Eduardi Wunderi emendationes in Sophoclis Trachinias

181쪽

Vides, dubitari certo iure posse, quisquamne Graecorum εον αεί dixerit. Sed ut paulisper concedam dictum esse, si militerque εἰς τον υστερον suisse qui dici poSse putarent,

tamen, sive hoc ipsum scriptum erat sive, quod Reiskius coniecit, εἰς rο γ υστερον, hoc quidem luce clarius est, Sophu-clem credi non posse ita dixisse, ut praemissa illa locution ea adderet verba, quae addita in codicibus roperiuntur, τον λοιπον ὐδη βίοτον. quam tautologiam qui alienam a stilo Sophocleo esse recte vidit, G. Dindoctus, eam tamen curri gendi huius loci viam monstravit, quum probari posSe nou puto. Monuit enim haec :-Revocandum τυν λοιπον, deletis verbis εἰς τον vGrερον, quae, etiamsi supplere liceat quod intei pretes Rumunt χουνον, tam inutilia et molesta sunt, ut dubitari vix possit, quin lacunae explendae causa illata sint, Sophocles autem aliud quid scripserit, quod cum praecedentibus verbis si rovrον αρας

ἀθλον coniunctum eSS t.

At ut illud dissicile est intellectu, quid addi a Sophocle

potuerit, qu0d pertineret ad verba τουτον αρας αθλον, ita credi vix potest, quemquam interpretum, si suit lacuna, eius

expleuitae causa inepta illa verba adiecti irum fuisse. Inmio equidem et εἰς τον υ στερον et quas sequuntur verba τον λοιπον ήδη μοrον ab histrione interposita, scriptumque a Sophocle sic esse puto:ως si τελευτνην του βίου μελλει τελειν , ἰοῦ τουτον ἄρας ἀθλον, ευαίων ἔχειν.Νam cuin verba illa, τελευτί ν του μου μέλλει τελειν, hoc

sensu dicta essent, τον βiον τελευταν μέλλει, minime opus erat, ut, quod ad Verba ευαίωνα εχειν intelligendum est, substantivum τον βiον iterum apponeretur. De ipsa autem lucutione illa τον βίον ευαίωνα εχ o dixi in commentario huius sabulae ad v. 4 sq. Ab eodem interpolatore non dubium mihi videtur, quin

extrema pars huius, quem adscripsi, luci uno versu aucta sit. Nam qui sunt ultimi tres versus, eos non posse ita, ut scripti in codicibus reperiuntur, a Sophocle comp0Sitos esse, ab editoribus omnibus dudum tutellectum est. Verum emendandi

182쪽

mendi, quo codices assectos viderunt, alii aliam rationem excogitarunt. I nruna qui maxima ost auctoritate apud homines ductos, Hermannus, ut videant lectores, et quid de priorum editorum coniecturis iudicarit, et quid ipse proposuerit, en

stum est, diverSarum hic recensionum Verba coniuncta esse,

quarum altera versum M. altera 85. habuit. Si quid video, primae editiouis suit hic, si πiπτουεν, σου πατρος ἐξολωλOroς. uuae Sophocles cum videret minus apte dicta esse, quod de. Deianira minus grave verbum πίπτομεν, de Herculo autem nimis grave εξολωλοτος, idque Sine ulla eausa posuisset, emendavit locum, alio posito versu, qui utroque vitio liberesset, ac potius pro diro aliquo Herculis interitu id commemoraret, quod maXime optabat Deianira. Ac Brunckium quidem, cuius primum meminit Hermannus, iuro nemo secutus eSt; neque enim verisimile, si a poeta prosectam esset, quod ille coniecit, pro eo aut librariorum quemquam aut interpretum id scripturum fuisse, quod in codicibus scriptum reperimus. Gravior etiam altera causa est, quod, si scripsisset ita poeta, Summa usus tautologia esset, siquidem verborum Oaεσθαι et πίπτειν unam eandemque hic fore significationem apparet. Item iure reiectam ab Hermanno Benileii coniecturam puto, quamvis probatum Dobraeo et G. Diudorso; adeo enim usitata suit verbi Ouosam significatio illa pereundi, ut eius explicandae causa totum vorsum additum esse eo incredibiliussit, cum ne a Scholiastis quidem, plurima Saepe explicantibus,

quae intellectu facillima sunt, in reliquis locis, in quibus

183쪽

Sophocles eodem sensu vocabulo illo usus est, umquam alio verbo explanatum sit. CD. huius sab. v. IIM. Ai. IIP.

Minimo vero amplectendam pnto IIermanni sententiam, Sophoclem ipsum opinantis, eum in prima editione scripsisset: οὐκ hi ξυνέρξων, ηνίκ' η σεσωσμεθα,, ' , σου παrρος αὐλωλοτος. pro posteriore versu in altera editione hunc posuisse: . κείνου βίον σωσαντος, ἡ Ουοι σθ' chια. Recensuisse autem et correxisse S0phoclem hanc fabulam, idem in praelatione odit. Soph. p. XIII sq. hoc modo probare 'studuit: ,, Sed dicam nune de alia re. Quod in non paucis vel

rum scriptis factum est, ut, cum duae eorum recensiones tircumferrentur, discrepantia alterius in margine adnotata cum altera recensione in unum confunderetur, id etiam in Trachiniis lactum esse persuasum habeo. Nam et scripturae quaedam diversitates in hac tabula inveniuntur, quae maiores Sunt, quam ut librariis adscribi possint, et versus nonnulli in ea exstant, qui non aliter cum ceteris cohaerere ridentur, quam si eos aliorum qnorundam versuum loco positos Statuamus. In his igitur Iocis, cum consentaneum sit, quae in prima editione scripta suerant, cum aliis melioribus a poeta commutata esse, id agendum putavi, ut, ubi variaret tantum Scriptura, eam reciperem, quae Secundae recensionis esso videretur; ubi autem utriusque versus coniuncti essent, eos, quibus

in altera editione aliud quid substituisset poeta, nncis incIuderem. Sunt illi loci, qui duplicis recensionis suspicionem faciunt, hi: V. 7. 12. M. 88 sq. 523 525. 784 sq. 894 sq. Vide etiam ad v. 294. 1107. At primum si bis edidisset correxissetque hanc fabulam Sophocles, quo praestantior ille poeta syit, eo minus quisquam

sibi persuadebit, curas eius secundas in rebus longe minutissimis levissimisque versaturas 1 uisse. Atqui quae inveniuntur in hac fabula scripturae diversitates, ex quibus Hermannus recensitam eam esse collegit, non modo paucissimae sunt, sed

184쪽

osam levissimi momenti, nonnullae adeo tales, ut, eum alterat intum scriptura loci sententiae conveniat, alteram aut ab in te preto aut v librariis ortam esse manifestum sits Ita quae V. Tu Stholiasta commemoratur scripturae diversitas Ozλον, eam ne surri quidem posse, iam supra p. 3 sq. planum secimus. Item quae scripturae v. I 2. et v. 784. 787. ed. Br. in codicibus e Stant, τυπω βουκοανος et ἐκτυπουν, si quis recordatus erit, quoties a librariis glossas pro variis lectionibus receptas ess in hane tabulam probaverimus, num punctum tempori S dubitabit, quin eodem modo v. 787. pro eo, quod Diogenes Laertius habet, εστενον verbum ἐκτυπουν, et v. u. pro κυτει βούπρ ωοος, quae scriptura apud Strabonem reperitur, sive ab lustrione sive ab interpreto verba τυmis βουκοανος substituta sint

Ad v. 294. autem v. 295. ed . Br. quae olim adnotavit Hermannus, eorum ipsum profecto nunc poenitebit. Ibi enim eum pro πολDi 'στ' ἀνάγκ=η errore maxime proelivi in duobus codicibus πολλλη τ' άνάγκη, in uno πολλὴ δ' ἀναγκη scriptum sit, ex eo collegit, Sophoclem in priore editionis omissis, qui praecedunt, duobus versibus, πολλή γ ανάγκη, in eduliono altera, si praemiserit duos illos versus, πολλή στ

Item non opus est, ut ea oppugnem, quae ad v. 894 sq. 898 sq. ed. Br. adnotavit, in quibus quantopere falsus sit Vir egregius, nemo non sua sponte intelliget ex iis, quae ipse supra p. 105-110. expromSi. Ρorro ipse Hermannus concedet, nihil prorsus ossici adnotatione illa, quam ad v. II07. II17. ed. Br. scripsit. Hyllus ibi inde a v. IIM. usque ad v. II09. ed. Herm. III4-III9.

χαiρειν προ μει, κάν οτοις αλγεῖς μάτην. Ad horum versuum qnarium haec monuit Hermannus: ,. Hunc versum omittunt membranae et eod. Η Ieianus. Si etiam prae-

185쪽

cedentem versum omitterent, vestigium lioc esse diversae r censionis putarem. At eum non omittant, ipse eoncedistuemnannus, nullum hic reperiri vestigium duplicis editionis Postremo cum V. M sq. et V. 523 sqq. , ut statim poSt probabo, non modo nihil faveant Heran anui opinioni, sed ad oprorSus adversentur, utrum tandem maiore eum probabilitate statuetur, hoc uno in Ioco Sophoclem, cum recenseret haractabulam, pro versv aptissimo versum nihilo meliorem substituisse, an, quod cum alibi tum imprimis in hae fabula saepe factum psse novimus, histrionem hic quoque Sibi Sumsisse, in pro Po, quod obscurius dictum videretur, aliquid substitueret, quod planissimum osset 3 Fallitur enim Hermannus, quod in V. M. γI πίπτο1ιεν - εξολωλότος de Deianira minus grave Verbum esse πserrosιεν, de Hercule autem nimis grave εξολ λότος esse ait. Nam primum notissimum est, et οἴχεσθαι et πιπτειν saepe a poetis metaphorice sic nsurpari, ut nihil significent nisi interire. Tantum autem abest, ut miserior tristiorV

interitus verbo οἴχεσθαι declaretur, ut illud quidem verbum, quod propria eius potestas abeundi ita sert, pariter de iis, qui sua morte desuncti sunt, a ne de illis, qui ante diem obierunt, contra πιπων nunquam non de iis dicatur, qui violenta morte pereunt. Ita ut unum ex innumeris exemplis afferam, hae ipsa in sabula Hercules v. I039. ait: σἀ φιατηρ ἄθεος, ἄν ων ε πίλαμ πισουσαναυειυς, ωδ' αυειυς, Q μ ωλεσεν. Ex quo sequitur, hoc quidem Ioco et gravius et accommodatius

verbum mπτειν quam οἴχεσθαι esse. Non mi uus constat, ἐξολωλα vel Oλωλα saepissime a poetis tragicis eodem paene sensu atque τεθνηκα uSurpari, quamquam nemo nescit, pereundi potius quam moriendi significatum habere. Hercules autem si quindecim post Iphiti caedem mensibus occubuit, cum ante diem obisse Deianirae videri deberet, aptissime positum hic verbum esse patet. Hoc ipsum autem si quis putet non debuisse diserte eloqui Deianiram, sed intelligendum relinquere Spectatoribus, σου πατρος εςοκωλοτος, is totius Ioci rationem non advertisse censendus est, in quo cum id agatur, ut Hyllus, quod adhue de saluto patris minime sollicitus

186쪽

adeoque eius prorsus inimemor fuisse visus esset, quam maxime excitetur commoveaturque ad auxilium, si fieri possit, ei in praesentia praestandum, necessario ille graviter admoneri de summa calamitate debebat, quae eX neglecta patris salute oriatura esset. Unde apparet, ad commovendum eius animum nihil aptius dici potuisse quam id, quod Scriptum est, σου πατρος ἐξολωλοτος. Contra illud minime obscurum est, quid adducere histri nem potuerit, qui partes Deianirae agebat, ut pro eo, de quomodo diximus, v. M. ε πίπτοον , σου πατρὼς ἐξολωλοτος, illum substitueret, qui additus in codicibus reperitur, κείνου βίον σωσαντος, si Ostria εσθ' αμι. Videbatur enim Aulo posito verbo σεσωσμεθα Deianira non recte omisisse, qua conditione salvam se suosque lare diceret. Id ut adderet, quod tamen addi a poeta opus non fuit, cum indicatum Satis esset verbis praecedentibus, et pro Verbo πίπτομεν eiusmodi p0neret, quod, cum persecti notionem haberet, melius responderet verbo σεσωσμεθα, eo arrogantiae ille progressus eSt, ut omisso, qui a poeta scriptus erat, versu ipse novum saceret. Quo versu histrionis si usa esset Deianira, quamvis planius, minime tamen melius aptiusve dixisse existimanda esset.

Itaque quae Sophocles Deianiram inde a v. 79. Hyllo respondere fecit, mea quidem sententia haec tantum fuerunt: - ἡ τελευτην του βίου μέλλει τελεῖν, 80 ἡ τουτον ἄρας αθλον, ευαίων εχειν. ἐν Ουν ροπὴ τοιαδε κειμένω , τεκνον, οὐκ εἶ ξυνέρξων, ηνῖκ' η σεσιυ ιεθα, η πίπτομεν, σου πατρος ἐξολωλυτος ἰ

187쪽

. si Branckiufi vi M. M. collocavit pust v. sI., et scripsit lux o p iθης πιτμος, quo sane id est consecutus, ni ramqns νυν δέ ante o Φωνήθης ποτμος offenderet, ef recto Pr eederet ordis sententiarem. Sod sive αλλα illud repon ressive latret νυν δέ, manere in inde gua poterant verens, Rita in se mutaretur, quod Vaurillersio et Billeis kio, mihique ipsi aliquando in mentem venerat. Ita enim hoc diaeret uritus: si se issem, quod narras, pridem adfuissem;

nunc autem solita patris fortuna non sinebat me metuere; ut ve eo nune ex te audio, non euneta horrem cognoscere. At hie quoque nihil mutandum, sed primae editionis verba eiicienda esse, satis arguere videtur repetitum

νυν M. quod nisi magnopere salior, illius editionis erantu M. M., iisque finiobarur Hylli oratio. Sed eum videret poeta, eonsolationem illam facere, ni Hyllus parum sollicitus

de patre esse videretur, aliam posuit eamque talem sentensiam,

in qua nihil esset, quod quis vituperaret Si libero prosteri licet, quid sentiam, minime Da debebat diligistia Hormannus singula verba huius loci advenit. Alio 'in longe alia ad eum scripsisset. e primum quidem non potest So oeles censeri, eum

pristiam 'hane fabulam doceret, inepte Iocutus esse. Ita autem loeutus clinet. si post verba κἀν πώλαι παρῆν, qui in reducibus sequuntur, versus duo, νυν δ' ὁ γνη Hrg ποτMoς ουκἐιν πατρος προταρβειν, 'vii δε ιπῖνεὶν αγαν, posuisaei, omissis, qui extremo loco collocasi reperiuntur, versibus his, νυν δ' ως ξυνί-μΑ Ου,ἐν ἐλλειφω ete. Is enim usus νυν particulas est, ut ad id ips- .tempus reseratur, quod praesens est, dum quis loquitur. Atque hic quidem eam in ipsis illis, quae praecedunt, verbis de tempore praeterito loquatur Hyllus, si ita.perrexisset dicere, ut putat Hermannus, hoc diceret: ibo, mater; ac si peius oracula illa n θη-sem, dudum apud Herculem essem. Nunc vero, id est hoc ipso usi ro tempore non sinit nos 'ollieitus e fise consueta patris fortuna. Quibus verbis hoe significare Hullum halet: olim quidem erat, quod de Berculo sollielii ossemus; hoc veris tempore nDn egi,

188쪽

non potuit. Mudo enim Deianira oraeula illa eummemoraverat, ex quibus pateret, eo ipso tempore, quo haec dicuntur, in summo discrimine versari Herculem, ipsisque illis commemoratis oraculis adduxerat Hyllum, ut Statim properare ad patrem pararet. Oraculis igitur illis cum fidein non deroget, eo ipso tempore, quo secundum oracula illa in summo discrimine Hercules erat, nihil esse, quod de Hercule solliciti essent, dicere nullo modo potuit. Accedit, quod cum isto νυν particulae significatu prorsus pugnant verba δ ευνί θης ποτμος. Simul illud apparet, quominus ἐα in εἰ α mutandum censeas, ipsam illam νυν particulam totiusque loci rationem impedire. Tantum igitur abest, ut ex iteratis νυν δέ particulis coniecturam sacere recensitae huius sabulae tibi liceat, ut, si

umquam, hoc loco certissimum sit, librariorum errore curruptum hunc locum iterataque illa vocabula esse. Ac verissime

πασαν πυθέσθαι τῶνδ' αλήθειαν πίοι.

ημως ποοταρβεῖν, Ουδἐ δειααiνειν αγαν. hoc sensu: ibo, mater; ac si oracula illa prius nossem, iam pridem apud Herculem essem. Nunc vero quoniam novi, nihil praetermittam, quin omnem veritatem exquiram. Verum tanten consueta patris fortuna non sinit nos nimium sollicitos esse ac terreri. Facillimum est autem intellectu, quomodo haec, quae suit, poetae manus in Scripturam vulgatam mutari potuerit. Cum enim V. M.' transscriptis vocabulis νυν δ' εὐρ tvvlthrarius oculo aberrasset ad v. M. verba in eandem syllabam

desinentia, αλλ 'δ ξυν, fieri non potuit, quin descriptis his

versibus:

189쪽

scripserat, postponeret extremoque in loco collocaret, qui a poeta praemissi erant, Versus hos: .i

πασαν πυθέσθαι τμδ αληθειαν περι. In qua librarii seriptura non mirum est postea exstisisse, qui quod absurdum esse intellexerant, ως ante ξυνηθης positum in d articulum mutarent. Addo hoc unum, praeposita αλλώparticula duorum illorum versuum, quos extremos posuisM S phoclem dixi, sententiam optimam et accommodatissimam reliquo loco esse. Nunc enim non in praesentia, sed in universum monet Hyllus, eam vulgo felicitatem Herculis esse, ut non sit, quod de salute eius nimis solliciti sint. Restat, ut dicam do v. 523 sqq. M. Herm. v. 526 sqq. ed. Br. , ostendamque, ne eam quidem locum pro argumento recensitae huius a Sophocle fabulae esse posse. Legimus v. 5I8 sqq. haeez . τοτ ην , νιν ει τοξων πάταγος, ταυρειων τ ἀναμ α μετώπων ' 520 ην ν ἀμφίπλεκτοι . 1 κλῶμακες, ἐν δ ύλοενταπώγματα, καὶ στονος ἀμνοῖμ

,, Libri veteres sine interpunctione, ἐγώ δἐ μάτηρ μἐν oti νωγ τόν Φαροινείκητον ete. Ex M. Turnebi deinde recepta interpunctio et το r. Atque ita legit Scholiasta, cuius haec sunt verba: ἐγώ, φησίν, ἐνδιαθετως λει μητηρυγω. uua sententia nihil hic fingi ineptius potest; neque iniuria Benueius locum ut corruptum notavit. Longe alia interpretatio in alio scholio prostat: ἐγω παρεῖο α τῶ πολλοι,

190쪽

τα τέλη λέγω των πραγματων. uuae cum sensum praebeat aptissimum, quasi manu ducere videtur ad huiusmodi scriptu

grammatici τέλη interpretantur, sunt Summa, capita rei. Possetque huic coniecturae luculenta confirmatio peti ex Erotiano p. 366. et Galeni Lex. Hippocr. p. 57S., si verisimilo esset, τερθρα in μάτηρ torrumpi potuisse. Aecedit, quod hoc genus metri quintam syllabam solet longam habere; vide ad Eleere. 1086., etsi brevis nec legi numerorum, nec auR-logiae repugnati Est tamen, nisi fallor, alia quoque ratio, qua aensus is, quem Scholiasta ille indicavit, faciliore mutations restitui possit; sed eam dubitanter commemoro, cum non habeam memplum, quo eam plane confirmem. Videndum enim, an sorte scripserit poeta, ἐγω δ' oμαρτν μῖν οἷα, φραζον, ego vero coniunctim quidem, qualia illa fuerint, dico. Constructio eadem, quae in Eurip. Iphig. T. 344. τὰ

δ' ἐνθάδ' ἡμεις oia, φρονειουμθα. 'Oμαρτῆ usurpavit Euripides Hee. 839. Hippol. 1191. Heracl. I39. , sed ita, ut

etsi coniunctim, maxime in Hecuba, verti possit, tamen etiam simu I, eodem tempore vertere liceat, quae usitata significatio est, quamquam propria videtur eoniunctim esse. Ceterum alia duo in hoe loco memoratu digna Sunt, unum, quod sententia illa, quam SehoItasta in his verbis invenit, non iis, quae de Deianira modo dixit chorus, sed descriptioni pugnae apte adiungitur; in hac enim summatim omnia paucis complexus est; alterum, quod de Deianira eadem res bis na ratur, in qua tautologia non immerito haesit WAefieldius. His argumentis adducor, ut hie qnoque duarum editionum

scripturam coniunctam esse putem, quarum in altera Versum illum,

καὶ στονος αυφοιν, statim exceperit v. 523. 526. ed. Br.3 et qui seqnuntur usque ad finem carminis, omissis mediis; in altera autem desuerint v. 523-525. 126-528. , quos propterea uncis inclusi. Itaque in altera editione ita scriptum Hermannus a poeta

Me censet:

라틴어 텍스트