장음표시 사용
171쪽
DE SENECTUTE. GΑΡ. I3,1 . Isantur, in hamo pisces: quamquam immoderatis p lis caret senectus, modicis tamen conviviis delectari potest. C. Duillium, Μ. F., qui Poenos classe primus
devicerat, redeuntem a caena senem saepe videbam puer;
delectabatur crebro unali et tibicine, quae sibi nullo exemplo privatus sumpserat tantum lioentiae debat gloria Sed quid ego alio, Ad meipsum jam revertar MPrimum habui semper sotades. Sodalitates autem me quaestore oonstitutae sunt, sacris Idaeis Magnaematris acceptis. Epulabar igitur cum sotidibus omnino modice, sed erat quidam servor aetatis; qua progrediente omnia sunt in dies mitiora. Neque enim ipsorum viviorum delectationem voluptatibus corporis magis,
quam coetu amicorum et aermonibus metiebar. Bene enim majore maeri amisitionem epularem amicorum, quia vitae conjunctionem haberet, eonvisium nomin runt melius, quam Graeci, qui hoc idem tum eo, talionem, tum conoramationem vocant ut, quod in eo
genere minimum eat, id maxime probare videantur. v. Ego vero propter sermonis delectationem tem- pestivis quoque conviviis delector, ne cum aequalibus solum, qui pauci admodum restant, sed cum vestra etiam aetate atque vobiscum habeoque senectuti magnam gratiam, quae mihi sermonis aviditatem auxit, potionis et ibi sustulit. Quod si quem etiam istata lactant, ne omnino bellum indixisse videar voluptati, oujus est etiam fortasse quidam naturalis modus: non intelligo, ne in istis quidem voluptatibus ipsis, arere
sensu senectutem. e vero et magisteria delectant, a majoribus instituta, et is sermo, qui more majorum a summo adhibetur in poculis, et pocula, sicut in Vmposio Xenophontis est, minuta atque rorantia, et rela,
geratio aestate, et vieissim aut sol aut ignis hibernus.
172쪽
20 CATO MAIOR Quae quidem etiam in Sabinia persequi soleo conviviumque vicinorum quotidie compleo; quod ad multat
noctem, quam maxime possumus, Vari Sermone priη ducimus. At non est voluptatum tanta quasi titillati in senibus. Credo sed ne desideratio quidem Nili autem molestum, quod non desideres. Bene Sophoclequum ex eo quidam jam affecto aetate quaereret, utenturne rebus venereis dii mestori inquit libenti vero latino tamquam a domino greati ac furioso nisi Cupidis enim rerum talium odiosum sortasse molestum est carere satiatis vero et expletis jucundii est carere, quam frui Quamquam non caret is, inon desiderat ego non desiderare dico esse jucundis
48 Quod si istis ipsis voluptatibus bona aetas fruitur libettius, primum parvulis lauitur rebus, ut diximus deinciis, quibus senectus, si non abunde potitur, non omnis caret. Ut Turpione Ambivio magis delectatur, qui prima cavea Spectat delectatur tamen etiam, qui ultima sic adolescentia voluptates propter intuens mgis ori assc lpetatur, scd delectatur etiam senectus pn49 cui eas spectans, tantum, quantum sat est. At ilquanti sunt, animum, tamquam emeritis stipendiis ibidinis, ambitionis, contentionis, inimicitiarum, cupidiatum Omnium, secum esse secumque, ut dicitur, vivere
Si vero habit aliquod tamquam pabulum studii atqi doctrinae, nihil est otiosa senectute jucundius Mopsene videbamus in studio dimetiendi caeli atque teri C. Gallum, familiarem patris tui, Scipio i Quoties illulux noctu aliquid describere ingressum, quoties noui pressit, quum mane coepisset Quam delectabat euidesectiones solis et lunae multo nobis ante praediceri
Quid in levioribus studiis, sed tamen acutis Qua gaudebat bello suo unico Naevius quam ruculen
173쪽
aut quum sex annis ante, quam ego natus sum, sabulam locuisset, Centone Tuditanoque consulibus, usque ad
adolescentiam meam processit aetate. Quid de P. Licinii
Irassi et pontifieii et civilis juris studio loquar aut doirius P. Scipionis, qui his paucis diebus pontifex maxinus factus est L atqui eos omnes, quos commemoravi, si studiis flagrantes senes vidimus vero Cethegum, luem recte Maiae medullam dixit Ennius, quanto stuli exerceri in dicendo videbamus etiam senem Quae iunt igitur epularum aut ludorum aut scortorum volup ates cum his voluptatibus comparandae Atque haeciuidem studia doctrinae quae quidem prudentibus et aene institutis pariter cum aetate crescunt ut hones- um illud Solonis sit, quod ait versiculo quodam, ut inte dixi, senemere e multa indiea addiscentem quaoluptate animi nulla certe potest esse major.
XV. Venio nunc ad voluptates agricolarum, quibus 5 Im incredibiliter delector quae nec ulla impediuntur nectute, et mihi ad sapientis vitam proxime videntur
rudere. Habent enim rationem cum terra, quae num-- recusat imperium, nec umquam sine usura reddit,d accepit sed alias minore, plerumque majore eumare Quamquam me quidem non fructus modo, sed ipsius terrae vis ac natura delectat quae quum aio mollito ac subacto sparsum eme excepit, pri- id occaecatum cohibet; ex quo eoatio, quae hoc: nominata est deinde tepefactum vapore et com- suo diffundit, et elicit herbescentem ex eo virbm quae nixa fibris stirpium, sensim adolescit, que erecta geniculato, vaginis jam quasi pubescens itur e quibus quum emersit, undit frugem spiciatructam, et contra avium minorum morsus m
174쪽
nitur vallo aristarum. Quid ego vitium satus, ortus, incrementa commemorem p Satiari delectatione non possum ut meae aenectutis requietem oblectamentaque noscatis. Omitto enim vim ipsam omnium, quae generantur e terra; quae ex fici tantulo grano aut ex Mino vinaceo aut ex ceterarum frugum ac tirpium minutissimis seminibus tanto trunco ramosque procreat. Malleoli, plantae sarmenta viviradices, pro inea nonne
ea essiciunt, ut quemvis cum admiratione delectent 'Vitis quidem, quae natura caduca est et, nisi sulta sit, ad terram sertur, eadem, ut se erigat, claviculis suis, quasi manibus, quidquid eat nacta, complectitur quam serpentem multiplici lapsu et erratio serro amputans meroe ars agricolarum, ne silvescat armentia et in 53 omnes partes nimia undatur. Itaque ineunte vere in iis, quae relicta sunt, exsisti tamquam ad articulos
sarmentorum ea, quae gemma dicitur a qua oriens uva sese ostendit quae, et suco term et calore olis augescens, primo est peracerba gustatu, deinde maturata
dulcescit vestitaque pampinis nec modico tepore caret et nimios solis defendit ardores Qua quid potest essequum fructu laetius, tum aspectu pulchrius uquidem non utilitas me solum, ut ante dixi, ae etiae cultura et ipsa natura delectat adminiculorum ordine capitum jugatio, religatio et propagatio vitium armetorumque ea, quam dixi, aliorum amputatio, alior immissio. Quid ego irrigationes, quid lassiones repastinationesque proferam, quibus sit multo terra54cundior Quid de utilitate loquar stercorandi in eo libro, quem de rebus rusticis scripsi: de doctus Hesiodus ne verbum quidem fecit, quum titura agri scriberet at Homerus, qui multis, ut videtur, ante saeculis suit, Laertem, leuientem
175쪽
DE SENECTUTE. CAR I6. 23derium, quod capiebat e filio, colentem agrum et eumatercorantem facit. Nec vero segetibus solum et pratis et vineis et arbustis res rusticae laetae sunt, sed etiam hortis et pomariis, tum pecudum pastu, apium examinibus, florum omnium varietate. Nec consitiones modo
delectant, sed etiam insitiones quibus nihil invenit
agricultura sollertius. XVI. Possum persequi multa oblectamenta rerum obrusticarum; sed ea ipsa, quae dixi, suisse sentio longiora. gnoscetis autem nam et studio rerum rusticarum provectus sum, et senectus est natura loquacior ne ab omnibus eam vitiis videar vindicare. Ergo in his vitam Curius, quum de Samnitibus, de S binis, de Ρyrrho triumphasset, consumpsit extremum tempus aetatis cujus quidem ego villam contemplans, abest enim non longe a me,) admirari satis non possum vel hominis ipsius continentiam vel temporum disci, plinam curio ad lacum sedenti magnum auri pondus Samnites quum attulissent, repudiati sunt. Non enim 56. aurum habere praeclarum sibi videri dixit, sed iis, qui haberent aurum, imperare. Poteratne tantus animus non efficere jucundam senectutem l Sed venio ad agricolas, ne a me ipso recedam. In agris erant tum sen
tores, id est senes: si quidem aranti L. Quinctio incinnato nuntiatum est, eum dictatorem esse factum: cujus dictatoris jussu magister equitum C. Servilius Ahala Sp. aelium regnum appetentem occupatum i teremit A villa in senatum arcessebantur et curius et
ceteri senes ex quo, qui eos arcessebant, viatore nominati sunt. Num igitur horum senectus miserabilissest, qui se agri cultione oblectabant 3 ea quidem
sentetitia haud scio an ulla beatior possit esse neque solum ossicio, quod hominum generi universo cultura agrorum est salutaris, sed et delectatione quam dixi et
176쪽
saturitate copiaque omnium rerum, quae ad victunt hominum ad cultum etiam deorum pertinent, ut, quoniam haec quidam desiderant, in gratiam jam cum voluptate luamus. Semper enim boni assiduique domini reseria colla vinaria, olearia, etiam euaria est, villaque tota locuples est abundat porco, haedo, agno, gallina, lacte, caseo, melle. Jam hortum ipsi agricolae succidiam alteram appellant. Conditiora facit haec supervacaneia, ctiam operis aucupium atque venatio. Quid de πω torum viriditate aut arborum ordinibus aut vinearum olivetorumque specie dicam Brevi praecidam Agro bene culto nihil potest esse nec usu uberius nec specie oritatius; ad quem fruendum non modo non retardat, verunt etiam invitat atque allectat senectus. Ubi enim potest illa aetas aut calescere vel apricatione melius vel igni, aut vicissim umbris aquisve refrigerari salubrius fas Sibi igitur habeant arma, sibi equos, sibi hastas, sibi clavam, et pilam, sibi natationes atque cursus nobis senibus ex lusionibus multis talos relinquant et tesseras:
id ipsum utrum lubebit; quoniam sine his beata esse
59 XVII. Multas ad res perutiles Xenophontis libri sunt quos legite, quaeso, studiose, ut facitis. Quam copiose ab eo agricultura laudatur in eo libro, qui est de tuenda re samiliari, qui oeconomicus inscribituri Atque ut intelligatis, nihil ei tam regale videri, quam studium agri colendi, Socrates in eo libro loquitur cum
Critobulo, Cyrum minorem, regem Ρersarum praestantem ingenio atque imperii gloria, quum Lysander LacedinnioniuS, vir Summi virtutis, venisset ad eum Sardis eique dona a sociis attulisset, et ceteris in rebus comem erga Lysandrum atque humanum fuisse, et ei quemdam conseptum agrum diligenter consitum ostolidisse. Quum autem admiraretur Lydandor et proceritates arborum,
177쪽
DE SENECTUTE. CAP. 17. 25et directos in quincuncem ordines, et humum subactam atque puram et suavitatem odorum, qui inarentur essoribus tum eum dixisse, mirari se non modo diligentiam, sed etiam sollertiam ejus, a quo essent illa dimensa atque descripta; et ei Cyrum respondisse: Atqui ego omnia lata sum dimensuaue mei sunt ordinea,
mea descriptio ς tino etiam istarum arborum mea manu sunt atae. Tum Lysandrum, intuentem purpuram ejus et nitorem corporis ornatumque ersicum
multo auro multisque gemmis, dixisse: ite vero te, Cyre, beatum ferum, quoniam virtuti tuo fortunaeonjuncta est Haec igitur fortuna frui licet senibus 60 nec aetas impedit, quo minus et ceterarum rerum, et inprimis agri colendi studia teneamus usque ad ultimum tempus senectutis. M. quidem Valerium Corvum accepimus ad centesimum annum perduxisse, quum esset acta jam aetate in agris, eosque coleret. Cujus inter primum et sextum consulatum sex et quadraginta anni interfuerunt. Ita quantum spatium aetatis majores nostri ad senectutis initium esse voluerunt, tantus illi cursus honorum fuit atque ejus extrema aetas hoc beatior, quam media, quod auctoritatis habebat plus, laboris minus. Me est autem senectutis auctoritas.
auanta sui in L. Caeciliometello quanta in Attiliolidalatino in quem illud elogium unicum: PLURIMAEONSENTIUNT GENTES, POPULI PRIMARIUMUIssE VIRUM. Notum est carmen incisum in se-dom. Jure igitur gravis, cujus de laudibus omnium se fama consentiens Quem virum . Crassum, per pontificem maximum, quem postea M. Lepidum, lem sacerdotio praeditum, vidimus Quid de Paullo Africano loquar aut, ut jam ante de Maximo prum non in sententia solum, sed etiam in nutu
178쪽
residebat auctoritas. Habet senectus, honorata prinsertim, tantam auctoritatem, ut ea pluris sit, quam omnes adolescentiae voluptates. 62 XVIII. Sed in omni oratione, mementote, eam me senectutem laudare, quae sundamentis adolescentiae constituta sit. Ex quo essicitur id, quod ego magno quo
dam cum assensu omnium dixi: Miseram eas aene tutem, quo ae oratione defenderet. Non cani, non rugae repente auctoritatem arripere possunt; aed honeste acta superior aetas fructus capit auctoritatis ex-63 tremos. Haec enim ipsa sun honorabilia, quae videnrer levia atque communia, salutari, appeti, decedi assumi, deduci, reduci, consuli quae et apud nos et in aliis civitatibus, quaeque optime morata, ita diligentissime observantur Lysandrum Laoedaemonium, cujus modo mentionem feci, dicere aiunt solitum, Lacedaemone esse honestissimum domicilium senectutis. Nusquam enim tantum tribuitur aetati, nusquam est senectus honoratior. Qui enim memoriae proditum est, quum Athenis, ludis, quidam in theatrum grandis natu venisset, in magno consessu locum nusquam ei datum a suis civibus quum autem ad Lacedaemonios accessisset, qui legati quum
essent, certo in loco conSederant, consurrexisse omne 6 et senem illum sessum recepisse. Quibus quum a cuncto consessu plausus esset multiplex datus, dixisse ex iis quemdam Athenienses cire, quo recta rasent, edficere nolle. Multa in nostro collegio praeclara sed hoc, de quo agimus, in primis, quod, ut quisque aetate antecedit, ita sententiae principatum tenet neque solum honore antecedentibus, sed iis etiam, qui cum imperio Sunt, majore natu augures anteponuntur. Quae
sunt igitur voluptates corporis cum auctoritatis praemiis
comparandae Quibus qui splendide usi sunt, si mihi
179쪽
DE SENECTUTE. CAP. 18, 1s. 27 videntur sabulam aetatis peregisse, neo, iamquam inexercitati histriones, in extremo actu corruisse. At 65 sunt morosi et anxii et iracundi et dissiciles senes, si quaerimus, etiam avari Sed hae morum vitia sunt, non senectutis. o morosita tamen, et ea vitia, quae
dixi, habent aliquid excusationis, non illius quidem justae, sed quae probari posse videatur. Contemni se putant, despici, illudi praeterea in fragili corpore odiosa omnis offensio est. Quae tamen omnia dulciora fiunt et moribus bonis et artibus idque tum in vita, tum in
scena intelligi potest ex iis fratribus, qui in Adelphis
sunt. Quanta in altero duritas, in altero comitas Sio se res habet ut enim non omne vinum, si non omnis aetas vetustate coacescit. Severitatem in senectute probo, sed eam, sicut alia, modicam acerbitatem nullo modo Avaritia vero senilis quid sibi velit, non 66 intelligo. Potest enim quidquam esse absurdius, quam, quo minus vise restat, eo plua viatici quaererest XIX. Quarta restat causa, quae maxime angere atque sollicitam habere nostram aetatem videtur, appropi
quatio mortis quae certe a senectute non potest longe abesse. O miserum senem, qui mortem contemnendam
esse in tam longa aetate non viderit quae aut plano negligenda est, si omnino exstinguit animum aut etiam optanda, si aliquo eum deducit, ubi sit futurus aeternus. Atqui tertium certe nihil inveniri potest. Quid igitur timeam, si aut non miser post mortem, aut 67 beatus etiam laturus sum Quamquam quis est tam stultus, quamvis sit adolescens, cui sit exploratum, se ad vesperum esse victurum Quin etiam aetas illa multo plures, quam nostra, mortis casus habet. Facilius in morbos incidunt adolescentes gravius aegrotant; tristius curantur. Itaque pauci veniunt ad senectutem:
180쪽
quod ni ita areideret, melius et prudentius viveretur. Μens enim et ratio et consilium in senibus est: qui si nulli suissent, nullae omnino civitates essent. Sed redeo ad mortem impendentem. Quod illud est crimen senectutis, quum illud videatis cum adolescentia esse com-68 munes Sensi ego tum in optimo filio meo, tum in exspectatis ad amplissimum dignitatem fratribus tuis, Scipio, mortem omni aetati esse communem. At sperat adolescens diu se victurum quod sperare idem senex non potest. Insipienter sperat. Quid enim stultius, quam incerta pro certis habere, salsa pro veris i Senex, ne quod speret quidem habet: at est o meliore com ditione, quam adolescens, quum id, quod ille sperat, hio jam consecutus est. Ille vult diu vivere hic diu vixit.
69 Quamquam, o Dii boni quid est in hominis vita diu lDa enim supremum tempus exspectemus Tartessiorum
regis aetatem fuit enim, ut scriptum video Arganth nius quidam Gadibus, qui octoginta regnavit annos,
centum et viginti vixit. Sed mihi ne diuturnum quidem quidquam videtur, in quo est aliquid extremum. Quum enim id advenit, tunc illud, quod praeteriit, Ruxit:
tantum remanet, quod virtute et recte factis consecutus sis. Horae quidem cedunt et dies e menses et anni: nec praeteritum tempus umquam revertitur, eo quid sequatur, sciri potest Quod cuique temporis ad vivem 70 dum datur, eo debet esse contentus. Neque enim hi trioni, ut placeat, peragenda sabula est modo, in quocumque fuerit actu, probetur nec sapienti usque ad
Plaudite veniendum. Breve enim tempus aetatis satis est longum ad bene honesteque vivendum : in processeris longius, non magis dolendum est, quam agricolis dolent, praeterita verni temporis suavitate, aestatem a turnnumque venisse. se enim tamquam adolescentiam