ssime repeti ex praecedente membro verbum ἔχορον, cui potius oppositum iri in eo membro, quod illi opponitur, verbum diversae significationis ut auditores putarent, poetam ipsum conformatione et membri prioris et versus ultimi huius antistrophae fecisse pateat. Non minus offensi uni erit μελοιιενα, si omissum esse

verbum ἐσri sumseris, ita ut μελομνὰ ἐστι dictum putes pro μέλετω. Ρrimum enim inaudita haec foret forma loquendi, si verbo sulto uouεν oppositum esset participium ριελοMενα omissa ἐσri copula. Deinde quid tandem significabunt verba in ἐλπiσιν, quae recte hic contudgi cum αελ πινά ἐστι nullo equidem exemplo probari posse puto. Denique ne illud quidem negligendum, quod contra usum Vulgarem dativus pronominis omissus esset.

At egregie procedet oratio nihilque non recte aptequo dictum erit, si illud scriptum a poeta censueris, quod et ipsum ab Ersurdito restitui posse monitum est: ταδε δἐ μένομεν ἐπ ἐλπίσιν, id est, haec vero sollicitae exspectamus. De locutione με νειν κακον satis est hoc unum attulisse exemplum ex

Eurip. Med. 1396. μἐνε καὶ γῆ κης. optime porro cum verbo μένειν concordant verba ἐπ ἐλῶσιν, ita ut μένω κακον τι - ἐλπάων significet, exspecto malum plenus timoris.

137쪽

Do quo leni praepositionis usu ad Aiae. 1240 sq. dixim .

Notum autem illud, saepe ἔλπίδα metum verbumque ἐλπιζω et ελπομera metuero significare. νide quae in Censura Aiac. ab L ech. iterum edit. p. 359 sq. exempla attulimuS. Quibus, si spus esset, plurima addi ex Herodoto possent, quem adeo Non raro ἐλπicio, μή sequente couiunctius eodem modo quo δεδοικα, asi ete. dixisse videamus. Illud vero nemo non sua sponte intelligit, lacillime ΜENOMEN potuisse tu MOAUΜΕΝ mutari. mstremo ipsum hoc Ve hvm Mi νομεν Grammaticos Alexanduinos legisse, ex hoc scholio upparet ταδε u ἐν εχομεν ' τὰ μεν κατὰ τὴν sorάνεωαν αυταῖς ὁ θεειν ἔ&σra θεωρεῖν ἐν πω οἴκω, τἀδἐ κατά τον Ηρακλεα ἐκδεχομεθα. uuam adnotationem multu meliorem esse vides, quam quae indoctis illis interpretibus aevi recenti iris adscribi possite Contra lacile agnosces istorum inscitium, si leges, quae statim post im scholiorum sylloge scripta sunt: κοινα δ' εχειν τε καὶ μελλει κοινὰ δε ἐσrιν τα c utrorερ ον κακά ' καὶ τά μἐν εχορον, τα δἐ μέλλομεν. .

Adseripsi hunc locum, non ea n ut emendanda ostenderem, quae mendusa existimarem, eum unius tantum eiusque luvioris mendi mendationem in promptu habeam, quam potius ut par- t

138쪽

putarunt, partim recte dicta esse proburem; quae mendo arietainterpretes quidam opinati sunt. IIoe nutent, quod extremum posui, quo facilius assequar, dicendum primum paucis est de

senSu eorum verborum, quae initium faciunt huius strophae non uno modo ab editoribus explanata. Mus avius enim: ,' Ουρος, inquit, Scholiasia inierpretatar ουριος, quas quidem notio loco optime convenit; mei num conveniat, non item constat. Contrarium suspicoris ex Clementis Alexandrini

illo, si 41 o di regre rω οληθ iας πνευs cera ἔπονρος αρθείς, Daedagog. Lux I. 7. p. 130. L bi navita, non ventus, επονρος dicitur. Sed turbant in similibus poetae. Virgilius rigui amne S, Iicet proprie agri, non amnes, rigui sint. Si alias voces in oυρος desinentes conferre libuerit, vide uel Reg.

203., et ibi vitata, Philocti AEI., Aesch. Agam. 504.

si ibidem. ἐστι τις αυρα est Ventus e terrae sinu

oditus, quales a Theophrasto lib. de Ventis ἀπογειαι αυρο dicuntur. Seneca Naturat. Quaest. V, 4. alias terra ipsa mugnam vim aeris eiicit, et ex abdito spirat; alias immutatio ipsa halitus mixti in ventum Vertitur.

Meminit et Apuleius de Mundo p. 719. ed. Dulph. Ἀππειον πνευμα habet etiam Aristoteles Meteor. II, 5. Contra Ersurditus: Noth dubium est, inquit, quin Sophocles scripserit ἄπουρος,

cum ob sequens, ἀποικiσων, tum ob simillimum locum Oed. R. I94., ubi legitur πάτρας αποπον. Eadem de causa malim ἐστιωτις eum Muilso explicare: ventus a domo surgens, quam cum Brunckio: nostris adspirans aedibus. Pessimo Iteiskius coniecit Drιαμυτις, spirans ab ΙIistiaea, promontorio Euboeae, id est Eurus. Aliter rursus IIermannus :-Ersurditus scripsit απουρος, ex oed. R. I94., ubi haesormae variant. uuod libri habent, Scholiasta οὐριος interpretatur. At ut απουρος, ita etiam επουρος non a vento, sed a termino dictum est. Conterminam dicit domesticam a rani, i. e. quae in ipso hoc loco exorta eum auferat. Primum illud vix opus est ut moneatur, Verbis ἀνερεοεσσααυρα Sophoclem idem dixisse, quod uno vocabulo λυελλα vel ἀνέριοιο θυελλα Homerus significavit Il. ζ, 345. Odvss. v. 63.

139쪽

Porro certum illud est, adiectivum Drιωεις necessario coniungendum cum verbo γένοιro ita esse, ut ἔστι-ις γένοιτο

in eundem modum accipiendum sit, quo exempli gratia dictum est Oed. R. 32. ἐζόμεσθ' ἐφέστιοι et Electr. 419. εἶτα τονδ' ἐφέστιον πῆξαι σκῆπτρον et Ded. R. I4II. θαλασσιον ἐκ- ρiψατε. Itaque γένοιτο ἐστι - ς idem est atque γένοιτο ἐπὶ τῆς Driας, ut Scholi in interpretatus est, sive ἐν τῆ iseris.

uuo cum hoc optet chorus, ut eodem, in quo sit, loco ventus oriatur, quo auferatur, facile apparet, probari eos non posse, qui ἔπουρος interpretentur contermina. Ita enim nihil vocabulo illo signiscaretur nisi quod satis superque adiectivo εσrιωτις declaratum est. Accedit, quod ἔπουρος, ut ex usu verborum μουoiόω et ἐπουραν apparet, vix alio sensu dici potuit, quam quo dictum esse Scholiasta recte admonuit, ut ουριος significaret. Aptissime autem choru8 ventum, quis abripi so vult, secundum dicit eadem ratione, qua Hyllus matrem discedentem pessimis ominibus prosequens dixit v. SIb sq.: εατ' ia Itoπειν ovo ος οφθαλμων ἐuῶνα υτὴ γένοιτ' reπωθεν ἐδεπουσ λὶ καλος. Ita suo verbis illis, quae hactenus explauavimus, ειθε - ἐκτοπωιr, hoc dicitur a choro: utinam procella ex hoc ipso loco orta procul hinc me anserat. Cuiusmodi Sententiam nonnumquam apud poetas graecos esserri ab iis Iegimus, qui tulerando alicui malo impures so esse confitentur liberarique huius vitae molestiis cupiunt. Cis. Hom. Il. ζ,345 sqq.:ῶς si δqελ' ὐαατι του , οτε με ποωτον τέκε sM τηρ, οἴχεσθαι ποοφἐρουσα κακὴ civisioιο θυελλαεις Οοος , ἡῖ εἰς κυμα πολ λοίσβοιο θαλάσσνὶς ἔνθα tiε κνα ' ἀποερσε, πάρος τώδε ἔργα γενέσθαι.

140쪽

Adda Philoct. I074 sqq. ed. meae secundae tum adnotatione mea. Apparet ex his, inepte poetam locuturum fuisse,' si chornm hoc dicere secisset: utinam procella subito hine abripiar, Re moriar hie, simulat quo videro Herculem etc. Primum enim procella cum se procul auferri chorus cupit, id ipsum optare videtur, ut ex vitae huius miseriis eripiatur. Neque vero quicquam lucrabere, si statuas, hoe tantum optato illo chorum significasse, velle se in remotissima Ioca abigi. Nam vel sic putida cum exaggeratione chorus diceret, moriturum Se esse, simulatque Herculem vidisset est. Hane huius loci difficultatem cum sensisset Silvernius, inte pres Vemaculus, p. 38. haec adnotavit: