장음표시 사용
141쪽
LIB. III. CAP. 26, 27. 333Cujus ipse prineeps iuris jurandi fuit,
Quod omnes scitis, solus neglexit fidem. Furere Maimulavit ne coiret, institit. Quod ni Palamedis perspicax prudentia Istius percepset m1litiosam audaciam: Fido aeratae jus perpetuo falliereti
Illi vero non modo cum hostibus, verum etiam eumfs fluctibus, id quod serit, dimicare melius suit, quam deserere consentientem Graeciam ad bellum barbaris ins rendum. Sed omittamus et sabulas et externa ad rem factam nostraque veniamus. . Attilius Regulus, quum consul iterum in Africa ex insidiis captus esset, duce Xanthippo Lacedaemonio, imperatore autem patrema nibalis Hamilcare juratus missus eat ad Senatum, ut, nisi redditi essent Henis Oaptivi nobiles quidam, rediret ipse Carthaginem. Is quum Romam venisset, utilitatis speciem videbat; sed eam, ut res declarat, salsam Judboavit quae erat talis manere in patria esse domi suaecum uxore, cum liberis quam calamitatem coepisset in bello oommunem ortunae bellicae judicantem, tenere onsularis dignitatis gradum. Quis haec neget esse
uilia Quem censes 3 agnitudo antini et sortitudo
XXVII. Num locupletiores quaeris auctore. Harum Iosum est virtutum proprium nihil extimescere, omnia imana despicere nihil, quod homini accidere possit, olerandum putare. Itaque quid fecit In senatum
sit mandata exposuit; sententiam ne dioeret, avit quamdiu jurejurando oesiam teneretur, nonae aenatorem Atque illud etiam, o aliarum Min , dixerit quispiam, et repugnariem utilitati aucleo captivos, negavit esse utile: illo enim adole
s eas et bono duces, se jam Onfectum enectute.
142쪽
I34 DE OFFICIIS Cujus quum valuisset auctoritas, captivi retenti sunt;
ipse Carthaginem rediit neque eum carita patriae retinuit, nec suorum. Neque vero tum ignorabat, se ad crudelissimum hostem et ad exquisita supplicia proficisci sed jusjurandum conseritandum putabat. Itaque tum, quum vigilando necabatur, erat in meliore causa, quam si domi senex aptivus, periurus insularis re- 10 I mansisset. At stulte, qui non modo non censuerit remtivos remittendos, verum etiam dissuaserit. Quomodo
stulte etiamne si reipubliose conducebat potest amtem, quod inutile reipublicae sit, id cuiquam civi esse utile pXXVIII. Pervertunt homines ea, quae aurit fundumenta naturae, quum utilitatem ab honestate a ungunt. Omnes enim expetimus utilitatem, ad eamque rapimur, nec sacere aliter ullo modo possumus. Nam quis est,
qui utilia sugiati aut quis potius, qui ea non studiosi,
sim persequatur Sed quia nusquam possumus nisi tu laude, decore, honestate utilia reperire, propterea illa et prima et summa habemus titilitatis nomen non tam 102 splendidum, quam necessarium ducimus. Quid est igitur, dixerit quis, in jurejurandes num iratum timemus Jovem pol hoc quidem commune est omnium philosophorum, non eorum modo, qui deum nihil habere ipsum negoti dicuntJ, nihil exhibere alteri sed eorum etiam, qui deum semper agere aliquid et moliri volunt, numquam nec ira i deum nec nocere. Quid autem iratus Jupiter plus nocere potuisset, quam nocuit sibi ipse Regulus 8 Nulla igitur vis sui religionis, quae tantam utilitatem praeverteret. An ne turpiter saceret 8 P imum, minima de malis. Num igitur tantum mali tu
pitudo ista habebat, quantum ille crueiatus Deinde illud etiam apud Accium,
143쪽
Fregistin fidem pNoquo dedi neque do inudeli cuiquam,
quamquam ab impio rege dicitur, luculente tamen diobtur. Addunt etiam, quemadmodum nos dicamus, videri Ioaquaedam utilia, quae non sint sic se dicere, videri quaedam honesta, quae non sint ut hoc ipsum videtur honestum, conservandi jurisjurandi causa ad cruciatam revertisse; sed fit non honestum, quia, quod per vim hostium esset actum, ratum esse non debuit. Addunt etiam, quidquid valde utile sit, id fieri honestum, etiam si antea non videretur meo sere contra Regulum. Sed prima videamus. XXIX. Non fuit Iupiter metuendus, ne iratus noce-10 ret; qui neque irasci solet, ne nocere. Haec quidem ratio non magis contra Reguli, quam contra omne jusjurandum valet. Sed in jurejurando, non qui metus,aed quae vis sit, debet intelligi. Est enim jusjurandam afrmatio religiom. Quod autem affirmate, quasi deo teste, promiseris, id tenendum est. Iam enim non ad iram deorum, quae nulla est, sed ad justitiam et ad fidem pertinet. Nam praeclare Ennius :
O Fides alma, άpta pinnis, et jusjurandum Jovis lmicius igitur jurandum violat, is fidem violat, quam in Capitolio vicinam ovis Optimi Maximi, ut in Catonis
oratione est, majore matri esse voluerunt. At enim I 05
ne iratus quidem Iupiter plus Regulo nocuisset, quam sibi nocuit ipse Regulus Certe, si nihil malum esset,
nisi dolere. Id autem non modo summum malum, Sed ne malum quidem esse, maxima auctoritate philosophi mant quorum quidem testem non mediocrem, sed haud scio an gravissimum Regulum, nolite, quaeso, btuperare. Quem enim locupletiorem quaerimus, quam
144쪽
136 DE OFFICIIs principem populi Romnni, qui retinendi mii ausa
cruciatum subierit voluntarium Nam quod aiunt, minima de malis, id est, ut turpiter potius, quam e lamitose :- an est ullum majus malum turpitudines quae si in deformitate corporis habet aliquid offensionis,quauta illa depravatio et laeditas turpifieati animi debet 106 viderit Itaque nervosius qui ista disserunt, aestim audent malum dicere id, quod tum ait qui autem mmissius, hi tamen non dubitant summum malum dioere.
Neque dedi, nequo do infideli cuiquam:
idcirco recte a poeta, quia, quum tractaretur Atreus, personae serviendum suit. Sed si hoc sibi sument, nubiam esse fidem, quae infideli data sit videant, ne quae-107 ratur latebra periurio. Est jus etiam bellicum fidesque jurisjurandi saepe cum hoste servanda. Quod enim ita juratum est, ut mens conciperet fieri oportere, id se vandum est quod aliter, id si non seceris, nullum est periurium. Ut si praedonibus pactum pro capite pretium non attuleris, nulla fraus est, ne si juratus quidem id non seceris. Nam pirata non est perduellium numero definitusJ, sed communis hostis omnium. Cum hoc 108 nec fides debet, nec jusjurandum esse commune. Non enim salsum jurare periurare est sed, quod EX ANIMITU SENTENTI juraris, sicut verbis concipitur more nostro, id non sacere, periurium est. Scito enim Euripides:
Juravi lingua mentem injuratam gero.
Regulus vero non debuit conditiones pactionesque bellicas et hostiles perturbare periurio. Cum justo enim et legitimo hoste res gerebatur, adversus quem et totum jus fetiale, et multa sunt jura communia. Quod ut ita
145쪽
LIB. ΙΙΙ. ΑΡ. 30. 137 et, numquam claros viros senatus vinctos hostibuslidisset. X. At vero T. Veturius et Sp. Postumius, quum os
rum eo ules essent, quia, quum male pugnatum
id Caudium esset, legionibus nostris sub jugum mis- pacem cum Samnitibus secerant, dediti sunt iis: iam enim populi aenatusque secerant. Eodemque
apore ri Numicius, Q. Maelius, qui tum tribuni plebisnt, quod eorum auctoritate pax erat sacta, deditia, ut pax Samnitium repudiaretur. tque hujustitionis ipse Ρostumius, qui dedebatur, suasor et auc-suit. Quod idem multis annis post C. ancinus: ut Numantinis, quibuscum sine senatus auctoritate lus lacerat, dederetur, rogationem suasit eam, quam Furius S. Attilius ex senatuseonsulto serebant quaepta est hostibus deditus Honestius hic, quam Q. mpeius, quo, quum in eadem causa esset, deprecante, epta lex non est. Hic ea quae videbatur utilitas, Valuit, quam honestas apud superiores utilitatis cies salsa ab honestatis auctoritate superata est. At ii ο debuit ratum esse, quod erat actum per vim. Quasio sorti viro vis possit adhiberi cur igitur ad sen a proficiscebatur, quum maertim de captivis dissu us esset y Quod maximum in eo est, id reprehema. Non enim suo judicio stetit, sed suscepit causam, esset judicium senatus cui nisi ipse auctor fuisset,
tiri profecto Poenis redditi essent. Ita incolumis in ria Regulus restitisset. Quod quia patriae non utileavit, idcirco sibi honestum et sentire illa et pati or it. Nam quod aiunt, quod valde utile sit, id seri
aestum immo vero esse, non fieri. Est enim nihile, quod idem non honestum nec, quia utile, hone 1 sed quia honestum, utile. Quare ex multis b
146쪽
138 DE OFFICIIS rabilibus exemplis haud facile quia dixerit hoo exemplo
aut laudabilius aut pmstantius.
I ii XXXI. Sed ex tota Mo laude Reguli unum illud est
admiratione dignum, quod captivo retinendo emauit. Nam quod rediit, nobis nun mirabile videtur illis quidem temporibus aliter facere non potuit. Itaque ista laus non est hominis, sed temporum. Nullum enim vinculum ad astringendam fidem jurejurando majores arctius esse voluerunt. Id indisint lege in duodeciae tabulis, indicant sacratae, indicant foedera, qui a etiam cum hoste devincitur fides indieant notione animal versionesque oensorum, qui nulla de re diligentiva, quam ill 2 de jurejurando judicabant L. Manlio, A. F quum dio itator fuisset, M. Pomponius, tribunus plebis, diem dixit quod is paucos sibi die ad dictaturam gerendam ad ididisset criminabatur etiam, quod istim sitim, O
posto est Torquatus appellatus, ab homini a Melamin iae et ruri habitare Dasiosas. Quod quum an mei adolescens filius, negotium exhiberi patri, amurrim ,
Romam et cum prima tuo Pomponii domum vomae adicitur cui quum esset nuntiatum; qui illum ira
allaturum ad se aliquid contra patrem arbitraretur, gar rexit e lectulo, remotisque arbitris, ad in adolemente ij sit venire. At ille, ut ingressus eat, conseatim g dium destrinxit, juravitque se ilium erasim inter
rum, nisi Dajurandum sibi dedisses, se patrem mi in es facturum. Juravit hoc coactus terror Pomponias. Rem ad populum detulit docuit, eur sibi causa desa itere necesse esset Manlium missum secit. Tant
temporibus illis jusjurandum valebat. Atque hi 2 Manlius is est, qui ad Anienem Galli, quem ab eo pro vocatus occiderat, forcitae Haemora omen invenis:
147쪽
LIB. III. ΑΡ. 31, 32. 339 magnus vir in primis et qui perindulgens in patrem, idem acerbe severus in filium. XXXII. Sed, ut laudandus Regulus in conservando II 3jurejurando, sic decem illi, quos post Cannensem pugnam juratos ad senatum misit Hannibal se in castra redituros ea, quorum potiti erant Poeni, nisi de redimendisoaptivis impetravissent, si non redierunt, Vituperandi. De quibus non omnes uno modo. Nam Ρolybius, bonus auctor in primis, eae derem nobilissimis, qui tum erantiniari, novem revertime, a senatu re non impetrata:
-sum, qui paullo post, quam egressus erat e castris, redisset, quasi aliquid esset oblitus, Roma remansisse. Reditu enim in castra liberatum se esse jurejurando, interpretabatur; non recte fraus enim astringit, non
dissolvit periurium. Fuit igitur stulta calliditas, pedi II verse imitata prudentiam. Itaque decrevit senatus, ut ille veterator es callidus vinctus ad Hannibalem duceretur. Sed illud maximum. Octo hominum millia tene-hat Hannibal, non quos in acie cepisset, aut qui periculo mortis diffugissent, sed qui relicti in castris suissent a
Paullo et Varrone consulibus Eoa senatus non censuit redimendos, quum id parva pecunia fieri posset ut esset insitum militibus nostris, aut vincere aut emori. Maeuidem re audita, fractum animum Hannibalis, scribit 116 idem, quod amatua populusque Romanus rebus Victis tam Melao animo fuisset. Sic honestatis comparationem, quae videntur utilia, vincuntur. Acilius autem, qui Graece scripsit historiam, plures adtinuisse, qui in o trareverti ens eadem fraude, in jurejurando liberarentur, in que a censoribus omnaus ignominiis notatos. Sitiam hujus loci nnis Perspicuum est enim, quae timido animo, humili, demisso fractoque fiant, quale fuisset Reguli lactum, si aut de captivis, quod sibi opus esse
148쪽
videretur, non quod reipublieae, insulam aut domi remanere voluisset: non eam utilia, quia ala stagi a foeda, turpia. ii XXXIII. Restat quarta pars, quae decore, modera
tione, moriatia, eontinentia, emperantia oontinetur.
Ρotest igitur quidquam utile eam, quod ait heso tallum virtutum choro oontrarium 8 Atqui ab Aristippo πω nato atque Annioerii philosophi nominati omna bonam
in voluptate posuerunt, virlinemque oenauerunt o e
rem eas laudandam, quod e tona Me volamatis ini bus obsoletis floret Epicurus ejusdem sero adjutor an. torque sententiae cum his viris equisque, ut dieitur, ae honestatem tueri a retinere sententia eat, Moeriandam 117 est. Nam si non modo utilitas, sed ris omnis Malaeorporis firma conatuuιωκε Haeaque onaei α-- εexplorata, ut a Metrodoro scriptum eat, o B--: certe haec utilitas, et quidem summa ala enim maenicum honestate pugnabit. Nam ubi primum praeda a locus dabitur An ut conquirat undiquo avaritatest Quam miser virtutis famulatus, ervientia voluptaui Quod autem munus prudentiae 3 An legem intes adite voluptate. Fac nihil isto esse jucundiua quis cogitari potest turpius p Jam, qui dolorem umammmatam dicat, apud eum quem habet locum fortitudo, quae est dolorum laborumque e templi, Quaam enim multis locis dicat Epicurus, sicut dicit, satiam liter de dolore tamen non id apectandum eat, quia dicat; sed quid consentaneum sit ei dicere, qui bomvoluptate terminaverit, mala dolore ut, si illum audiande continentia et temperantia. Dicit ille quidem mulla multis locis sed aqua haeret, ut aiunt. Nam qui potest temperantiam laudare is, qui ponat summum bonum is
voluptate Est enim temperantia libidinum inimie
149쪽
LIB. III. ΑΡ. 33. 1 Ilibidines autem consectatrices voluptatis. Atque in his II 8 tamen tribus generibus quoquo niodo possunt, non iu- eallide tergiversantur. Prudentiam introducunt, aciem tiam suppeditantem volu platea, depellentem dolores Fortitudinem quoque aliquo modo expediunt, quum tradunt intio em negligendos mortis, perpetiendi doloris. Etiam te erantiam inducunt, non facillime illi quidem, sed tamen, quoquo modo possunt. Dicunt enim voluptatis maynitudinem doloris detractione iri. Justitia vacibiat, vel jacet potius, omnesque eae virtutes, quae in communitate cernuntur et in societate generis humani. Neque enim bonitas nec liberalitas nec comitas esse potest, non plus quam amicitia, si haec non per se expetantur, sed ad voluptatem utilitatemve reserantur. Comseramus igitur in pauca. Nam ut utilitatem nullam iis esse docuimus, quae honestati esset contraria sic omnem voluptatem dicimus honestati esse contrariam. Quo magis reprehendendos Calliphonem et Dinomachum dico, qui se dirempturos controversiam putaverunt, Si cum honestate voluptatem tamquam cum homine pec dem copulavissent. Non recipit istam conjunctionem honestas, aspernatur, repellit. Nec vero finis bonorum,
set malaruml qui simplex esse debet, ex dissimilibus rebus misceri et temperari potest. Sed de hoc magna ago
enim res esthalio loco pluribus. Nunc ad propositum. Quemadmodum igitur, si quando ea, quae videtur utilitas, honestati repugnat dijudicanda res sit, satis est inpra disputatum. Sin autem speciem utilitatis etiam voluptas habere dicetur, nulla potest esse ei cum honeState conjunctio. Nam, ut tribuamus aliquid voluptati, eondimenti fortasse nonnihil utilitatis certe nihil ,
Habes a patre munus,marce fili, mea quidem sem I 2I
150쪽
142 DE OFFICIIS LIB. III. CAP. 33. tentia magnum; sed perinde erit, ut acceperis. Quamquam hi tibi tres libri inter Cratippi commentarios, iam- quam hospites, erunt recipiendi; sed, ut, si ipse venissem Athenas, quod quidem esset factum, nisi me medio cursu clara voce patria revomases; aliquando me quoque audires, sic, quoniam his voluminibus ad leprosecta vox est mea, tribues iis temporis quantum
poteris poteris autem, quantum voles. Quum vero intellexero, te lio scientiae genere gaudere, tum et praesens tecum propediem, ut spero, et dum aberis, absens
loquar. Vale igitur, mi Cicero, tibique persuade, esse te quidem mihi carissimum, sed multo fore cariorem, si talibus monumentis praeceptisque laetabere.